장음표시 사용
131쪽
etiam ostendam, non me quidem amis, sed pugnam di voluntate carere . quod severe si, utinam hic conmendam fit, ut otio illo perfruentes, quo uno littera maxime alantur, Fuscepta flucta sine usitat ostem -m prosequamur. Hus. '
132쪽
Sacrae Scripture studium cum veterum finguarum studiis conjungendum est.
SIqiris sorte dubitat, quid in tantam hane sitis
pientissiimorum hominum frequentiam ho dierna luce afferre statuerim, ad illa se animis tantisper referat, quae superiore anno hoe ipso ex loco disputavi: nam ct saeras Litteras cum Theologicis iludiis eonjunctissimas esse statim intelliger, neque posse me ex instituto jam ordine a teras ab alteris separare iudicabit. Nulla est in toto disciplinarum orbe rerum simillimarum eo- gnatio tanta, nulla tam arcta societas, quae eum illa e parari possit, quae inter Theologiam Scripturamque intercedit e ut siquis vinculum hoc, non hominum opinione, sed ipsi rerum natura constrictum effringere vesit, vehementer alteram debilitari necesse sit, alteram vero prorsus dilabi, aut in imum detrusam sine ulla nobilitate iacere.
Etenim Seriptura quidem in scholis sine The logieis disputationibus manea est,' multisque lumi nibus destituta ; Theologia vero sine Scripturae ope nimium depressa humi, sophistica, incerta sui, sanoque homine & ad christi leges exeulto prorsus indigna. Quare non fiast mihi magnopere dubitandum, qua de re dicerem; sed quid, sic quomodo dicerem, id vero me, 'ut ingenue
133쪽
fatear, multis de caussis iisdemque gravissimis sollicitum habuit. Cum enim ipla per se Sacra Scriptura arcanum quiddam est, omniumque hominum existimatione dc judicio sublimius; tum ita quoque eXpositum, ut ne ipsae quidem mulierculae in re familiari occupatissimae, otium - sibi, aut ingenium ad legendum & interpretandum deesse arbitrentur. Quae igitur me, eum de aliis facultatibus verba facerem, solari . consueverat, ludicum intelligentia, di quae cum intelligentia fere coniungitur summa aequitas, non ea quidem mihi in praesentia dicenti deest, sed quae dixero, de more vulganti, ma- .gna ex parte defuturam, cogitando praesentio. Neque vero haec aut ipse artificiose confingo, aut primus in medium prosero, ut laudem ex dinficultatibus quaeram ; cum ille ipse Divinorum
Librorum interpres , omnium aetatum omnis.
que memoriae longe doctissimus, S interpretum .ceterorum facile princeps D. Hieronymus , ad Paullinum scribens . ita eonquestus sit: Quod medicorum eis, promittunt Medici. tractant fabrilia Diri; sola ars Aspr*rarum est, quam omnes passim sibi vindica1 t et, hanc garrula anus, hanc δε-
sirus senex, banc sophi a verbosius, hanc uri versi
praesumunt, laceravi, iscent. Quod ego non eo dico, quo sacros codices e populi manibus excuti cupiam, tbdito collocari, veluti carmina Sybillina nψn inspicienda nisi Duumviris. Nulla hic tacenda mysteria sunt, non Nyctelia. non Faunae, non c* eris 'rean/; sed omnia omnibus sine ullo discrimine patent, quia fuco carentia, di ab iph veritatis fonte, non
134쪽
AEgeriae spelunca. aut a cumanis antris petita. Sed tamen cum sit litteratorum ordo ab omni prorsus vulgi commercio sejunctus, in hac quoque ceteroquin communi palaestra genus quoddam sibi proprium habere debet, arinilque & exercitatione ab ignava turba differre. Siqua vero ratio est, ut id recte fiat, & nobilissimae doctrinae partes suis ingeniis, suisque locis assignentur. ita conitituo, Sacrarum Scripturarum studia ipsa per sepulchra, omnibusque communia, in scholis tamen & Academiis vetustarum linguarum cognitione vehementer ornari, novaque hae acce
