De arte Rhetorica libri quinque lectissimis veterum auctorum aetatis aureae perpetuisque exemplis illustrati auctore P. Dominico Decolonia ..

81쪽

-8 Elementa Rhetorieae TeucrorUm ex oculis , ponto nox incubat

Intonuere poli, et i crebris micat ignibus aethhr, Praesentemque vixis inteutant Omnia mortem. Hunc Virgilii locum cum sibi vel iniitatis dum , Vel superandum proposuisset Lucanus simmodico quodam calore raptus, suoque nimi um velificatus ingenio laxatis illi 'elut habenis , sic aberravit in pejus ' . Ah , quotio frustxo pulsotos aequore montes Obruit illa dies t quam, celsa cacumina pessum Tellitis victa dedit i Dan uno littore surgunt Tam validi fluctus , alioque ex orbe oluti,

A magno . venere mari , mundumque coqrcena Monstrisuros agit. unda Sinus. a 1

ARTIS RHETORICAE

Q Uid est Eloeutio p . . R. Elocutio , inquit Tullius, est idoneo- Tum verborum , et seutentiarum ind res iu

ventas accommodatio. I

Cur trandem , et quorsum nb Elocutione contra quam feri solet , exordimur p t R. Tametsi ex quatuor et Rhetoricae parti bus ordine naturae primω sit Investio : quia tamen plusculum difficultatis habet: idcirco eam Elocutioni postponendam esse eum C dilo Vossio, aliisque artis Rhetoricae magi-MPis bene mullis.judicavimus. Cum ciam, ver rum deluctus origo tit

82쪽

Elemensa Rhetoricae. 79 qnentiae, ut ait Iulius Caesar in suo de analo- .pia , seu de ratione Latine M lo qnendi Li-hro qitem Ciceroni nominatim nuncupavit; et cum Verborum cura , quae ad Elocutionem pertinet , sit longe facilior , quam cura PS-rum , quae Spectat ad Inventionem : liquet prosecto'nos Tyronum commodis utilitatique

servire , dum Aristotelis ordine Don nihil immutato , ab Elocutione ducimu3 initium , et in primo artis oratorie quasi limine vesti-Buloque paullisper haeremus, priusquam in inti inma illius penetralia pedem sy ausimus inferre. Ut huic eidem Tyronum utilitati consulatur, nostrum hunc de Elocutione librum trisariam dividimus. ι Agendum nobis est primo de Figuris , in quibus nullo fernae D gotiose solent exercere vel ipsi Tyrunculi. Secundo dicetur de Periodo , in qua videtur plusculum esse Degotii. Tertio a tractabitur de Stylo , a sa-cilioribus , ut par est, ad dissiciliora sensim Progrediendo.

CAPUT PRIMUM.

De Figuris , seu Schematibus. 'M laura, ut diximus in Elementis, est Ornam mentum quoddam orationis , seu loquendi modus illustrior, et a communi consuetudine Te motus, cujusmodi sunt haec Ciceronis verba in Catilinam : Visis , ,et Uipis.non ad desto'nendam , sed ad confrmondam audaciam. I

temque illa Didonis morientis, e) verba a

83쪽

8o Elementa Rhetoricae. Sed isorIamur, ait. Sic, sic iuvat ire sub umbras- Aut haed eiusdem Didonis Littora littoribus contraria , fluctibus undas Imprecor, arma armis: pugnent ipsique nepotes. Quot sunt genera fguiarum IR. Duo. Aliae enim versantur in sententiis et sensu ipso; aliae in verbis tantum: Quia vero res prius animo menteque concipiendae sunt, quam verbis εxprimantur: ideocle Figuris senteniturum , quae ad mentem pertinent , ante dicendum nobis est, quam de figuris verborum. f. Figuris Sententiarum. Inter Figuras Sententiarui in aliae videntur aptiores ad moVendum , aliae ad docendum, aliae ad delectandum. IBitium saetamus ab his , quae ad movendum , seu ad animos flectendos

praecipue valent.'

