장음표시 사용
31쪽
R H A P SODIA . VII. E Nomenclaturae.
Latine, Eupatorium. Hepatorion. Hepantis.
Germanice Barbarorum,mri Sassi . Neotericorum, Odermem gaHistoria EUPATORII secundum Dioscor. lib. s. UPATO RIVM, siue ut aths placet Hepatorium, aut Hepa stitis; fruticosa herba est, unum efferens caulem,lignosum, nigricantem, rectum, tenuem, hirsutum, cubitalem, interdum ampliorem. Folys per interualla Quinquefolii aut Cannabis si milibus, quinquepartam, aut am Plius diuisis, nigricantibus, per ambitum serratis . Semen medio caule esrumpit, pilosum, deorsum spectans, quod siccatu uestibus inhaeret. Constrita huius folia,& cum suillo adipe imposita, ulceribus quae aegre cicatri GCem trahunt, medentur. Herba, aut semen in uino potum, d enteria io stcineris uitiis,& serpentiu ictibus liberat. Nee desunt qui aberrantes, Amremisiam hanc appellarint, cum tamen longe alia sit, uti exposuimus. Iudicia b& opiniones quorundam doctissimoruuirorum, de uero Eupctorio,& primo Hermolai Barbari.
Eupatorium,&Eupatoria quo dicitur. Regiam & haec autoritatem habet, foliis plumo sis,modo cautis,store candido,radice superuacua. Mauri rani aliud Eupatorium demonstrant, officinis penitus diuersum figura,sed effectu par, scapo exiguo fere cubitali, solio Centauri minoris,frutice odorato,sed flore magis,qui luteus ei est, radice superuacua. Passim nascitur.
Fuerunt quondam,&adhuc sunt, magne inter autores εἴ medicos litis Eupatorium,3 A gemone. Nec persuaderi adhuc possunt aliqui, no essie Argemonem Eupatorium ex tam multo tempore, tamque antiquae fidei in medicina autoribus, ea multorum animis opinio insedit. Licetq; hic iam pridem in Anemone, & nunc in Eupatorio aixerit decipi pleteros , falso credere Argemonem Eupatorium esse: non desinunt tamen quotidie pro ea re uiolenter aliqui certare. Verba eius in Anemone sunt, qualia poterunt uolentes cum libuerit uὶ gerer ea nunc etiam repetita ab eo sunt. Nos illorum memores, necessiario locum in extremo hoccapite emenda Mimus: & pro Artemitia, Argemonem uertimus . Quod enim hic ait, quosdam Artemisiam hanc trocasse deceptos, alia enim est ut praemonstrauimus,m Artemisia non legitur,at in Anemone manifeste id inuenitur. Sunt Dioscor.in Anemone uerba haecAvidi δὲ G I-α, ο
Quorum sensus est, qui in Anemone redditus a nobis fuit cui & hic respondet locus.Ne Ar remissam, sed Argemonem falso inquit Diosco. crederc quosdam Eupatorium est e. Neglexerui hoc alii interpretes, quod alioquin multifaciendum erat ut quale uera Eupatoitu esset aliquando cognosceretur. Vidimus nos in maioris ciuitatis nostrae No comη hortis natam plantam, Ru ae omnibus a Dioscor. traditis notis, ueram Eupatorium se ostenderet praeserrim semine ita Terram decli ui,&postinaruerat uestibus h ente. Nihil in quotidiana multam plantarii obseruarione certius antiquae historiae respondere aliqn mihi uisum est: surculosum genus , singularis ulrga,lignosa postqi aruit duricies, plumosa undi aspitas,color liuens magiis Q niger,& folia per interualla, sed contrarris pediculis pendentia. Quod non penitus huic scriptori respondere videbatur: comparatio tantum erat, qua Cannabis, aut Quinquefolii foliis ea comparabatur. Caetera naturae&Dioscor . eadem omnia erant. Rrgiae dignitatis herba Eupatorium etiam est, Rb Eupatore rege inuenta. Et quoniam iecori praecipue medeatur,quod graeci taαρ dicunt, ideo
Hepatorium,& Hepatitis ab aliquibus dieta.
