장음표시 사용
111쪽
temporibus in sinit aegro obseruantur . Posteriorem vero medicinam rationalem allaciae obnoxiam et in xrrorem inducere posse, pariter certum eis, si nimirum talia pro veris assumat medicus, quae nunquam demonstrata sunt, aut 1 talia ab experimentis, quantia nauis certis, ratiocinio deducat, quae nunquam illis infuere; ut si quis ex certo quidem experimento , quod omne unimal aere sublato suffocetur, inducere velit, aerem esse causam respirationis. conclusionem enim format, quae in experimento nullatenus continetur Si vero inferat inde aerem ad respirationem necessarium esse,
recte infert, iique aliud dicit, quam quod in experimento continetur. Hinc experientia per se certa est, ratiocinium errori obnoxium. Vertim enim vero non
ideo sequitur, ratiocinii sum e medicina liminandum esse, quin maxima huius quoque est necessitas. Non enim fallit ratio, si casse e experientia deducitur si ipsa ratio nouis experimentis comprobatur; imo vero parum promota fuisset medicina , si sola experientia sine ratiocinio semper fetissent laomines. Et fundamento caret vulgaris calumnia , bonum theo reticum
plerumque malum practicum esse. Saepe autem pro bono theoretico habetur , qui minime talis est , qui ampullas proiicit et sesquipedalia verba, qui ratiocinio abutitur omni experientia destitutus, aut ineptissimum ab experimentis ratiocinium elicit talem et neptum
esse practicum equidem non abnueres; sed is pseudotheoreticus est, hypothesium fabricator, naturae v
cuae speculator. Verus theoreticus ille est, qui verasci genuinas effectuum in aegris ob liorum causas nouit; qui autem causam morbi intelligit, facile eum aut curare potes: si medelam admittat cognitam, aut sit respuat insanabilem declarare Aeque magnus autem
medicus est iudicio Ill vans wIETEN, qui morbum
112쪽
incurabilem certo cognoscere, quam qui sanabilem re-111ediis tollere valet. Et nimis certum est, multos morbos a nobis felicius curari, tantum ob causas eorundem Daelius, quam veteribus, perspectas. Pro varia enim morbi causa varia et diuersissima saepe es curatio, Xemplo vomitus, cplaalalgiae, vertiginis, et plerorumque aliorum. Multos morbos odi edum difficulter curavius, quorum causas non cognoscimus, exemplo epi- demicorum morborum in quibus fere semper empi- Tice tantummodo a iuuantibus et nocentibus indicationes formare cogitatur. In epilepsia, inania, vagis
solum experimentis tentamus varia, et uti certas horum morborum causas cognitas non habemus, ita certa quoque curandi methodus nondum inuenta est . Nam, ut recte Cutas Vs inquit, cuius rei non est certa notitia,
eius opinio certum reperire remedium non potest Vnde et illud verum manet, theoriam castam et experimentis certis innixam , non modo utilem, sed et necessariam esse medico ad praxin ituro.
PRINCIPIA ET PARTES MEDICINAE.
Ex eo autem capit inutilia et fallacia, plurima a cepit haee scientia, quae ut expellantur, consideranssim, omnem scopum artis esse euitationem doloris, debilitatis, neortis adeoque conseruationem sanitatis praesutis, absentis restitutionem ideoque quidquid sciendum et agendum medito, uni tantum huic proposito inberuire debere. Principia demonstrativa medicinae sunt veritates quaedam primae merito dicendae, ab aliis scientiis mutuatae, independentes quae in mesticina iam tanquam cognitae praesupponuntur , vel assumuntur tanquam certae, ut ex iis phaenomena, actiones, et causae di
113쪽
INs ΤΙΤvΤio NE MEDICAS. 3 versae in medicina explicari possint. Talia sunt non
solummodo axiomata certa, sed experimenta quoque plurima anatomica, hemica, playsica mechanica, et obseruata practica, ex quibus tanquam firmis principiis, nouae veritates in medicina ope seueri castique ratiocinii eliciuntur
Im:tilia et fallacia phινima te. Nihil magis obfuit
medicinae, quam quod otiosa et luxuriantia ingenia, non consulta naturae voce, suis unice speculationibus indulserint et hypothesibus vanis obruerint artem, quam corruptam, quam imperfeci am, habere maluerant
In aliis scientiis facilius tolerari possunt hypotheses innaedicina sine periculo ae orotantium summo ferri non possunt. Impulsu, an attradi ione grauia delabantur ad centriam, parum hercle refert an autem ab inflammatione locorum intercostalium , an ab acido pleurae infixo pleuritis oriatur, multum utique refert Notum est, posteriorem hanc hypothesin HELΜoNΤ1 fuisse, Vnde in pleuritide neglexit venae sectiones, absorbeΠ-tia, et alcatina salia laudabat, non sine maxima aegrotantium strage. Sed et inutilia multa a variis sectis in medicinam introducta sunt, vi materia subtilis C A R F-s 11 fermentationes et esseruescentiae hemicorUm, qualitates primae, et alia eius farinae plurima, quae quidem aegris medicorum damnum intulerunt nullum, sed vanain magna ex parte reddiderunt medicinam. Quae ut expellantis , considerandi omnem scopum artis esse euitationsili doloris, debilitatis, mortis etc. Primarius nimirum medicinae scopus est, vitam sanam conseruare, aegram vero in pristinam salubritatem restituere Qui hunc primarium finem exsequitur , ison mino verus medicus est. Omnia igitur, quae in medicina traduntur, in liunc scopum collimare debent; quae ab hoc scopo deflectunt, extranea sunt, et ad
114쪽
medicinae perfectionem nillil conferunt. adeoque merito liminantur.
