Philippi Ambrosii Marherr ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones medicas. Cum praefatione Crantzii. Transitvs et mvtationes alimentorvm per primas vias, nec non chyli per sva vasa [electronic resource]

441쪽

anatomicum, sed per tubulum solummodo aquam et arterias intestinorum ita immisit, ut haec sola grauitate sua ageret, absque omni alio 'impulsu Tamen vel sic aquam in villos hosce et ex his in cauum testin1 depluere vidit Neque minus feliciter experimentum suecedit inuersum Si enim contraria ratione aqua cauitatem intestini tepida immittatur et hoc tr1nque inferius et superius ligetur, aqua liae sensim per villos hosce resorbetur et evanescit pau latini, iam in venas translata, quae inter intesti ni tunicas decurrunt uiniectio fiat per venas mesaraicas perinde ex venis lusin villos et intestini cauum erumpit iniectus liquor, C si1 per arterias mesentericas iniectio aes a suisset. Inde

iam certo intelligimus, non solum arterias mesentericas,

quae intestinis prospiciunt, ultimis suis finibus in villos

hos desinere et apeliri, sed etiam venas mesaraicas, quae sanguinem ab intestinis reuehunt minimis suis radicibus, siue initiis, cum iisdem villis communicare et ex his emergere adeoque, singulum villiin cauum, continere intra se ultimum patulum finem arteriolae mesa-raicae, simulque patulum initium minimum venulae cognominis, quae huic arteriolae respondet. Verum praeter haec duo vasorum genera aliud adhuc vaso rum genus in intestinis exortum, quam maxime notari meretur. Iunt haec vasa lactea dicta, quae chylum ex intestinis absorbent et per mesenterium ad cisternam lumbarem deferunt. Haec vasa verae venae sunt, nec habent sibi respondentes arterias socias, ut mesaraicae

venae, sed ita dicendo solitariae sunt. Etiam hae mininiis suis radicibus ex villis tunicae internae oriuntur, et ergo illus singulus finem minimum ameriolae me-saraicae initium minimum venulae mesaraicae et minimum pariter venae lacteae initium compreliendat.

Vasa haec lactea ob albidum pellucentem chyli colo-

442쪽

cta pollea per pluruma saecula obliuioni tradita sunt, donec saeculo praeterito anno I 6 a se denuo in lucem revocavit si S. Non apparent nisi in

vitio animale, aliquot post largiorem pastum horis inciso, ubi chylo quam maxime turgent et lacte colore se produnt. Licet vero post A ME L La v I varii alii Cl.

RU o etc. vasa lactea et in animantibus et in homine etiam viderint, initia tamen, me oscula horum vasorum, quibus in intestina patent, omnium horum aciem est agerunt, ut oculatissimus etiam 1 EvvENNO CR1vs de his detegendis desperarit. Nostra tamen aetate ea felicitas obtigit Cel L DE Bam clivi, i, medico Berotinensi, qui in arte replendorum vasorum supra omnium aliorum anatomicorum industriam eminuit forte intestina nactus est, in quibus haec vascula materie caseos obstrues a plus urgebant et solito maiora erant, unde factum est, ut accuratissimis mi-ero opiis adhibitis illorum fabricam penitius lustrare posset et exactissimam horum descriptionem daret Descriptio autem, quam dedit Cel L DEB ΕἘκ times, haec est singulus vilius gaudet ramusculo vasis lactei ramus, ut arteriolae et venulae mesaraicae et neruulo. Initium vasis lactei, antehac ignotum est ampullula, siue vescula ovalis in summa villorum crepidine posita et ex materia spongiosa, seu cellulosa ne facile collabi possiit, constans. Supra hanc ampullulam miro

et serpentino reptatu decurrunt arteriolae et venulae, eamque ex omni parte veluti coronant; non rarUm

etiam est, vasculum aliquod tale secundum insimam villi oram circumduci, eiusque limitem confirmare. Porro ex hisce vasculis arteriosis ac venosis aliqua ineauum ampullulae patent et abscissa quasi litant patet

