Venerabilis servi Dei Bartholomaei Holzhauser ... interpretatio in Apocalypsin. [With the text.]

161쪽

que ex ollitii laus malis magna et sublimia, et mirabilia elicithona, unde subditur: Et Praeeeptum est illis. I i. e. provinum, cautum, et decrotum eSt a Deo restringente, ac moderanto istarum gentium serocitatem et potestatem ete. Ne laederent foenum terrae, hoc est, ut parcerent in occisione, et illatione mortis plebi christianitatis, quae per foenum terrae metaphorice significatur. Neque omne viride, per hoc significatur gens Franciae, quae non fuit laesa a Gothis, et wandalis, sed taliquam novella pridem ad sidem catholicam disposita tandem Anno Christi Mo eandem cum Clodovaeo Ilege continuis Sanctae Clottidis conjugis ejus admonitioni. hus, et parta coelitus victoria insigni contra Alemannos, Chri-ntianam Religionem suscepit, et Alericum Wisigothorum negem Arianum tota expulit Italia, et occidit. Neque --nem arborem, h. e. statum Ecclesiasticum Praelatorum, et

sacerdotum, qui quamvis multa passus sit, maxime in Aselea Hunnerico walida loriam Rμge. ad mortem tamen traditi sunt pauci: nisi tantum homines, qui non habens signum Dei in frontibus auis. Hoc refertur ad reliquias paganorum, qui signo crucis in baptismate nondum erant consignati: isti fuerunt passim occisi a wandalis in Africa, et in aliis partibus ad eorum ingressum. Christianis vero, eum et illi hoc gloriarentur nomine, saltem parcebant a caede et exterminio; quamvis orthodoXos etiam multis plagis, exiliis, et aliis divorsis adversi latibus turbaverint, ut constat ex historia

ecclesiastica. Vers. 5. Et datum est illis, ne Oeeiderent eos. Hoc resertur iterum ad Christianos, de quibus praedictum, sub uno enim contextu literae sacra scriptura transit aliquando de aliquibus personis, ad alios loquendo, ac si eaedem essent, ut patet Psalm. 77. Cum occideret eos, quaerebant eum etc. et tamen certum est, quod alii erant oecisi, et alii quaerentes cum lioenitentia ducti. Eodem modo loquitur hie do habitatoribus Africae, et aliarum regionum, in quibus partim erant Christiani, et partim pagani, et sic ab una parte transit ad aliam sub eodem contextu dicens: Et actum estitiis, h. e. permissum est illis gontibus a Deo, ut Christianos non occiderent, sed ut cruciarent eos. licet enim non occiderint Christianos, tamen afflixerunt eoa multipliciter, et spincialiter, Episcopos, ei Doctores expellendo, et aliquos Corporaliter affligendo. Hunnericus enim, neX aiidalorum, maximam in Africa contra orthodoxos excitavit persecutiODiuiti by GOoste

162쪽

v. IX. r. 5. 14snem, et una vice ira liti sunt Mauris in desertum trahendi potius. quam ducendi . si Episcopi, presbFieri, et alii clerici. Similia secit Trasa mundus, qui post eum regnavit, Ut aliquibus Episcopis orthodoxis litigii avi socii extrahi, et radicitus evelli, qui tamen dono Dei postea loquebantur, et praedicabant. Quomodo Thraciam etiam terribiliter vastari iit. et incolas multipliciter cruciarint, item quantum Uandali, et Alones iii Gallia nocuerint, constat ex historiis. De Alarico Gothorum Rege scribitur, quod Romam obsederit. Obsidionem solverit, et anno sequenti repetierit, et ingressus civitatem, triduana quidem expilatione vexarit, a caede tamen

