Philippi Ambrosii Marherr ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones medicas. Cum praefatione Crantzii. Transitvs et mvtationes alimentorvm per primas vias, nec non chyli per sva vasa [electronic resource]

131쪽

INsTIΤvΤ1ONES MEDICAS. Iromnibus suis partibus simul sumtis totum esse maius

omnibus suis partibus seor sim sumtis. Demon ratio certa est , quae a nemine sanae mentis homine negari potest ut, cum dicis, quae aequalia vel inaequalia sunt ni tertio, sunt etiam aequalia vel inaequalia inter se. Et certitudo quidem haec omni demonstrationi conuenit, alioquin demonstratio non si euidentia destituitur. Illa autem principia demonstrativa medicinae, quae ad actiones pure corporeas in hominu demonstrandas assumuntur, sunt inprimis mechanica et Physica experimenta. Etenim fluida ac solida nostri corporis generales aliorum corporum proprietates habent et iisdem legibus motus subiiciuntur. Noscenda ergo omnia ea sunt, et applicanda in medicina, quae physici et mechanici de generalibus corporum attributis demonstrant Plurimae sunt in nostro corpore machinae, diuersa figura praedi die, quarum actio sine legi bus mechanicis explicari non potest cum certum instrumentum ex eadem materie confeci una, pro diuersa solum figura diuersas actiones edituruin sit exemplo ferri, in globulum, laticeolam, aut serram figurati Omnia quae de sphaera dei nonstrant mechanici, etiam

globulis nostris sanguineis , quatenus sphaerici sunt, competunt; quae de motu fluidorum docent hydrauli et o sanguini per vasa nostra fluenti applicari possunt.

Uerum partes corporis humani etiam singulares proprietates liabent, quae non ex generalibus mechanicorum legibus, sed ex particularibus physicorum experimentis ex legibus corporum pasticularibus repeti debent. Aliud fluidum est aqua, et aliud sanguis plasticus, coagulabilis, aliud vas est tubus ferreus vel vitreus, et arteria elastica, exilis, distensilis. Hinc demonstrationes physicae, quae particulares corporum prOprietates expendunt, in medicina neces artae sunt.

q. XXVI.

132쪽

IIa PRAELECΤ. 1 H. BOERHA AVEXXVI. Qisum vero in homine etian. alia sint, quae per illa principia tron querint tutelligi, ideoque dr eadem ne quidem de non fri nisi e sicari Quat, alia lange ratione circa hae utendum erit, si errores vitare velimus idontena facili perspicit, quicunqae sequentia, alibi demou- irata con erat, et ut vera adviittit. Neque tamen per hae principia demonstrativa onines actiones humanae explicari possunt, sed illae

solum, quae a sola fabrica corpore oriuntur, vitales puta, et naturales animales neutiquam. Hae nini neque a solo corpore, neque a mente sola pendent, sed ab intimo utriusque commercio fluunt. Cum itaque pure corporeae hae actiones non sint, etiam per principia solis corporibus propria explicari non possunt, minus demonstrari. Non defuerunt quidem philosophi

qui actiones humanae menti ex solis corporeis affectionibus, iuXta ΡICURI et V CRE11 impium systema repetierunt; at alii, qui contrariis passibus incedentes corporum Xistentiam negarunt, et omnia ex spirituali principio deducere phaenomena contenderunt. Illos materialistas hos vero ideasistas scholae nominant pars utraque delirans.

β. XXVII.

α Homo toni a mente, et c0π0re, nitis. β. Qisorum virumque natura ab altero dissert. V. Adeoque vitam actiones ofectiones, di tersas habet. δ Tu meu ita se habent interse, ut cogitatisne mentis uigulares determinatis corporis conditionibus semperiringantur, et viri m. s. Interim cogitutionum aliae ex sola cogitatione prira

sequuntur, alia udro tanti ex mutata conditi0ne cursoris oriuntur.

133쪽

,1. In homine quidquid cogitationem inuoluit, soli id

nimii, ut prius is adscribendum. S. yso vero extensi quid inuoluit, impenetrabile, suram, aut motum, id uni corpori eiusque niotui, veprincipi , tribui, per eius proprietates intelligi, explicari, et demonstrari debet. L Neque ex perspecto mentis, e corporis , attira, qualenus ab humana intelligmtia cognita habetiιν ha I nus, intelluntur ratis, qua agere in se mittuo. GIpasios mutus, queant.