etiam

443쪽

Ivs Ti v TIONE Mima in s. etiam in ampullulam sumili ratione vena lactea Ipsa autem ampullula per villi aperturam in cauum intestimoatet . Hinc ampullula illa commune quas ostium est

per quod arteriae ac venae mesaraicae et lactea denique vasa cum cauo intestini communicationem laabent Venulae vero illae mesaraicae arteriolis suis sociae, non totae ex ampullulae cauo oriuntur, sed pro maxima parte et maiores ex suis arteriolis reflexo canale continuantur

supra ipsam ampullulae conuexam superficiem reptantes et sanguinem a secretione residuum reuehentes, ensim magnitudine auctae et latiores ad quas minores illi venosi buli ex cauo ampullulae tenuius liquiduna absorbentes solum accedunt, eumque tenuiorem humorem in maiores illa dorsum ampullulae coronantes venulas transfundunt, quae ipsae paulatim in ramulum num

communem et maiorem confluunt et successive numero et capacitate angentur. - . Lactea vero venae, licet orificiis suis ex cauo ampullulae pariter oriantur, Cum illis tamen mesaraicis non communicant, nec cons Uunt,

sed seorsuo excurrunt et tantum cum sui uia ilibus lacteis nosculantur. Haec est illa mirabilis fabrica villorum, haec illa ignota prioribus lacteorum oscula haec . illa artificiosissima naturae machinatio, quam primus detexit ei. I 1EBER Rii H Ne quam in praeparati anatomicis et micros copicis misit Illustrissimo WAM 'Di - sibi olim dum viveret, amicissimo, qui ea collegi Anatomico Vindobonensi donauit. Obseruauit praeterea Clarillimus hic Vir circa basin et in interstitiis villorum oscula plurima, minima, quae ducunt ad totidem loculos me fauos aut folliculos exiguos distinctos, quorum parietes uictaei rimo vasorum reptatucinguntur in undo autem horum fauorum seu loculorum, cernuntur corpuscula minima, sphaeroidea, albescentia, minimae nimirum glandulae muciparae; horum corpusculorum proportionem ad villos reperit

444쪽

vtic' o ad num id est ut unusquisque vilius in radice sua nauci paros talos folliculos octo circumpositos habeat. Hinc ex numero illorum solliculorum, octies ma-1ore numero illorum, facile intelligimus, cur tunica villos perpetuo muco lubrica madidaque sit L 144 ,- us' i s certe tantam muci quantitatem hic obseruauit, ut ad apices etiam villorum ascendat, eosque ob- Iuliat, quod quidem necessarium erat, ut per ungmucum tetierrima illorum fabrica et ampullulae lacteorum ab acribus defenderentur. Sunt vero praeterea aliae etiam intestinis glandulae, paulo maiores Licterhilhnianis folliculis, in cellulos tunica, inter villosam ac ner-veam sitae et emissariis suis in cauum intestinorum apertae. Has peculiari libello plenissime descripsit i. RO ' Pi v s, unde etiam ab illo nomen habent, et Pseriana vocantur. Hae in omni ambitu villosae incumbunt, ne valvulis quidem omistis. Quaedam disgregatae sunt et sparsae solitariae; plurimae vero agminatae, id est, in unum agmen congregatae, atque ita formant plexus glandulosos, quasi racematim cohaerentes in duodeno sibi vicinae ac potius disgregatae, quam coniiuenites, vel sic tamen satis magnae cernuntur in ieiuno admodum exiguae et vix notabiles nisi ubi id in leum vergit, tum enim agmina glandularum augeri incipiunt et versus finem te plexus glandulosi copiosiores et multo maiores conspiciuntur, ex meris agminatis compositi. Numerus autem glaiidularum in unum agmen confluentium variat aliquando decem tantum manipulatim saepe viginti quadraginta, aut plures cateruatim iutaguntur, interdum multitudine pene innumerabili in quemdam quasi exercitum concurrunt, atque insignem intestini traci tam obsident, pilam Ohferv. de gland int Schashusae 17 7. Ia, maxime vero sinem let, quem nonnunquam totum tenent, quod ibi maxime necessarium erat,