abstinuerit. Quid denique secerit Attila Hutiliorunt nex, vocatu'Dei flagellum, quid Gensoriciis Wandalorum Rex, quid Odoacer, quid Totita, et quomodo hi, et alii Christianos cruciarint , totum quasi mundum successive occupando, in aervitutem redigendo. expoliando, et a illigendo, luculent r constat ex multis historiis. Unde signanter in contextu additur: Et datum est illis, ne Oeciderent, sed ut crueiarent, scit. PPOP ter diversa Christianorum scelera, et iii multia loeis, maxi-ilio in Galliis labefactatam disciplinam ecclesiasticam. Mensibus qui que. His verbis significatur tempus, quo potestaR, et imperium istarum gentium in Ariatiis ino duravit; pro quo notandum, quod in S. Scriptura dies reputentur pro anno, men sis vero habet 28. 30, 31 dies, unde unus meri uis primi et

duo edi, duoque alii ordinis alii iaciunt 5 menses, et quinquo menses faciunt dies 150: qui sunt 150 anni, quibus potestas. et regnum Gothorum duravit, scit. ab an. Christi πτ, usque

ad annum Christi 527, ut supra dictum est. Et eruciatus eminrum, tit cruciatus scoryli, cum percutit hominem. Tangitur

his verbis alia istarum gentium proprietas, plaga scit. in Catholica Ecclesia; item insectio, et spiritualis occisio multorum Catholicorum per venenum Arianae haeresis facta, quod diffuderuiit iii terris, quas occuparunt. Unde Optime Comparatur cruciatus hic, et plaga cruciatui Seorpionis, quando per cutit hominem; sicut enim scorpio primo percutiendo aperit cutem, secundo infundit in vulnus venenum suum, tertio facit saevum, et pesaimum vulnus, quarto saepissime etiam hominem Occidit, nisi mature remedium adhibeatur; ita gentes illae lino: Percusserunt regna, et sic sibi nocendi secueunt oecaSionem. potestatemque , 2do: Diffuderunt in corpus quod est Ecclesia distusa per terras) venenum haeresis Arianae, qua in secerunt alios populos. 3tio: Fecerunt Saevum, et Diuitiaco by GOoste

163쪽

IM Cap. IX. v. s. pessimum vulnus, quod fuit conculcatio Ecclesiarum, rerumnacrarum, et sanctorum. 4tor Plurimi etiam spiritualiter mortui sunt, deficiendo a Catholica fide, videntes, et scandalum patientes ex tam saeva facio Ecclesiae Christi. Haec aspicientes homines etiam pii, et qui perstiterunt in Sancta Christi Ecclesia, valde amicti, et cruciati sunt, non valentes m

lo remederi, unde statim subditur :Uers. 6. Et in viebus ima quaerent homines moriem, et non invenient eam: et desiderabunt mori, et fugiet mora ab

eis.

U. Hoc piis mentibus, et Sanctis Dei proprium est,

quod constituti super terram horribiliter amigantur. et erucientur longe plus, quam si mortem deberent oppetere, quando debent videre tot mala, tantam stragem animarum, seductionem innocentum, desectionem hominum a veritate, conculcationem Sanctorum, direptionem Ecclesiarum, exilia justorum , Et blasphemias in Deum, et non possunt remederi, neque avertere praevaricationem, unde ingemiscunt in corde suo; et flent in conspectu Dei, cupientes animae suae mori

Potius, quam videre mala gentia auae; ita legimus 1. Machab. Cap. a. de Juda: melina est nobis mori in bello, quam videro mala gentis nostrae, et sanctorum; itaque verba illa; Et in diebus tuis quaerent homines mortem etc. Significant temporis illius amictionem, et desolationem; et quia maxima fuit, praecipuo Praelatorum Ecclesiae, uignanter additur: Et aesiderabunt mori, et fugiet mora ab eis. Quod autem suerit maxima amictio, et desolatio tunc temporis, patet ex dictis; fuit enim diuturna 15o annorum. svit saeva, et ampla; quia auccessive per omnia quasi regna serpsit, et Ecclesia ejusque Praelati amictionem et desolationem tantam nunquam patiuntur, quam si Imperatores, Reges, et Principes habeant adversarios, inimicos, et haereticos, et quando ipsaemet columnae Ecclesiae ruant, quod tunc temporis Deus permisit, maxime tempore Zenonia, quo Ecclesia ita erat desolata, ut nullum Principem Catholicum haberet. Dicuntur hic homines quaesituri mortem, et non inventuri, ad differentiam statua Martyrum; illo enim tempore passim omnes Christiani trincidabantur, et ruebant laeti ad martyria, hic autem non sic; aed potissimum tantummodo amigebantur, et diuturne cruciabantur ex divina permissione, quod gravissimum fuit J siis Dei hominibus.

