장음표시 사용
261쪽
sima, crusta dura obsta est, ut compressae sub ea erussa papillae erueae nullum omnino saporem percipiant dum vero morbi vis frangitur et aegris conualescentibus crustae illae abscedunt, lingua tunc nouo ac multo teneriore epithelio tecta, ons vividius sentit, hinc proprium et naturalem saliua saporem, a quo alias non assicitur, tunc percipere videtur id confirmant exempla tactus exquisiitioris a smili causa. Conquassata tenacith hyumVcens. Omnia liquid vase clauso cum aere agitata et conquassata plus minusue spumescunt minus quidem plerumque tenuiora, aut si etiam valde spumescant non diu tamen spumam retinent; lenta vero et viscida fluida, dum agitantur passim et maiorem spumam agunt et diutius hanc retinent. Hinc etiam saliua tenaciter spumescit, cum sibi semper iunctam habeat aliquam muci quantitatem, qui lentorem illi conciliat et aerem diutius retinet intri
Esurienti copiosior, uidior, acrior. Voluerunt physiologi aliqui determinare quantitatem saliuae, quae intra certum tempus in os efflueret. Sed id exacte definiri non potest, non ideo solummodo, quia semper aliqua muci quantitas saliuae admixta est, sed etiam, quia non semper eadem copia saliua secernitur, sed modo augetur, m6do parcius fluit. Augetur vero a motu musculorum maxillas et linguam mouentium tempore manducationis et loquelae ab acribus masticatis; ab aliis secretionibus imminutis ab humoribus vel vi
morbi , vel per medicamenta dissolutis hinc illa salivati in variolis confluentibus et invenereis, qui mercurio usi sunt largius assumto vel affricto augetur etiam a nauseo sis degustatis et ab emeticis, ea dos as nitis,
ut nauseam solum excitare, vomitum tamen mouere
non possint. Minuitur vero ab aliis secretionibus auctis, ab humorum spissitudine in morbis acutis, a defectu
262쪽
potus diluentis etc. Hinc mirum non est obseruationes et calculos auctorum de quantitate saliuae adeo inter se disterre s experimento, in homine instituto copiam saliuae, intra a 4 horas secretae, duodecim unciarum aestimauit, mi Cm L A 1 etiam ad sesquilibram
si endere scribit In Actis Puν suis historia habe
tu militis, qui vulnus acceperat in gena inflictum quo sina ut ductus Stenonianus discissus fuerat. Hic quoties cibaret, semper unico licet breui prandio, vel coena, tantam saliuae copiam perdidit, ut aliquot mappulas seruiettes ea madefaceret, continuo quippe extrorsum fluente ei vulneris aperturam. His de Pacad. de Paris p. quae tamen alio tempore tanta copia non effluebat Et alii similiter obseruarunt, uncias quatuor saliuae intra spatium horae dimidiae de vulnere
effluxisse, que plane insignis quantitas est et intra a
horas I 6 libras medicas aequaret Verum oportet 1imul meminisse, dolorem et irritationem ex vulnere praesentem enicere posse, ut respse multo plus almae in eiusmodi hominibus secernatur, quam alias quidem secerneretur in iisdem hac causa absente hinc ex hisce
casibus non posse certo dici, quantum salmae intra datum tempus effluat in homine sano 'Ita enim rem e habere quisque vestrum facile credit si quis olim dolore dentium laborauit Quantum tunc et quam impetuosum est saliuae profluuium sed hoc dolor prolicit, nunquam alias tanta copia fluxuriam, si abesset hic stimulus Iam vero erroneum esset argumentum, liquisita ratiocinaretur in homine, odontalgi laborante, intra
horae spatium profluxerunt et unciae saliuae ergo uantitas saliuae profluentis in os hominis san antralioram est aequalis octo unctis. Sic perinde etiam erro ne formaretur inductio, si a copia saliuae de vulnere ductus Stenoniani profluae inferre vellemus, eandem
copiam intra idem tempus in homine sano secerni:
263쪽
quem errorem non aduertens commisit Cel H A, B URGAE R V s. Hoc tamen certum est, alitiam etiam in homine sano magna satis quantitate secerni et si ponamus ex omnibus glandulis saliualibus simul sumtis quietis musculis, loquelae et manducationi famulantibus, intra spatium unius horae unciam dimidiam saliuac profluere, quae quantitas certe nimia non est, spatio et horarum
ecernerentur unciae duodecim, quod cum . V CK in
calculo coincidit. Si vero addamus tempus manducationis c loquelae, sicile patet hanc quantitatem esseniatorem et ad sesquilibram, duas libras et vltra etiam ascendere posse, prout glandulae saltuales diutius et fre quentius a mulculis agitantur, atque emulgentur. Sed neque hoc totum est; nam et scire conuenit
esurienti copiosiorem saliuam secerni. Omnes dum famelici sumus, experimuros nobis quasi inundari saliua; et famelicis ad conspectum cibi sponte et cum impetu prosilit hic liquor. Sed simul acrior tunc est et fluidior, imo diu immantibus valde atris et penetrans Id obseruatur passim in iis, qui diuturna et seuera ieiunia ex religione seruare tenentur. IVdaeis certe ex hac causa anima foetet et dentes vacillant. Refert de se ipso illuseris olim vir L. B. saevi Iam H A v sam in libro de med. ment et cory. . II pag. 3. ., quum olim ieiu-rinium in tertium usque diem protraxistet, tantam sibiis saliuae copiam succreuisse, ut dentes solito minus sta-obiles viderentur, eiusque acrimonia palato non parum is doloris inferrei tantamque se in mandendo difficulis talem et dolorem sensisse, ut cibos in minima frustu-ola dissecare cogeretur , Vt vero nunc intelligatur ratio, cur saliua ieiunantibus acris sit et copiosior et fluidior, sciendum est: omnes humores nostros in putredinem pronos esse et suapte natura corrumpi, promtius quidem si calor moderatus et aer liberior accedat. Iam vero idein humores perpetuo motu feruntur in circu-
264쪽
aqq. PRAELECT IN H. BOERII A. AVElum, valide atteruntur ad vasa et vicissini ea atterunt; ex eo attritu nascitur calor corporis humani et simul conseruatur humorvara fluiditas, dum alias quiescens 1anguis statim congelascit dum vero pergunt iidem humores eodem motu per vasa alteri iusto diutius, magis semper magisque attenuantur, resoluuntur, uidiores sunt; sed simul acrimoniam acquirunt eo maiorem et in putridam alcatinam naturam vergere incipiunt, ac tandem vere putrescunt, acerrimi fiunt, olida rodunt, destruunt, ut docent phaenomen in morbis putridis obseruata et multo magis animalia fame enecta, quorum cadauer horrendam late mephitim spargunt. Ergo perpetuus ille. attritus perpetuus ille calor, circulantibus nostris humoribus cons anter applicatus, OS attenuat, resoluit, liorum principia, quibus constant, separat, acerrimos reddit et vitae inimicos. Oui albu-men blandissimum, dum putrescit, detestabilem acrimoniam contrahit idem de sero sanguinis et omnibus nostris humoribus verum est lotu autem blando aquoso et blando chylo ex recentibus alimentis
elaborato, continuo diluitur ea acrimonia per circulationem tumoribus iani indum et diluta de corpore eliminatur per vias urinae, quae verum sanguinis liXiuium est Uerum dum homo diuturnum ieiunium servat et a cibo potuque omni abstinet, potissima illius
acrimoniae quantitas manet intra sanguinem unde etiam onmes ex tali sanguine secreti humores non pol sunt non acres et rodentes csse. Itaque ex eadem causa acrior saliua est et ex attritu, per frequentiores circulationes aucto fluidior et quia fluidior acriorque, ideo esiam copiosior namque ob fluiditatem maiorem facilius glandulas saliuales permeat et ob acrimoniam eaS-dem ad secretionein magis stimulat. Detergens, re olimu Habet enim saliua saponaceam indolem omnia vero aponacea detergunt. Maculas
