Philippi Ambrosii Marherr ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones medicas. Cum praefatione Crantzii. Transitvs et mvtationes alimentorvm per primas vias, nec non chyli per sva vasa [electronic resource]

351쪽

vitiatam hoc ipso digestionem esse et morbosum corporis statum. Non vero absolui in corpore nostro fermentationem, licet inceptam, sed supprimi, his argumentis euincitur. Primo enim, quod caput rei est, si

vere in corpore nostro absolueretur fermentatio, utique etiam effeci us absolutae fermentationis et eius producta deprehendi deberent. Fermentatio autem absoluta vel acidum producit, vel spiritum inflammabilem. Atqui haec producta nullo squam γperimento deprehenduntur neque in ventriculo neque in intellitiis,

neque in ullo viscere, neque in solidis aut liquidis no stri corporis partibus neque in animalibus solo vegetabili cibo pastis. Secundo a contrario id ipsum patet quoniam,

dum reapse fermentatio illa incipiens in corpore ad finem perducitur et penitus absoluitur, ut quandoque accidit, male semper ventriculus afficitur et morbosa concoctio est. Id non valde raro accidit debilibus, quibus

cibus facile in ventriculo coacescit, aut ex nimio acescentium fructuum horaeorum esse, maxime vero ex

ingurgitatione talium, quae vel citissime et impetuose fermentant, vel in actu fermentationis suppresib c0rpori ingeruntur, cuiusmodi e g. mustum est, et cere-visiae illa species, quam vocant das Riιttessier. Talia enim, quae promtissime fermentant, aut iam fermentationem subire coeperunt, in calore corporis nostri breui tempore integram fermentationem absoluere post 'sunt tum vero pessima synatomata Oriuntur, ructu acidi, cardialgia, tormina ventriculi et intestinorum, vomitus enormes o saepo lethales cholerae . Imo et ventriculum inde medium disruptum crepuisse , in hi.

floriis medicis legimus Neque id mirum videtur,

cum ex eiusmodi corporibus per fermentationem extrice tu incredibilis copia aeris elastici, extricetur etiani spiritus cer, penetrantissimul, gas Diuestre HELMON aeto dies uS,

352쪽

diis his, neritis summe nitri ictis unde ventriculum et

intestina mirum in modum distendi et pestimis pas-mis asse necesse est, et his non remittentibus etiam ab aere elastico et exitum moliente disrumpi. Quodsi vero tam terribilia symptomata oriuntur, quoties innobis fermentatio perfecta absoluitur, clarum est in statu naturali incipientem in massa ciborum fermentationem neutiquam ad finem perduci. Tertio non utique talibus solum alimentis vivimus, quae in fermentationem prona sunt, sed etiam earnes et alia in putrefactionem procliuia assumimus. Et denique ingestis adfunduntur perpetuo humores nostri animales, et ipsi ad putredinem inclinantes. Verum putrescentia corpora adeo ad fermentationem subeundam apta non sunt, ut eandem potius impediant et

remorentur. Atque ex hac etiai causa fermentatio

persecta in fani 1ominis ventriculo absolui non potest, eum talia adsint fermentationis impedimenta. Qisarto ut perfecte absoluatur fermentatio temporis mora longior requiritur; verum digestio ciborum satis cito absoluitur, siquidem, ut experimenta LM EAE Idocent, duodecima post pastum hora iam chylificatio in integrum peracta est. naeterea liquidior ciborum pars non diu moram patitur in ventriculo, sed continuo per pylorum elabitur in intestinum duodenum miscetur bile ae succo pancreatico et in ieiuno intestino iam

resorbetur. Remanent ergo solum in ventriculo partes alimentorum crassiores, ad fermentationem minus

idoneae subtiliora tenuiora cito diffugiunt atque adeo

Hon tanto tempore morantur cibi, ut integram fermentationem absoluere possint, quae passim aliquot dierum spatium requirit ut ad finem perducatur, si pauca corpora eXceperis, quae ob peculiarem suam indolem citi L sine fermentant; sed et haec non sine periculo laedendae sanitatis maiori copia assum pos uni. Quinto:

353쪽

. Quinto denique fermentatio aerem liberiorem requirit, saltem eo citius peragitur ceteris paribus, quo liberior fuerit aeris externi accessus. Verum quo ventriculus magis cibo repletus est, eo magis clauditur ob arctiorem oesophagi inserti angulum, hinc eo dissicilior aeri externo ad ventriculum aditus patet. Ergo non nisi lenta fermentatio in massa ciborum oriri potest, et ob ipsum hunc lentorem non absoluetur, cum citius longe ingesta ex ventriculo dimittantur.

Ex hisce rationibus, quibus aliae plures adiungi

ctam chemicorum nullam omnino in sano homine fermentationem absolui; sed oriri quidem ob spontaneam alimentorum degenerationem, ob calorem et humiditatem loci aliquod in massa ciborum fermentationis exordium et eam omnino absolutum iri si daretur mora suffciens, et nulla alia essent fermentationis impedimenta, quae hanc iam coeptam supprimerent, et ad finem non sinerent perduci. Hac ipsa vero fermentatione incipiente nexum particularum solui, aerem inclusum et antea in alimentis fixatum extricari, sic cohaesionem solidarum cibi partium minui, sic masam ingeseorum attenuari, fibras solidas partim continua per adfusos humoreis maceratione labefactari, partim ab ipso aere sese extricante frangi, sic tenacitatem assumtorum immutari, totamque massam ad liquidiorem consistentiam et naturam quido magis vicinam deduci mutari. Exemplum in hac re, quanquam non ex omni parte quadrans, in panisciis habemus.

Si farina, solum cum aqua subacta, flatim in furno excoqueretur, panis inde obtineretur tenacissimus, dissicit lime digerendus ob indomabile visceribus nostris gluten, quod cerealibus inest ideo farina cum aqua subacta aliquantulum permittitur fermentatiDni in loco calido. Verum si eam servientatione in ad finem perdu

cerent

354쪽

cereiit pistores, non panem, sed serimentum panis aciis iam mastain obtinerent. Hinc solum tamdiu relinquunt pasitim, donec initium fermentationis subierit; dumque iam satis intumescit et acidulum halitum pia rare incipit, silico calore furni excoquunt in panem siccum, qui nunc, quoniam incipientem fermentatio. nem lustinuit, longe tenerior, longe minus glutinosus, minus tenax, minus cohaerens, hinc digestu faciliores et ad nutriendum multo aptior, quam si aut nunquam subluisset primum illum fermentationis gradum, aut plenarium fermentationem absoluisset. Hinc vide sinus, quantam mutationem corporibus vel primus ille fermentationis gradus inserat, quantum tenacitatem pristinam infringat, quantum cohaesionem particul rum minuat, quantum corpora ad resolutionem disponat et inde coniicere possumus, quantum ad digestionem conserat incipiens illa in masia ciborum fermentatio ex spontane liorum indole nata, et humiditateae calore ventriculi promota.

Simili ratione, si talia assumta fuerint, quae ex sua natura putrescere incipiunt in loco calido et humido

extra corpus, ea etiam in ventriculo haerentia spontaneam suam indolem sequi, adeoque primum putredi . ni kraduui subire contendit Cel BOERHAAVIus, quo ipso pariter nexus fibrarum soluitur aer extricatur, ae cibi magis magisque contabescunt, id quod cuique Deile persuadebitur, si modo carnem diutius aeri expositam et quae iam putredinis initium iubiit, cum recente Omparet, quae multo solidior, tenacior est Non vero solum putrefacitionis motum in massa cibo . rum oriri, quum multa simul assumamus vegetabilia quae sponte sua in sermentationem ruant, atque adeo sinimalis cibi procliuitatem putrescibilem minuant,

