Philippi Ambrosii Marherr ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones medicas. Cum praefatione Crantzii. Transitvs et mvtationes alimentorvm per primas vias, nec non chyli per sva vasa [electronic resource]

361쪽

Et consentiunt accurate experimenta ei. Ac.

a Ri Di, quorum aliqua iam alio loco recitaui Hieenim variis esculentis vegetabilibus, animalibus, solis cum aqua mixtis, aut inter se quoque commixtis, etiam additis humoribus animalibus, saliua, carnis putridae vervecinae liquamine, conciliato his omnibus moderato caloris gradu, pulcherrima obseruauit phenomena, aliis non scripta, nec visa Et praeprimis hoc expertus est, carnes animalium, aut humores animales cum vegetabilibus corporibus mixtos, adeo fermentationem non impedire, ut potius magis haec inde promoueatur. Ita panis cum aqua non fermentauit panis autem cum aqua, addita simul carne vervecina, vivide fermentauit. Ita etiam panis cum saliua mixtus bene fermentauit; idem cum saliua et recentibus vegetabilibus, quae tamen non fermentarunt cum sola aqua idem phaenomenon farina saliua impraegnata exhibuit, aqua vero sola addita nulla fermentatio orta est. Imo vero obseruauit omnium vividissimam feriamentationem ortam, dum putridum liquamen carnis vervecinae adderetur

tali massae per ipsam vero fermentationem putridum foetorem penitus periisse. Denique obseruauit, fermentatione eiusmodi miseelae peracta, constanter etiam

pristinum saporem et odorem esculentorum euanuisse, quod etiam addita cereuisa Lectum est, et massam nouo sapore dulci et odore simili, qui foenugraecum referat, praeditam inuenit Ex quibus experimentis discimus, cur optimus victus sit animalis vegetabili mixtus, ut qui celerius fermentet adeoque citius digeratur Cur tarda coctio et digestio cibi mere vegetabilis cur aquae potus non posti compensare saliuae

tu ram exspuitione voluntaria reieci ae et cur eius

modi homines male digerant eum scilicet saliua longo aptior sit ad conciliandum esculentis motum intestinum, quam aqua. Videmus pariter ex Iaisce,

362쪽

quomodo cibi animalis ad putredinem procliuitas in-

Vertatur , cum etiam actu putrida, massae fermentesci-Dui Udιta fermentationem in ea augeant et simul putreditae sua priuentur denuo. Quae certe pulcherrimae utilistima sed et hactenus a physiologis omnibus P. Nerinissa sunt. οβ. LXXVII. Crus villosa ventriculi, cibos amplectens, partemta villsa, pollo a tubulosa, rugosa, cellulas quadrata

gularis, Ur ba, aclida, gustis sa , parte convexa glan- aulis metutu, variisque ornata, quae oriuntur a tunica v cvlay adnaerescente, arteriis epiguit ita, et aliis aistuc tribus, omnibus ex cohunca, o sque ingularem hic avaratum abruptum, tandem usque in aua ventriculispercos ramos dimittentibus, tuis, neruis plaribus, et

mire myticatis, diti ima suppeditat ergo missariis uuissimis fascinulatim digestis, fucententis, pulposis, in globulas rottindos, oblongorotundos, ranulosos, sidus stillantibus humorem tenuem, emιcidum, pumosum, θι ritibus divitem, falsum miter, in ipsit voraci imis animalium, non honnum ne acidum, in furi diu tolerat acrem, secretum si fidis exiguis ab arteriolis gastri s; et hum0rem lentiorem , mutosum, glandulis secretum, fomentis harum os i , per emisaria ex loeulis in cavum ventriculi expressi vi amplior contracto ventricula rigas fucis magnas, mire conuolatas, multum abdivia fas, quia et cellulosus quadrangulas, tibi remoras, feroment acrioris orsas, contritum iuuantes, famemque xcitant8s in animalibus, quorum ventriculo haec erusta abest clivi liquoribus his ingluuies, et sinus gulae ante ventriculum, flimsi ere fabrica, et humoribu douautur Ventriculus vas est ex pluribus tunicis compositum Earum tunicarum aliqui anatomici luatuor solum nume