164쪽

in praetium; et super culta earum tanquam coronae similes

auro ete. Illa consequenter ulterius declarat, quae hucusque dicta sunt; cum enim wandalos, et Gothon dixerat esse locustas, jam conditiones, et propritates hujus gentis exprimit nomino locustarum. Et similitudines Actiatarum, h. e. Wandalorum et Gothorum, similes equis paratis ad praelium: mor Comparat eas equis ad praelium, ad insinuandum, gentes illas soro bellicosas, valde feroces, et magnanimas: Sicut enim equi, quando parati exspectant praelium mox

futurum, audientesque tympana, et buccinas, cristas aursum elevant, spumant, ungulis terram quatiunt, vix contineri possunt, valde se magnanimos ostendunt, laetantur hinnientes, et in praelia anhelantes, Obviaque conculcant, et perrumpunt, properantes ad victoriam; ita profecto gentes istae septentrionales praelia oolent exapectare, et desiderare, et ita in praelii a se gerere constat experientia. Signanter additur: Similes equis paratia ad praelium. Equi enim solent exspectare dominos suos, et insessores, paratissimi ad praelium, quandocunque eorum domini volunt, et educuntur:

sic certo gentes illae sunt, et suorunt flagellum Dei parati ad nutum divinae permissionis, in castigationem Christianutatis; hinc dicitur: ab Aquilone pandetur omne malum; pulcherrime, et verissime ergo hic dicuntur similes equis μα- ratis ad praelium. 2do: Dicuntur esse sUer e ita earum tanquam coronae similes auro. Per quae verba notantur geniis hujus fulgor sapientiae, astutiae, cautelae, ot humanae prudentiae, qua erant superaturae alias nationes barbaras, imo

et Christianas, sicut praedixit Christus in Evangelio: Filii

hujus saeculi prudentiorea sunt in generatione sua, quam silii lucis. Dicitur tanquam eoronas, non quod coronae nititv. g. Regum, sed quia sapientia coronae frequenter comparatur, et sapientia facit Reges, et coronas negibus imponit, vocantur etiam cororiae similes auro, non absolute aureae, vel ex auro, ad distinctionem sapientiae mundanae a

sapientia vera, et coelesti quae sola fulgorem veri auri in se habet. 3tio: Νotantur habere faeies sicut facies stominum. Per hoc notantur gentes latae suturae Christianae; pro quo

sciendum in praesenti capite homines in dupliei disterentia accipi; imo: Homines, qui non habent signum in frontihus suis; et per hoc significantur pagani, et gentiles, ut supra dictum; 2do: Homines absolute, et per hos intelligui itue

165쪽

152 Cv. IX. r. S, 9. Catholici, Et veri Christiani; sic dictum est superitis deat lietiolis eorum per Wandalos. Et in diebus tuis quaerent homines mortem, quia gentes illae Christiano jam gloriabantur nomine, et bapti Eatae erant, sed Ariana haeresi insectae, optime dicuntur ad distinctionem tam a pagania, quam VeriSCatholicis, habere caeles, stetit facies hominum. 4tor Dicuntur: Vera. 8. Capillos Minere, siaut capitios. mulierum; quia