32쪽
C Iudicium Nicolai L E O N ICENI lib.de
Erroribus Medicorum. Avicenna scribit Eupatorium habere folia Cannabis, florem Nenuiaris. Mesue idem Eupatorium foliis Centaureae minoris floribus subc1tristnis, lonoitudinis paucae constare. Serapio foliis Pentaphylli, aut Canna γbis: florem autem nori eXplicat. Fortunatum esse oporteat, qui diuinare uoluerit quis nam ueriora retulerit: ac quod Medicus ille precabat, qui medicinam sorti comiserat,di j sua cui remedia,quibus illa extraherent, secundarent, itidem a nobis orandum, ut bona fortuna in uerum incidast
Hominis cuiusdam doeti iudicium, LEO NIGC E N O respondenS. Nicolaus Leonicenus inter Medicos Italiae praestantissimus, libro de Erroribus Plinii & Avicenne manifestiss1mum Medicorum Arabum, omnium recentiorum in herba Eupatorio errore monstrauit. Nam her stha quam hodie Medici nostri Agrimoniam corrupte.pro Argemone.sisue Argemonia uocant eam uerum es. Eupatorium, ex Dioscor.descristptione facileobari potest,cu contra nemo,nisi iudicio penitus carens, Eupatorion esse,oondere possit, quod pharmacopolae hodie sic vocant, D quodq; Avicesiae 8c Mesue descripsere. Nam pro Eupatorio, id amtuntur herba Ambrosiana,vulgo dicta:alrj uero quadam herba, quae iustxta aquas frequens reperitur quarum nulla floreS habet lutheos, ne men quod cum maturuerit, uestibus in reat praetereuntium. Deinde nec serratim interfecta folia,uelut Canabis: quae omnia in Agrimonia tu ce clarius uisunt. Quam*aute Dioscorides Eupatorium quibusdam estiam uocari Hepatium scribat, quasi ad hepar referendum sit, ' is 2ὰρ id est iecur, tamen ipsum ab inuentore Eupatore, quem ad modum Valerianam,Centauream atq; alias eiusnaodi dictas potius putauerim. Quare quisquis est Mediocrum, qui posthac Eupatorio uti ueli si
Agrimonia Eupatorii loco utatur confidenter. Quae autem sit Ar: gemone siue Artemon, ut Dioscorides uocat, non est meum definire. deprima enim specie apud Dioscoridem nihil adhuc certi possiim stati iere. De altera uero opes noride quod Leonicenus, esse eam , quam Argentariam recentiores, & Apium
haemorrhoidarum uocant a colore foliorum dicta fortasse
33쪽
Latine, Solatrum. Solanus. Strychnos. Mauressa, uel Maurella a Macro. Uua lupina. Solaria. V
uulpis. Uua canina. Germanice, intshan.
Autorum placita de herba S O L A N o. Dioscorides de quattuor generibus S O LANI lib. d. .Ortensium,seu urbanum Strychnon, Romani Solanum uocat,
alii Cacabulum,Aegyptii Allelo,Galli Scubulum, Aphri Ast munim
utex cibis idoneus,exillis,pusilluS,multis concauus alis: lio nioro ma1Ore quam ocimi,Matiore:fiuctu rotundo, uiridi,qui post maturitatem nigrica aut futuestit.Herba innocentis gustus. tura es reis erandi .
34쪽
C Est & aliud Solanum, quod peculiari nomine Halicacabon, id est, Ves
sicariam, aut Physalida uocant; foliis antedicto latioribus . CuiuS caules Posteaquam adoleverunt, hum prosternuntur,folliculis orbiculatis, fulmuo intus acino, uesiculis simii rotundo laeui . Quo coronarii utuntur, Sccorollas factitant.