265쪽
delet Vulnera etiam mundat et ad consolidationem disponit. Notum enim est, quod canes propria vulnera solum lambendo consanent nec chirurgo indigeant. Et celebre habetur exemplum in Actis naturae citrio- forum de muliere, quae vulnus filio infiici iam lamben-d tantummodo consanauit. Res luentem saliuae vim ex eo cognoscimus, quod non raro tumoribus exiguis ab indurata materie quadam oriundis, utiliter ilimitur eosque tollit. Vegetantibis farinosis fermentationem concilians. Saliua sibi relicta in aere libero, moderate calido putrescit et putrescunt sub iisdem circumstantiis omnes humores animales, qua putrefactione ultimo semper generatur sal alcatinus volatilis. Vegetabilia farinosa, succulenta potissimum fermentationem subeunt et in acidam naturam vel spirituosam abeunt. Iam vero una
sal alcatinus acido resistat illudque in uertat facile
quisque crederet, humores nostros, suapte natura in putredinem et alcatinam naturam pronos, potius m-
pedire debere vegetabilium fermentescibilem indolem, quam quidem eandem adiuuare, aligere, promoVere. Et tamen hoc ipsum fieri experientia doces et saliuave etantibus farinosis admista cum iis fermentat. Ita
dudum notum fuit quod Cel B o Y LAE UI X G VI L. PI-so NE citat, de modo cereuissae parandae passiliensibus sitato hi vetulis cerealia grana et alia vegetabilia, ex quibus cereuissam parare norunt, praebent accurate masticanda, quae multa dein cum saliua exspuuntur in cadum, atque ita sponte fermentationem subeuntia potum ercalem illis gentibus non ingratum largiuntur.
Sycupi etiam saliua diluti calido in loco statim fermentant licet saliua sola fermentationem non subeat. I 'celsi mirum videbatur, etsi insolitum ac paradoxum phaenomenon, sic tamen aliquibus perspicacioribus ingeniis
266쪽
explicatuin est , ut admiratio denuo dispareret. Nempe dicebant saliua plurima ui parte aqua sola fermentescibilibus vegetantibus addita, si ceterae conditiones adferntentationem requisitae adsuit, hanc in illis suscitat;
requiritur enim ad fermentationem certa massae consistentia, ut nec nimis tenuis nec iusto spissior sit. Hi ne syrupi ob suam spissitudinem non fermentant, non sermentant cerealia sicca bene vero fermentant, sussicienter humectata si fuerint. Quid mirum hinc, si saliua sermentationem in eiusmodi corporibus excitet, cum sola aqua idem faciat, saliua vero plurimum aqua constet, imo vero et aerem copiosum immixtum habeat, qui ad motum fermentationis multum potest conferre. Vtique et albumen oui masis animalis naturae et in putredinem pronius fermentationen subit aliis admixtum, quae hunc motum intestinum prompte suscipiunt. Ergo saliua adeo non ex propria indole fermentationem vegetabilibus conciliat, quam quidem quia horum consistentiam diluit qui mucilaginosa es et aerem copiosum habet, quibus adminiculis omnis fermentatio promouetur. Ita hactenus physiologi omnes dixere et
tiones, tu speciosae, mox disparent, si per experimenta ulteriora consulatur naturae vox. Videamus ergo experimenta Cel. Ac RARIDE: Panis cum aqua
sul actus vix aut non nisi debiliter sermentat cum saliua mixtus panis manifestiora dat fermentationis indicia Panis cum recentibus herbis et aqua mistus non fermentauit, dum fermentatio manifesta aderat eodem tempore in miscet smili cum saliua loco aquae assumta Farina milagine nondum fermenta vit cum aqua subadia, dum eadem cum saliua intra idem tempus sermentationem iam absoluit. Ita herbae
recentes cum saliua iugiter sermentarunt, non item
cum Haec si attente perpendimus, facile perspici
