장음표시 사용
71쪽
68 Elementa Rhetoricae. R. Est cogitatio rerum verarum, aut Veis visimilium, quae valeant tum ad faciendam fidem , tum ad motus excitandos.
Quia est Dispositio IR. Est rerum inventarum in Ordinem distributio. Quid est Elocutio
. V R. Est idoneorum verborum et senteutia. Tum ad res inventas accomodalio
Quid est pronuntiatio pH. Est vocis ac corporis ea moderatio , quam res inventae ac Verba requirunt.
S. IV. De dignitate, et utilitate Rhetoricas. Θaenam est Rhetorice dignitas , Mis et utilιtas pR. Nihil addi potost ad haso illustria Tullii verba , libro I. cle Oratore t Quid est inquit
aut tam admirabile, quam ex infinita multitudine existere unum , qui id quod , omnibus a natura sit datum , vel solus , vel cum paucis sacere possit ; aut tam jucundum cognitu atque auditu , quam sapientibus Sententiis , gravibusque vertiis ornata oratio , 'et perpolita I aut tam potens , tamque magniscum, quam populi motus, judicium religiones , Senatus gravitatem unius oratione con
Quid majus , quid splendidius dicere pos-
set eloquentia , si pro se ipsa loqueretur pDe subsidiis Rhetoricae. Quibuν ρosissimum subsidiis omnes illae , quas iuximus , Rhetoricast partes comParari poterunt rR. Quatuor et natura , aris, exercitatione, et imitatione.
Quid natura confert ad eloquentiam t
72쪽
B. Ex parte animi confert celeres motus, ad excogitandum acutos , ad ornandum uberes , ad memoriam firmos ac diuturnos. Ex Parte Vero. corporis confert latsera firma hal ere canoram Vocem , solutam linguam , Sptamque oris, et totius corporis consedi
Quid facit ars ad eloquentiam p R. Exeolit quae dedit natura , supplet quae
illi desunt, quae velis aredundant luxurianissile, castigat atque coercet ; uno verbo , certissimmam , veluti digito , monstrat viam , qua ad eloquentiam tuto perveniatur. Quid offert emercitatio pH. Conservat et auget quae ars expolivit, aut emendavit in natura. Μulti enim naturae Vitium exercitatione sustulere, ut ' olim Demosthenes , ali i que sexcenti. Quid est exereitatio 2 B. Est assiduus usus et consuetudo . dieendi, vel scribendi ; quod quidem valda facit, 'ad eloquentiae laudem adipiscendam. Ut enim ait Cicero : Simus est optimus Seendi e e tor et magister. Triplex est autem exercit Godis genus, nempe scriptionis , aetionis , et
Quanam est Imitationis Militas p t . n. Facit imitatio, ut optimo forique alictori similes in dicendo evadamus , et qua. sunt in eo summa, diligenter persequamur. Et quoniam imitatio, si recte fiat, multum assert ad eloquentiam, et pauci admodum
imitari sciunt , ut par est , meo de iistitandi
73쪽
Elementa Rhetoricae 3 ratione sustus aliquid, et uberius, dispulandum
nobis esse existi iuvimus. ἰ s. i
QMaenam igitur est Mera rectaque imitandi ;
R. Multiplex. l. Cave xulgore quoddam ac mediocre ti- illi proponas exemptur , mox daturus P Oge niem ditsosi Frem sed , deligatur, imitandus
summus 'aliquis et sexcellens a rector in quem tota mente tintuearis. Is --tim, evit, in Poe-ilis ferme Virgilius , qui caelisos, omneS Poetas longu Post Se ireliquit, et , ub ipse loquitur de Turno , toto oertice supra est. In Oratoria vero arte deligatur unus Cicero p de quo, mam tritumi ac pervulgatum , tam Verum est illud Quintiliani dictum , Ille setiat se Proue cloac , cui Cicero palde placere caePerit i et tu quem J-llissinae cadis magnifica illa Senecae sa) de illo vox : Ingenium quod Solum Populus R. Par imρerio suo habuit, et Linon minus splendide do eo loin Tullio dictum fuit a Vellejo Paterculo Vir ingenio mazi