rarunt,

363쪽

rarunt, alii quinque, quos etiam Mora H A secutus sed verius septem omnino tunicas post A et M A iii obseruata statuimus. Harum prima et naturia cibos proxime amplectens illosa est, huic supersternitur cellulosa prima, sequitur nerue tunica, tum post eam cellulosa secunda denique muscularis post hanc cellulosa

tertia demum ultima eaque extima OmmUm, a peritoneo orta, reliquas includit Hoc paragrapho praecipue de tunica prima et interna agendum est. Haec iam recepto nominet illata appellatur, quia, dum aqua nonnihil maceratur haec tunica in omni sua superlicie ostendit illos minimos breuissimos vi tota nisia ho-loserici hirta sit. Hi autem visi nihil aliud sunt, quam extremitates ultimae vasorum arteriosorum exli alant sumet initia venarum inhalantium per lias arteriolarum eX- tremitates in cauum ventriculi secernitur hunab tenuis

aquosus leniter sessus, et vicissim pars huius ipsius humoris, pars item liquidissima mastae ingestorum per initia

xenularum absorbentium suscipitur, lauritur et ad maiores venas in massam humorum reliquam defertur. Haec ita prorsus esse, per experimenta Clarissimorum VirorUm, omni exceptione maiora hodie uictum est. Nam si materia ceracea, vis saevia in arterias ventriculi per syringem iniiciatur, eadem non solum omnia ventriculi vasa pulcherrime replet, sed ultimo etiam per hosce villos penetrat et incauum ventriculi erumpit, ut occuli, seu lamenta ceracea ex omnibus villis pendula gratissimo spectaculo cernantur. Neque quis putare debet, hae ratione vim inferri vasis tenuioribus ventriculi et ceraceam materiem solum ruptis vasculis prorumpere. Nam si ventriculus inuertatur ita, ut intima membrana villos nunc fiat extima et in omni ambitu oculis accurate lustrari possit, sique tum arteriae ventriculi ceracea materia iniecta repleantur, undique ea per lios illos erumpere eruetur, absque ulla vasculorum ruptu- a.

364쪽

x idem experimentum expediti is adhuc succedit, ii loco cerae Ruyschianae aqua tepida, minima emboli vi adhibita in arterias ventriculi ni ieitur tum enim facillime et expeditissune per omnes illos tubulos

transsudare cernetur et in cauum ventriculi, vel eXtra

hunc si fuerit inuersus depluens diiuncte obseruari potest ut itaque nulla suspicio de vasorum ruptura locum habeat, cum neque accuratissima micros copia ruptum aliquod vasculum ostendant. Sunt ergo naturaliter perutili villi sunt veri ubi et extremitates arteriolarum in cauum ventriculi patulae. Non tamen se ' lae arteriolarum extremitates sunt, sed multa illorum vallorum pars venulae sunt exiguae patulis osculis in cavum ventriculi hiantes et inde uiatorem tenuiorem absorptum reuehentes ad venas maiores ventriculi. Hoc it esse, denuo certis experimentis constat, quae a Cl.

tuta sunt et communicata publice, in utilissimo librod per piratione, aut sqq. Si enim in venam coeliacam, quae ventriculi venas recipit, aqua tepida iniiciatur, replentur non modo omnes ventriculi venae, sed et aqua per minimos villos in cauum ventriculi emuit, ut hic totus aqua impleri et elui ac repurgari possit. Idem etiam fieri obseruauit iniecta materia ceracea et longe pulchrius, experimento in animale instituto, rem hanc extra omne dubium posuit Canis enim post mortem statim indidit thoracem et abdomen, o peroes Ophagum, premendo leniter ventriculum, uomere contenta omnia fecit Dein immisi aqua pura tepida, mouendo solum lenissimo uentriculum, manifesto vidit aquam hanc a venis bibulis resorberi, ingredi venas gastricas maiores et diluere sanguinem, qui in illis continebatur, ac denique per maiores vena ad venam caruam et cor dextrum usque deferri, adeo ut continuato vltςrius xperimento venae ventriculi si omni cruore libera-

