장음표시 사용
221쪽
Tum s6rtunatior status , vel collapsiones sutis filio ductae. Hinc imperantium facta, factorum eon secutiones auspicia regiminis, pacta & foedera, &matrimonia quoque speciatim recenseantur . V ori
denique litterari e , in qua , vel facta sisentiarum , di librorum , vel vitae & factst eruditorum , enumerari debent, is vel in p imis finis est , ut cognitio veritatum , a veteribus in medium prolatarum , inde acquiratur , itemque subsidia suppeditentur , qui bus ars heuristica , ii ve inveniendi, possit collocupletari. opus itaque est, tu in historia litteraria recenseantur scripta eorumque argumenta, item
methodus, in iisdem adhibita, quave ratione & OC- ratione hae illave veritas fuerit havesidata . β γ
opus est, ut describantur vitae eruditorum accura.
re, Omniaque ea tradantur seliciter, quas ad cujusvi eruditi merita di facta plenius intelligenda spectant γρ. 461 Hactenus de scriptis hi icis cautionibusque , circa eorunadem lectronem dc examen ol,-1ervandis . Nune ea quae ad legenda & dijudicaticis scripta dogmatica spectant, adseremus. 46et. Scriptam dogmaticum scientificam qui D. Cere vult , is primum, omnium auctoris scopum sibyperspectum reddat . Id quod cum ex ipso scripti ti- ulO , tum vel in primis ex praefatione fieri poterit γύ. 463: Qui praeterea scripta dogmatica sciolit incisi ere cupit , id agat, , ut quasque veritates in Iingulis obvias periodis , in certas quasnam dei cribat: propositionum species, atque, num vel ad definitio
nes vel ad axiomata & postulata , vel ad theoremata dc problemata, pertineant, s Ilicite dispiciat o si. 464. Id porro in scriptis dogmaticis legendi, observari volo,. ut, quani fieri poteli diligentii sine ,
ad singulos attendatur terminos , quasque cumMira jungat auctor notiones ,- probe ynimadvertat F.
46s. Denique in i lectione dogmatici 1cript ejusdemque scientifici , veritates antecedentes familiare; tibi reddito, antequam pensas legendo, & de -
222쪽
h onstrationes subinde resolvas in syllogismos . Dequa tural ys demonstrationum dictum est supra 3 6. g. 466. Ad examinanda seripta dogmat ca Vel maxime faeit, I. si atrenderis, num scriptum sit per-'filauum II. num idem fit ordine consectum, III. num sit solidum scriptum . IV. mira denique completum sit, scopoq P sufficiens. g. 46 . PerisDuam dicitur scriptum, si omnes tesminos adcurate definiat, neque adeo voces, ab usu loquendi abhorrentes, & vagas, adhibeat'. g. 468. Si itaque peripleuitate scripti judieare vos lueris, peropus est, ut animum advertas ad termino rum definitiones. Quin st adfuerint,' molisque definiendi 1 upra . iueo. traditis, convenientersint allatae prion est, quod de obseuritate scripti conqueraris. Sehol. Fit vero nonnunquam , ut nos nulli scripto res nimii sint in definiendo, t & plures omiano prasin mittant vocum explicationes, quam ast propositionesesequentes demonstrandas requiruntur. Non hoc ipse
sunt obleurit iis quidem ,i sed superflua immiseent
suis, adeoque efficiunt, ut scriptum nimis fiat 'proelixum. Scriptum enim nimis prolixum dicitur. qtuis plura continet quam quae scopo inserviunt. Alii micnus, quam par erat, definiunt ,. vel' nullis plane vepinada quatis us terminorum explicationibus. Quoips' non potest non irinpere in scriptum obscuritas. Seri'
piami enim obscurum voeatur, in quo vel' plane nuti.'he adhibentur definitiones, vel in vagis saltem, d
indeterminatis notionibus acquiestanus . t Haec de perspicuitate seripti. si is ' i. q. 469. Ordine conscriptus liber dogmaticus seie 'eificus dicitur , se singuIae notiones &3 pr ositiones' ita coordinantur, uir sequentibus plenius intelligenia dis & demonstrandis inserviant. Cons. q. 33 hol. ordo autem' hie, pro diversos scriptoris finis varias esse potest'. la libro historico dogmatim' is perin
saepe observatur ordo, ut omnia ea se quae ad idem spe mi argumentum, in unum coacerventur,. quit
223쪽
ordo dicitur ordo scholae . In libro autem dogmatica scientifico, in quo veritates methodo systematicas connecti debent g. 4s3. γ, is est observandus o do, ut ea semper praestruantur . ex quibus subs quentia concipi & explicari possunt g. 33-ὶ Qui ordo
