장음표시 사용
61쪽
determinationes , quam idea Petri ; hinc Idea hominis latius patet & ad plura extenditur . Idea anima lis pauciores porro comprehendit determinationes ,
quam idea hominis ; hinc idea animalis ad plura applicari potest, quam conceptus sive idea hominis. De
his plura in commentationibus. q. I I 7. Determinationes illae , quibus una species
ab alia lub eodem genere disteri, vocantur distorentia specifica.
Exempι. Sic. e. g. rationale esse , est differentia specifica hominis; per rationalitatem enim homo ab omnibus aliis speciebus , ad idem genus relatis , p test cistingui, e. g. ab equis, leonibus, canibus, quae omnes species sub eodem genere , scilicet conceptu animalis, comprehendiu ur. . xt I. Ex his omnibus nunc patescit , ideas vel
sormari per tensationem, vel per abstractionem. Demonstr. Cum ideae, ratione objecti , sint vel in dividuales, vel universales g. 89. ; idea autem individualis per sensationem formetur g. 09. Ioa. kideae vero universales acquirantur abstratiione or tr.): ideas omneS patet se vel per sentationem so mari vel per abstractionem. Sobes. Additur a non nul Iis tertius modus ideas formandi, per arbitrariam scilicet combinationem. Nimirum , quemadmodum ad notiones abstractas pervenimus, omittendo nonnuli, , per quae individuum est omnimodo determinatum .' ita quoque determinationes cogitando combinare possumus, quae sunt diveriae, &a 1 e invicem scyaratae , ct quod hoc modo est determinatum, alio modo possumus determinare . Sic e.
gr. si notionem intellectus persectissimi, item montis aurei tibi sermas ; tunc illam formas per arbitrariam combinationem. Cum enim jam nobis, quid sit intel-ιectus , item , quid sit perfectissimum G tunc ita hasideas cogitando conjungis , ut una prodeat , scilicet notio intellectus perfectustaso
t. De his notionibus se per Arbitrariam combi
62쪽
Sivs NOTIONI Eus. SI pationem sermatis, hoc vel in observes. Si vis nolle num notiones, per arbitrariam combinationem forma. tae, sint possibiles, adeoque verae tunc ad idearum, quae conjunguntur , nexum attendendum . Si ideae , quas combinas , sibi contradixerint ; tunc notiones 1 unt in istostibiles , e. g. notio rei publicae Atheorum , in odi aurei, ligni ferret . Si vero non repugnaverint inter se; tunc dicuntur notiones possibiles , notio in
Not. Haet de triplici methodo notiones formandi . Nunc paucis adhuc de eo, quomodo ideae meliorenturdi deteriorentur, fit venia verbis barbaris, acturi sumus. f. xit. Ideae meliorantur, si ex ideis obscuris fiunt clarae, & ex claris distinctae. . xeto. Ideae meliorantur patissimum attentione. Demo r. Idose fiunt clarae ex obscuris, & ex cla-rIs fiunt distinctae, ope attentionis β. 2. 79. . Atqui vero , cum ideae meliorentur tunc . cum ex ideis obscuris fiunt clarae, & ex claris distinctae g. ii q. patet, ideas meliorari ope attentionis. biot. Ad meliorandas ideas vel maxime conducit quoque crebrior repetitio , sive si saepius nobis rem repraesentaverimus . Quo enim crebrius iteraveris repraesentationes, eo fiunt clariores, adeoque meliora tur f. ii 9.ὶ . . . IχI. Deterlorari itaque ideas , ex his intes, et tur rol. I. neglecta repetitione & repraesentatione
Corol. 2. neglecta attentione, M. Corol. 3. quando rem non satis diu nobia reprae sentamus. De quo plura in scholiis nostris.