2. Aon optimos .holia in auctores imitaberis verum etiam quac in illis o litima sunt, ac Praestantissi tria. Si , v. g. scribluda tibi sit oratio latina , hab0bis prae oculis loca illa eximia , tu quibus se si Lirimum amavit Cicero et in quibus se sese ipse videtur quodammodo Vtasse , cujusmodi sunt illius pleraeque Pe T alioues. Illas inter scrit,enduiti lectitabis identidem , ut illarum assidua lectio Tulliania Ili germanum tibi saporem et gustum asΡea S t. 60 Controν. lib. 4 2a α
74쪽
Ut vero sorti per habeas in Promptu Sol ti- 1ctissima , qu e subinde possis, imi bavi , duc lentissimorum auctorum loca copiosum CS-maque cura claboratum illorum iudicem tibi , ad nostrae Rhetoricae amplioris, calcem exi
3. illustria haec , quae ' dixi , loca i neque pueriliter imitabmis , neque serviliter, Puti- . deque ut sident homilies illi, quos, jure optimo' ridet Horatius , dum ait: Olimita-Ptorra , Ser Mim pems ut a bone multis fieri video, qui cum picarum, aut psittacOTum more easdem omnino voces reddiderint. itum demum magnos se veterum imitatores , arbitrantur. Tu vero quaecumque imitaberis, 2 sic facies tua , ut viruditis. et lamn tae. Darin 'imminibus appareat imitatio : sed, tamen resi Dino iuba , tibique propria facta 'iam esse Videatur. - L i Tua autem s acies haec veterum scriptorum,
Ioca , tibique illa quasi iure tua poteris viae
dicare: v Primo, si vim ac pondus sententiae retins as.; verba' Vero vel omnia, vel inigna ex
Parte festum immutes. Dixerat olim Tullius e IVirtus est una altis desaea rad cibus, quae nullu re 'quam in labefactari ρotest. Hinc egregia. Tullii sententiam vide quam scienter muistis omnino verbis, ex ptimat Hortilius, cum dicii cis livmine probo et in colenda virtute constanti . Si tractus a) illabatur orbis, . 'Impuvidum fert i iit ruinae.
75쪽
ageremus, quam mortuo honores quaereremus, II me eandem sententiam, mutatis omnitio verbis , ingeniose admodum expressit Ovidius lib. I 3. Metamorphoseon , ubi Vlyssem de Achillis mortui armis certatitem cum Ajace, et pro se ita loquentem inducit: Si mea cum vestris valuissent vota, B Pelasgi, Non soret ambiguus, os tanti certaminis haeres: Tuque tuis armis , nos te potiremur.Achille. Secundo , si eadem ferme servando Vmba, transferas illa ad alium sensum, vel sim;lem, vel contrarium : v. g. dixit Tullius in Antonium : O audaciam immanem l Tu ingredi idam domum ausus es p Tu illud sanctissimum limen intrare p Tu illarum aedium Diis Pena tihus os a ortunissimum ostendere. Poteris verba haec paullulum immutata in Iudam, hortos ad Christum prodendum subeuntem , opportune transferre. Sic otiam Catilinariae primae exordium ad aliud argumentum nullo labore ita converteritvsi ipsi mehercule irrunculi. Quousque tau dem, homo nequam atquo improbe , intem peranter abutere divina patientia P Quandiu illain eludet vita ista lua omni scelerum gemnere cooperta I Quem ad sinem se invet
rata tua jactabit impietas Nihil ne te impendentis mortis pericula , nihil inferoruna poenae, nihil intentus in te Divinae justitiae gladius , nihil terror conscientiae , nihil so verissimi iudicis tribunal , nihil illius os vultus que movebunt Patere tua flagitia non sentis, etC.