dente quasi supellectile, in propriam litterato rum hominum ditionem transire. Quod quidem ne gratis a me dictum putetis, aut vana quadam nostrarum exercitationum jactatione. aut illo fortasse Itudio. quo quidam solent ad ingenii subtilitatem dissicilia consectari, id ipsum, quam ma
xime potero, collectis undique, & excogitatis rationibus patefaciam. Itaque ipsa mihi dicendi difficultas initio proposita, orationis copiam facit,& eo me ultro. sequentem adducit, quo jamdiu meditabar, ut adolescentibus nostris veterum lin- .guarum curriculum aegerrime ingredientibus, ingenti laboris fructu proposito, itimulos addam; ingressosque jam & sua sponte currentes, audientibus vobis, & ut spero. etiam probantibus, confirmem . Video me negotium suscipere multis dif-lieultatibus implicatum; cumque animo reputo, quam aegre homines laudari sibi aliena patiantur, valde metuo, ne magnas invidiae flammas ipse mihi succendam , ex quibus denique nisi ambustus egredi nequeam. Nam illud pro mea qua- , Ha dam
135쪽
dam vereeundia facere non possum, quod tamen oratores plerique solent, ut nostris popularibus ea tribuam, quae revera non insunt; & solemne illud, tritaeque adulationis plenum acroama veteri more retinam, Patavii dicimus. Nulla est in
Italia , in Italia autem Z Nulla est in Europa
universa. atque adeo in orbe terrarum tam culta litteris civitas, quam nostra haee, si simul omnia, quaerem litterariam constituunt, complectamur: at in singulis generibus quaedam sunt, quae si nobis vindicare velimus, multae nos Academiae ex jure manum consertum statim voea' hunt. Hoe ipsum est ex gravitate sapientis hominis, se aliqua nescire faterit & quaecumque honesta sunt, aut utilia, non aliunde, quam ex rebus ipsis judieare. Hoc nimirum Patavinum est, hoe hujus soli caelique proprium, unde Deus dilevitas ab Heroicis usque temporibus exularunt :nec vero me in locum tam lubricum conjecissem, ut vetustarum linguarum studio tantum tribue rem, quantum mox audietis, si mihi omnes suo censuros putassem, qui laude ista carerent. Ignavis quidem S socordibus concedo libens ut doleant, imo etiam ut reprehendant: quid enim potiust nihil illis operosum placere potest. At vos, Viri optimi ac praestantissimi, quorum δε-guli in magna aliqua doctrina excellitis , multi Vero etiam in multis, tam mihi benevolos fore confido, quam longe abesse ab omni prorsus ignaviae suspicione, certo scio. Vetus eii aliquorum opinio, eorum praesertim, qui se praeter ceteros sapere arbitrantur, disciplinas artesque omnes, quae ingenuis adolescenti- hull
136쪽
bus tradi solent , vernacula cujusque provinciae lingua explicari oportere, ne florentissima aetas latinitatis addiscendae labore frangatur, quae Geometricis & Geographicis studiis multo gravioribus opportunissima esset. Quod siquis latina monumenta cognoscere velit, tam multas esse in te pret/tiones alunt, tam certas, tam fideles, tam ornatas, ut nihil melius ex ipso latinorum Scriptorum ore, siquando ex suis tumulis excitentur, accipi possit. Ac de disciplinis quidem sine 'latinis litteris addiscendis nihil ajo, nihil nego:
quod autem de latinis monumentis dicitur per interpretationes cognoscendis, si de aliquo genere dicitur, facile patior, sin autem de genere
omni, vereor ne homines isti non solum. otio suo , sed etiam patientia nostra turpiter abutan- 'tur. Cum enim poetica di oratoria non tam rerum , quam vetborum artificio constent ; 6c e