63쪽
De usu voeum me terminorum circa notiones,
4 s nobis formamus notiones , cum aliis communicare solemus per Usces . Cautione hinc - opus est circa voces , ne vel aliis obscuri hamus. vel plane non intelligamur. Logicae itaque ossi- Cium est, ut, eadem ratione, qua conceptus sive ideasnnstras in veritatis cognitione dirigit , regulas exponat, ad quas, oportet, conformentur, si ea, quae cogitamus, indicare rite voluerimus.
q. I 13. Voces nihil. sunt aliud , quam signa sono Hiculato prolata , mentis nostrae conceptus indicantia . Signum autem id omne vocatur , quod praeter sui ideam excitat in animo simul ideam alterius rei . Voces , quibus notiones indicantur , dicuntur alias
t. Verba & voces sunt distinguenda a se invicem , secundum nonnullos . Uerba' sunt signa , quae sono articulato proserri possunt & comprehendune quoque ea , quae scripta sunt Voces vero ad 1onos , actu prolatos , eosque articulatos extendi , constat. 114. Uoces sunt signa conceptuum arbitraria. Demonstr. Per experientiam discimus, eosdem conceptus a divertis gentibus per diversas voces indicari. Ex quo itiitelligitur , inter voces, tamquam ligna conceptuum g. I 23. ) . & inter conceptus ipsos , tamquam res signatas , nullum reperiri nexum neceis mura . Εjulinodi autem signa , quae nullum habent nexum necessiarium cum resignata , dicuntur signa a Bitraxia . Ut ita manifestum hinc sat , voces elle s-gna conceptuum arbitraria , sive , ab arbitrio nostro dependere , qua quemque conceptum voce designare
64쪽
CikCA NOTIONE s. 331 1s. Intelligere mentem alterius dicimus , cum eosdem conceptus cum alterius verbis conjungimus , quos alter cum iisdem conjungit. . 116. Cum ad alios verba facimus, tunc ideo voces adhibemus , ut alii , cum quibus loquimur , nos intelligant, Not. Hanc propositionem , quam nemo non ultro concedit , assumimus hic , tamquam axioma sine ulla demon tratione. f. I x . Cum qualibet Voce debet conceptus esse conjunctus.
Demonstri Cum enim voces sint signa . ia 3. , signum autem non possit esse tignum, nisi ipsi respondeat signatum : quia praeter tui ideam dotat ideam
alterius cujusdam rei in animo excitare β. cit.): palam est , voces semper relationem habere ad conceptus, iisdem significatos , adeoque cum qualibet voce conceptum esse conjungendum. Exempl. Poterat haec propositio ita quoque dem:onstrari . Ponas , verba adhiberi , cum quibus nullum quoque conceptum cum iisdem Conjunget, adeoque te, verbis sine mente utentem , non intelliget L . I 23. . Cum vero ideo verba adhibeamus , ut alii noς intelligant f . Ia6. et consequens est, ut verbis debeamus nos abi sinere , cum quibus nullus eli conceptus conjunctuS . q. 128. Ex scholis itaque philosophorum proscribendas esse voces, mente cassas, hinc poterit intel
Demonstr. Cum enim cum qualibet voce conceptus conjungendus βι r 27. 4 , voceς autem illae, cum- quibus, nullus conceptus ect conjunctus , dicantur πο-ces mente came , livo soni sine mente r liquet . Voces mente castas, sive sonos sine mente, non esse adhibendos , sed ex philosbphorum scholis & scriptis
Schol. Εjusmodi vocabula A quibus nulla notio , nullaque tententia subjecta est , voeabant veteres. D 3 pΓ-
65쪽
ictri sonDybus , ex Clemente Alexandrinostromat. Lib. VIII. discimus . Termini autem ii ,