365쪽

liberarentur et pallerent, luto ita omni per resorptam aquam sanguine. Certum ergo est, hos villos nihil

esse, nisi ultimos arteriarum et simul venarum patulos et hiantes in cauum ventricus fines. Atque ob eandent hanc rationem tunica haec interna ventriculi quibusdam tubulosa dicta est Alii vero eandem papillosam

appellarunt, quila crediderint, neruos, ventriculum subeuntes, in hac tunica ultimo in papillas abire, velut in lingua et organo tactus obseruamus. Verum licet sensilis ventriculi fabrica et neruis certo praedita sit,

nemo tamen anatomicorum, etiam celeberrimorum, inhumano ventriculo tales nerueas papillas deprehendit, unde hoc solum gratuit assumtum es Dicitur etiam in textu cellitiosa quadrangularis et porosa, modita, gliitinosa cellulosa quidem, quia in brutis cellulas quadrangulares plurimas videndas exhibet porosi autem, quia pertus est multis admodum tubulis seu emissariis glandularum, quae retro illam haerent, illamque perserant; quorum ostiola veluti pori totidem apparent. Madida denique et glutinosa ideo dicitur quia eius interna superficies perpetuo humida, madida, muco lubrica est et licet saepius ab ergatur, denuo tamen madescit etiam post mortem in cadauere facto experimento. Et requirebatur omnino muci copia non exigua, ut ab acri cibo sensti haec tunica quadam enus defenderetur et ob alios adhuc sus, suo loco dicendos Rugosa demum etiam in textu appellatur haec tunica quia in interiore ventriculi superficie rugas format plurimas. Rugae hae ad insertionem elophag . id est ad superius ventriculi orificium oriuntur, ostiumque illud quasi radiatae undique circumsident, inde vero descendentes per totam ventriculi longitudinem ad pylorum excurrunt, ibidemque evanescunt Ratio vero, cur in rugas abire debeat hae tunica, facilis et plane mechanica est Scire enim otortet, eande v,

366쪽

cet intimana, omnibus aliis exterioribus imicis ventriculi insigniter ampliorem esse, hinc, cum intra arcti i es tuni cas ipsa amplior comprehendi debeat, aliter fieri non potuit, quam ut in rugas abiret et id quidem tanto magii, quo magis contractus fuerit ventriculus. Ne difficile est, etiam causam inalem naturae assequi, quae non alia videtur fuisse, quam ut liac ratione in 1atio minore multiplicaretur superficies huius tunicae

et ex aucta superficie numerus quoque illorum, seu vasorum exhalantium et inhalantium ventriculi multiplicaretur, ut adeo maior humorum et secretio et resorptio hic fieri posset, quam alias fieret, si minus volumen nacta fuisset haec tunica. Ceterum licet tot nominibus fuerit insignita, hodie tamen ab omnibus re ceptissimo vocabulo illos nominatur et est vera continuatio uilicae interioris oc magi, quanquam in hac villi euidentes non sint ii liomine, ut iam supra in

Hactenus dicta potissimum interiorem, Oncauam, tunicae villosae superficiem, quae cibos proxime amplectitur, concernunt. Exterior elu, superficies, tunicae ventriculi secundae adhaerens, convexa est huic plurimae insident glandulae simplicos, minimae, rotundae, lenticulares, ob minutiem suam non semper Conspicuae, quae ex sanguine arterioso peculiari sua fabrica naucum secernunt, eumque per exiguos et brevissimos ductus, in cauum ventriculi hiantes et villosam perforantes, eructant. Ordinantur hae glandulae in feervida ventriculi tunica, quae villosae supersternitur et quae ab auctoribus modo vasculosa modo nerum, modo nerveo- vasculosa, modo glandulosa, ac denique cellulina nominatur Reipsa autem vere cellulosa est quod latus adactous euidenter docet. Nam si villos tunica exiguo vulnusculo laeditur et aer per tubulum in id vulnusculum insertum inflatur, mox tunica