Solanum somniferum e Graecis aliqui Dircion appellant, alii Stryclis non alii Manicon, alii Dorycnion, alia Calliada, Romani Apollinarem norem,alii Uticanam herbam aut Opsaginem. Daci Cicoliden, Poe
ni Cacabur Fruticat multis ramis,densis,lignossis fractu contumacibuSpinguium foliorum, Cotonare ν mali similiu, plenis, flore grandi, rubro, fructu in solliculis crocato, radice longa,subrubro cortice uestita . Nascitur in saxis non procul a mari
Strychnon,siue Solanu Manicon, aliqui Persion, aIii Thryon appel slauere alii Andron, alii Pentadryon, alii Enoron, quidam orthogyon . Huic folium Erucae simile, maius aliquanto,satis ad spinam, quam Pede G
rota uocant,accedens. Caules a radice eximioS emittit, decem, aut duodeGcim ulnerum altitudine adolescentes,caput in cacumine Oliva maius, Sclatius,& ut Platani pillula hirsutius. Florem nigrum . Postcb eo exuitur, racemus exit rotunduS niger denis,aut duodeniS acinis constans, similiγhus Hederae corymbis, ut uuae mollibus .Radice firmatur candida, crassis,caua cubitali.Gignitur in montibus uento perflatis maritimis foveis, dc uagiS. D Explanationes horum quatuor generum Solani, per HERMOLAUM
Strychnon,sive ut Galenus Trychnon,iatiuum,quod & meIan,hoc est, nigrum cognomia nansia nostris Solanum dicitur,familiare cibis,in Aegypto maxime. Nihil mali corporibus e se predicat Xenocrates,cui hocsalutare non sit.Flos huic est candidus: acini, siue poma, poti us herbacea,& quadamtenus aculeata,in quibus semen. Hoc Romae uidimus in horto orato ris Galli. Strychnon Halicacabon soliis Ocymi describitur a Plinio.commendatum quidem & hoc crhis ab aliquibus,licet horrense praeferatur. Radicem Halicacabi bibunt,qui sunt uaticinandi callentes,qui furere ad confirmandam superstitionem aspici se uolunt. Aspidum naturae in tanta aduersa haec herba est,utradice propiuS admota,λPOrentur. Sirychnon Hypnoticon,id est,soporiferum,ab alijs morion,ab alijs Moly appellatum, coronarris in Aegypto expetitur, inuitante similitudine florum Hederae. Velocius hoc ad momtemA Opium. Inuenio&Strychnen,& Euhepaton,& Callion uocatam:nostri Vesicariam, a solliculis, uel quia uesicae prosit & calculis .T heodorus omnes Strychnos Vesicarias appes lar.Radix huius sanguinis modo rubra Theophrasto candida,cum inarescit. Semen coccine folia mali Cotones, Lactucaeue caprinae:sed hirsuta, magno cespite , in rupibus sepulchreris nascitur. Genus hocDioscorides libro primo Alicacabum uocauit. Eademq; ad uerbiam fere scripsit, quae nunc in soporifero leguntur. Sed Alicacinus tamen uera est, quae proximo capite superius descripta est,ut Galenus inquit.Laudant hoc a loco ad fruendum,& Tamarisco. Strychnon manicon,insaniosa herbarqua &Doryon,siuepotius Dorycnion uocabat: sacuspides in plῆs eo tingerent,passim nascente.Alri Perisson appellabant. foltu Erucae maiuscu lum,capite Gethyi maiore pilosioreque,utTheophrastus scribit qui hoc edant uideri sibi puI cherrimos assirmans. Hoc &coronariis placebat Erythron dicebar, & Neurita qui nequirer occultabat,utinquit Plinius.Frutexest surculosus uerius c, herba,ut Plinius tradix:ibilicuus m Mis,laust,ac turbinatis,granda intus acino: qui maturescit Nouembri mense.