enha res ol iecta arti no frae, hominis visa funitas 1π0rtas , mors horam causae, quibat ori nIur: Drudem media, quibus diriguntior. Obiectum artis cuiusdam illud dicitur, circa quod cognoscendum versatur quod, tantummodo contempletur, theoria sui vero in id agat praxis ab ipsa Operatione adpellatur. ledicinae autem obiecta plura sunt, atque primo hominis vita, corpus nimirum litimanum vivens, quod ideo dicitur, quia neque in animam, neque in cadauer, quidquam ulla ala medicina. Excluditur ita quoque mulo medicina, seu ars etprinaria, quam etsi unam eandemque esse cum nostra, singulari libro ollendere
sit conatu IO AN PHIL IN GRASSIAS, Vtramque
etiam profestus , nec nisi materiae nobilitate differre voluerit, senape tameia indignam habuerunt medici,c vulgo reliquerunt, licet omnino verum sit, non nisi subieci; nobilitate disserre. Hinc dicitur vita hominis. Vita autem hominis latissime patet comprehendit enim sanitatem, quae est Vita perfectis lima morbum, qui est recessus ab hac vita perfectistima mortem de nique, non absolutam illaim, ed transitum illum morabi in mortem perseetam. Itaque et haec ad obiecta
medicinae referuntur; et sanitas quidem, ut conserue tur morbus, ut praeiens Olbatur vel inminens aueratator mors autem quoad signa tantummodo ut quae
medico perspecta esse debent. cum de periculo vel le thalitate morbi iudicium serendum est. Horitas enisa quibri orizatur, et media quibus i. seuntiιr, pariter ad Obiecta medicinae pertinent, quo
115쪽
sae quidem, non vltimae, obscurae , misit nimis la- tentes, sed remotiores, et proximae speciscae. Ita susscit medico scire arthri litem esse veneream, abi scor-lbuticam, etsi causae agentis modum et qualitates, et naturam intimiorem ignoret Media vero ideo medi-icinae obiectum sunt, vi sciat medicus, non solum quid
quouis in casu agendum sit , sed etiam per quid sit
Proiuile est medicina sci/ntia eorram, is0ram applii calor si essem, vitabitu conseruatur, aegra vero ira priore; resiluitur salubritatem. Stiensin etc. Multum olim disputatum fuit, an ars esset medicina, an scientia. Quaestio haec facile deci di potes f. 'em scire est eam per suas causas noscere; rem vero intelligere est, conscium esse suae cogitationis. Iam vero medicus vitam, sanitatem, et morbum in cor pore praesentem cognoscit per suas causas, et ex hisce cognitis, quid agendum sit, quia mutandum in corpore, intelligit adeoque imbutus est scientia vitae, sani statis, inorbi, et eorun quae ab us oriuntur, quaeque circa Iaaec ipsi agenda sunt Ars iuxta certas leges et regulas, usu inuentas ac comprobatas, Operatur. Hinc medicina quatenus agit, ars quidem dici posset Ast i cum medicus praxin sine laeoria, id est, sine scientia
omnium veritatum medicarum, exercere nequeat, me
dicina merito ad scientia refertur secus enim, praeter mathesi ac metaphysicen vix ulla esset scientia. Atque haec ratio est, cur medicina ab omni tempore
sapientiae pars liabita, et a priscis quoque philosophis
exculta fuerit. Esst vero medicina scientia eorum qiloruim opplica torvm Fecis, vita sua conseruatur, aegra vero iupricis
116쪽
primarius medicinae scopus est; non enim sustici medico, ut morbum praesentem tollere sciat; debet etiam vi suae scientiae morbum futurum praeuidere, eumque praeuenire et auertere. Res in exemplo melius patebit homo lethoricus optima quidem sanitate gaudet, nec videtur opus habere medicina. Sed idem homo, etsi sani sumus, ob abundantiam sanguinis talibus caussis obnoxius est, quae in actum deductae mox in summum discrimen illum coniicere possunt, et apoplexia lethali prosternere. Si talis homo aestiuo tempore, coelo seruenti silan , ad iter quoddam sese accingat medicus 'peritus praeuidet periculum morbi summum; quoniam scit aestiuo calore anagis adhuc expandi debere massam sanguineam, quae alioquin in hoc homine
nimia fere sit merito ergo timet morbum futurum, et prudens venae sectionem non mediocrem imperat,
priusquam ille domo proficiscatur. Atque hoc ipsum
dicimus vitam sanam conseruare.