κ. Siqiιidem haec sola est Burina obsertiatione ita tonsant, ut horum allegatio nihil explicet quin imo, hi problema inedicum eousque solutum, ut re Et modo expli-ιondum quomodo sat haec relatio, fatisfactum erit quae-μο qimulam ulterior inquisitio impossibilis, re illa Dimito medito sis ciet. α Homo onstat mens et corpore nitis. Neque enim sola fabrica corporea, nec sola spiritualis, quae nobis inest, vis, sed ambo maul iuncta, et consociata principia hominem faciunt. Hoc non sine ratione ponitur a Cel BOERHAAVIO, ne quis forte putet simplicem eorum coexistentiam sussicere ad constituen dum hominem. In unione enim illa entium adeo dis similium humanitas consistit, licet modum illum, quo mens corpori unitur, nemo possit adsequi, eundem ero explicare velle ne quidem hominis sit. Ceterii in id

constanter verum manet, quamdiu iaec duo nita periistunt, tamdiu hominem subsistere, ut primum anima

134쪽

corpore separatur, iam non homo, sed cadauer est, breui tempore in sua pristina clementa putredine resolvendum Medicina neque in cadauer, neque in mentem a s it, sed in hominem vitium, id est in utramque substantiam, corporem et spiritualem unitam, eΠevitias suos exserit.

Mens autem dicitur illud spirituale principium.

quod in homine cogitat et cogitationum suarum conscium est, quo vult, quod ratiocinatur, aut, si stri, elius cum Cel. ONNE To definire velis, nina est substantia capax cogitandi. Haec capacitas cogitandi pro parte constituit stentiam animae, quod sufficere nobis debet etsi essentiam illam non sitelligamus.

'sui analyti fur ram pag. Iq. Neque enim alia mentis definitio dari potest quidquid etiam maximi desu dent philosophi. Imo certum est, longe imperfectio

rem mentis, quam corporis notionem nos habere.

λ Qiιorum utrumque natura ab ostero difers. per naturam hic loci illud intelligit et BoΕRuin Α- s, quo posito res ipsa ponitur, quo ablato eadem aufertur hoc ipsum scholae gentiam rei vocare solent. Si mentis et corporis attributa accuratius inuestigemus, nihil invenimus, praeter coexistentiam, quod iis ommune oret. Corpus es extensum in spatha, inpenetrabile, fguratum, mobile per impetum a causa externa datviri horum nillil menti conuenit. Demento hil cuniis, quam quod cogitet velit, et cogitationum suarum conicia sit 'orum iterum nihil corpori conuen t. Adeoque certe haec duo distinctissimam habent naturam. Neque e eo , quod intimam mentis naturana absolute ignoremus, et quod corporum proprietates omnes nondum habeamus perspect as, non, inquaim, ex eo inferendum est argumentum, poste ea in ipsis, hactenus ignoramus, attributis

135쪽

INsΤiΤvΤIONE MEDICAS. Is conuenire Tale enim ratiocinium per se nillil probat et si valeret recta omnino ad scepticismum duceret; et omni sic elidi euidentia posset ' Nam possem ego eadem proritas ratione sic veritates mathematicas aggredi e g. etsi lio die constet, triangulum a circulo natura sua et omnibus cognitis proprietatibus diiserre, tinnien , cum aliae esse possim proprietates circuli et trianguli nobis incognitae, poli et forte contingere, ut circulus triangulo reci e in iis proprietatibus, quae

nos hactenus latent, conueniat, et quaedam interutrumque aequalitas sit. Talis illatio certe friuola esset et sine robore sceptica cauillatio. γ Adeoque vitam, actiones , et ost Giones diuersas

habet. Primariae mentis proprietates sunt cogitatio et voluntas. Ex prima iudicium, ratiocinatio, reminiscentia, ex altera amor et odium et omnes animi affectus oriuntur. In his vita mentis consistit, quod coc 1-tet cogitationum suarum conscia sit, ratiocinctuς, ac

velit. Vita corporum id proprie dicitur , quod in iis actuosum est ita dum lapis in altum proiectus, deficiente iamiam motus quantitate, in terram pondere

suo delabitur, dum magnes ferrum attrahit, dum attrahit alium magnetem vel repellit, agere dicuntur corpora, et liae proprie illorum vita est, quae in solo motu, in sola mutua actione et reaci ione consis fit. Verum haec vita corporum nihil habet commune cum vita mentis Corpus enim nullum sponte sua agit sed fatali necessitate ad agendum impellitur Mens arbitrium habet agendi, vel omittendi actionem Corpus dum in motum concitatur, et in aliud agit, motum suum communica cum illo, et tantundem de quantitate motus deperdit, quantum alteri confert. Mens eis motum communicet corpori nostro id quod in omni voluntaria actione sit, nihil tamen stiarum Virium

perdit et est ea mentis potestas inexhausia. In vitari a men

136쪽

II PRAELECΤ. IN H. BOERHA AURmentis constanter deprehendis adesse conscientiam

aes sonum suarum, et rationem uialem nihil istorum in aetione corporum aduertis. Praeterea adest in mente