35쪽
Vessicarias in Theophrasti plantis Gaza Si clinos duas appellauit:. pores alteram, iurores facientem alteram: quae huic scrip rori in quatuor eius generibus postremae sunt. Videtur ex Plinio Volumine.11. caP.;1.comune id nomen omnibus fecisse: cum tamen ininius secunda eius genus tantum cognomento Halicacabum, Vessicariam uocet:caussams afferat, uesicae ct ealculis prosit: in qua ui subscribentem sihi habet hunc scriptorem , qui ou κου ait Strychnon eum esse. Verumtamen dubitari facile potest, an alia nominis eius causa quondam fuerit, qualis in eo mox a nobis diccetur. Vessicarias,ut praemonstratum est, Strychnos omnes itfessi xit. Celsus contra, ultimo secundi libri capite,cum numeraret quae reprimunt simul is retam rant, post multa his uerbis Solanum Strychnum uocauit. Siser aptu, Solarium,quam Strychnum graeci uocant: hanc intelligens, cui Sc a Dioscoride praecipua in refiigerando uis assiona Tur. Nos latuis rei antiquum autorem secuti, Solanum, non Vesticariam Strychnum horten sem , siue satiuam diximus , quae nigris solqs&in extrema maturitate nigro semine ab hoc Scab alijs describitur, pingui cultoq; solo prouenient: cuius nostra aetate nullus in cibis usus est: Ec si hic hortense satiuum,edendo esse & in cibo innocens dicat. Quibus conricere aliquis me rito possit,fuisse quondam in sanitate aliquem eius usum. Solani huius.ς. de plantarum histo taxia Theophrastus duo tantusaeirgenera, ueti,gδη - πινικώ, id est,quod soporem, quod su rorem gignit. Suntq; de utroq; multa ab eo dicia,quae suis locis ex eius historia a nobis repetentur.Caeteri omnes, autore ut nos credimus Dioscoride, quatuor Strychnos deinceps numera meruiar, Satiuum, hortensemq; hunc,& cibarium z quem Omnes nigrum a colore fructus uo cauerunt. Mox Halicacabum cognomento, quem priuatim nos Vesticariam a Plinio uocari credimus,rubente seu fhu, uuae acini figura.Tertium somnificum,quem fruticosum describui.
Postremo insaniam facientem: diuersis in medicina etiam uiribus, quae ab hoc scriptore statim patebunt. Obseruauimus. nos, ad refrigerandum plaerum usum Solani fui sie, & eκ tam multa Betis eius generibus Hortense ad eum usum maxime probasse antiquos. Caeteris enim maleficia periculum magis in remedium inest. Facilis cognitu herba, nunw deceptura incautos, si quas habent tot eius genera discretas Mirjs,fructu,colore notas diligentius obseruauerint. Vtitur hortensis huius Solani succo Paulus Aegineta in primo ad refrigerandos in infantibus capitis ardores, quos Graeci Syriasim uocauerunt. Coronaria, quod hic,& Plinius testantur Vesicaria haec quondam herba suit.Damnarunt tamen ambo eius in cibis usum,nec ad coronas amasse ueteres aliud in ea uidentur, sis uessicas , folliculosin illos qui per ambitum capitis ex coronis pendentes, grato spectaculo ruberen turhinati, grandesin,&ssaici sistri,ex quo crepitacula pendebat, imagine reddentes. Nascitur Ves' sicaria haec multa in vineis,in Italia herba uerius cpfrutex:Ofert Vessicas illas Septebri mense
colore primu uiridi, mox paulatim rubescere turbinatas ut Plinius ait: semen Ciceris magnidia dine intra se claudentes, rubro colore, nec nisi extremo Aurumno maturescens: in nullo nostra
aetate honore, aut usu.Vessicariaq; nos credimus a uessicis his potius, i quia prosit uessicae. Et si Plinius id testet dicta fuisseM YAj φυοῶν. etenim ex uessicis folli cui istu his factum illi nome eit. Nec aliter herbam intuentibus uidebitur: tam similes auimalium uessicis folliculi illi sunt. Serapion Sc Avicenna non alia,sed aliis uerbis eadem cum Dioscotide agunt,corruptis in terim aliquot uocabulis Ex Neothericis nemo rectius Hieronymo herbario uidetur de ea disseruisse.Cuius haec fere sunt uerba. Solatrum trium generum habetur, quς quidem notiora sunt. Primum mortiferumreui uulgo nome Solimur . suspicor esse Manicon, Dioscoridis speciem quartam. Secundum dictum Solatrum rubeum, atin Germanis dicta, Subentir=enloberctchlatren Tertium uulgassi, ino Manibus opacis, & semitis obuiam,in quo hodie retinetur nomen Germanicum,ia 6 au.