cum quibus nos putamus conceptum aliquem conjungere , revera autem nullum conjungimus , dicuntur
notionem deceptricem significare . Cum enim quis sibi videtur habere notionem aliquam , licet Omnino nullam habeat, eamque voce quydam indicat tum terminus notionem deceptricem signiscat, ipse autem temininus vocatur inanis . Sic e. gr. multi , cum memoriam per receptaculum idearum definiunt , videntur sibi intelligere , quid dicant . Cun. vero voci huic , receptaculum , nulla idea respondeat , si ad animam transferatur ; vides , terminum hunc esse terminum inanem, & significare notionem deceptricem, vel potius significare nullam notionem. q. x et q. Terminus obscurus est , cui adhaeret notio
g. x3o. Si itaque usus fueris terminis obscuris , cum sensa animi exprimere vis , tunc alter: mentem tuam non intelligit. Demonstr. Cum terminos obscuros adhibueris; tunc alter, si quam cum iis notionem coniungit , obscuram certe cum iis combinabit . I 20.3 . In obscura autem notione nihil distinguere possumus β. 69. Erro alter , qui obscuram notionem cum terminis tuis obscuris conjungit , rem significatam agnoscersatque ab aliis discernere minime poterit , nescietque adco quidnam sit illud , quod voce oblcura prolatasgnificatur . Si vero ignorat , quaenam sit res illa , quae terminis obscuris tuis significatur ; non poterit eamdem in se notionem, auditis terminis obscuris , excitare , quam cum iis jungis tu , qui uteris erga alterum terminis obscuris , adeoque te non intellizet g. I 23. . Not. Hic observes , obscuritatem in sermone esse conceptum relativum , qui vel ad loquentem seribentemve , vel audientem legentemve potest reserti . Nonnunquam termini eorumdemque cooldinatio
66쪽
C cra NOTIONE . natio jejusmodi sunt , ut, modo attentio adhibeatur , cuivis clari furi . Nonnunquam vero ita sunt comparatae voces , ut ex iis nullus possit erui sensus, omni licet adhibita diligentia . Atque haec oliscuritas ori'tur I. ex verbis mente .casIis , notionemque deceptricem indicantibus β. Iets. . Tales sunt termini
nonnullorum Fanaticorum & Paracelsidiarum , e. gr. Micro semetor, Etthnimalca, M. 2. oritur obscuritas in vocibus ex combinatione ejusmodi terminorum ,
qui in se & seorsum spectati, coneeptum aliquem omnino .habent , qui vero , addita alia voce , plane
Exempl. Sic. .e. g. hi termini ferrum itemque Π-gnum conceptum sensumque omnino secum tabent conjunctum . At combina has duas voces , ferrum ligneum , oppido omnis tollitur significatas . Plura exempla ex nonnullis philosophorum scriptis in ipsis praelectionibus adducam , commemoraturus insimul causas , cur plebeji non modo homines , sed eruditi
quoque tam frequenter vocibus mente cassis terminisque inanibus & obscuris utantur. De vocibus men te cassis legatur merenseis de Logomachus Erudito- eum Cap. VI. V. 4. . t 3I. Terminis seu vocibus obscuris, in explicandis animi sensibus notionibusque communicandis , abstinendum est. Demonstr. Si terminos adhibueris obscuros , tunc alii te non intelligent g. et 3o. . Cum vero hoc fine ad ad alios verba faciamus , ut alii nos intelligant . 126. , intelligitur , a vocibus sve terminis obscuris este abstinendum. . I 32. Cavendum porro est , ne sub una voce
comprehendamus plures uno conceptus.