dicitur ordo natura.. g. 47o. Si itaque de ordine libri dogmatici sciet tifici judicare volueris, videas in primis, num legitimae experientiae, definitiones & axiomata, tamquam principia demonstrandi indubitata g. 3ις. praemittantur, ex iisque theoremata & problemata apte de
g. 4 r. Nune ad palmariam scripti dogmatici sciemtifici virtutem scilicet soliditatem. devenimus . Scriptum autem dogmaticum appellatur solidum, si in ea omnes propositiones firmis demonstrationibus corrob rantur ita quidem. ut nihil. praeter experientias indubias, definitiones & axiomata. sine probatione avi
l. 4 et. Qui igitur de soliditate scripti dogmatici iudicium ferre cupit, is probe r) attendat ad singulas propositiones, num secundum regulas, 3. 338. positas, rigorose demonstratae sint, Σὶ num ejusmodi principia fuerint praemissa, quae sunt certa, &de quorum veritate dubitari non potest, s 33 num methodus demonstrativa apte adhibeatur, eaeque mnes observentur regulae methodi . quas supra β. 33. Qxposuimus. Si minus regulae methodi demonstrativae observantur, scriptum dicimussuperficiarium, num circulus in demonstrando fit commissus, de quo vid. s. 397. Μaxime vero dijudicaturus soliditatem scripti scientifici dogmatiei, totum perlegat librum lacontinenti connexione, attentiusquo veritatum nexum & eatenam contemptetur . Ex quo intelligi potest . minus aptos esse ad examinanda stripta dogmatica scientifica, quotquot , legendis fabulis R maueasibus assueti. aut in vocabulis ediscendis, o re-
- - . gulis Diuit tred by Cooste
224쪽
ET IUDICANDI. 2 3 tulis Grammatices memoriae mandandis, occupati, nequeunt multarum propositionum nexum distinctu peripicere.
ra. Num scriptum dogmaticum denique completum sit, ex auctoris fine dijudicabis; cui obtinendi, si tu fecerit scriptum, est completum; sin minus, est
β. 4 4. Ex his omnibus intelligitur, scriptum sciem tilicum dogmaticum systematico conscribi debere. Demonstri Cum enim ostema dicamus veritatum
Inter se, & eum principiis suis connexarum conge riem per def. : consequens est, ut, quaecumque Veritates sunt inter se, & cum suis principiis connexae . illae debeant systematice pertractari ., Iam vero Cum veritates, quae in libro scientisco dogmatico continen tur, sint inter se connexae dc cum principiis suis g. 3 3. : manifestum est, scriptum scientificum dogma. ticum systematice conscribi debere. Schol. Sub finem. hic monere adhuc debemus, quisnam sit plagiarius, epitomator, item compilator. Compilator ille dicitur, qui ea, quas hinc inde dispersa sunt, in unum colligit, nulla connexionis aut ordinis habita ratione . Plagiarius dicitur, qui, quae ab aliis mutuatus est, a 1e inventa esse, aliis vult
perluadere. Epitomator dicitur qui ex scripto spissioriea eligit, quae fini suo sunt convenientia, & ex scripto majori minus componit.
225쪽
Radidimus hactenus praecepta, quibus opus est si vel ipsi veritatem investigare, ves ab aliis timestigatam Ggnoscere, & dijudicare voluerimus.' Nunc paucis, qua ratione cum aliis de ad Gmminicari veritas, exponemus
d 4 6.' Nos obligatos esse ad veritates eum alligeommunicandas docetur in moralibas, in quibus itidem ultilissimae prudentiae regulae suppeditantur, quae Erea veritatum communicationem sunt observandae , de quibus plura in praelectionibus . Qui alterum ad veritates,' alteri incognito, verbis, viva voce prolatis, perducit, is alterum docere dicitur ' i 'ρ. 478. Qui alterum vult docere, dolio perspicui eatis gaudeat Demonstr. Cum qui alterim docere vult, rerum testeri incognitarum , notitiam alteri intenerare velit V 47 . : consequens est, id agere debere docentem, ut ab altero, quem docet, ritelligatur. Cum vero in elligi nequeat, nisi perspicuitatis rationem habuerit consequens est, ut docens perspicuitatis dono sit instructus 4 o. Hinc fluunt haec consectacla . . . Corol. I. Ergo ille demum . docere debet , qui rem . quam docet, distincte intelligit . Qui en in rem, quam docet, distincte intelligit, is eam per ψerba cum aliis facile' distributiusque eommunicam potest i . 8o.
Corol. II. Ergo docens *igulos terminos accuratis definiat, neque in vocibus vagis, dc indeteris
226쪽
minatis, quae obicuritatem pariuat . I 3Τ. 136.)