267쪽
INsΤiΤVTIONE MEDICAS. spicimus, inanem esse rationeni eam quae ab aque saliuae principio fermentationem liquoris huius cum ve-oetabilibus oriundam explicat, etsi ceterum prima fron: plausibilis videatur primo etiam alii humores animales saliua minus aquosi et longe magis in putredinemproni, cum vegetantibus fermentant Ita ui albu-men et ipsa denique bilis, et partes etiam solidiores
animalium, e g. carnes, et, quod omnium maxime
inireris, putridi plane humores animalium ignaque foetentes, cum eius imodi vegetantibus mixti fermentationem ineunt et putridam suam indolem denuo perdunt. Sed de this forte alias plura dicam Nos interea ex hisce discamus quam sit in circumscripta suis in operationibus natura, nec nisi per se ipsam detegenda sibi soli intellecti atque adeo amemus non tam ingenio nostro sapere, quam quidem nainrae voce doceri. Fauces, gittam νη niritalhιm pulchre reptirgans in imiunio. Qui ieiunia diuturniora patiuntur, iis diximus adeo adrem fieri saliuam, ut etiam in ore pustulas ex-- citet et labia, gingiuas etc. erodat. b. Acris haec saliua sinu omnem oris mucium detergit et eluit, ut os totum nitide rubeat. Idem ergo deglutita faciet in ventriculo et intestinis. Iam quidem cauit prouida natura,
ne tenerrini a fabrica villosae horum viscerum tunica laederetur; hinc es phagus, ventriculus intestina 'perpetuo lubricantur muco ex innumerabilibus folliculis secreto qui sensiles horum parietes lubricat et ab aeri defendit. Neruntamen mora temporis , post kequentiores saliuae secretiones, iam per ipsum ieiunium acrioris tandem et ille mucus detergitur, et molestis simu ille famis sensus inducitur, qui nos monet ut blando nutrimento iam incipienti corporis deliru-cliotra occurramus, corruptionem humorum instantem
268쪽
Br/ιtis, binimbis fanis est deglutitur est. Multi mediculae imperiti credidere saliuam esse humorem excrementitium, reiiciendum et hodiedum tales non ade pauci reperiuntur. Ea opinio summe errone et
perniciosa est Non enim dedit natura saliuam, ut perdatur, sed ut statim in prima digestionis ossicina in-
geliis misceretur, et quendam animalis naturae characterem his unprimeret. Et vel hoc necessitatem utiliis talemque saliuae satis super lue commonstrat, quod in Omili animalium classe, in ipsis plane etiam insectis Papilionibus, vermibus testaceis, constans hic humor deprehendatur et eo semper copiosior, quo sicciore ac duriore cibo animal vescitur. Non omnibus tamen in os effunditur, sed in alia corporis loca pro diuersa animalium strues ura et indole ita serpentibus intra cauos centes ex minimis glandesis saliua secernitur avibus, Cum non manducent, sed integra grana deglutiant in ingluuiem defertur ut haec ibi loci haerentia hume- fiet, maceret, tum demum facilius digerenda. Manifestus ergo naturae finis est, quae, si noxius aut inutilis humor saliua foret, non utique ad eiusmodi loca corporis illum derivasset, in quibus semper alimento eommiscetur Et docent satis mala illa quae nimiam saliuae deperditionem sequuntur, quanta sit huius liquoris utilitas Nam etsi qui dona innoxie exspui potest,
hoc tamen magna quantitate feri non debet, nec potest, quin morbi sequantur saepe satis dissiciles Inducitur enim sic norexia, id est appetitus abolitio, sperata, concocti, digestio laesa disti eis s demum
atrophia, emaciatio corporis ex defectu nutrimenti; siquidem cie sta omni saliua perditur una ex praecipuis illis causis, quae famem et appetitum excitant, nec
ei bi sussicienter humectat bene digeri pos int, hinc languet concoetio pondus graue in ventriculo percipitur diu ni olestum, aluus quoque segnior est, nascuntur obstruetio.
