장음표시 사용
321쪽
tanquam filiolam deosculari. Non deerit postre- lmo loco generosi animi adolescens, Pro-Rector ac θndicus, qui munus hoc natura sua tam splendidum, quam is a quo sustinetur, moribus , sedulitate, liberalitate ornare coepit: unde lieeat toti shuie studiorum eurriculo bene ominari. Dixi.
Praeposita editioni primae hujus orationis. AD SYNDICUM. Cum orationem hanc, quae publici iuris fit, ad te potissimum assero , more is consuetudine facio: si
tamen laetor, morem hunc cum mea erga te voluntate
studioque cassentire. Nam si mihi integrum esset, unum aliquem ex his omnibus nobilissimis adolescentibus, qm in Paracina Academia vivunt, appellare, O auspisem . rei hujus constituere, tu certe is esses, quamvis tanto honore ac dignitate careres. Neque enim admiror θndici nomen, quantumvis illustre: sed indoles ista tua ad omnem virtutem o humanitatem conformata, O me ct idos omnes, qui paullo altius res spectam, vehementer capit, renet, Osrilium habet. Cetera hominis bona possunt esse a fortuna, qua temeritate regitur, hoc unum hominis ipsius bonum est. Mature carpsi verae laudiveram daret, is squidem ita perges, ut procul dubio perges, videtis nomen tuum, non jam istiusimodi lacuis iiunculis, fled maximis ct gravissimis litterarnm monumentis, ad hominum commendationem, is pqleritatis memoriam propagatum . nis.
322쪽
Habita ab Adolescente scholastieo pro Artium initiuratione Gymnasii Patavini. Juη-um Philosephorum inventa a Graiis fontibus derivari. Si eur forte mirum videtur cNN. eur ego, qui hujus discrimen loci, in quod me anno superiore Iurisiprudentia conjeeerat, vix superam
vi, rursus fortunam tentare audeam Artibus pro- lusurus, is quaeso reputet in humana vita qua dam contingere, quorum caussa vel reddi omnino non possit, vel publice reddi non debeat. Id pro certo habete, mihi quidem primi illius perieuli nondum oblito alterum hoe supervenile; quod nisi libenter & animose subeam, illorum eonsilio injuriam facere videar, quibus rerum no strarum cura Principis judicio eommissa est. Atque, ut ingenue fatear, quod res est, jamdiu cupiebam in eum locum adduci, ut de philosophieis studiis publice dicerem; quod concoquere nequeam, esse tam multos hac tempestate, qui veterem Graecorum nostrorum philosophandi rationem contemnant, seque junioribus nescio quihus, non dicam in disciplinam, sed in obsequium S adulationem tradant. Ego equidem, quantum aetas haec mea ferre potest, in litorum provincias exeurri, qui nostrae infesti sunt: nova rebus nomina indita, experimenta passim jactata,
323쪽
machinae, tabulae geometricae, omnia in specta eulum S admirationem composita. Neque vero diffiteor, in his ipsis quaedam latere ingeniose inventa, quorum accessione philosophicum studiumerescat, & novam quamdam figuram induat: veruntamen ita mihi persuadeo, siquis velit ex animo nobiscum agere, eum facile concessurum. rivos istiusmodi a Graecis fontibus derivari. Id si ostendero, quemadmodum spero, nolo vos iccir- eo, adolescentes optimi, a novis Philosophis desciscere, sed eos cum veteribus consociare: qta foetetate fiet, ut undique muniti adversus pericula omnia in litterariis exercitationibus stare possitis. Veteris philosophiae nomine non prisca quaelibet Graecorum dogmata intelligo, quae jamdiu coli desierunt, Pythagorica, Platonica, Stoica, Epicurea, sed doctrinam illam multorum saeculorum uia comprobatam, di in dies magis per obstantia florescentem, quam ab auctore Aristoteleam. a schola Peripateticam nuncuparunt. Hanc ego ajoriusmodi esse, ut si teneatur, ceterae etiam, quae novae 'dieuntur, facile parari possint; S in unum quoddam sapientiae genus omnes omnino coerceri. Id vero non iccirco tantum dico, quod Peripateticum philosophandi genus subtile & acutum,
ita hominum ingenia patefaciat, explicet, eXa . euat, ut omnia, quae deinceps aggrediuntur, plana & expedita judicent: sed eo praesertim, quod
pleraque omnia recentium philosophorum inventa ab illo prodierunt, aut cum illo consentiunt,
aut ad illud tae cura inganti referri possunt. . Et quidem cum universa philosephia in tres partes diltributa sit, ut est apud. ciceronem in Ib
324쪽
z hro de Oratore primo, in natura . uritarais, in disso endi subtilisatem, in vitam atque mores. hocis eli in Physicam, Logicam, oci Moralem, iubeto ne per singulas tre, ut has comitulas denudemus Z
Agedum a moribus exordiamur quae una olim
habita est philosophia. Quid nobis tam divinum