nutriebant gentea istae capillaturam, aicut adhuc hodie videmus in multis gentibus, estque signum sortitudinis, et militibus maxime necessaria scapillatura) et utilis contra frigus, humiditatem aeris. quando debent dormire sub dio tu terra, in frigore, in pluviis ete. Samson habuit sortitudinem suam in eapillatura, qui nunquam fuit tonsus, sicut Na2R-raei omnes apud Judaeos. Ita credibilo est gentea istas, de quibus S. Joannes loquitur, habuisse in more, ut, quemni

modum capilli mulieribus permittuntur a Juventute Crescere, ita pueri eorum nunquam tonderentur, ideo comparantur eorum capilli capillia mulierum. 5to: Dentes eorum sicut dentes Donum: uvibus verbis iatarum rentium serocitas, furor, et sortitudo prae omnibus aliis gentibus uignificatur, sicut enim leo est omnium animalium sortissimum, et saevissimum, habena sortitudinem suam in capite, et dentibus,

quibus obvia quaeque diripit, dilacerat, et devorat; ita gentes istae erant suturae serocissimae, saevissimae, et sortissimae, devoraturae gentes, et nationes alias. Vera. s. 5to: Et habebant Iorieas ferreas. Est lorica munimentum corporis, et derivatur a loro; olim enim militea crudo Di solido camelorum, aliorumque animalium corio circa pectora ad excipienda tela, et lanceas ne muniebant, sicut nunc ferreis ae solent munire; unde in contextu dicitur: Et habebant Iorieas, sicut Iorieas ferreas, h. e. incedebant ad impugnandum alias gentea cum magna cautela sortissime armati, et muniti, non temere objicientes eorpora sua telis, et lanceia suorum hostium, hinc dicuntur habere loricas quani ferreas, quae erant ex sortissimo corio ita dox-tre compositae, et coaptatae corporibus suis, ut facile vim telorum instar serri eliderent, et sustinerent. 7mo. Et vox

alarum earum sicin vox curruum, eguorum multorum cur

rentium in bellum. Alas habere notantur istae gentes ob velocitatem scit. in expeditionibus bellicis, qua ex speciali Dei permissione in punitionem peccatorum cum ingenti strepitu quasi volabant cum exercitibus auis de regno in regnum, et Diqitigod by Corale

166쪽

Cap. IX. v. IO. 153ile tina regione in aliam, omnia devastantes, ut supra dictum.

Nie Isaiae Cap. 7. v. 18. dicitur: Et erii in die illa: Sibilabit

Dominus muscae, quae est in extremo fluminum Aegypti ,et api, quae est in terra Asvr, et venient. et requiescent omnes in torrentibias vallium , et in cavernis petrarum, et in omnibus frutetis, et in universis foraminibus. Hic per muscas et apes gentes bellicosae designantur. 2do: Alae etiam sumuntur pro alis exercituum eorum, qui beno instructa acie,

maxima animositate, jubilo, et clamore squod proprio est sortium militum grandi advolabant ad pugnam, et sortissime

pugnabant, ita ut terra contremiscens quateretur. Ita vidimus in dii da Maelia haeo: Et commota est terra a voce exΘrCituum.

Et quia in hae belli proprietate excellebant istae gentes, utpote exercitatissimae, facile aliou populos timore, et stupore

hujus animositatis perculsos vincebant. Hi uc vox alarum earum dicitur habere similitudinem curruum, equorum muIM-rum currentium in bellum. Quando enim multi cum curruum

multitudine squae ibi solet esse) currunt in bellum, edunt

inrentem strepitum, qui horrorem audientibus solet incutere, et equi audientus tubaa, et tam Paria, properant, currunt, saltant, hinniunt, cristas erigunt, exultant, animosi essiciuntur; sic procedebant ad helluui, et pugnabant gentes istae. Vers. 10. 8vo: Et habebant caudas similes acOmionum, et aculei erant in ea is earum. Per has caudas intelliguntur

metaphorice sequelae pessimae post has gentes, scit. ruina, et devastatio universalis regnorum diversis temporibus secuta ;item damna Ecclesiarum, et insectio Arianae haeresis, qua omnia relinquebant post se in omnibus regnia a se devictis.