S. II. De Figuris ad movendum idoneis.

De Exclamatione. Cur ex omnibus figuris Exelamationem Primam ordine collocamus pR. Pi4mam collocamus, quod vehementiores animi motus exci maudo soleamus exprimere. Quid est Exclamatio p n. Est vocis elatio , seu contentio , qua . interjectione vel liadibita , vel subaudita, vehementiorem animi assectum significamus , reique inagnitudinem exprimimus. Ita Tullius oratione I. in C tilinum . per summam indignationem sic exclamat: O tempora: o mores lSenatus haec intelligit, Consul videt: hic tamen vivit. Vivit Θ Ιmo vero etiam in Senatum venit. Et oratione I. in Antonium. O miserum me i consumptis enim lacryuiis , infixus tammen miluo haexet dolori

84쪽

2 ementa Rhetoricae. 8r'I clamat o adjunctam ferme lial et aliquam hisce interjectioiai s , o l heu ' ah l vah lproh Superi l proh Superum , atque hominum fidem l Persaepe tamen subauditur interjectio , ut si dieas, Miserum mel vel, Hoccine sacci tum Z Veteres pro interjectione , o, saepe adhibebant voces istas , a) AEdepol l Hexclo i Μeherculei a Iupiter i Mecastor, indius fidius lita Catullus :Chartis ιDoctis, Iupiteri et laboriosis. Beu et heu triste aliquid et molestum indicant. Ilai b) Cicero. O domus antiqua, eheu quamai pari domino dominaras i Virgilius vero

AEuuidos 4. . . - Τu nunc Carthaginis altis Fundamenta locas , pulchramque uxoris ui

Extruis ; heu regni , rerumque oblite titarum tPro h adhibetur saepe ad obtestandum. Ita 1'erentius: Proh Deum atque hoininum fidem iquid est, si non haec Contumelia Est.. Mirum in. modum facit Exclamatio ad significandam . indignationem , doloremques ex re atroci conceptum , ut Tullius pro .Caelior Proh Dii immortbles t cur interdum in holmitium sceleribus maximis aut se) eonnivetis, aut Pi sentis traudis poenam in diem resErvatis

Servit etiam misericordiae. Ita pro Sylla et O Miserum et infelicem diem illum quo Consul omnibus centuriis P. Sylla renunciatus est l

85쪽

set Elemeia Rhetor ede. O sallacem, o volucrem sortu uana l O caecam cupiditatem l Ο praeposteram gratulatiovem l quam cito, illa omnia .ex. laetitia Et Voluptate ad luctum et lacrymas redierunt I Et pro ΛIilone : O terram illam hea tam , quae hunc virum exceperit ; hanc ingratam , si ejece Titi; miseram ,; si amiserit i Sic etiam persi. lus ille Sinon Troianorum misericoxdiam exclamando captat ι i I . i. DHeu i quae nunc tellus, inquit, , quae me ac-qupra possunt

Aeci peie P aut quid iam misero mihi denique

,' restat

AIiquando etiam laetitiam animi με hilaritatem. expximit Exclimatio : v. g. Cicero ad Atticum bH:. O suaves epistolas tuas uDotempore mihi datas ducis i quihus evangedi quae reddam , nescio , deberi quidem plane sateor. Εvarigelia vero si quaeris hrant niex ses allatii jucundi nuntii , vel etiam sacrificia et supplicationes , quas pro laeto nuntio deis

cerui olim a Romanis consueverant.. Unde non

immerito a Christianis aevi appellarum est salutiferum illud nuntium a CHRIST veracissinio Patris Nuntio mobis. allatum: fili x. Denique Exclamatio servit interdum Ιxoliam Ita o Tullius z o praeclarum custodem ori um, ut sjuut, lupum i et in Pisonem : o stu tos Camillios , Curios . Fabricios, Scipiones, Marcellos, Maximos bo amentem Paullum i misHicum Μbrium t Mutilus consilii patres rat ii

