Cremonensium orationes 3. Aduersus Papienses in controuersia principatus

91쪽

nsissimas urbes habeatur Cremona, tenui Didio, atque exigua manu defendi possi, operibus, ac munitionibus satis per se tuta. Dixi etiam superius de Mgri optima cultura, cum de ubertate terrae in coten

tione, o coparatione uirius, regionis disierui. adde amoenitatem, o salubritatem illius tractus quis posset oratione pro dignitate compileoli tot irrigationes, quibus Pa enses cino carent, tot prata, tot ri: Π0s, tot amoenissima uireta, tot quasi urbanas luas,

fructuose ima pomaria, ubi selectae, ac generose arbores,e diuersis, Ionginquisi mundi partibus asciatae, optimas ratione in quincunce po hae non tantum ubertate fructuu utilitatem, veru etia ad ast 'Lium uoluptate pbent. ubi olfo terraru uineta

arbusta, quae Gallica uocant , rectius dii sumusne , atque descriptius digeruntur ' Quid de uillarum lau-ite aedificataru comoditate mi I, utque elegantia ' id unum in summa dictum uolo,rus ipsum ciuitatis dignitati pclare respondere. Ia uidetis iudices, quantum Cremonenses Papiensibus pstent urbis antiquitare, originis nobilitate, frequentia ciuium, censu , opibusque, 9 plurimarum rerum copia sit uberi te, atque felicitate, urbis amplitudine splendore, aedificiorumqo ct operum magnificetia, p urimis' munitionum i dijs, quibus cibus rebus Cremona Papiam longe inferiorem se demostratum uit iis,

quae bactenus a nobis distulata sunt, dissoluifortas

92쪽

'. necesse erat, ibit tamen extra causam a me di

Elam arbitror, cum miti retundenda esset eoru arrogantia, atq; in lentia, qui suam nouitatem, ignobilitatem, solitudinem, inopiam squalorem, cum antiqμitate,nobilitate, frequentia, opibus, splendore honestismae ciuitatis tam intoleranter ausi sum conferre, nihil ueriti hominum iudicium .ialiqua et interdum inspersimus de ciuitatis nostrae moribus, optimisque legibus, o maiorum institutis, quibus auditis aduersaris, s naturae communi, ac uulgari sensu uterentur, non me ulterius progre isnerent,sed deposita superbia, atq; audacia iis contentioni bus in posterum finem facerem, o socias ciuitates quiescere in otio permitterent, dimouerentque a nobis hanc totam molestiam . Restabat, ut in collatione

utriusque ciuitatis dissererem de ijs, quae posita simiis sola uirtute a qua omnis recte factorum oritur gloria, nam in ijs, quae superius memorauimus, i Met aliquam partem etiam fortuna, licet pleraqueram urbis, si ruris ornamenta constare non posse ne bominum ui,atq; industria. At uero quoniam uirtutis ipsius nome late patet, plurimaquemsbi.dic sda sunt in comparatione pnantium uirorum uir usq; ciuitatis in omni uirtutum genere, ut ratio occupationum uestrarum a me aliqua habeatur , caeteram omnem orationem ab huius diei actionestiunxi,o in croinum reieci i

93쪽

V os 1 AM patres in ijsarebus quibus be- - sterna active planu feci ciuitate nostra pa

pies muni Uio liac I tantiore esse, fortuna aliquu

locum obtinet, ne Papienses obiicere possint nos cilmendationem quaerere solum ab iis, quae non sunt nostri, neq; iuris, neque arbitrii βd quae uitiintur pusta esse infortunae libidine, quam Platosopbi. insanam esse, Gecam, brutam pdicant saxoq; insare perhibent globoso,atq; uolubili, oe: ubi collibuerit, repetere ab hominibus ea, quoederit, saepiusq; ad nutu summa fundo uertere domaq; in altu tollere pro libidine tande omnia exquare, posse sem remittere, et condonare aduersariis chiiq pro xima oratione de opibus, ac rerum copia disierui, quamuis maiores nostri I sertim iurisconsulti sapientissimi uiri uno uerbo ora compendij causa coplexi bona, ut diximus, appessarunt, summi quoq, philosophi, ut Xenophon, et Aristoteles lifros conscripserunt de re familiari tuenda, q ab homine non is contemnenda, dum tamen si ministra, ct corpuri famula.