afferunt homines ιsti de virtutibus aci ustiis , de . . antini tranquillitate & perturbatione, de vera dcia falsa felicitate, quod non multo ante do erit Ar toteles in libris ad Eudemum, in magnis Horalibus, in Ecliteis ad Nicomachum Θ Equir a dem non inficior, Saerarum Scripturarum lumi- 1 ne multa nobis ad mores componendos innotuis a se, quae frustra quaerantur in schola Peripatetica: eruntamen si quae philosophi ante i Aristotelem z: omnes, Pythagoras, Socrateg, Plato, si quae ceteri post ipsum litteris tradiderunt, non theol - gica, sed philosophica trutina examinemus, hune unum vidisse omnia fateri eogimun; quae . vix simit gula singuli, di quaecumque i ipsa per se caper potest philosophia. Nunc qui se pius sapere cre
dunt. virtutesque ab Aristotele positas 'Meuiant, aut ordinem, aut ossicia mutant, non illi quidem suo, sed verbi divini lumine ducuntur; nec inde oculos avertunt, quini volentes nolentes in no-1tra incidant eogitata. Audivi aliquos ita acer-he animatos in Aristotelem, ut eum haec negare non possent, eo devenirent, ut Ethicos libros ad , , alium auctorem vindiearent. Sed hoc vetus erimen est, & a Graecis Scriptoribus, Sa Latinis . abunde dilutum . Regnet igitur hae in parte late dominus , quam ne hostes quidem ipsi valde pe
tunt in ceteris. Occupatio ' - ,. ι -
325쪽
. Ad Logi eam veniamus . Sed quid Logitam di-eot Artem hoc tempore appellant , ut
Peripateticis nomen quoque ipsum vetus ac penenerum extorqueant. Verum bene habet, quod praeter nomina dg ordinem vix quippiam mutant. Nisi forte illi magnam rerum mutationem inducunt . qui deeem Aristotelis categoxias numero inore concludunt; aut qui hominis cognitionem a sensu ineipere negent, innatasque id s propugnant. Interim tamen easdem cogitationes, eosdemque cogitationis modos admittunt; nullam
novam syllogismi formam, nullam veritatis notam de suo penu producunta quidquid Aristoteles de simplicibus, ae compositis notionibus, quivi quid de enuneiatione, de argumentatione, de An lytieis, de Topicis, de Sophisticis pronunciat, ratum habent. Ergo valde homini Peripatetico la-horandum eis, ut Dialemcas juniorum meditationes eomprehendat; non est ingenii nostri ad hos elegantistimqs libellos aeredere quos Aristoteli opponunt; sudandum dc algendum, ut antiquis studiis obliteratis, nos quoque eum Gallis, de Batavis recte cogitare incipiamus. Enimveto si tota horum hominum industria his finibus eontiis , neretur, nihil omnino caussae esset, eur se a nobis alienos putarent, & nova sibi subsellia eo struerent; sed nequid dissimulem, hanc nobis ultro provinciam eoncedunt, seque in Physica jactant quae tertia est philosophiae pars initio proposita.
Haud equidem ita desipio. ut inficiari velim, multa juniores ex ultima antiquitate reparasse, multa etiam de novo reperisse, quae vel Peripa
326쪽
teticis absunt, vel desunt, vel contraria sunt; attamen id peto, ut mihi quoque pro sua humanktate non gravate concedant, ea quae cum disciplina nostra non pugnant, conjungi posse; quὸς pugnant, explicari, di in concordiam adduci. Nod omnia tam brevi tempore complecti possum ; sed tamen si eapita rerum tantisper attigero, nullo negotio patefaciam, dissidia fere omnia verborum esse. Cur enim nostra principia materiam, fominam, o nivationem tantopere exagitanti An non illi quoque, si ullam rerum naturalium mutatio
nem admittunt, idem re assirmant, tametsi verbo negenti Nulla certe mutatio fieri potest, nisi sit terminus a quo res mutanda recedat, quia nobis dicitur nivatio ; terminus ad quem pro cedat, qui a nobis dicitur forma; res ipsa deni que recedendo, & procedendo mutata, quae a no bis dicitur materia. Quamquam cum ροι sis mdicit Aristoteles, eo dicit ut exeludat;
quod quidem in generatione quam sit necessa rium, illi satis intelligunt, qui hujus Philosophi
Logicam non ignorant. Aliter explicari terminus ille voce una non poterat. At enim Peripatetica materia nee e quid est, neque quale, neque qua' 'tum. Ita; quia nulla res definita eit, sed underes omnes. Atqui ne tuae quidem particulae, o Gassende, neque trina Cartesiit materia aut homo
est, aut equus, aut lapis, sed aliquid unde omnia. Pergite porro. Peripatetici putant formas esse substantias. Grave enimvero crimen. At si placet, esse aecidentia, adite per vestram fidem tertiam & sexagesimam particulam libri primi Physicorum, ubi omnes omnino motus Aristot V a les.