amborum Consulum , qui triumphaxuui

86쪽

i Elementa Rhetorieae. 83 Muibus potissimum in locis utendum. est Exelamatione pR. Adlii benda est praesertim in Amplificatione , tu Perorationibus , . et ubi res magnas auditori persuaseris. Exclamare enim tu rebus minutis frigidum esset Ρuerile. III. De Dubitatione. Quid eri dubitatis ' b d hR Dubitatio est sa) Schema , quo orator suctuans, animique pendens dubitat aliquandiu , quid sibi agendum, dicenduinve sit. Ita S ipio apud Livium b) milites alloquitue quasi dubitans : Apud ros quemadmodum loquar 'hoc consilium , nec oratio suppeditati quos ne quo nomine quidem V pellare dubeam, scio. Cives 8 qui a patria Vestra .desqivitiis. An milites qui imperium aus piciumque ab uvistis , Sacramenti religionem rupistis P. Hostes 2 corpora, ora , vestitum, hahitum civiunx agnosco ; sacta, dicta , s initia , antinin ili': stium video : ' Il lustre Onanino Dubitat lasei exemplum sup- meditat nobis Virgilius si eum Didonem ita hilantem inducit. c τ . . t u i ι quid agam .,i Pursusne prod04 irrisa priores, Experiar Z Nu dumque peI in coimubia suae

mos ego sum toties iam dedignata multos Paliacas igitur classes , atque uvinia Teucrum

87쪽

με Elementa Rhetor cae. mi ursus fgam pelago , et ventis dare vela iu

bebo p

Deinde sequitur electio, quae sit nimirum, tum is qui dubitat , subito consilium capit , quasi oborta hibi nova quadam luce :Quin mesere , ut merita es , serroqlae averte

Iolorem.

Est item apud Ciceronem egregium aliud eiusdem Schematis exemplum in Oratore et Lirum dissicilius , aut majus esset negare ii Id saepius idem roganti, an essicere id quod rogares , diu multumque , Brute , dubitavi. Nam et nogare ci , quem unice diligerem ,

Cuique me carissimum esse sentirem, PraeSer

intim et justa petenti , et praeclara cupienti, durum admodum mihi viciebatur; et suscipere tantam Tem , quantam non modo iacultate consequi dissicile esset, sed etiam cogita--lidner complecti vix arbitrabar esse ejus , qui vereretur reprehensionem' doctorum ac

prudentium . . ' . .

iubes etiann J Fh o , sed luculentum dubitationis ehemplum ' in illis Tiberii verbis apud Tacitum in Annalibus: Quid scribam , P. C.

aut quomodo scribam aut quid omnino non seribari hodi. -pore rimi me , ' Deaeque m-tjus' perdunt , quam perire Quotidie sentio , 'si M:im 'Me Obsecratione. Quid est obsecratio λ B: Ub hepatio , 'fit nomen insum per .se s lis indicat , sit V cirin ali cujus, sive Dei sive hominis opem imploramus. Hoc Schcniale -- Tum in. modum utitur Τullius pro Regelaro Qualii obirem hoc nos Irimum melis , t C. si escia, hex sidem , cι cons Iantiam et clenien

88쪽

Elementa Rhetorieae. 83 Iam luam libera , ne residere in is ullam partem iracundiae suspicemur. Per dexteram te istam oro , quam Regi Dcjolaro hos siss hospiti porrexisti : istam inquam , dexteram non iam in bellis, et in praeliis ; quam in promissis, et fide firmiorem. Tu illius domum inire , tu eius hospitium renovare voluisti: te ejus Dii penates acceperunt : te amicum , et placatum D ejotari Regis arae socique viderunt. Velieniens est etiam , atque 1lexanima su)Palinuri ad Aeneam obtestatio apud Virgilium Aetici d. 6 . Quod te per Cocli ii,cundum lumen, et auras , Per genitorem Oro , per spem surgentis Iuli, Eripe me his, invicte , malis. Aut tu mihi

terram

Injice, namque potes, portusqlis require Vatinos e Aut tu, si Saa via est,' si quam tibi Diva

creatrix

tendit neque enim credo sine numine Divum Flumina tanta paras , Stygiamque innare PAE