illa

367쪽

illa secunda late aerem recipit et intumescit, ut alias cellulosa solet. In hac tunica ordinantur etiam vasa et iterui, villosam adeuntia. Et irae cellulola potissi-inum sedes es in amnaationis in ventriculo natae, seu per venena, seu per emetica, seu per causas inflammationum conanaunes orta fuerit. His in c sibus sanguis in spatiola huius membranae et in cellulas affundi videtur, ut docet cadauerum post tales casus inspectio, ubi

manifeste plurima cernuntur stigmata rubra et ecclhymo

se in lia potissimum cellulos haerentei praecipue siquis ex acri veneno assumto fuerit mortuus; quod ideo notandum est, quia similia stigmata rubra, in cadauere reperta, semper iustam veneni exhibiti suspicionem mouere possunt, si non alia manifesta causi praecesserit; quod in medicina forensi sum liabet, ut medicus

pronunciare possit, num homo naturali morte, num violenta ex veneno raptus obierit Tertia ventriculi tunica, ab intoe laribus numerando, est nemea dicta A A L DEAE O alba, firma, crassa, ventriinculo et intestinῖ ab oeso pilago continuata, exteriore superficie convexa aequabilis, uteriore concaua On-

nihil plicata et rugis villosae se accommodans rtaria tunica denuo retalos est et ex cellulosis ventriculi membranis secunda, admodum laxa et faciles aere impulso infanda in qua plurima ventriculi vasa, interiores tunicas aditura, ordinantur. Ea ipsa sedes est indurationum ventriculi, quae saepe tantae sunt ut etiam pylorum coarctent et cibis iter in intestina dene 'gent, sicque aegros arasmo et lectica febre consu

mant.

Quinta tunica muscularis est, fibris Iongitudinalibus et orbicularibus constans, quarum decursum alibi de

scribemus, siquidem de hae rectatim agetur. Sexta

368쪽

Sexta et muscularem cingens denuo cellulas est sinter cellulosas ventriculi tertia, si ab interioribus pri-inia, si ab exterioribus numerare incipias laxior haec incuruatura maiori et minori, unde omenta oriuntur, arctior in planis intermediis ventriculi, ut externa membrana ibidem cum musculosa cohaereat et vix cellulosa intercedens demonstrari possit Septim denique et omnium extima ventriculi tunica reliquas coercens, rina tenax, a peritone est, quod ex diaphragmate descendens oesopi Tagum comitatur et supra ventriculum se proiicit et utrique omento, magno et paruo originem praebet hinc in curvatura maiori et minori ventriculum deserit, nec totum perfecte inuoluit. Hae sunt ergo tunicae ex quibus ventriculus componitur, quas ordinis melioris et memoriae facilitandae causa omnes hoc loco recensui, licet in textu de villosa solum agatur. Nun de vasis ventriculi dicendum. Haec partim arterios sunt, partim venosa multa omnino et insignis magnitudinis Arteriarum ventriculi communis

mater coeliaca esst. Haec enim ex anteriore uortae facie mox sub diaphragmate prodiens in tres plerumque ramos diuiditur, quorum medius ad ventriculum abit

et vocatur arteria coronaria ventriculi superior vel innfra, quae via ramo oesophagum circumlegit, altero per curuaturam minorem Oxcurrit et in osculatur cum coronaria dextra Sinister coeliaeae ramus ad lienem abit et vocatur arteria spunica, quae secundum pancreatis longitudinem excurrens et pancreati ramos dat et ventriculo, ac denique rellectit arteriam astro piploicam ini-

ram, quae iuxta ventriculi curuaturam maiorem in omento excurrens et huic et illi prospicit et cum opposita dextra gastroepiploica communicat. Dexter coelia