temperent, Coerceant. Neque unquam in statu natu,

rati, si etiam solo victu animali homo utatur, cibum in

ventri,

355쪽

ventriculo putrescere, aut integram absoluere putrefactionem his argumentis probat: Priino quidem si cibus vera et persecta putrefac tione digereretur, necesse etiam esset quoddam putredinis productum in ventriculo et intestinis aut 1luidis corporis humani reperiri. Produci uni autem putrefactionis est salalcatinus volatilis. Verum omnes nostri liii mores blandi sunt, non acres alcatini ipse

humor gastricus tentericus, et bilis, et succus pan- creaticus non alluvia, quam mediae naturae salem continent, nec fleruescunt eum acidis liquoribus, quod utique facerent alculinae naturae essent. Nec chylus qui digestionis productum est, salis alcatini notam ullam habet, quin potius blandissimus est, et in lachlandi si1mum dulce mutatur, adeo adhuc a putrefacitone remotum, ut, sibi relictum, in calore manifesto acescat. Hinc multum abest, ut verisimilitudinem acquirat illa sententia L 1sΥΕRI et aliorum, qui putrefactione digestionem absolui statuerunt quippe cuius nulla omnino in statu naturali indicia exstent, aut L

fecta relinqUantur.

Secundo a rebus vere putridis pessime nos assci

certum est. Quis nescit quanta mala vel ouum putribdum assumtum producat Continuo nausea adest, sequitur vomitus, expellitur foetidum et naturae nostrae inimicum liquamen. Ipsi caiies carnes putridas vomitu reiiciunt. In morbis putridis, quanta non symptomata, et quam terribilia saepe Xcitu exigua corruptae pum tridae materiae, in ventriculo ut intestinis haerentis, quantitas . Nonne appetitus in integrum prostratu , sitis ingens, ructus putridi nidorosi oris amarities do testanda, abunde docent, quantum haec naturae ad versa sint. Sed et deliri saepe pessima et anxietates ingentes, vigiliae, iactationes, ab hac saepe causa solum modo

356쪽

modo oriuntur et excussa per vomitorium putrida saburra, aeger non raro velut ex ore faucibus eripitur.

Quodsi vero ex primis viis in ipsam sanguinis massam

1am se insinuauerit putredinis fomes, tum quidem summum aegro mortis periculum imminet. Quodsi vero adeo naturae nos rae inimica sunt putrida omnia quis sibi iam persuadeat, in ventriculo naturaliter constituto veram absolui putredinem et per eam alimenta digeri yItaque, ut persedia fermentatio in ventriculo locum non habet, ita multo minus putrefactio, quae in detrimentum corporis est. Ceterum vero non negat BOERHAAvius, posse etiam nonnunquam et fermentationem persectam et

veram putredinem in ventriculo absolui et id fit, quoties vel debilior est ventriculus, quam ut ingestorum indolem et spontaneam degenerationem infringere possit, vel ingestorum tam vehemens in similem degenerationem procliuitas est, ut etiam a ventriculo et

rum robusto ea degeneratio nequeat impediri; verum hie status constanter morbosus est et laesa coctio, non

naturalis.

In antidam aut glutinosam mi ite massam. Ex

iis quae titulo alimentorum assumimus, quaepiam etiam sunt, non adeo in fermentationem aut putrefactionem prona, sed quae peculiarem corruptionem stibi relicta subeunt, et in rancidam materiem, vel in gluten degenerant. Est autem ranciditas corruptio peculiaris oleosis, pinguibus subsantiis propria, qua blandam suam et demulcentem qualitatem perdunt, et acrimoniam rentem acquirunt, eo dissicilius abluendam quod oleum cum aqua non miscetur. Hanc corruptionem etiam mitissima olea sola mora temporis, citius vero accedente calore subeunt et acria rentia fiunt. Ita molle recens mitissimum butyrum diutius in aere libero