q. XXIII. Cuius ita ite eruptas, cisitas, nobilitas, sponte
Necessitas, utilitas, ob:lifas. Haec adeo manifesta sunt ut a nemine in dubium reuocentur, nisi qui aut rationem exuit, aut odio medicorum flagrat. Necessitatem profecto medicinae ipse sacer extus diserte innuit, Sirach c. 38. v. I. Honora medicum pro--pter necessitatem , etenim illum creauit altissimus,, et ibid. v. II. Ia Da locum medico; etenim illum dominus creauit et non discedat a te, quia opera eius 'sunt necessaria. , Et palam omnino est sim medicina homines vitiore non possie saltem felices vivere
non posse. Quodsi ctiam quaedam gentes olim ne
117쪽
IΝsT1ΤvΤIONES MEDICAS. medicis fuerint, ct hodie luna aliquae tales sint, non ideo ne omni medicina vivunt, ut alibi iam ostensum est, siquidem etiam imperitissuriae gentes herbas, aliaque promta in auxilium vulnerum morborumque noverunt Recte INTILIANV dixit sola es me-
,,dicina, qua opus sit omnibus. Declam 268. Villitas medicinae est ipsa conseruatio hominis, creaturae uniuersi nobilissimae. Si medicina abesset, magna parte mortalium orbis ante diem careret magna etiam pars hominum, morbis diuturnis afflicta, ciuitatibus suis foret inutilis. Et vel inde utilitas medicinae elucescit, quod aegri, doloris et molestiae impatientes, omnia tentent, et vel ignaro cuiuis hominis tradere malint, quam medicina destitui lino et in illis morbis, ubi ex scio corpore animae funesiones naesi sunt, euidens est medicinae utilitas, licet in ipsam animam medicina non agat sed mutatis solum condiationibus corporeis, animae pristinam operandi facultatem restituat. Sit e g. phreniticus, furibundus in delirio feroci aduocentur Theologi Ethici, hilosophi sapientissunt viri, conentur omρ argumentorum
robore, omni vi ac euidentia rationis aegrum hune ad veram rationem perducere nae illi omnes frustra desudando inanem operam ludent. Oeetur contra medicus peritus reddet mentem sanam intra non plurimorum dierum spatium, si mature fuerit vocatus, nec morbus altas iam nimis radices egerit.
Nobilitas medicinae ex aestimatione clarorum medicorum patet, qui non inter ciues solum, sed et apud magnates , et in auis principum magno in honore habentur. Exemplum hac in re illustre nobis praebet Magnus ille in xii et Asiae domitor ALEXANDER qui tanti fecerat medicum suum, i, licet a sides minoiuorum' ' vis N is Ν , liter praemonitur esset. 1 4-
118쪽
L ip medicum a D A RIDI COO talentis et spe nuptiarum esse corruptum, quae quidem falsa, sed A LAE X A,
DR ignota erat reprehensio, tamen spreto omni periculo pharmacum datum hauserit imperterritus, hau-ssoque illo demum literas P AAE MAE NI O NI Ili
ostenderit, usque adeo confidens in medici fidelitate ac prudentia, ut se ipsum discrimini obiicere non dubitaret cum potuisset omne periculum auertere, te stis ante sumtum medicamentum litoris Elucescit etiam haec nobilitas ex illisceretilioniis, quas imperatores olim in electione suorum medicorum adliibebant, a C AGI I nolo nemoriae proditas: dicebant archi atro indulage nostro palatio ; habeto fiduciam ingrediendi fas est tibi nos fatigare ieiuniis fas est contra nostrum sent ire desiderium ; et in locum beneficii dictare, quod nos ad gaudia salutis excruciet. Talem tibi lia centiam nostri esse cognoscis , qualem nos habere' non probamus in ceteros., Hanc ipsam nobilitatem medicae scientiae non obscure indigitauit Sirachc. 38. dum ait Deo est omnis medela, et reo accipiet donationem. Disciplina medici exal- tabit caput illius, et in conspectu magnatum collaudabitur. Sed a quo maxima medicinae nobilitas ac- dedit' ipse saluator sanctissimus est, qui plurima diuinae suae potentiae specimina in leuandis miserorum mortalium aegritudinibus edidit