3 usque sermonis figurae quaedam propriae sint, modo syllabarum sono, modo vocum ambiguitate, modo ipsa possitione formatae . qui fieri potest, ut latina carmina & orationes suis verbis, suaque constructione spoliatae, non suam quoque natumram ςxuant i Utcumque tamen eli, juvit S ora. torum & poetarum opera in alias migrare linguas. ut bona pars hominum domesticis commodis cc otio superfluentes, desidiam legendo pone rent; ct quandoquidem eruditione carerent, ali. quam ultem eruditionis umbram consectarentur. At vero siquis Ost ad docendum vocatus, qui interpretationes hujusmodi impigrae juventuti proponat , α ad latinas exhedras afferat, nae ille aut
137쪽
ge deterrima ad tenellas animas Iabefactandas scholis affusa. Videtis, Auditores, quorsum ista pertineant. Nimirum Sacra Biblia multiplici sermone vulgari pulchrum est, & pro humanarum
mentium infirmitate etiam nece starium: at ipsos Bibliorum magistros ita cum vulgo torpere, ut nihil in scholas afferant, nisi communem aliquam& omnibus obviam interpretationem, valde miserum est. nee in tanta ceterorum studiorum felicitate ullo modo ferendum. Si enim latine scripta in nostrum hune sermonem latino simillimum, ocab eo procul dubio propagatum sine fraude transferri nequeunt, quis mihi se tam eximium profitetur, ut palaestinum orationis genus, supra quam dici, aut cogitari possit, a latino diversum, ita tamen latine reddiderit, nihil ut praetem ea postulare debeamusῖ Quis ancipitem Hebrai- earum dictionum signifieationem, quis pondus, quis brevitatem, quis denique illa omnia per ellipsim . per emphasim, per paragogem, per on Omatopoejam abrupta, aucta, traducta. formata, latinis vocibus assequi potuit ἔ & duat linguas toto genere disjunctas ita consociare, ut verba ver
bis, figurae figuris .constructiones constructionibus ex aequo respondeant Z Id, non dieai n. si factum est umquam, sed omnino si fieri poteti, sileant per me licet Hebraica omnia. Ne ipse quidem Graecus
sermo, qui tamen aliquanto propius ab Hebraico distat, & copiosissimus reliquorum est, vim . omnem Sacrorum Bibliorum capere potuit; nec Septuaginta illa Sapientum societas potentissimi Regis jussu in hoc uno certantium effecit, ut Hebraicis eo dicibus Graeci non indigerent. Verum.
138쪽
tamen interpretatio ista, sive instinctu inflatuque
divino, ut quidam putarunt, edita sit, sive tota, ut credibile est, humanis viribus debeatur. tantum auctoritatis a primis usque temporibus obtinuit, tantoque usui christianae religionis Patribus fuit, ut ob eam praesertim Graeeas litteras eum Hebraicis ad egregium Saerarum Stripturarum studium conjungere oporteat. Id si firmum certumque constituatur, jam non Philosophus, non Rhetor, non Grammaticus, non recens a ferula litterator, paullum modo latinitatis attigerit, gravissimum sibi munus tradendae Scripturae deposcet; nec amplius in scholis inanes quaestiones
ad explendam contentionis cupiditatem eXcitatae,
sed sacratissima religionis mysteria ab ipso religionis exordio fideliter ducta, quemadmodum decet, personabunt. Tu ne igitur, inquiet aliquis, interpretationem excludis, quam Uulgatam appellant Z Ego vero id ne eogitavi quidem umquam neque siquis cogitet, satis mihi sanus videatur. Imo haec dominetur una in privatis exercitationibus, dominetur in publicis, quam & multorum saeculorum vetus f s, & concilii Tridentini auctoritas, di plura deinceps Pontificum decreta adversus obire latores in omneat aetatem permunierunt. Verum enimvero ubi explicanda est, &ad scholae usum referenda. nisi & cum Graecis aliquando congνediaris, di cum Hebraeis, S cum Syris,'eum Arabibus, & cum Chaldaeis, eorumque rationes suis momentis perpentias, tamquam unus paterfamilias judicaberis, de domesti eis reli. gionibus cum pueris & uxore disputans. Si enim
