Accuratissima et breuissima Aristoteleiorum librorum de dialectica inductio, rudiori aetati pernecessaria. Auctore Petro Guinellio

51쪽

gnitatem.

Forma uerb ad cpymandum Milet: QMd in si

cie, etiam in genere dicitur, sed uidendum est ne utari similitudine fallimur. Qtiu enim ex specie,ad confirmandum genus rinum esse irgumentum duo, nou totum genus uniuersi concludendum ualere dico,

sed solum indesinite.

Similitudo. similitudo est diuersarum rerum,duarum aut pluarium similis quaedam us O inter se. Et est aut siniplex aut multiplex.Prioris generis sunt pleris forinae. interdum in militus nulla finititudinuimuexprimitur. cuiusmodi sunt:ut, quemadmodum,si, cu uelut in prima parte, qu e protos appellatur: Sic, ita, non secus, κon aliter, eodem modo, in altera parte,quae apodosiis nominatur. Aliquando etiam noumina quaeda fiunt notae militudinis. cuiusmodi sunt, talis,qualis ore, instar,ritu, modo, xemplo,atque etiam ipsum nomen mile . Exemplum eius in quon illa similitudinis nota explicatur. Virgil. Eclog.2. O formost puer nimium ne crede colori: Alba leu ra cadunt,uacinia nigra leguntur. Interdum declaratur nota similitudinis. Cicero iis prima actisve in Verrem: sed repente euestigio, ex homine tanquam aliquo pocula inrceo factus est verrefactione I. Vt ex illo metu mortis cr tenea

52쪽

σv IN ELLII. bris, quasi luce libertatis odore legum recreatus reuixisset. Iuterdum protos π apodosis eodem uerbo clauduntu r. cicero Agraria I.Nonne acerrime

tanquam hosti armato, sic huic legi pro ut bris agris resistetus Interdum prata se apodo suerbis erclausillis distinguuntur. Multiplex nutem similitudo ex pluribus similibus aliquid simile declarui. Cicero in Topicis: si tutor debeisdem praestares socius, s cui mandarissi quis ducum acceperit, debet etiam procurator Haec ex pluribus quo uult perueniens appellatur inductio. Valat autem in utrans partem hic locus. Confirmatido enim eum obcax uni firmus est: ubdβ in aliqua re simili ita res habeat, in caete, ris etiuissimilibus ita babeat necesse est Refellendo autem: quod si in aliqua re siniti non ita res habeat, in alijs non ita habebit. Disserentia. Diferentiarum usus est,quum rerum cognatrem, hoc est, formarum eidem generi subiecturum disiria minasint indicanda: quod differentis diuidunt genus in si as species. Ex hoc loco depromitur argumentum. Usirmanter, o neganter: quanquam non desint, qui confirmentasspecie ud differentium duci argu mentum tantummodo ultimans,d diserentu uas eiciei negans. Contraria.

Quoniam borum disciplina peraccurate intelligi potni exsuperioribusnihil nos de iis dicemus aliud,

53쪽

quin argui uentorum ex his promendora dominatu memoria tenet;dam ese. Nam uno eorum quae cunixiliis conferuntur uoirmato uti refutato, afrmatur Wut refutatur alterii: . A quo secludustur atque se cernuntur ea, in quorum altero inest ampliatio qumdam. Porro ab unius aduersi ustismatione ad ulterians negationem percommode fumifgr argusticiatum: tibnegatione ad afrinationem non item: quoniam aduersa n dum admittentia mirabiliter uariant. . A Priuanti unci uerb u irmatione ad negantiam por- , belle trahitu argumentum : In quo u:dendum erit, an subicctum aptum sit ad id capiendum, cuius des-derio tenetur, π tempus a natura trihutum adsit. ontradicentia ualent in utranque partem, sed μηρconfirmato, refellitur alterum,o contra n quo cuirandum est, ne quis arbitretur in ijs ueritum aut fastutem concurrere. Adiuncta. 'Adiunctorum appellatione intelliguntur msi ὀαρνε, contingentia, applicitu: quorum locus maxima xx parte pratorius est, nou modo non iuri consultorum, sed ne Phi sophorum quidem. Magis autem nil coniecturales causas, quae uersantur in iudici js,. ater, clim quaeritur quid , ut sit, aut euenerit, dul

futurum si aut quid omnino fieri posit : dc loci qui

dem ipsius forma talis est. Admonet durem hic Iocus, hi quaeratur, quid ante rem, quid cum re, quid post