357쪽

libero calidoque at seruatum raticescit ita oleum amygdalarum blandistimum acre sit diuturna mora et loco calido ita onane oleum vetustum rancidum est . Maxime vero rancescunt olea coci ione, quum magnUm caloris gradum requirant olea ut ebulliant, nempe sexcentesimum thermometri Fahrenheltiani gradum. Non tamen omnia olea perinde celeriter rancescunt citissime quidem animalium pinguedines et inter has maxime lardum ex vegetabilibus oleis satis cito rancescit oleumanivgdalarum, multo minus vero oleum lini. Haec ratio es, cur semper oleum amygdalarum recens expressum aegris debeat praescribi et cur illis in cassibus, ubi oleum copiose sumendum indicatur, simul vero maior corporis calor et febris adest, potius oleum lini, quam aliud praescribi debeat. Iam vero si quis in cibo multa eiusmodi pinguia assumat, mirum non est, hac calore ventricies corrumpi et rancescere, quum et extra

corpus sub his circumstantiis perinde corrumpuntur. Hinc illi ructus acres, amari, rancidi, toto saepe die perdurantes post ingestum maiore copia lardum , aut oleum aliud non recentissimum. Quod enim pinguedo corrupta, non bis:s, ut quidam crediderunt, hos an-cidos ructus esticias, ex eo clarum est, quod erues ata talis materies, si in ignem proiiciatur, eundem manifesto alat, quum bis exstinguat. Verum si moderata quantitate pinguia assumantur et recentia, facile subiguntur ab humoribus nostris saponaceis, nec tunc corruptio illa metuenda est.

In ghιtinosam denique GD abeunt farinosa

omnia cum aqua subacta, non fermentata ita notum est, ex aqua et farina parari collam, conglutinandis chartis idoneam admodum tenacem Cibi farinacei frequente se assumti, tale gluten in ventriculo et intestinis generant, unde infare his viscerum, et inulti chronici morbi oriuntur, maxime in debilibus. inde pes-

358쪽

338 PRAELECT. N H. BOERHAAVE simus certe ille mos est: qui apud plebem inualuit, tenellos infantes pultibus sarinaceis alendi. Sunt etiam non1iussae partes animalium, quibus tale gluten tenacissimum inest, quae si assumantur, mirum non est, si glutine in arciatur ventriculus et intestina. Ita e g. cutis pelles, tendines animalium, pedes vitulini, bubuli, tali glutine abundant et notum est, scriniariorum tena cissimum gluten ex pellibus animalium, corii segmentis coctione elici et inspissari. Haec glutinosa materies vltimo etiam putrefactione corrumpitur, tumque simul resoluitur. Hactenus explicui sensum genuinum textus mi R-HAAMIANI. Nunc quid ego hac super re sentiam, candide dicam. Motum intestinum in massa ciborum oriri, et aerem non solum cibis inuis catum, sed etiam

inter horum , elementa latentem et ixatum extricari,

certum est certum est pariter hoc motu intestino particulas ciborum solui, lacerari fibras, nexum solidorum fatiscere actione caloris potissimum humidi, et aeris nunc repagula corporum rumpentis, de quo iam alibi divit dum de saliua egimus. Recte etiam si M' Α- v v s negat, absolutam sermentationem feri, quae in spirituosum aut acidum liquorem ingesta resoluat; recte negat, putrefactionem veram hic locum habere; nam siue cibus in ventriculo coacescat, siue putrescat, Vtrumque morbosum est, et postremum quidem periculi plenum. Hinc ista dio Erum A A a sententia nullo non tempore verissima manebit. Vertilia Illustris hic Vicfermentationis vocabulum nimis limitauit quasi non alia esset praeter vinosam et acidam formentatio. Sed producti diuersitas, quominus aliae quoque mutationes corporum fermentationis nomine compellentur impedire non potest, alioquin viii a tantum haberetur sermentatio, et acida quoque excludenda esset, quoni amet haec in producto a vinosa differt Mihi autem e Viris