369쪽

cae ramus est hepatica arteria, quae dextrorsum ad hepas tendit haec reflectit arteriam coronariam minoremdιxtram, per curuaturam minorem ventricul excurrentem et cum silii stra coronaria confluentem. Sed et eadem arteria hepatica, postquam retro oriens duodenum descendit, aliam insignem arteriam mittit ventriculo, utroepiploicam dextram dictam, quae cum sini :stra cornmunicat et oram ventriculi, unde omentum maius educitur, legens, trique ramos dat.' Porro arsimis lienatibus minores aliquae arteriae quatuor, quinque ad fundum ventriculi per omentum excurrunt et similiter venae ab ea ventriculi parte ad lienalem venam redeundi, vocantur hae his is binua. Denique et aliae arteriolae ab hepaticis ortae pylorum adeunt, gloriacae ideo dictae Venas habet ventriculus socias arteriarum et eorundem nominum, quarum omnium an guis ultimo ad venam portarum in hepar defertur et cum sanguine ex omnibus visceribus abdominalibus reduce ibidem confluit. Hae venae omnes valvulis des i-tuuntur et facillime iniici possunt materia ceracea etiarnd1reectione retrograda, a basi ad apicem impulsa. Denique et vasa lymphatica, mere venosa, ventriculus habet, insignia, quae ex eiusdem curuatura minore, a glandulis exorta, ad ductum thoracicum abeunt et nota

bili trunco in hunc inserta, lympham ex ventriculo reducem huic infundunt. Tam numerosa vero vasa, inprimis arteriosa, ago rationes natura ventriculo dedisse videtur privio, quia ventriculus amplam adpiodum superficiem habet et conuexam, maxime dum cibis distentus est per adeo

amplam superficiem undique distribui debebant arteriae,

ut nulla venti iculi plaga iis careret. Eam vero distributionem commodius fieri per plures arterias, ex diuer-s locis aduenientes et diuersa ventriculi loca petentes, quam perinicam arteriam fieri posset, per se clarum est.

370쪽

Secturi irentriculus vas est variandae capacitatis et obnoxius pressoni ciborum, pressioni diaphragmatis, muscu-10ruin Abdonii nati uni viscerum denique circumiacentium; si ergo unicam solum arteriam liabuisset, facile contingere potuisset, ut pressione, in eam incidente, sanguinis fluxus et distributio ad ventriculum vel sis feretur, vel

saltem quadam ratione minueretur. Nunc vero, dum plu- res arterias et eas quidem inter se conuia unicantes accepit,

nihil istorum fieri potest et, uno etiam vase compresso, per plura alia liber et expeditus sanguinis luxus manet. Jortio denique si ventriculus solum pro nutritione sui sanguinem reciperet, tum utique unica eaque non magna arteria facile suffecisset; verum praeterquam quod ab allato sanguine nutriendum hoc viscus sit, etiam in eius caua interna superficie ingens lavinorum secretio peragenda est, quae quanta sit, ex amplitudine tunicae villosae et ex innumerabili sitorum copia facile coniici potest Magna ergo sanguinis copia ventriculo suppeditari debebat, ut inde quoque secretio adeo copiosa fieri possit. Verum tanta sanguinis copia ingentem arteriam requireret, quae iam adeo opportune per omne ventriculi punctum distribui posset hinc arterias plures et ex diuersis locis venientes natura ventriculo dedit ut et sussicientem sanguinis copiam reciperet et ea sanguinis quantitas aequabiliter inter ventriculi tunicas distribuereturi Atque istae sunt arteriae, quae ultimis suis finibu in cauam ventriculi superficiem, forma minimorum villorum hiant et alliduo secernunt m rem, ut in textu dicitur, tenuem, pelliteidem, spumosum, Diritibus diuitem,safinii miter tu ipsis voratisimis maimalium nouacidum, nee alcativi ; et humorem mutostin Duillisi ferrettim, per emigaria harum in cauum ventriculi empressum. munirum praeter saliuam, quae deglutita