54쪽

GVINELLII. .pparatus, taloquis ocus,constitutini conuiuio cum re aurem, pedum cropitus, Jrcpitus hominum, corporum umbrae G si quid ei modi. At postrem, rubor pallor,titubatis,er si qua ulla signa conturbo tionis er conscientiae:praeterea restis ius ignis,

sunt movere . Locu x antecedentibus, et consequem rtibus,et repugnantibus. Antecedentis cicero a. de oratore appellat praecurrentia, quaerem nec furio antecedunt, voluti ultitia uirtutem, imul litia uitium. consequetutia uero necessario consequuntur, in quo genere est, totius uirtutis interitum sequitur iustitia

'interitus : Ax haec a cicerone rese oratore nominamitarconbcntanea. Repκgnantia autem nunquam coharent cure. Horum trium extremus locus ex repugnantibus di licillime intelligidi ingui que potcst,

quod superiora duo, antecedentia π conbequentia, cim in formis π gentribus, tum in contrarijs ,steuctentur atque confiderentur: Repugnantia autem latifime fundantur er manent per omnes fere drasumentorum locos. Profecto hic lacus er in cofirmation .er in confutatione valet, quod cuicunque Gatecedens conueniat,ei e iam id quod consequitur conueniat necesse si si quod co cqvcns in rem aliquavisada in cani etiam ii,quod antecedit, cadere opor-

55쪽

conueniat, repugnat conuenire ulterum. Et contra: Cui non conuenit antecedens, ei nec consequens conuenit: cui rei conctequens non conηenit, eidem nec antecedens conuenit: cui non conuenit uii repugnantium, eidem π alterum repugrat con

venire.

De caussis.

' caussa est cuius ut aliquid est, uelut fini efficiens

forma,materia. Finis cuius gratia aliquid sit .cti ecro in legibus fuem bonorum ait esse,qub refeτο- tur, tr cuius causa fiunt facienda omnia Pro Lig rio: Quid enim Tubero tuus ille districtus in acie Pharsalica gladiu s agebat scuius latus ille mucro p tebat s qui sensus erat armorum tuorum s quae tua. mensi oculis manus s ardor animis quid cupiebas quid optabas mis urgeo, commoueri videtur adolescens, ad me reuertar. Iisdem in armis fui. Quid autem aliud egimus Tubero, nisi ut quod hic potest nos posemus: Achaeconidium praestantis,ma est, ad quam caetera caussarum genera reuocantur, quod adepto sine, reliqua earundem genera o

tineamus. . .

Forma est caussa per quam unaquaeque res est id, quod est, s a ceteris distinguitur rebus :cuius generis est: Hominis forma,animus rationis er cogia tutionis particeps. Ab huius cause dispoliatione dos describitur pririo Metamorphos u: Ante mare

56쪽

Gv IN ELLII. N er quod tegit omnia coelum, ere. Eius oscium in duobus cernitur, quorum alie rum exigit ut rem reformet, ut sic in nrtura defendat, ut ea sublata prorsus res ipsa immutetur: utiterum, ut rem, cuius est forma, a reliquis rebus

distinguat, quod siuis quaeque res formis distinctae atque discretae; int, quarum alia ub Iensum cudunt,

. aliae solo animo er costatione comprehenduntur. Interim fac recordere, aliquando in nonnullis reabus multo metris formam intelligi, cruam uerbis exaprimi posse, uelut in aedisu's, osti tenestrae, tecti, parietis:rursum in nonnullis perdis ulter,aut intelligi, aut exprimi posse, quod rerum naturalium forumae a nobis ignorentur: Ejiciens caussa est, quae rei liciendae operam praebet.Eius distributio uaria estabilim aut est perfractu Cr adiuuans, aut procreans G conseruans, autis consili particeps π expers.

Proinde perfecta nominatur, quae sola per se rem licti uia modi sunt:Ouidius: aeritur Aegistus quare sitfactus adulterris promptu casu est,desiiliosius erat. icicero in catone: senectus caret epulis extructi' mensis, et frequentibus poculis: caret ergo, er uinolentis, o crudita, te,σinsomni'.

Adiuuans appellatur, quod sola non esciat, sed Eum adiuuet, seu ab alia adiuuetur: quo in gen

57쪽

Vitam quae ociunt beatiorem, lacundisiime Marti lis,haec aut: Res non parta labores: drelicta. Non ingratus dger, joclis per ennis: Lisnunqκm,toga ira mens quieta Vires ingenia subtare corpus: in

. Pradens implici asparcimicis conuictus facilis, ne arte mensa. Iilox non scdfoluta curis: Non tristis trνLuttamen pudicus. Somnus q*i faciat breues tenebras:

Quod sis esse uelis,nili malis: .