b) Sie anellati Vetustissimi Graeciae
76쪽
Elementa Rhetoricae. 73Tertio . recto imitaberis, si sigHras , si periodos , si transitiones , si commissuras , incisaque , et totum orationis ductum , ac silum potius imiteris , quum verba ipsa , vel ipsas sententias. Dixit v. g. Cicero. Philippica II. Non placet Antonio Consulatus meus ; at placuit Publio Servilio . ut Cum primum nominem ex illius temporis conaularibus , qui primus mortuus est . . Placuit sta inlo Lutatio Catulo , cujus semper in hac Helviblica vivet auctoritas. Placuit duobus Lucullis, M. Crasso , Q. Hortensio , C. Curioni. Maxime vero
Consulatum meum Cn. Pompejus probavit. Hanc figuram trans serre poteris eleganter mcos , quibus non Placent humaniores Litterae,
quas omnium Ordiu Nn , ac aetatum viri sa-i,ietitissimi in dEliciis habuerunt. Quarto , laudem babebit imitatio , si propositum exemplar vel in pauca contrahas vel amplificando susius ulteriusque dilates. Ita cum Virgilius dixisset. 2. Georgicorum. Prima Ceres serro mortales Vertere ferram
Instituit ;Hunc cundem locum imitando susius , more suo , ainiuificavit Ovidius V. Metamorph. Prima Ceres unco glebam dimovit aratro : , Prima dedit fruges , alimentaque mitia terra ς; Prima dedit leges, Cereris sunt Omnia mum S. Contra vero cum a Tullio fusius ac uberius dictum suisset de Caesare , in oratione DoMarcello :Bollicas laudes solent quidam exstenus rovexbis , easque detrahere ducibus , commu- Dicare cum militibus , ne propriae sint Impcra lorum. Et certe in armis milituri virtus ,
77쪽
locorinni porthinitas , auxilia sociorues , Aa ses, commeatus multum iuVant. , Maximam vero partem quasi jure suo fortuna sibi vi dicat, et quidquid est prospere gestum , id pene omne ducit suum. At vero lamjus glo- viae , C. Caesar, quam es Paulo ante adeptus , socium habes tieminem. Τotum hoc , iquantumcumque est , quod certe est maxi- , mum , totum est , inquam, tuum. Nihil sibi ex ista laude centurio , nihil praesectus , nihil cohors , nihiI turma decerpit. Quin etiam illa ipsa rerum domina Fortuna in istius se gloriae societatem nota osseri : . tibi cedit, tuam ematotam ac propriam fatetur totam hanc ornatissimam laudationem in duos versiculos itacia legit Poeta egregius AGloria vincendi juncta est cum milite, Caesar e Caesar , parcendi gloria tota tua est.
Quinto , laudabitur imitatio, si quae ab l
oratoribus scripta suere , solerter transseras in orationem adstrictam. Ita iacile crediderim eum M. α) Antonior . Mureto , perfectissimo talium rerum aestimatore, Virgilianum illum
Quamquam animus meminisse horret, luci que refugit Ciceronem imitatum suisse: Ila enim ille Pli vppica .XIV. scripserat in Antonium : Refugit animus P. C. eaque dicere reformidat , quae Luctus Antonitis in Parmensium liberis eι Conjugibus gesserit. Sexto , bonus imitator eris , si vel ex Gracineis Latina facias , vel ex Latiuis, aut etiam
. aὶ Fuit orator et, eritieus celeberrimus
78쪽
Elementa Rhetorieae. 7 Graecis vernacula. Ita Tullius tarn mulla siugulari quodam artificio expressit ex Demo- stliene , quem mirabatur, et in quo rist Atlaenas quidem ipsas magis Atticas suiqse, urbano quodani et liberali joco dictitabat. Sic etiam Virgilius , acer et diligens Graecorum imitator in Aeneide Homerum est imitatus , et in Buccolicis α) Theocritum. Sic Terenti Purex Menandro et ex Aristophane iam multa invexit in Latium.' Ita Horatius Pindari b) Callimachique vestigia persequutus est in suis odis , et nominatim in tertia quarti libri :Quem tu , Melpomene , semel Uascentem placido lumine Viderisi, etc. Quam quidem tantis laudibus ornavit sumiamus ille vir Iulius Caesar Scaliger , ut mallet a se similem scriptam suisse , Quam esse totius Tarraconensis Nea. Sic eines: per ludum opinor dictitare consueverat. Atque , ut hisce elementis tandem aliquando finem imponamus, laudem maximam liabitura est imitatio , si quos imitaris, eos non dicam adaequare , sed Vincere etiam omni ope conerist ut ait Q intilianus Lib. Io. Conandum est aliquid suρra eos , quos/imitaris iet, ut etiam admotiet vetus proverbium: Ιnvenire , rem admodum difficilem esse'; perfacilem vero , inventis addere. Ita Virgilius ,
cum exiliter admodum ac jejune de Hectore a) Theocritur Poeta Sy a sanus scripsit Graeea Milia in genere hueolias laudatissima. M CHlimanvs nobilis Poeta Graecur 'μi. xit ρονι Alexandri te ora.