94쪽

Dmula. eis etiam condonare poem eorum urbem a nostra facile antecelli tam antiquitate originis, ciconditorum nobilitate Iongeque ciuirem, incolarufreqAetia anteiri nec toenrrim eos opibus, ac copijs,

uerum etiam splendore , urbisque amplitudine, o operum magni centia multo ese injeriores. posem pampendere omnia, q beri demoUraui nobiscum facere , ut incertas, ct in casu postra posessiones ,

tanquam fortunae ludibria, cum mesta alia ciuitato nostram commendent, i flantemque faciant, in siti bus nullam, uel certe exiguam partem tenet fors ,

ct ipsa fortuna, qis e neq; eripi, neq; linquam suseripi pol sint, neq; naufragio. neque incendio amittuntur, neque tempeliatum, aut temp0rum uariet

te mutaratur. Post igitur contentionem fortunaru , o eorum bonorum , ij extera nominantur , ne Mniq; duntaxat ex Drtuna aut genere, sed etiam ex intute pendendi mus, conferamus inuicem, qura propria nostra dicuntur. conferamus inquam de utrius iciuitatis hominibus agendo optimarum asetium scientiam, o maximarum rerum gloriam , cltota a uirtute proficiscitur, adducamusque in aciem,

discrimen i Ilantes uiros uirtutis, acsapienti.ae gloria, ad quam orationem iudices magna spe ingredior facilem.n mihi propono, atque auguror uidis-riam, qu0d sciam me cum inermi, et imbelli pugna- ire. quod illico constabit, cum prim im lucem nostra . .: cum l

95쪽

', et illorum tenebris comparare coepero. Verum

prius il patres bellicum canatur, ct anteq ad illam

concursationem, contentionemque perueniam operae' pilum mibi uidetur quaepiam de ciuitatis nostrae moribus optimis ii institutis Vari. O .n unum ex seditem illis, quae initio orationis proposui, dixique ea es scere posie, ut altera ciuitas alteri 'feratur, quam parte praefatus sum modo me in tota orationes rissem tractare uelle . Prandum iudices apud uiros plarimnum artium scientia insignes satis exploratumes, coeli ne, simul, soli ui quadam naturali eli niat, clir in eo tractu, ubi urbs nostra ira est, plerunque homines acutiores, ct uegeta quadam mente pditi nascantur, quorum late fere semp patet indu-pria, an id educationi ascribendumst potius in ciuitate bene instituta, in qua maioribus nostris antiquis smum semper fuit optimas leges,quae aquilare temperatae sunt firmissina uincula ciuitatum, sciscere, inducereque ac retinere ampli am bene uiuendi disciplinam tam uita, il literis, ut eam ciuitate, qua

a suis maioribus honestam accepisent, sitis posteris

semper meliorem relinquerent tan) nati ad laudσuiri. Operam in primis darent, ut in ciuitate optimae artes semp e sent, exercitationesque uirtutum,

quo viri per se femper acres, atq; industrii in ἰiteris uersarentur,ct disciplinis, quibus exculti, uaria' doctrina perpoliti ad studia summae laudis accendu

96쪽

rentur. patriaq; , cui 0mnia debcinus, consilio, c auctoritate dissicillimo quoque Ge prodi se poscnt, qcura. atque institutio ab urbis incunabulis per omnssαrates in nutris cili bus perpetua quadam serie ran.quam pr0pagata durauit, duratq; ad haec usque tempora, perseuerabit li etiam spero in posterum ben gno quodam coeli aspectu nuηρ eam soli partem deserente, quam leonis astro soli coniunctismo suppostam, cui etiam R0mam, a qria origine ducimus, ferunt ij, qui diuturna coeli, siderumqi obseruatione descriptiones C ldaeorum norisnr. seque in tutelaycipua inter easdera, quae errantia uidentur, Mercurij, ct Martis, Iove nunquam nυs non oliente , unde feri necesario contendunt, ut ea ciuitas fuerit pes non minus bonis, si artibus moenibus exag'gerata, extiteritque religionis, uirtutis scientiae, optimarum artium ppetuum quasi domicilium, omnem curam illam, institutum diuinitus in animis nostrorum ciuium inseri, ut omne nudiu nauent, qvo ingenui adolescentes tam Gr corum, si nostrorum monimetis, et literis instructi boni sint, et cum primis bonesti, atq; iis artibus, qua liberos homines decent, imbuantur, pollianturque educati in alicuius

hominis doctissmi,ac moderatissmi disciplina. Hinc fit, ut non solum uirtutis in bello, sed etiam doctriana ornamentis, ac I diis in pace in omni genere, o uarietate, aratum etiam illarum, quae non sine summo

97쪽

summo octo facile discuntur, flerunque ciues nostri cellant, ut neminem inuenias plane alienum a literis. Omnes ut primum sapere incipiunt, sapientiae Rudio, ac cupiditate pagrant, Hinc euenit, ut rectissimis fluui s detenti, ato occupati repudiatis libicinum illecebris non totam adolescentiam uoluptatibus dedant lasciuiae, π luxuriae Irena laxantes, sed se abdicant illis uitiis, quibus ea prona es atat, clim omnis eorum impetus sit ad laudem, iamq, in eo aetatis flexu apud illos omnia dignitas pol. ea uero uitia, q adolescentiam, cui inest maxima imbecilIitas confiiij, infectarisiolent, raro in nostra iuuentute reperias. aes alienum, petulantiam, libidines, adulteria, inconcesos amores. uitantur ab omnibus