Agno finitur autεm di: ni:0d firma fundamenta,quibiis certa demina nititur; nempe r. accurati a bo seruatio earum appariti0nrim, quae in homine faui, ar- roto, moriente, mortui cassa uere, ensibus externis apparent me eae oriantur ab iis, quae tu in homine, μι ab iis, qua per externas causas, Uri, vel arte, in eum 41sunt. a. seuera indagati illorum, quae tu homine latento seise
119쪽
proelixum. Has mitem sola p0teli obtineri ratiotinatione exa It , dum . data experimGrta, ingulatim perfecte ea pnfa i in omnibus suis proprietatibus examinantur, dein inter se comparantur sedula, ut 0mιεnientia, et diuersitas, patescat, ciumque prudentis ima fide notan trιν ea nania, quae in iis continηri per e la clare inde deduci possunt. Neque vero Hiariora haec prioribus
miniι struma, vel fida, erunt. Aonoscuntur autem duo modo firma fundamenta, quibus certa nititur et a secta libera praeseruatur medi
i. Acturatissima' paritionum earum observatio, qtine in homin fano, aegroto, 0riente, 0rsui cadauere, senstibus externis apparent. Apparitio vel phaenomenon est qualiscunque essectus corporeus sensuum ministerio obseruabilis ipsa vero obseruatio est attentio animae ad eos motus o
mutationes, quae in phaenomesia a contingunt. Obseruare autem debet medicus phaenomen in sanis hominibus obuia, quia sine his praecognitis morbum, qui recessus a sanitate est, cognoscere non poterit. Sanitas porro est vita perfectissuma et in sanitate omnes corporis partes valent, Omnes actiones rite exercentur, omnes sensus vigent, et phaenomen ea in aprico sunt, quae in quoque sano homine contingunt. Proinde to-'tius sanitatis attributa obseruanda sunt, ut respiratio,
pulsus, digestio , alui et urinae excretio sacie sabinus, corporis mobilitas et vires, cutis et oculorum et linguae qualitates externae. Si quis sciat, in homine sano respirationem esse placidam, lentam, aequabilem; pulsum tardum, magnum, aequalem oculos vividos,
linguam humidum cutim uniuersam perspirabilem corpus ad motum expeditum etc. facile intelligit, his a phae-
120쪽
phaenomenis carentem hominem multum a sanitate recessiisse. Atque hac de causa G iubet medicos semper fatum et phaenomena unitatis cum sym-tpomatibus morbi consurres, ut ex hac comparatione
intelligant morbum, huiusque inprimis incrementum et gradus varios, in quantum scilicet phaenomena morbi a sanitate recedunt. Adeoque oportet, ut medicus perfecte calleat conditiones naturales, et usum partium in homine sano. Si quis intelligere et curare velit
morbos hepatis, cir antea debet, quid lepar sit, quid1ecernat tu corpore, quem sum habeat hepar , et id, quod in eo secernitur. Quodsi autem sciat hepar esse
viscus illud, in quo bilis ex sanguine secernitur 'ilem
vero esse acerrimum humorum nostrorum inquilinorum, hanc esse praecipuam digestionis celerioris, et appetitus acrioris causam, eamque potistimum intestina ad excretionem alui stimulare, ac faeces flauo colore tingere haec, inquam si nouerit medicus videritque in praesente aegro languere appetitum, digestionem, aluum segnem esse, faecesque non lavo colore tinctas , sed ris eas aut albicantes , mox intelliget morbi ausam, ac certo concludet, aut bilis in hepate secretionem esse impeditam, aut adesse obstaculum, quod secretam in intestina affluere non sinat. Talis etiam optime iudicium feret de magnitudine morbi
tantum enirn morbus maior est , quantum a sanitate et eius phaenomenis magis recedit. Qui statum sanum et naturalem respirationis bene callet, etiam omnes effectus et symptomata respirationis morbosae inteis it et quae inde consecutura sint, praeuidere
potest Si enim scias, perpetuo sanguinem ex corde dextro in pulnionem proiici, idque minimum omni minuto secundo contingere pulmonem ab aere in statu naturali continuo distendi, omni momento ab homine sano respirationem, facillime diducto thorace,