CGol. III. Ergo docens res abstractas, & a sensibus paullo remotiores, exemplis selectioribus & e commu L. Vita petitis , illustret , propterea quod exempla lucebi maximam rebus abstrutioribus faene
Corol. IV. Ergo docens bonae methodi leges exa- ne sequatur, ea praemittat, per quae sequentia in Gilimotur . . rol. V. Propositioves porro omnes in suam th
sim & hypothesin resolvat . et i 6. , & demo stratio m , ab aliis allatarum , analysa instituat
. 48o. Docens porro instructus sit dono docendi, i. e. prompte & expedite, & cum suavitate aliqua, lansa animi exprimat . Demonstr. Cum docens, alteri, rerum ipsi inc gnitarum, notitiam ingenerare debeat β. 4 7. et
consequens est, ut doceds aptus sit ad attentionem in altero excitandam , excitatamque conservandam.
Quod cum fiat per experientiam, tum demum, si docens continenti concitatoque orationis flumine, in aures animosque audientium suaviter influat, sa-xile intelli tax, ad docentem vel marime requiri, ut dono docendi sit instructus, mentemque & verba habeat in promptu. Not. Si q.is naturalem quemdam languorem in se deprehenderit, sibique, & animi praesentiam, & ve borum copiam, deesse senserit, huic auctor suaso uue exstiterim ,- ut, si risui ludibrioque audientium se expoορα sussit, misI4m iaciat docendi pro laciam, aliam, aliamque vitae rationem ineat. Satius enim pst non dice*, quam cum aliorum fastidio & irrisone doce e. q. 481. Id praeter a agere debet docens, ut eos inuos docet, de veritakibus certos reddat.
227쪽
o6 DE MO&3 ALios miniscExm .. Demonstri Cum, qui docet alios, aliis verItates imrognitas manifestare debeat i β. 477. ): evidens et . docentem alios eo quoque perducere debere, ut distincte intelligant, elle verum, quod docetur. RIias ambigent, num veritas ipsis proponatur, ad que ianis docentis minus obtinetur. Si vero docens id agmre debet, ut alii Intelligant distincte, esse, id verum, quod docetur incere debet, ut alii, quos docet, do veritate certi reddantur . 348. β. εἶ et . Ex quo conficitur, docentem habitu de mynstrandi, dc ratiocinia sua concatenandi deberuesse instructum L . . Demonstr. Cum certitudo obtineatur vel a posseriori sive per experientiam, vel a priori per legitimas demonstrationes , & continuum ratiociniorum nexum L. 3so. )r docens autem quam maxime ad certitudinem debere esse instructum habitu demon strandi, i. e. ratiocinia tua tamdiu coneatenandi, do nec ad principia certa, & indubia pervenerit.
intestinus , qua ratiocinia ita concatenare noVimus, ut propositiones cum prineipiis certis & indubitatis Iegitime connectantur.
484. Unde conficitur, soliditatem esse palma
fiam virtutem docentis . . I. Demonstr. Cum docens habitu gaudere debeat, ratiocinia tua tamdiu concatenandi, donec perveniatur
ad psincipia indubia g. 4ἶ1. ejusimodi autem habitus sive perfectio dicatur soliditas , 433. 3.
perspicuum est, 1oliditatem ad docentem praecipuo requiri , eamque esse palmariam docentis virtu
β. 48s. cimincere alterum dicimus, cum escimus, ut propositio alteri certa evadat ; & comictis active sumta est actio, qua alterum sertum reddimus vel di veritate vel de salsitate alicujius propasitionis 3 & Pi
228쪽
aso passive sumta eli status ille, quo earti su mus de alicujus propositionis vel veritate vel falsis
β. 486. Docens itaque id docendo intendere debes ,, ut alios, quos docet, de veritate, vel falsitate propositionis Convincat
Demonstri Cum docens id agere debeat, ut illos quos docet, de veritate vel falsitate alicujus propositionis certos reddat β. 4 , tum autem, cum alios de veritate vel salsitate alicujus propositionis cc eos reddimus eosdem dicamur comincere I. 48s, ): mani stum est, docentem id debere intendere, ut alios de veritate vel falsitate propositionis convi
Not. Ut vero convictionis indoles & natura distit Olus intelligatur, requisita cum comin enti, tum comimeen , specialius enumerabimus, maxime, cum doctrina de convictione in eapitibus subsequentibus de re sutatione, & disputatione multum direndis effundaTIucis. . 437. Convincimus alios, vel a priori sive perd monstrationem , vel a posteriori sive per experie
Demonstr. Cum ad certam cognitionem vel a priori per concatenatam ratiociniorum feriem si e demo strationem, vel a posteriori per experientiam & se sionem legitime institutam perveniamus g. 33o. eonsequens est ut alios quoque ad certam cognitionem vel a priori vel a posteriori perduramus is Alios ad cognitionem certam perducere, sive, luod idem est, alios de veritate vel falsitato propositionis certos reddere, est alios convincere 48 Eigo alios convincimus vel a priori vel a posteriori. . 488. Hinc patet , eonvictionem a priori est: vel ostensuam, vel apogogicam. Demonstr. Cum a priori uterum eonvineamus, si alteriuri per demonstrationes certum reddimus . 48 o
229쪽
axos DE MODO ALIOS CONVINCENDI.