. summum nec metuas diem, nec optes. ., Adiuuanti ci Ix v qcium dux partes, imperiser obsequens. Imperant ud c Dimisi obtinet priniscipem locum, ut in Republic4 summus magistratus. Obsequens autem cist uelut administra ut in ciuita Diudicescat dic Medici milucheν ri liqui ciues statum reipublicae ad ant. Procreans uersatur in re,q sn cdu est, gignen. G. cpnscru niuero se reiam se tu subpub laturetinenda . Prioris generis sunt parentes, a quibus procreati er generati sum s Gicero in Pisonen;: O familis non sic inculphurnia scd caluentia: uel huius urbis, scd Placentini municipis: cs paterni getici isscd Bracchata cognationis dedecus.Pro Mureis

58쪽

sv IN ELLII. Glabratus. Ex quo cicero concludit, serulam subitium non esse prole nobilem. Vita Eclog I. -Pocula ponam Fugin caelatum diuini opus Alcimedontis. conseruantcs casis sunt, quae faciae rei stat defendunt,ut, leges,ludires , magistratus reruni publicarum. Pro Euentio: Hoc uinculum est huius navitatis, qua frumur in Republica, hoc fundamen, tum libertatis, hic fons aequitatis, menso animus,m consilium, ν sententia ciuitatis p ita est in te. Sibus.Vt corpora nostra ne mente, ficciuitas ne lege, suis partibus, ut neruis sanguine'men labris uti non potest.

Ad cois lili participes ciussus pertinent si,qui cer

ta deliberatione utuntur ad agendum, veluti Desis, Anylus,Homo. Adconflas autem expertes,rcs natu .rales anima a crinanimata. Porro confiiij expcratium aliae naturale aliae coactae,alix fortuitae. Naturatcs,cum eae resin quibus nec ratio ncc consilium insit ad euentus uos, cohibeant in se est claratium naturalem. Virgil.lib. I. Aeneid. Incubuere mari,totum , sedibus imis una Eurust Notust ruunt,creberis procellis Afri : π uastos tollunt ad littora luctus. Ac bis causis naturalibus natura in euit rocitat principiucoacti, crini si Funians,dut diuina aut qua is denique externa cogitur impellitur cfciens ud

e se im

59쪽

in nr,ut Virgilius Ecloga 1.

Qilidfacerem nesseruitio me exire licebat. Diuina, ut cicero pro Ligario: At mihi quidem β proprium eruerum nomen nostri mali quiratur, i statis quaedam calamitas incidise uidetur,et improuidus hominum mentes occupauisbe: ut nemo mirari debeat humana consilia diuina necesitatesuperata. Philippica sexta: Fuit fatalis,nt ita dica, cubus quem tulimusquoquo modo ferendus: nunc si quis erit u luntarius,populum Romanu serui fas non est, quEdii immortales omnibus getibus imperare uolue Fortuitae, quibus tribuitur quicquid expers conis flij inopinato aliquo casu contigerit. Cicero lib. 2. de Diuinatione: Uid aliud sors, quid fortunu, quia casius,quid euentus,ns c in sic aliquid euenit, ut vel . non cadere atque euenire, vel aliter cadere o ni repotueriis

. Materia.

Materia, ex qua res est, uel ex qua aliquid fit,ut domus materia lapides,arena igna, caementa.Naues faciendaesunt,ut Vegetio placet,ex cupresso, aut pN anu domestica,aut ex lariceoluestri,aut aliete,exta reis cluuis potius quam ferreis. Effecta. i coniunctus ut est apud ciceronem in Topicis huic causarum locus ille est, qui escitur ex caligis. .

60쪽

GVINELLII. fuerit causi, onStat hic locus suppeditire solat oratoribus er Poetis, sepe etiam Philosophis, sed qs,qui ornate ex copiose loqui portat, mirabile copiam dicend cm denunciunt,quid ex quais re si

futurum caussarum enim cognitis,cognitionem eueatorum facit. Publius clodius fucra bonae Deae polluit. ciceronem Roma eiecit:domum eius incendit: caede multorum ciuium in forofecitu plusin hirrum inb it. Lucius Piso confius ciceronem clodio pro. didit eruendidit: in Macedonia exercitum amisis: socios uerauit crudeliter: amare ibidinose uixit utilina Mocens iuuentuum Romanam corrupit: in exitia patriae coniuravitaex hoc autem caussarum loco dupliciter argumentumur:num firmum est augumentum inijs cuinis quae aliquid necessario esciunt, in refutatione non item, ed in s demum quae sic ut, quia sola esciunt, ut causa alia nulla idem saparatim escere posit. Atque haec caussarum disiciplina demonstratori pernecessaria est, er tertiae locupletandi dilatandis siermonis rationi perutilis.

Reliquus est comparationis locus,cuiu s genvsnuc explicandu est. mparatur igitur ea, que auimaiora ut minor aut paria dicatur, in quibuslectatior haec, merus, steries, uis,quia a etia ad res reliquas afectio. mero sic coparabutur ut plura bona pag. cioribus bonis anteponantur, pauciora mala malis pluribus,diuturniora bona breuioribus,longe ex lu-