illud placens, quod ideas gratas, illud displicens, quod ingratus, illud diaphorum, quod indicterentes ideas

constanter subsequitur. Si enim bonum animae repraesentetur, statim amor illius oritur, et cupido et deside rium et spes, et post sum voluptas si vero malum obuersetur, aut ingrata dea, mox odium, auersaotio, ira, metus, pauor confusio, sequuntur si neutrum horum deis adnexum sit, indisserentes sunt, et ne Ue anaor, neque odium rei oritur. Sic dum quis triangulum cogitat, aut aliam rem indisserentem, nulla sequitur peculiaris in mente mutatio, quod adlapho rum dicimus. Habet et hanc potestatem mens nostra, vi pro lubitu suo talia quoque, quae nunquam eXtitere, aut nunc saltem non existunt sibi fingere possit. Hoc dicimus imaginationem. Habet et vim, ideas iam semel habitas reuocandi, et praeterita considerandi, tanquam forent praesentia. Haec memoria est. Nihil eiusmodi corporibus inesse deprelaenditur. y Licet vero natura mentis et corporis adeo diversa sit, tamen ita se habent haec duo interse, vi cogitationes meritis singulares determinatis corporis conditioniblι semper iungantur, et vici sivi. Est nim mih a

inter utramque substantiam relatio, ut ad determinatas corporis adfectiones determinatae sequantur in mente ideae, et vicissim ad certas in mente natas ideas certae in corpore mutationes oriantur. Sedeat quis tranquillus, et ab amico acicula pungatur oritur mo ad hanc mutationem, corpori inductam, de doloris ab omnibus praecedentibus diuersistima. Mens igitur reapse a corpore adficitur. Rursum si quis pacate sedens cholericus recordetur iniuriae sibi olim a quopiam illatae illido ex tua sol idea miri fient in corpore talis hominis

137쪽

nis motus, ita, ut ex sola es iam iniuriae recordatione ira pollit vellementistima excandescere. Igitur et corpus ab ipsa mente adiici potest. imo vero mutationes hae validiit in me sunt, ut non raro ex sola asse istione montis corpus aegrotet, aut penitus destruatur. Pater

audita siliorum morte in animi deliquium cadit mater saluum inopinato videns silium, quem in acie caesum iam putabat, prae nimio gaudio oncidit et exspirat. Iuvenis ad supplicium damnatus, adeo prolata sententia

commouetur , ut una non e totus canelcat, dum alias

canities non nisi aetatis patrimonium est Plurima id genus exempla referri possent. Non minus vera mens ipsa ab aegroto corpore adficitur. Ita phrenitido correptus homo si ceterum pacatissmae mentis fuerit, ex sola encephali inflammatione immanitor furit. Idem in morbis exanthematicis passim obseruamUS dum exigua quantita miliaris veneni, si cerebrum adfecerit mentem ipsam in deliri et furores agit Topicum cerebri vitium maniam , fatuitatem perpetuampos se relinquit Sola ebrietas quantum non adfiicit, et labefacta illam diuinae aurae particulam Haec ergo ita se habere certissimum es , licet modum, quo haec ita fiant neutiquam percipiamus, et in explicando animae corporisque commercio, summi etiam, qui hactenus fuere philosophi vanam collocarint operam.

is interim sine cogitationes ex sola cogitatione prira sequuntis etc. Cogitatio pura est operatio mentis, qua illa ab obiectis corporeis penitus abstracta, rem aliquam singulariter sibi praefigit, eamque solam contemplatur. Huc pertinet speculatio seu meditatio simplex qualis

mathematicis et metaphysgis familiaris est. Hae cogitationes sunt absque mutatione corporis; sic possum cogitare de circulo, triangulo, etc. quin corpus assciatur possum in memoriam milii reuocare rem praeteritam, aut fingere rem non existentem e. g. punctum

138쪽

mathoenaticum , initium magnitudinis dimensionis nullius lineam geometricam indefinite longam, omnis latitudinis expertem etc. Otc. Aliae vero tantum ex mutata conditione corporis orietintur. Sic dum video obieci tam quoddam , dum sonum audio, de re visae vel auditu perceptae semper Oritur ex mutata conditione neru optici vel acustici, o mutatione ea propagata ad sensorium commune. Sic dolorem non possumus nobis repraesentare, quin actu dolor adsit in corpore quamuis enim sciamus, nos doluisse, vivida tamen illa et adaequata doloris dea in mente non oritur, quin fiat talis ursiis

actualis in corpore mutatio, qualis olim a dolore iam habito faeta est. Motus quidam in torpore sunt sim altentione,