445쪽

INsT1ΤvTIONES MEDICAS. 25 ut exsucca in fine ite faex melius promoueri posset in

crassa intestina. Haec de fabrica villorum tunicae internae, deque

glandulis huic assidentibus, dicta sussiciant i Nunc de

1ugis bulus tunicae et illarum usu dicendum est . Amplior nimirum est villosa omnibus aliis intestinorum tunicis, hinc ut in ventriculo, ita etiam in tubo intestinati rugas et plicas efficere debet, easque etiana maiores, quam in ventriculo, quia intestina capacitatem suam penitus delere et in integrum se contrahere possunt.

Rugae igitur hae nil aliud sunt quam introrsum versus axim intes in producta et duplicata tunica villosa, ita tamen, ut etiam vitiosae superstrata cellulos imo et ne rue tunica aliquantulum in ea iuga se demittat. Unl-vulae aliquibus dictae sunt, incongrua significatione, melius iuga valvulosa, aut plicae dicerentur Non vero, ut in ventriculo, longitudinen sequuntur hae licae, sed transversim tubum intestinatem secant, ita ut nec perfecte circulares sint, neque etiam ad axim sistulae intestinati perpendiculariter insist pnt; sed absoluunt veros arcus circulares et simul obliquos ad axin intestini integrum insitum intestini unica plica nunquam absoluit, sed aliae vicinae alternatim positae defectum

eum resarciunt, et duae tresue iuxta se positae demum integrum circulum perficiunt Molles autem sunt in statu naturali, nec in ullam partem notabiliter resistunt, in exsiccatis vero et arte anatomica praeparatis intestinis rigescunt et indurantur Frequentiores caeteroquin hae licae in ea intestinorum parte conspiciuntur, quae mesenterio adnexa, quod mechanica ratione fieri debet; nam pars mesenterio nexa magis inflectitur et angustiore patio continetur, quam pars obuersa quotiescunque cylindrum in arcuin seci is semper interior

446쪽

minores mesenterio adnexi etiam magis plicari debent. Exemplum habetur in laciniis indusiorem muchates.

Incipiunt hae plicae plerumque ad pollicis distantiam apyloro in duodeno intestino, sed ibi passim tamen rariores sunt inde continuantur in ieiunum, in quo et confertissimiae sunt et plurimae et altiores quam iii omni 'alio tractu in leo denique magis magisque rarescunt et minuuntur, imo tandem fere evanescunt.

Ratio huius structurae facile perspicitur. Nimirum in duodeno simplex fit misceta hJuni cum assusis humoribus, succo enterico, bile utraque et succo pancreatico hinc nondum opus erat tanta copia vasorum absorbentium et a 'leorum pro hyli separatione neque opus erat tot iugis valvulosiis pro hyli remora, cum, aliunde duodenum ultimo suo sine ascendat contra vero ieiunum, quod chylum iam elaboratum ac perfectum recipit, quodque mox ab origine sua recla fere descendit, opus omnino habebat rugis illis valvulosis et villis quam maxime multiplicatis, tum v chylus humoribus nostris iam probe mixtus ac dilutus citius faciliusque resorberetur, quae resorpti respondet multitudini illorum tum etiam ut per eiusniodi profundiores rugas remora chylo poneretur, qui alias nimis cito per tractum tenuium intestinorum effugeret et maxime per descendens ieiuni principium. Quod ne facile contingat, sollicite prospexit natura fuga enim valvulos in hoc intestino profundissime et quidem, dum contractum est, ad ipsum usque ax in canalis descendunt et bivnum desinit alterum iuxta positum incipit, ut hoc modo licet unum non absoluat perfectum irculum, duo aut tria tamen eiusmodi iuga totam cauitatem intestini fere penitus intercipiant. inde etiam fit, ut fere omnia solubilia in ieiuno potistimum intestino resorbeantur et sola crassiora saeculenta magisque exsucca in leum protrudantur. Nerum quoniam tamen