et aculei erant in caudis earum. Per aculeos significantur diversi Errores tatarum gentium, quas post se relinquebant, sicut nolent non nunquam venenosa animalia aculeos, quibus percutiunt, relinquere post se in Vulnere, et cute percussi sive laesi. snor Et potestas earum nocere hominibus mensibus uuiisque. His vocibus ostenditur pars altera malorum Ecclesiae, et Imperio Romano illatorum; diuturnitas scit. Temporis , quo grassati sunt super Italiam Longobardi, gens pessima, officina gentium barbararum, quae relicta Hunnia

Pannonia Alboinum Regem secutae, invaserunt, et nocuerunt, mensibus 5, h. e. ad 150 annos, ut supra e li-eatum est. Unde per quinque primos menses tempus grassationis, saevitiaeque Wandatorum, et Gothorum, quo ipsorum regnum duravit, eXprimitur; per alteros vero G tuen- Duilir Cooste

167쪽

im Cay. IX. v. II. nen tempus, quo Longobardi Ecclesiae. Et Iiiip. Romano nocuere: tametsi eorum regnum ad 190 v. 200 duravit annos, recte tamen tantum Ido ponuntur signati, quia unus illorum Rex Agilulphus acii. cum tota gente fuit sactua Catholicua, et ideo non nocuit, et ia regnavit ad 40 annos, quibus demptis

remanet tempua determinatum, quo nocuere, et ideo signanter dicitur: Et data est ima potesto nocere Mnunibus mensi-δus vianque, quod lauatra, et superstue factum non eat, Spiritus S. enim nihil superflue inspirat, revelat, acribit. Vers. 1l. 10mo: Et Aabebant super se Reyem Auserum avari, eui nomen hebraice Abaddon; yraeee autem AyOison, latine habens nomen Eaeterminans. Per Regem Angelum denotatur aliquis praestantia valde naturae, Angelua principatuum

cum alii a malis Angelia. qui impios juvant in bellis, et instigant ad perpetranda mala, ad impugnandam, et evertendam, si possibile esset) Ecclesiam veram Christi; dicuntur autem

unus, quia omnea unum sinem habent, ut dissipent, et destruant, et exterminent, perpetuo moventes bellum Christo, et Ecclesiae ejus militanti, in auia membria, qui sunt haeretiei, eorumque promotores . et fautores. Ad cujus meliorem intelligentiam silendum non est, quod secundum S. Dionysium, et

communem Doctorum sensum in daemonibus naturalia reman- aerunt integra. et per consequens remanserunt ordines

distincti, prout sequuntur distinctionem naturae. Tenetur etiam communiter a Doctoribus, quod aliqui ceciderint de singulis ordinibus , et sic nomina singulorum remanserunt in daemonibus. Primus autem ordo insertoria Hierarchiae nominatur ordo principatuum . qui possunt diversis regnis, et bellis praeesse; unde, quemadmodum Angeli Sancti promovent commissa albi a Deo regna ad bonum; sic ex opposito Angeli mali ex eodem ordine regna sibi a Lucifero concredita impellunt ad omne malum, ad tyrannidem contra Christianos, ad evertendas per bella Ecclesias. domos sacras etc. et quidquid possunt mali perpetrare secundum permissionem Dei, impio faciunt per instrumenta sua, malos scit. homines, quibus daemones praedominantur. Tametat enim omnia regna, et omnes homines habeant sibi praesidentes bonos, et malos Angelos, praedominantur tamen subinde boni Angeli malis, et vice versa mali bonis, prout est dispositio voluntatis humanae, et conditio regnorum, et divina permissio. Et de hoc malo Angelo praesidente regnia, et bellis wandalorum, et Gothorum hic subditur: m habekam aver se resem Anselum Diuiliam by Corale