Da dextram miseroe, et tecum me tolle per Haec figura , sneae caeteris , vehemens est, et in peroratiouibus potissimum solet adhiberio

Quid est impreeatio p rit. Est execratio quaedam qua malum ima mi inmur alicui, vel etiam nobismetipsis. Tae est illud Ciceronis pro Dejotaro : Dii is perdant.fugitive. Ita non modo nequam et

89쪽

36 Elementa Rhetoricae. improbus etiam saluus , et amens es. Min Antonium : Quin tu abi in malam rem ,

malumque cruciatum.

Tale est etiam illud Didonis sa) : Sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat, Vel pater omnipotens adigat me sulmine ad.

Pallentes umbras Erebi, noctemque profundam Aute Pudor , quum te Violem, auti tua jura

- s. VI. De Interrogatione , et Subjectione. Quid est interrogatio p R. Fit cum interrogamus aliquem, non tam ad rem dubiam quaerendam, quam adurgendum, instandumque , et advehementio rem assecturn exprimendum. Ita Cicero Catili . nam . urget. hisce Verbi': Patere, tua consilia non sentis Constrictam iam horum omnium e scientia, leneri conjurationem tuam non .viades I Quid proxima , quid superiore nocte eg m , ubi fueris , - quos convogaveris, quid consilii ccaeperis, quem nostrum dum are 4rbitraris p i i Quibus saue interrogationibus Catilinam muleto acrius puugit Cicero , quam si frigide illi.

cstret et .Pateiu , Catilina, tua consilia z .c just Tatio tua omnium conscientia constricta tenetur; quid egeris , nemo ignorat. . Si di PO tedat dicere virgilius. . t h sIDse ego te vidi Damouis , pessimo , C.pyumaticipere insidiis multum I traule Lycisca, Sed plus spiritust, nervorumq*e babet haeq

90쪽

Eiamenti mnelnrieae. 8 'Non ego te vidi, Damonis , pessime Coprum Excipere insidiis pQiiod si interrogationi sui jiciatur responsio , Subjectio xocabitur. Sic I ullatas pro lege Mn-nilia : Quid iam no um , quam ad Ol CSCEDlulum privatum , exercitum difficili Reipublica se tempore conscere I Confecit et huic praesse pPraesuit: rem optime ducti suo gerere Θ GDssit. Quid tam praeter consuetudinem , quam Ii omini adolescenti , cujus a Seuatorio gradu aetas lorige abesset, imIγerium atque exercium dari , Sicilia, in permitti atque Africam , bellumque in ea administrandum Θ Fuit in iis

Pro viticiis singulari mnocentia , aequitate, Virtute : hellum in Africa maximum Consecit : FIctorem exocitumi deportavit.

I. VII. De Ρraeteritione, et Reticentci. Quid est yraeteritio ΘΗ. Praeteritio , quae Ciceroni vidεtur in amore et in deliciis suisse , sit cum simulamus nos vel nescire, vel nolle dicero id , quod vel maxime dicimus. Ila Tullius suum Pompeium magnifice laudat per praeteritionem: Itaque non sum praedicaturus , Quirites , quantas ille res domi:militiaeque , terra marique , qtia itaque felicitate gesserit ; ut ejus

semper voluntatibus non modo cives assense

rint, socii obtemperarint, hostes obedierint, sed etia in venti tempestatesque obsecundarint; hoc brevissime dicam . Habes etiam luculentam ejusdem Τullii Praeteritionem in Vatinium : Atque illud teinnehricosissimum tempus' ineuntis aetatis tua Epatiar latere. Licet impune per ine , parietes in adolscentia perfoderis, vicinoa cumpit axis