Demonstri Cum ideo voces vel terminos adhibeamus , ut intelligamur s . I 26. - alii autem tum demum nos intelligant , cum eumdem cum vocibus conjungunt conceptum , quem nos conjungimus t s. x 23.ὶ patet , non debere plures uno conceptus stibD 4 una
67쪽
36 Deus UU CUM una voce comprehendi. Fac enim , te sub unace plures comprehendere significatus tunc alter di, bius erit , qualis potissimum sit eligendus , adeoque fieri poterit , ut non eumdem combinet conceptum cum voce tua, quem tu conjungis, atque ita te non intelligat. Not. Hanc propositionem pluribus illustrabimus ex ptis in praesectionibus , ostendemusque insimul , quam multae ex eo , cum plures conceptus sub una voce latent , oriautur lites , & quantae inde prodeat
i 33. Quia Vero plures dantur res, quam Verbae, fit ut perlaepe voces occurrant , quibus non unus , sed plures conceptus comprehenduntur. Atque in hoc casu philosophi est, determinare ,. quemnam ipso jumgat voci huic illive conceptum. . et 34. Terminus fixus est, cui notio invariata misestanter respondet; vagus autem terminus est, cui non constanter invariata responded notio. Ille vocatur alias determinatus, hic indeterminatus.. g. r3s. Ex quo elicitur haec propositio a Philosopho sunt evitandaea voce' vagae ct indeterminatae , & non nisi adhibenda vocabula fixi signiscatus. '- Demosr. Cum enim voces vagae sive indeterminatae sint eiusmodi , .ut itidem non constanter inva-riata rei pondeat notio s=. 134. ; facile vides, si voces vel terni nos vagos & indeterminatos adhibueris , legentem audiantemve ignorare , quemnam potissimum cum voce adhibita velis conceptum conjungi . adeoque ViX , ' et ne via quidem , eumdem cum voce conceptum combinabit , quem ut conjungis , di ita te non intelliget g. ras. 3. Cum vero vocabula ita usurpare debeamus , ut alter nos intes ligat g. ret 6. : consequens est ut a vocibus vagisti indeterminatis abstinendum sit, & eiusmodi termini fiat adhibendi , qui sunt determinati fixique significatuS
L . EAempl. Contra hanc mutionem identidem pecca
68쪽
C i c A No Tion EIS. 37tur . Sic C. gr. cum nonnulli definiunt philosophiam per notitiam rerum divinarum & humanarum . tute ubi vocabulo vago notitia , lectorem in incerto relinquunt . Si enim quis quaerat, qualis hic intelligatur notitia , num historica , vel philosophica , vel mathe matica , num certa , vel probabilis , tunc per ipsam vocem certus non fiet lector , quaenam harum intelligatur. Rectius itaque vocabulum determinatum scientiae Uiubetur , quo significatu certus designatur habitus demonstrandi. 136. Terruini itaque sequi voci sunt ex scholiui philosophorum proscribendi. Demon r. Cum termini aequivoci sunt ejusmodi v ces , quae pluribus rebus tribuuntur, sed signifieati ne diversa τ patet , terminos aequivocos este vagos dcindeterminatos g. 134. . Cum vero telamini vagi &indeterminati neutiquam adhiberi debeant g. 1 3.3; manifestum est , terminos sequi voeos esse ex philas phorum scholis proscribendos. Schol. Termini aequivoci appellantur alias homos- mi, & opponuntur univocis , qui sunt fixi significatus , & notionem invariatam constanter significanc
, a 34. , ut, terminus aer . Veteres terminum i sum univocum vocabant Ani cum univocans . Sed rem , quae termino uni co designabatur , dicebant uni cum vn o atum . Eodem modo terminos aequDvocos vocabant aequi ca aequivocantia , res autem ,
terminis aequivocis lignifica tas , appellabant aequietoc. aequi' cata. Addebant terminum analogum , quem medium obtinere locum , aiebaut, inter uni cum &sequa vocum terminum . Analogum dividebant in an. r.