conscientia , vel imperio animae. Tales sunt omnes motus vitales et naturales ac lio cordis et arteriarum, ventriculi et intestinorum peristaliscus motus, lecretio liquidorum et excretio. Nonnulla autem extitMattir, atque determinantlirpe aditiones tutis pravires as quamdiu homo somιs est. Tales sunt motus omnes voluntarii 'lii ab animae

solius imperio dependent quamdiu ipsi organa sana

sunt his enim destructis etiam es hcacillimum mentis imperium nullam actionem producere potest ita in paralysi nulla est voluntatis et imperii mentis,sicacia in musculum, ob vitium fabricae cum tamen alias musi uti adeo obsequiose, adeo promte anti ae aperio obtemporent, ut inter voluntatem et partem motam

nullum sensibile tempusculum intercedat. Imo vero non solum validissimos motus in corpore sano excitare mens potest, dum vult sed etiam eosdem ubito, prout libet, immutare ac sistere. Mens praeterea quasi creare motum Potest, et sufficit semel quandoque voluisse,

139쪽

I s ΤΙΤ, ΤIONE MEDICAS. Ivolirasse, ut continuetur motus coeptus, donec sinis praestitutus obtineatur. Ita uni quis ex illi quo loco donium

redire semel constituis, pergit si epe meditans de aliis diuersistimis rebus et domum venit, etsi in toto hoc reditu de voluntate sua domum redeundi non amplius quidquam cogitarit. Hanc potestates nulli corpori datam nouimus; unde vel ex hac sola spiritualis et im- materialis animae indoles lucescit et quoddam omnino

diuinitatis aemulUm.

rιaedam denique ex si lapse his concretae obse

vantur. Sunt enim praeterea nonnulli motus in corpore , qui, licet absque mentis imperio sponte sua exerceantur, tamen etiam eiusdem regimini subiecti sivit, et mutari ab illa, minui, augeri possunt, exeuiplo respirationiS.

ta menti, ut principio, tribitendimi. QuomodocUn Ue enim attenuatum, ac diuisum in ultimas usque particulas corpus concipias, semper tamen corporeas assecti Ones retinet, atque adeo dii mentis operationes immateriales ineptum est.

Θ Qiιod vero extensi qai etc. Omne corpus finiis tum est et extensum in longitudinem, latitudinem et profunditatem et certos liabet terminos, qui sunt ipsae superficies, quibus circumscribitur. In Mgitationibus nulla est circumscriptio , nullus limes. Omne corpus est impenetrabile, continetur in certo spatio, et aliud omne corpus ex eodem excludit. In mento nulla es impenetrabilitas nullum ergo naenti conuenit spatium; nec ad ideas spatium requiritur, quae innumerae et diuersissimae in intelle stu sunt, quin certus vlli earum possit hierminari locus. Figura etiam ad corpus pertinet et est superficies certis terminis dessita. Cositqtiones mentis nullis finibu comprehenduntur,

140쪽

potestque anima cogitando extra corpore mundi aream 1ese est erro et infinitum quoddam meditari. Motus quoque corporibus tantum competit et est succci liua

corporis existentia in diuersis locis seu spatiis. Si in eodem definito spatii puncto corpus maneat, quiescere dicitur. Motus ergo habet relationem ad spatium, et in corpore solum obseruatur. Hinc ι Experimentis , seu obseruatione constat, haec duo hominis principia ita a se mutuo pendere, ut in se inuicem agant, et a se inuicem patiantur. Quomodo vero id fiat, nescimus et praestat, ut libere in his nostram fateamur ignorantiam, quibus explicandis philosophi dediti nillil expisidant, aut saltem adeo confuse, ut obscuris verborum logoma Jliis, et longo sermonistractu tandem nihil dixi e videantur. κ' omnia systemata , quae ita in re tabemus, nihil explicant. Nec medico opus est haec scire, quae

ipse uelo naturae nobis reuelare noluit et quae omnes hominum aetates perpetuo latebunt. Si visio medico explicanda veniat, ex anatome inprimis assumit fabricam oculi, deinde ex physicis, opticis dioptricis, catOptricis, reliqua assumit experimenta, quae ad visironem explicandam requiruntur. Ex his demonstrat, radios lucidos ab humoribus oculi refractos et in focum colle flos, incidere in expansionem nerui optici, Uae retina dicitur, ibi imaginem a radiis lucidis depingi fieri

mutationem in neruo optico, quae per totum eum nerUUm propagatur. Quomodo iam ulterius menti

imago obiecti externi communicetur, id omnino assequi non possumus. Hic terminum humano intellectui posuit Creator Sufficit hueusque a medico rem deductam esses ultra non licet. Nec pudeat haec libere et palam profiteri. nam, vi recte acutissimus S C A LI

scire