447쪽

INsTIΤvTIONES MED IcAS. 27 et his semper aliquid adhuc solubile inest, ideo leum

etiam neque rugis, neque illosa tunica destituitur ea solum disserentia, quod iuga illa paulatim minuantur et evanescant, neque numerus illorum tantus, ut in ieiuno, sit. me autem pars exsucca ingestorum in hoc intestino contenta, dum ex eo ulterius in crassa propelli debet, aut dissicilius promoueretur, aut promota af rictu suo ad latera intestini dolorem excitaret, alia ratione prospexit natura posuitque glandulas, quas dixi agminatas, in toto huius intestini tractu, tum praecipue circa eius finem confertissimas, quae muco suo lubricum hoc intestinum continuo seruarent, siccioris massae adhaesionem impedirent, eiusque versus crassa propulsionem facilitarent. Mucus quidem talis in toto tenuium intestinorum tractu praessin est, sed nusquam tanta copia, ut hi leo, ubi maior eius videtur esse necessitas. Ex liac nauci intestinis abundantia etiam rationem intelligimus, cur, licet varia nonnunquam acria in cibis assumamus, tamen ab hisce, si modum non excedant non admodum laedamur id enim multa ex parte blandae ac demulcenti muci naturae tribuendum est Sed et altera ratio es , quam BoERHAA-vivs allegat, in natura contractili minimorum osculorum, qua sit, ut ad conta fium acris materiae irritata oscula villorum constringantur,sic hac ipsa constrictione sua tigressam acrium arceant, impediant, ne facile in secundas vias talia penetrare possint i Ea vis contractilis villorum non potest quidem direct is experimentis ostendi, sed 'uum ipsa intestina sensilia et irritabilia sint et ad contactum acris alicuius liquoris veli menter se contrahant in omni experimento videtur

id ipsum quoque de villis intestinorum, alioquin sensilibus, non sine probabilitate statui posse. Interea tamen, si nimium acribus in cibo abutatur homo et intestina paulatini acci stimulo adsuescere didicerint, tum quidem

448쪽

quidem otiana per minima illa oscula acris materia in secundas vias penetrare poterit, et quam saepe reuera exprimis viis in sanguinem penetret, docent ii irimi inde nati morbi, artiiritides, rheumatismi chronici, scabies, corbutus etc.

g. XCII.

Avibit hane alia thnuis nisi eiusdem partem censests,ost quolite porrecta, non unus Iosa raticitiari nurnerabilium vasculorum arteriosorism, nibus in ptilpam viollem in far penicilli vieti aberintlam partim in glanditia PS-erianas partim in anctis in talia intestinorum excretο-rios di ributorism venosiorum, ita extremit alibiιs iiisve respondent arteriis modo ictis contimιitate canalis, vel ad c laudii sim eri locantis , ve in villoso fomento primae imitto bibulis , patulisquη eulis Vindi, neruo- 0rism, ut ι; textu con lans, cui glandula PSerinane ba-

ηιsfer hari mi, emper sic muscidos inustinorum tunica subicit positae, quarum pices per rusum hinnier littera suppeditant, hae in initio inrasinorum fenuium paucae, fra ta mole, et iumfresalictae, ad ortuni erusiorum confersi uuae, quar sisne calor, pulsus, xitus, dilatio Iubricatio, defenso.

describit, quae inter villosam, paragrapho priore descriptam, et muscularem, paragrapho sequente describendam, intercederet. Sed reapse inter illo am ct muscularem tres diuersae tunicae intersunt nimirum ipsam villosam proxime ambit cellulosa prima flatu impulso uelle distensilis in qua arteriae omnes, et venae, ad villosam accedentes ordinantur et glandulae muciparae ob erianae habitant. Et haec cellulosa prima est secunda intestinorum tunica, nec vim teXtu dicitur, aequabiliter porrecta, sed niuino etiam in iuga