illa ita cura & expedita eii, ut nullius Oseat e
139쪽
'plicatione, quid te mihi operamque tuam fatae
ter venditastSin autem alicubi obscura est, dc veo. horum ambiguitate perplexa, quomodo aut explanabis ipse, aut aliorum explanationes iudicabis, qui fontes illos adire nequis, unde omnia profluxerunt Z Haerent enim adhue in Vulgata aliarum tinguarum idiotismi, alibi brevitas apparet Hebraica , alibi Chaldaeorum , alibi S ptuaginta Interpretum 2 quibus expediendis non Philosophus, non Theologus , non Civilis, aut canonici juris peritus, sed exotic Tum sermonum interpres adhibendus est. Quid vero idiotismos dico 3 Multae etiam sibi voces hanc operam poscunt. Cedo enim, quid illa signis ficent ab Hebraeis sumta, ephod, sabaoth , Hosanna, . Allelmab: quiὸ illa Syriaca, Dilieta, Golgo rha, Gabbatha, Maramuis, quid alia multa a Graecis inflexa ' Non desunt, inquis, kXica, umde petam . Primum quidem, si D. Augustino er dis, quem virum, bone Deus, quo ingenio, qua rerum divinarum humanarumque scientis sideω- huic, inquam, credis, Sunι quaedam veνba certa-ctrin. rum siriguarum, quae in usium alterius linguae per Chris. 2. interpretationem transire non possunt: deinde gratu
ς- λιν lor egomet mihi, cui si lexicon suppetat. nihil est opus te Magistro. Sed cominus, quaeso, congrediamur. Novi enim esse aliquos, qui veteribus linguis amplissimas laudes tribuunt, sed nihilo plus temporis concedendum purant, quam quantum lexica versare volentibus necesse est. Age vero, lexicorum manceps , quid si ego verbo negem, quod tu de lexico recitas i Unde habet, ut confirmest Ridicula sunt haec, Audito
140쪽
res: neque enim omnia in lexicis possunt, neque debent: & ea ipsa, . quae sunt, memoriae serviunt, non ingenio . Scilicet lexica consules, eum in capite Geneseos quarto de voce ITA U n, I s. te quispiam interrogabit, utrum ad gravitatem Pinnae, an ad rationem temporis sie referenda.
Nam septuprum, quod est in Vulgata , non faciti capies, nisi ab Arabibus auxilium petas, commnctisque viribus adversus Rabbinos. & Chaldaicum Paraphrasten pugnare possis. Quid cum te de voce nPp in psalmo quinquagesimo secundo n. Ig. percunctabimur Quo te lexico expedies Θ cujus opem implorabis interpretis Iunius & Tremelius adverbium putant; Ρaulus Burgensis & chi
cherus vocem ; Matthaeus Polus exel mationis si gnum; Calouius & Olearius pausae significationem ' Buxtorphius musicam notam. Ut vero tot capita concilies, adhue tibi di cum I anne Paschio, & cum Rabbinis, di eum Syris,& cum AEthiopibus interpretibus in diversa abeuntibus futura res est. Quam te porro miserum
exeruciabimus, cum veteres ad te controversias
afferemus de verbo in capite Geneseos n. ad. trigesimo sexto; de ni: in Exodi trigesimo quar- n. 29. to; de in vigesimo Levitici; de n. a. in duodecimo Numerorum; de in libro ne I. Regum feeundo; atque insuper sexcentis, quae si c. a. n. 8.ne magna Hebraici sermonis peritia frustra explicare contendes ξ Audivi nonnullos, qui talia contemnerent, quippe magnis contentionibus non satis digna. Quibus primum respondere possum,