Vires 8c iuvamenta quatuor gene
Folia Solani hortensis ulceribus quae serpunt 8c ignibus sacris, conuenienter cum polline polentae illinuntur. Aegilopia,capitisq; dolores, trista& imposita sanant. Aestuanti stomacho auxiliantur. Parotidas,cum sale, detrita illitu discutiunt. Valet succus eius aduersus ignem sacrum, at Micera qus serpunt, cum cerussa, rosaceo 8c argenti spuma,ad aegilopas cta Pane,infantium adustioni,quam Syriasin uocant, cum misceo perfusus C A
36쪽
3z SIMPLIC IUM Pharma C proficitan collirrjs, aquae uel oui uicem exhibet,contra acutas fluxiones, sumusiones in . Aurium dolori instillatus prodes: . Mensium abundantia sistit,in uellere subditus . Succus fulvo gallinam in domibus oberrantia fimo subaetiis,&linteo appositus,aegilopris praesantaneo est remedio. Vesicaria uim usum hortensq Solani habet. Verum cibis nequaqua expetitur. Regium morbum purgat, semine poto . Et urinam pelli t. Ex utraq; herba succus extrahim qui siccatus inumbra reconditur, ad ea o
Radicis Solani somniferi cortex,in uino drachmar pondere potus, somnificam uim habet, Opio mitiorem. Semen uehementer urina cit. Co θrymbi duodecim,hydropicis dantur. Si quid numero adii ciatur, aliena; tionem mentis faciunt. Remedio esto aqua copiosa mulsa, potui data. Sucscus pastillis in seritur & medicamentis quae doloris lavamentu praebent. Decoctus in uino, si in ore contineatur, dentium doloribus auxiliat. Raodicis succus,cum melle illitas, oculorum hebetudines tollit Radix Solani Manici drachmae unius pondere potam uino, facit species uanas, imagines noniniucundas obuersari. Sed duplicatus hic moodus,ad treis usq; dies, mentis alienationem affert . Triplicatus interimit . Remedio est aqua mulsa copiosius pota,&uomitione reiecta.
Solatrum.i.Μoreti est frigida & sicca in secundo gradu. Est autem diureticum aliquantu ium. Valet contra opilationem Hepatis,& SpleniS,& maXime contra Ictericiam . Quando o in pilatur superior porus Cistis fellis,detur succus in Potu,uel eX succo eius,addito Tuccharotae tyrupus. Vel quod melius est, dentur unc.ῆ.succi,cum quini scrupulis Nubarbari.Contra a postema in Hepare,&in intestinis, Sc in stomacho,cum aqua hordei detur succus eius . Quod Dioscorides multum approbat. Contra caliditatem HePariS penna incincta insucco eius , si e superponatur. Idem facito contra calidam podagram.Herba ipse tritasuperponatur: uel quod inestus est,succo eius addatur acetum,uel agresta,uel Meum rosarum. Conera calida apostemata in principio,ad repercussionem materici, ina ipsa trita superponatur.
SoIatrum estfrigidum & siccum in secundo,&ideo uirtutem habet stipi andI, Auscenna tamen dicit,uirtutem habere resoluendi apostemata intrinseca calida. Et succus eius cum aliis re Bus,ut infra dicetur,pruritui fracturarum medetur . Vnamquamq; similiter complexionem editidam in ulceribus inductam remittendo,ulcetais particulae magnopere opitulatur. Calefactionibusq; genitalium etiam subuenit.
E X Hippocrate,de ratione uictus Solanum insomnia prohibet. EX HIERONYMO Herbario. Solani aqua sedatinflammata apostemata mammillarum. Sudores elicit mixta aquae absynthi j. Calidas anginas reprimit,ne strangulent uelocius.
Plura apud Maerum de hae herba.
37쪽
39쪽
Fragariam Pentaphylli speciem, uidein prios re item Tomo, in descriptione Quinquefolvi sito. 2 31. SI sequen.Rursus infra huius Tomi Appendice, quod planius Index eiusdem indicabit.
40쪽
DINARIA, Teutonice S. miabenu urg.
adsequor qus H Y R V N D DNARI A , latine,& uulgo Schwalbenmur uocatur , apud i doneos scriptores quae nam sit: quae 8c ipse prsmors abdecurtacpinferius radicis trunco est, mulotis aliis tenuibus, albis,& graues olentibus radiculis adlisi entib . admodum iniqua proportione, respondens herbs quam germinat,quae tenuiS prorsus uix cubitum excedit, radice interim duarum librarum pondo aequante: qualem nuper unam Sc alteram
ipsimet e dimus, in inculto q=dam loco, nam ea potissimum amat, non procul ab urbe no δstra. Ad rupturas eius usum esse empiricis audiomec plura.