168쪽

Cap. m. v. II. 155 abyssi. Rex est, qui habet dominatum super alios, cui omnes obediunt, et vocem eius audiunt, ad bella cum eo procedunt; hujusmodi regnum constituunt omnes haeretici, qui caput aliud nunquam habuerunt, neque habent, neque habebunt. nisi daemones, quibus diversia ducibus et impulsoribus, diversis temporibus cum diversis etiam turmin errorum, et furiarum in Campum hujus mundi, contra exercitum Christi,qui est militans ejus Ecclesia, exierunt, et pugnaVerunt, habuerulitque diversa tempora, et per divinam permissionem, etiam majora, vel minora sua regna; et incrementa aequitur: Cui nomen hebraice Abaddon, yraeea Apollyon , latime habena nomen Exterminans. Quaestio est, cur in triplici lingua nomen

huius Angeli ponatur Ad hoc intelligendum acire nos oportet S. Joannem hic scripsisse universali Ecclesiae, quae in trihus istis linguis principalibus sper quos etiam reliquae significantur) consummabitur in triplici disserentia. Imo: Enim coepit, et

floruit in membris sanctissimis, sed paucia respective ex judaismo conversis; ex his ipsis judaeia ac hebraeis ad Christum conversis e urrexernnt haeretici, et bellum moverunt Ecclesiae Christi ex impulsu Satanae; maxime vero circa circumcisionem, et onus imponendum gentibus legis Mosaicae, ut patet ex act. Apost. 2do: Successit Ecclesia graecaeX gentibuου collecta, quae et multitudine, et doctrina, ut viris Sanctis excelluit, et exinde habemus magnos Ecclesiae

Doctores; verum ex his ipsis plurimi seducti ab hoc Angelo Abyssi, intulerunt bellum maximum Ecclesiae Christi, docentes perversissima dogmata, et inserentes Schismata contra Petri successores, et Romanos Pontifices, quorum omnium

scelestissimus suit Arius, ot ejus haeresis, qua et wandali, et Gothi per Valentem Imperatorem, ut dictum, depravati sunt; unde etiam tandem justo Dei judicio exterminata est, et ipsa, et Imperium Orientale Graecorum acta sub potestatem, et tributa Turcarum, et usque in hodiernum diem perseverat multis erroribus irretita. Do his legatur historia Ecclesiastica. 3tio: Successit Ecclesia latina, et Occidentalo Imperium ex conversione omnium gentium in occidente, maxime post Carolum M. Imperatorem, quod durabit usque ad novissimum tempus, in quo revelabitur filius perditionis. Et Ecclesia tunc ab anno 800 interstitium, et quietem habuit ab haereticis in quarto statu militantis Ecclesiae ultramo annos, donec surrexit in Gallia Berengarius, docens in SS. Eucharistia non esse veram Corporis, et sanguini aDiqitigod by Corale

169쪽

lis Cap. m. n. II, I 2, II. Cliristi praesentiam, et transsubstantiatio item. Salari enim, sive Angelus ab3ssi pati noli potest riclesiae tranquillitatem, qui etiam post illum in multis membris suis, impiis hominibus intentavit Eeclesiae bellum, ut patet eX vita, suC- cessione, et repressione haereticorum, sed insultus ejus omnes, Bine aliqua magna ruina Ecclesiae fuere repressi. tum pietato principum, tum vigilantia Pontificum, et imprimis Dei protectione. Prodromi enim omnea suere sui patet ex erroribus diversia illorum, quos docueruntJ Lutheri, et caudae infernalis illius draconis, quam obstetricante inferno Germania peperit in patentem totius Ecclesiae latinae ruinam Anno Christi 1517, qui ab Orco revocavit Omnes haereses priores, et hiante ore exspuit in latinam Eccle iam, ut patet ex infra dicendis. Et ex his jam liquido constat, cur S. Joannes scribens universali Ecclesiae Angelum huncaba ssi malum in triplici lingua posuerit, ut scit. nobis nigni sicaret eundem daemonem, qui Wandalorum, et Gothorum, et postea Longobardorum Arianorum sectae imperio praesidens Rex, Dux et Doctor fuit, fuisse, et fore omnium

haereticorum caput, regem, et ducem, et doctorem ac seductorem maxime modernorum haereticorum, qui negant

caput visibile Ecclesiae.