79쪽
s6 Elementa metorieae: dictum fuisset a veteri poeta Ennio αὶ ro lux Trojae , germanu Hector , Quid ita cum tuo lacerato corpore miser pVersus eosdem, vel potius eamdem sententiam ex plumbea secit auream Aeneid. Libra
O lux Dardaniae , spes o fidissima Teucrum Quae tantae tenuere morae: Quibus Hector, ab oris , Expectato venis p Ut te post inultauuorum Funera , post varios hominumque , ut bisque labores Defessi aspicimus t Quae causa indigua serenos Foedavit vultus p Aut cur haec vulnera cernia Hunc eundem Ennii , Virgiliique de Hectore locum apertissimo imitari conatus est Seneca
in b) Troade, ubi viduam illius Androma,
chen ita loquentem inducit: Cum subito nosti os Hector ante oculos stetit , Non qualis ultro bella in Argivos ferons, Graias petebat facibus Idaeis rates :Nec caede vasta , qualis in Danaos suteus Vera ex Achille spolia simulato tulit id on ille vultus flammeum intendens jubar ;sed fessus , ac dejectus , et fletu graxis , Similisque nostro, squalida obtectus Coma. Quo imitatio , quamquam non infelix , tu vide tamen quatilum a Virgiliana distet. Verum quanto inferior Virgilio - videtur in hoc loco Seneca , tanto sane jure videbitur Ennio superio P in hac altera ejusdem imita-
Ennius Poeta antiquissimus Mixit tem pore secundi belli Pumei, centum et a liua
80쪽
Elimenta Rhetoricae. 77tione in eadem Tioade: Columen Patriae, mora fatorum,
Tu praesidium Plirygibus sessis.
Tu murus eras , lium erisque tuis Stolit illa di cena fulta laer annos :Tecum cecidit , summusque dies Hectoris idem patriaequδ suis. 'Hanc Ennianam imitatiouem aliquando mirantibus amicis sestive admodum respondit Virgilius e se ex Ennii stercore gemmas a rumque colligere. Cum V ro assidua haec diligensque veterum imitatio vitio illi verteretur, ut sit , ab invidis et obtrectatoribus : Cum-
quo illi malevolentiae livore suffusi palam iactaretit in vulgus , illum pleraque ab Homero
sumpsisse hoc uno responso calumulatoribus os obstruere , illosque penitus elingues reddere consueverat Virgilius: Cur non ipsi quoque eadem furta tentarent I Verum intellectu- , vos , sacilius esse Herculi clavam dotrahere , quam Homero veI unum eripere versum , illum tuo ad rem suam accommodare. Ratio tamen quaedam est tyrouibus praeseitim adhibenda, ne dum propositum sibi exemplar Conantur Vincere, et dum ab illos aestulum , sed in melius aherrare satagunti I ira a quadam imitatione ab illo prorsus deficiant , et in pejus aberrent, quod Lucano Praesertim contigisse videmus. ιCum enim mirifice , sed sobrio tempestatem ita doscripsisset Veirgilius Aeneidos primo: Incubucro mari, to trimque a sedibus imis Lua Eurusque Notusque ruunt , creberque Procellis Asrieus, et vastos volvunt ad littora fluctus.