Demonstratio autem fit vel ostensiva vel a gogimέβ. 3ς 3. alterum v s CouVincere, Patet, Vel dire be sive ostensive, vel per indirectum sive apogog, cer adeoque amnem convictionem esse vel ostentivam
sive directam, vel apogogicam sive indirectam. β. 339. Qui alterum convincere vult, ille id age, re debet, ut explicet prppositionem, de qua coobctio debet institui. Demonstr. Qui alterum de aliqua propositione vult
convincere, ille eam propositionem per demonstra, alopem cum aliis indubiis veritatibus connedit. .ag7. - . Quomodo propositionem cum aliis veritati, ius indubiis ita connectes, ut alter de eadem re datur certior, nisi alter ejusdem propositionis sensum capiat λ Necesse itaque est, qui alterum convincere vult, prius propositionem explicet, quam destanonstrati eis cm fructu instituat. q. 4ςo. Ex his intelligi nunc possunt requisita convin, cendi, sive ejus personae, quae convinci vult & debet, . 49 i. Qui convincendus est, debet in demonstrarionibus esse versatus . Dem r. Cum convictio iustituatur vel per ex serientiam, vel per demonstrationes 487. ): con- inquens est, ut qui demonstrationibus non veriatus est, easdemque minus capit , convinci .vix possit, convincendus it que io demonstratiodibus sit ve jatus, easdemque capiat.
t. Hinc vides, cur homo rudis & plebejus dissici
Ilus convincatur de veritate aliqua, a iensibus remota quam homo eruditus, demoustrationis noo ignarus, g. 492. Qui consivi viat, debet attentionem ads
Demonstr Qui convinci vult, debet domonstrati0ues capere s u. 491. adeoque prψpositionis, de qua convicito instituitur, nexum cum aliis veritatibus Sprincipiis indubiis debet distincte peripicere . 3- Cum vero ad distinctam repraesent/tio nem pr9positi*nis
230쪽
-ρus nexus eum suis principiis indubiis praecipue requi-tratur attentis g. 79. ): Qvidens est , ex parte ejus.. qui convinci vult. in primis requiri attentionem. g. 493. Patet hinc , sollicite cavendem esse , ne ejus . quem de veritate vel salsitate propositionis
convincere Volumuη, attentionem turbemus
β. 494. Ex quo pGrro perspicuum est , nos non debere illum , quem convincere allaboramus , turbulantis affectibus implere. Demonstri Cum per principia psythologica dc ipsam experientiam constet , affectibuς turbari omnem attentionem ; cavendum autem nobis si , ne ejus cluem con inc re cupimus attentionem turbemus s. 4'I J. perspicuum est , a nobis illum , quem convincere cupimus, in statum turbulentorum affeci incla on conjiciendum esse. 493. Fugienda itaque sunt convicia & omnia Dommata aculeataque dicteria , si alterum convinc
Demonstr. Cum per convicia dc dicteria , oblique Pungentia alter, qui convinci debat, in astectum irae in tristitiae redigatur per experiemiam ὶ; nos autem
aron debeamus alterum , quem convincere Vesumus ,
offectibus turbulentis implere s h. - . ): patet , i pienda esse canuicia & omnia scommata, oblique pun' sentia, si alterum discupimus convincere. β. 494. Qui igitur , dum In altero cInvincendo laborat , alterum vel o viciis proscindi vel a ieat is scommatibus alterum oblique pungit , is me a adhibet , quae lini suo sunt contraria , adeoqdestia d mime . agit . stultus enim vocatur , qui cligit media, fio i 1uo contraria. 49 . in convictione d fieri persuam . Quot sta-I cet pronosit. Onem at quam , quae ita: ussic enteet . - , di ex incertis principiis probata , pro Imumcleuter demonstrata habent, atque adeo illi as.
sensum praebent , illi sibi falso persuadent , se e ei comtuos . Persiam itaque padsve suma in definiri