I. II.

De seaeto Angelo, quit tuba eecinit.

Cap. IX. 13 - 20.

Vera. 13. I. Et aeaetus Angelus tuba cecinit. Postquam ergo regnum Gothorum, et Longobardorum deletum fuit, Arianaque pers dia penitus ad orcum missa, ab Anno Christi 800 Ecclesia Christi quietem habuit ab haereticis usque ad annum 1048. Quo in Gallia Berengarius diaconus aurrexit doCens, in SS. Eucharistia non esse veram Christi corporis praesentiam. Anno 1117 Durandus de Wandoch cum alio assectatore in partibua Arragoniae docuit, matrimonium esse

Hujus veraua explicatio integra desideratur, colligi autem facile potest ex antecedentibus et eonaequentibua per vae enim primum liaeresia ArIana in auis damnis designatur.

170쪽

ωρ. m. n. 13. 157 aliud nihil, quam occultum meretricium, sed hi viri exusti sunt, et suppressa haeresis. Sic usque ad annum 15lτ, multi quidem insurrexerunt haeretici, sed omnes eorum haereses, tum pietate Principum, tum virorum doctorum, atque Sanctorum vigilantia, tum vel maxime Dei providentia ita suerunt supressae, ut nullam grandem, universalem, patentemque ruinam Latinae Ecclesiae, ac occidentali, et Romano Imperio intulerint, donec anno Christi 1517 Germania obstetricante orco Lutherum, maximum omnium haereticorum Haeresiarcham, effudit in mundum. Unde, quia S. Propheta non Obvia quaeque mala, sed principaliter tantum grandia, et maXima attingit, transiens intermedios haereticos, qui prodromi solummodo grandis istius Haeresiarchaosuisse noscuntur. Describit hic ex professo dictum Haeresiarcham, et mala, quae ex ejusdem tubicitiio suere secuta in quinto Ecclesiae statu. Quod autem per sextum hunc Angelum Martinua Lutheriis hic intelligatiir vero literati sensu, constabit ex contextil, at naturam, et proprietates hujus Haeresiarchae ejusque haeresia paucis praemittamus. imor Cum hic Martinus Lutherus fuerit repertus a Lucifero Rege tenebrarum aptum instrumentum, elegit eum ducem belli sui, in quo constituerat exterminare latinam Ecclesiam ad consequendum finem suum dedit illi pro doctore Angelum quemdam summae malitiae et astutiae, nempe angelum Abyssi, omniumque Haeresiarcharum doctorem, de quo Supr dictum, quod habeat nomen latinum exterminans, et de hoc suo nomine ipse Lutherus saepe gloriatur. 2do: Consequenter Martinus Lutherus omnium Haeres i. archarum fuit pessimus, et pestilentissimus Haeresiarcha, tit. pote qui tot perversa dogmata exspuit in latinam Ecclesiam, ut vix sit res ulla ad sidem, et ad morea bonos spectans, de qua non docuerit impium aliquid Lutherus, et ejus commilitones, et posteri; unde secuta suit, et adhuc sequitur hodie magis tanta confusio, et divisio opinionum, ut pene sint in- sinitae, neque una provincia, aut civitas, aut pagus, aut domus saltem sentiat, sicut altera, imo duo homines vix in una domo in haeresi sua consentiunt; et hoc indo venit, quia haer sis illa in tor, et talii pestilentia capita subdivisa fuit, quorum potissima sunt Tliomas Mungerus, Joannes Oecolampadius, Andreas Carolostadius, Twinglius; doannes Calvinus; Georgius David, Christophorus Schaplerus; Ρhilippus Melanchion,