AEqualibus aducieri, impudici. sequestres, aleatores. quod quidem eo maiore laude dignum duco, quo natura ipsa soli ubertate rerum copia, ac saturita te, plura, ct maiora blandimentu sumministrat uoluptatibus, quibus interdum sopita uirtus conniveres let. opum.n .abundantia multas uias lubricas semper adolescentiae ostendit. In ciuitate nostra quo-crinq, te uertas uideas confertissimos adoles entium coetus de uirtute, de ossicio, deqi omnibus,q mandata sunt literis ad omnem humanitatem spectantiadserentes, disputantesque, donec crescente aetate evadant in primis temperatis moribus insignes, hu

optimari m

98쪽

optimarum disciplinarum pstantia excellentes. Ne

in nostra ciuitate unquam contingit uideri, aut audiri illa immania scelera, aut tragica portenta,quM ad nos aliunde perferuntur, adeo terra , o obscoena, Et animus ea referre refugiat. Ubi igitur pa Ium roboris accesti aetati, se nostri bomines aut remis, aut literis applicant. Atqui etiam uersant in repubsumma laude in rebus gerendis viri acres,

ct industris, prius literis ad omnem humanitatem exculti. de duobus extremis post dicam, s tempus suppetet, aut aduersurij patientur me de re militari disputare, nec potius ultro nobis cedent ingenue Juictos esse conjess, ne in omnibus rebus nimiumsbi arrogare uideantur. Porro de literis, dei OD rimarum artium fludijs, 4 in umbra, ct octo tractanti , nunc instat nobis agendum. ex ijs qui in

umbractilis Philosophorum philosophiam non tantum late, sed etiam latissme , es ubique patci ς duco abducti curis versantur, alijse complures ad ius ciuile, alij ad eloquentiam conferunt. id autem dico de iis, qui honesto loco sunt nati. na de aliis, qui sunt humilioris loci, ac fortunae, post natim subia

gam. nec etiam ab oratione nostra summouebo amres, artificesque inferioris ordinis. De iure ciuili igiatur quod semper apud omnes nationes in pretio fuit ob maximarum utilitatum fructum, quas hominum nitae scmper tulit, Placetne nobiscum Papienses

γ experiri,

99쪽

a C T Ι Ο ΙΤ. clom haee sit de uirtute agendo prima qitas uelitatio scio no detrectabitis certamen. sed potius in a iem, atq, discrimen Dinnis alacritate, ut video, prodire gessitis, uobisque fortasse uidemini in regno uiro, ut ille ait fore, tutoq; , ac fine aduersario posse Iucta ri propter gymnasium prouincia academiam, alapud uos publica pecunia prouinciae, tit infra dice rur, instituta fuit, quo semper magnus est concursus

iurisconsidiorum aduentiliori m, ut a Casare ob comoditatem totius prouinci de conducuntAr, At n0uram uestram, θ sociarum urbium iuuentutem in hi

ius facultatis Hudiis erudiant. me , s unouam intidio studiorum genere aliquid Papienses su sis, in hac scientia uos nonnihil esse uobis uideri potest. Luid, s conuincam uos, re i ipsa demonstraro vel

in hoc Rudiorum genere prae Cremonensbus nihil esse, aret ullo linquam tempore suilpe nxncuid ca se erit, quivi in crani alio disciplinarum genere u cti, dantesq; ultro manus ab hac arena discedatis 'Nossem iudices in hac dignitatis, o honoris Glicarione, s callide, atque artificiose agere isellem, imitari optimorum imperatorum artes in belligerando , cpsi, cum inerendum est phum, in primo co ressis non protinus omnibus copiis cost uni, ne' natum omnes uires aduocant; Ied ut in puerili exercitatis, ne quasi ludicra, cu acutis calamis res agitur, leui, tu aiunt, brachio primum pugnantes ccrtamen et

100쪽

grediuntur, eminusque crebris Melitationibus, ac levis armatura excursionibus hostem prouocant, atq; ad certamen prolicere conamur, demum accensis ubique certamine totis opam uiribus nituntur, omnes neruus intendunt, edi frmamentum totius

exercitus in pugnam susciunt. Possem inquam in bac nostra altercatione, cum de iuris ciuilisscientiat agamus, primo congresu uersute non totas opes nostras explicare, sed ab infimis incipiendo nostros iurisconsultos minutatim producere, ct in finem optimos quosq; taquam frmiora cornua reseruare. At ne iudices uos diutius teneam in re n0n magn0pere necesaria, agam cum aduersariis aperte,s ledide, atq; ingeme, nihil rectum, nihil ueteratorium a me expectetis, ut in principio huius actionis mihi pposui omnia bona fide facere, ac dicere. Non igitur , eos longo, inuolutoque artificio callide fruurabor . ne iue uos longa iurisconsultorum nostroram numeratione defatigem, multitudini parsens tris primum e nostris nominaim diuersorum temporum nun mediocres quidem, aut gregarios , sed pon hominum memoriam doctissimos, pnanti simos, qui totam eam facultatem illanrarunt, quorumve pilantia iuris scientia amplissimam gloriam est consecuta, cum ijs tribus si aliquem conferre possent ex omnibus , qu0s ex omni aetate habuerunt Papienses, nihil est cause,cur recusem, quin secundum eo; in hac pam