Iogum proportionis & attributionis . Illud est . eum unum nomen generale uti competit primario , alteri autem secundario ob similitudinem quamdam . Sic terminus ridere est analogam proportionis. Proprie &primario competit to ridere homini , improprie &secundario competit quoque pratis di tempestati. Aum Iogum attribullanis vocabant , cum numen est cocm
69쪽
31 Us D Uoe UMmunem , sed ratio secundum illud nomen est divensa. Sic terminus janus tribuitur primario animali, s cundario urinae, at ob diversam rationem . Praeterea hic occurrit terminus parondimus. Paronyma definiunt veteres Logici , quae denominationem habent ab alia quo , a quo differunt casu , ut pius a pietate. Haec
tria terminorum apud veteres constituunt , quam vocant, doctrinam antepraedicamentorum. In altera cla sese reperiuntur termini universales & singulares. Terminus universalis est , qui notionem exhibet universalein . soL , ex. gr. homo auimal; alias quoque dicitur terminus communis. Terminus singularis est , qui notionem exhibet singularem, individualem g. roa. Petrus , Caius &c. Haec classis terminorum constituit apud veteres doctrinam praedicabilium . In tertia denique classe collocant veteres terminos praedicamentales Zc transcendentalas . Comprehendunt autem termini praedicamentales notiones substantiae , quantit iis , qualitatis , relationis , actionis , passionis, loci , temporis, sicut & habitus. De quibus omnibus, item que de postptaedicamentis, plura in commentationi bascoram differam. . 13 . Jonoomia dicitur significatus idem terminorum ; ipli.autem termini qui eumdem habent si. gnificatum , dicuntur onoum sive termini onov-nrici. Exempl. ex. gr. gladius, ensis, cum unum idemque significant instrumentum, iunt onooma , sive termi- ut 6nonumici. g. 138. Terminus dicitur proprie sumi tamdiu quamdiu eidem notio illa tribuitur , cui indigitandae desti- natus est . Notio autem , qva sistitur nobis res , cui significandae terminus aliquis destinatur , sisnificatum
proprium constituit. . EX mpl. e. z. tamdiu terminus fuminis proprie sumi dicitur , quamdiu hoc termino aqua significatur, quae in alveo superius aperto propria gravitate pro 'fluit . Et staminis snsificatus proprius est , ii voce fumi
70쪽
c 1 No Trox ε S. D minis ejusmodi notio in te excitatur, qua per flumen aquam in alveo superius aperto propria gravitate profluentem intelligis.
. 39. Hinc intelligamus licet , significatum vocis
cuiusdam improprium esse , cum terminus a lignificatu proprio transfertur ad designandam rem aliam, cui alias terminus proprius suppetit , idque ob similitudinem , inter ambas res obviam . Atque hec in casu terminus dicitur improprIc sumi , ct vocatur translaras itemque metaphoricus. Exempl. Si ex. gr. terminum fluminis transtuleris ad sermonem, ita ut, verbi gratia , dicas et orationis flamen, tum vox fluminis improprie surpitur . 'β. I O. Voces itaque improprias inter terminos vagos & indeterminatos esse reserendas , ex dictis intelligis sq. 134. I 39. . 6. 1 4t. Caveat itaque sibi philosophus , ne terminis impropriis & metaphoricis utatur in exprimendis animi cogitationibus. Demonstr. Cum a terminis vagis & indeterminatis abstinendum esse , merito existimet philosophus sq.
133. , impropriae autem voces & metaphoricae inter terminos vagos & indeterminatos reserendae sint . 14o. palam est, minus usurpari debere a Philosopho voces improprias & indeterminatas. . Possum quoque hoc theorema ita demonstrare. Ter minos adhibemus , ut alii nos intelligant g. 126. . Si vero voces improprias adhibemus; tunc ejusmodi adhibemus voces , sub quibus plures una conceptus latent, proprius scilicet alter, alter improprius . Adeoque eveniet , ut si vocibus usus fueris impropriis , alter conceptum proprium cum vocibus tuis conjungat . Cum tu tamen cum iisdem conjungas improprium , non itaque eumdem cum voce conceptum combinabit , quem tu vis cum eadem conjungi, adeoque te non intelliget g. 11s.
Not. Oratoribus relinquimus verborum translationes , eosdemque facile patimur audientium animo x