449쪽

IN4Τ1 TvΤio NE ME Di CAS. 429 lucra aluulosa villosae tunicae se demittit tertia sequitur tunica, ne se ab albo colore dicta, vere neruosa et sensilis, qualis in ventriculo erat, aequabilior prioribus, nec nisi leuis me iugis aluuiolis 1 ad commodanS. Huic nerueae undique superstrata elice Iiιloya sectinia, maior, facile inhabilis, in qua vata maioribus ramulis conspicua decurrunt, et haec est quarta intestinorum tunica, ab interioribus numerando in genere notandum est quod cellulosae tunicae semper inter alias diuersas sese interponant, et commune aliarum membranarum vinculum sint, et vasorum distributionem ordinent. De vasis autem intestinorum dicam, ubi de mesenterio agetur, quoniam omnia vasa arte-riosa per mesenterium intestinis adueniunt, et venos a ex his per mesenterium exeunt. Hic de his m-terea fleo.

g. XCIII.

Cingit illam mu culato, parte concaua ibris annis&νibus, firmis, densis, me senterii fmbriae, ut tendini, in sertis atqis inde neruos fibrarum originem, accipientibus; snde hinc intestinorum ienninna auitas integre, per partes, faece siue, o ssurgentibus valatius, arctatur, sursum et deorsum, recipr0ce, contenta urgentur in latera intestini sillosa conteruntur, Vcentiir, attenuantur, a con-cνetione impediuntur, parietes ipsi inte sinorum detergentur parte connexa longitudinalibus, priores decusanti. libus, quibus corrugantur, contrahuntur , in rectitudinem porriguntur intestina, maxime in locis e regione annexi mefenterii. Sequitur iam tunica musculosa intestinorum numero quinta, cellulosae secunda suptii strata. ' Haec uni ea duobus fibrarum stratis componitur, quarum aliae annulares et interiores, aliae longitudinales et ex

450쪽

teriores sunt. Annulares illae interius positae, tubum intestini undique ambiunt non tamen perfectos annulos aut circulos formant, sed arcus solummodo circulares et imperfectos describunt, qui post breue iter se

sub vicinis surripiunt, nec in spiram contorquentur, sed passun annulus aliquis vicinum annulum oblique secat atque ita quilibet annulus ex pluribus portiunculis siue arcubus breuibus sit, qui hinc et inde finibus suis detorti, et sub vicinos arcus subducti sua coniunctione demum integrum intestini ambitum absoluunt. Non ergo paralleli sibi hi arcus sunt, nec etiam ad aximintestini perpendiculares insistunt; neque, ut male

omnino in textu dicitur fimbriae mei terii, ut tendini inferimitti . Nam inter muscularem tunicam et extimam a mesenterio datam, intercedit cellulosa satis laxavi clarum sit fibras has ab exteriore tunica separatas

esse. Imo ibi loci, ubi fimbri mesenterii intestina amplectitur, duae mesenterii lamellae a se inuicem secedunt et spatium triangulare relinquunt, laxissima cellulosa repletum, per quod vasa arteriosa ex mesenterio ad intestini tubum intrant venosa ex hoc ad ipsum

mesenterium exeunt. Hinc ibi loci exterior mesenterii membrana omnium maxime a tunica musculari intestinorum remota est, nec ulla nisi per vasa et cellulosam fabricam cohaesio obseruatur, adeoque dici non potest, fibras annulares fimbriae mesenterii, vi tendini necti Alterum et exterius fibrarum stratum efficiunt longitudinales, tenuiores prioribus et pauciores, ex longis ventriculi fibris continuatae, per omnem quidem intestini ambitumsparguntur, frequentiores tamen in illis arcubus intestini, qui a mesenterio maxime distant, ibique breuiore intercedente tela cellulos eum

externa tunica cohaerent, ut tamen extimam illam tunicam pro tendine harum fibrarum habere non postis. Neque vero per totam intestini longitudinem non in