359쪽

Viris quibusdam Clarissimis, fermentatio est motus inte- si uirus in corporibus excitatus, ope moderati praeprimis caloris et aeris promotus, quo plexus corporum resolvitur, aer fixatus extricatur, calor aliquantulum augetur, noua principiorum combinatio oritur, saeces separantur, et nouum denique productum exsurgit, diversum a natura priori, qualecunque demum id productum fuerit; nam producti diuersitas solum diuer. sim fermentationis speciem constituit. Quodsi igitur

digestio alimentorum in phaenomenis cum fermentatione conuenit, nihil impedit, quo minus vera et perfecta fermentatio dicatur, differens omnino ab acida et vinosa, ratione producti, iii ceteris ad amussim con veniens. Id vero accurate potest ostendi. Nam Primo omnes conditiones ad fermentationemro-quisitae adsunt in ventriculo, calor moderatus et humiditas, adest etiam aer, qui tum ex intestinis per pylorum, tum ex ore per gulam in ventriculum se insinuat. Et is quidem in omni animantium genere ventriculunt

subit ipsis piscibus qui sub aqua degentes ab aere

separantur, ex vesica natatoria, aere plena, peculiaris ductus in oesophagum aperitur, per quem aer ex vesi- cula hac in gulam ac demum ventriculum subit. Et insectis denique plurima spiracula aerem ad ventriculum deuehunt. Verum quae erat huius . aeris in ventriculo necessitas 'nempe nulla fermentatio sine aeris externi accesssu exoritur, ut docent omnia experimenta physica et homica et communis obseruatio, quod fermentatio iam coepta in corporibus supprimatur, duni

aeris externi accessus penitus arcetur.

Secundo phaenomen fermentationis et di estionis omnia conueniunt inter se exactissime. Nam primo: in omni fermentatione oritur motus intestinus, extri- qatur aer elassicus, massa intumescit, spuma ad super--

360쪽

34 PRAELE T. IN H. BOERHA AVEficiem eiicitur; id etiam in digestioli ciborum fit; nam post pastum semper una alteraue hora magis intumescit abdomen aeris elastici aliqua pars per superiora, aliqua per inferiora secedit; et si subinde eructatio quaedam contingat, manifeste obseruamus, materiem quam eruelauimus, spumescentem esse ac fermentantem. Secundo in fermentatione per ipsum illum motum intestinum oritur aliquantulum maior in massa fermentante calor sed etiam sub digestione calor maior in corpore oritur; nam ceteris paribos homo bene

pastus semper magis calet se ipso dum ieiunus erat. Et forte inde solum intelligitur, cur iniecticis phthisicis, constanter calor corporis et febricula post pastum augeatur. Tertio per fermentationem semper mutatur natura corporis, et productum exsurgit penitus

nouum diuersum a priore natura. Sed quid aliud fit per digestionem annon in integrum pristinae qualitates ingestorum pereunt et mutantur in nouam peni

tus naturan annon pristinus horum sapor et odor perit annon nouum et ab alimentorum natura pristina diuersum productum oritur chylus nempe blandus, dulcis , et albus similis fere semper ex tot disserentibus assumtis natust Quarto denique in omni fermentatione faece separantur liquido tenuiore sed annon iidem in digestione contingit annon faeculentae cum alimentorum, tum nostrorum etiam tumorum particulae a tenuiore chylo segregantur, et ad intestina crassa deseruntur, ibidem pro tempore morantes, donec maiorem in molem accumulatae demum excernantur δQuae eum ita sint, non video quid obstet, quo minus digestio vera et perfecta fermentatio dicatur, sed peculiaris, et producto suo ab omni alia fermentatione

diuersa, non acida, non vinosa, noo putrida, sed sui genetis, culosa proprie vocanda. Et