269쪽
INs ΤΙΤvTIONE MEDICA s. 249 structiones et inseres us viscerum abdominalium, lentior paratur et viscidus hylus et sanguis, qui per vasa minima vix bene distribui potest, hinc etiam nutritioni
ineptus est; unde demum corpus totum emaciatur et consumitur. Talia exempla in praxi videbitis maxime inter melancholico, nam hi sere omnes sputatores sunt. Qui fumo abaei abutuntur vltra modum, ii passim quoque extenuato et macro sunt corpore, Ut CX
pinguibus macilenti evadunt. Et quicunque ex hac causa nimia scilicet saliuae iactura, aegrotauerit, Omnibus etiam adhibitis medicamentis curari non potest, nisi saliuam retineat deglutiatque Vidit illustr. v A NM IE Em hominem, qui continua abaci fumigatione
ita extenuatus iam erat, ut etiam vire s cum mole corporis perdiderit. Intuere consilium medici, nec ullis remediis inueteratum malum cessit tandem quum fumo tab)ci abstinere non potuerit iam plus nimio adsuetus, suasere ut saliuam omnem licet fumo abaci inquinatam deglutiret degluttit ille monitis salutaribus obtemperans, et restitutus est. Hinc discimus salivam est omnino humorem tilissimum, et ad sanitatem conseruandam summe necessarium tum etiam intelligimus inde, ni cottanam non tam per se, quam quidem ob saliuae nimiam ex fumigatione iacturam Orpus exsiccare. Obseruatum praeterea est homines 'illos, qui abaci fumo abutuntur, non adeo frequenter esurire, nec ut alii appetere quod ipsum phil imam partem ex saliuae defectu pendet. Hoc n1odo omnino pro famis antidoto ni cottana haberi potest et Indos Brasi hae incolas eo scopo pastillos ex hac herbae conchyliis conficere, quorum masticatione fames diutius tolerari possit, refert ΜΟΝΑRDVS de oromot. I. p. 3OO. Memoratu quoque digna hoc loco est, vis si Aut historia, qui nouem annorum puellam ex nimia saliuae pererosum labium genamque continuo stillantis iactura
270쪽
iam emaciatam consuto vulnere et coercito saliuae
profluuio, nec ulla Mia medicatione pristinae sanitati in integrum restitutam suisse testatur ut dubium esse 'non possit, quantum nimia linius liquoris prolusio sa-
Phlia oleo et sale conifat in Ioponem coactis. Dixi
iam antea ingentem esse diuersiitatem in euentibus tentaminum cum saliua institutorum, quae inde pendere videtur uod vel vitiosam saliuam ad experimenta adhibuerint auctores, vel debitis in experiundo cautelisvssi non sint. Saliua autem sani hominis oro prius eluto, mane, ventriculo adhuc ieiuno collecta, desiillata vase clauso maximam largitur aquae copiam, quae t totius saliualis liquoris aequat ita via unciae saliuae dum destillantur per alembi cum uncias aquae praebeant remanet tunc in cucurbita pars saliuae in spissata, et tophaceam quasi materiem referens. id residuum, si igne adaucto urgeatur, exhibet pauculum salis volatilis alea lini foetidi et oleossi, et faecem aliquam relinquit, exiguam , salsam ac terream, ex qua vitorius combusta alii minimam salis alcatinis xi et terrestris materiae quantitatem, alii nihil omnino salis sicali fixi obtinuerunt Constat igitur salina plurima aqua, oleo et sale paucissimo, paucissima etiam terrea portione , , Verum sal ille alcatinus volatilis vi ignis productus est , et mediae ammoniacalis naturaq)atin saliua non decomposita, qualem 1alem ammoniacalem peculiaris naturae sere omnes nostra humores liabent, serum et lympha sanguinis, et potissimum
urini eum salem alibi describam, ubi de urina agetur; nam saliuae parcissura dosi est ut vix siam se manifellet. Ab illo terre saliuae elemento naicitur illa crusta lapidea, quae dentes obducit et quam inepte artarum dentium vocant nihil enim, nisi exter m