327쪽
les numerans, qxaecumque sunt, aut figuratione se ri, dicit, ut 'nua ex am aut accessione, ut res tia ; aut Dractione, ut ex lapide Mercurius; aut compositione, ut Domus 3 aut immutatione, suquorum materia graves assectiones subit, o quodammodo variatur. Numquid est aliquid hoc loco praeter accidentiat Numqua stibilantiae genitae mentio ' Nulla enimvero, nulla. Hinc facile turbas illas querelasque sedabimus, quae in nos excitari solent, quod novas formas quotidie, veteribus pereuntibus, nasci dicamus , ortumque & interi, tum perpetua vicissitudine sibi succedere; quasi vero tritum illud vulgatumque ignoremus, gignille nihilo nihil, in nihilum nil posse reverti. Sive enim forma haee substantia nuncupetus, sive natura , sive essentia, vocabula quidem ipsa varia sunt, sed nihil omnino significant, quod eum superiori Arithotelis sententia pugnet, oc ab illa
materiae modificatione . quae per hodiernas scholas resbnat, diversum sit. Id nempe aetatis hujus nostrae proprium est, ut vocibus ae nominibus diligentius mideat: pristi homines in rebus occupatissimi sine magna verborum eura scriptitarunt, unde tam multae controversiae, disceptationes. commentarii ad unam saepe voeulam explicandam profecti sunt. Neque vero omnia Aristotelis sunt, quae Aristotelici quidam, Latini praesertim, intemperantia quadam speculandi, unum eκ alio deducendi, ad illum referunt: multa multi ingeniose affigunt; alii aliter explicant; cumque
inter se nullo modo conveniant, videntur tamen
sibi eum Aristotele singuli convenire. Contentiones istae juniorum deliciae sunt, qui cum Ρerip
328쪽
tetieum aliquem feliciter oppugnarunt, tum se magnos Imperatores existimant, triumphum pam. rant, dc Aristotelem ipsum inter captivos ducunt ante currum. Est inter Peripateticos qui putet, vim quamdam innatam esse corporibus, qua se Ipsa per se naturaliter moveant i Statim dies dieitur Aristoteli; quamlum vis Physicorum octavo ingenti voce clamet, multisque verbis confirmet, quidquid movetur, ab alio moveri. Inducit aliquis honus homo species nescio quas intentionales, a corpore spirituque distinctas ξ Scilicet reus agitur Aristoteles, quod formas sine materia sensiles in secundo de anima posuerit . Perinde quasi eum sensiles dieit, non satis appareat corporeas esse , sed ita tamen tenues ac defaecatas, ut si corpori bus , compares unde essivunt, materia carere videantur. Enim vero nihil aliud sonant, si lites tollere volumus, juniorum essiuvia, quae a corvporibus jugiter erumpunt, sensusque movent. Placet ne cuipiam de populo sectae hujus lueem appellare qualitatem a lucidis rebus plane distincta mi Iam ipse poepas luit Aristoteles; tametssin libro de Anima a. affirmate doceat, lamenose lucidi corporis in aliquo laco praesentiam ι & in secundo poster. t. r 3. lumen per laternam transimit- i, quod Isbtilioribus partibus constet. At illi certe nunquam in mentem venit, ut ea praestaret omnia, quaecumque posteri suae doctrinae studiosi pro libidine commenti essent. Gravia sunt, quae dico, Auditores, sed multo remanent graViora. Quid enim si ostendam, Atomis pepercille Aristo xelem , aut cum his aliquando in gratiam rediis'
329쪽
tio de Anima res naturales disinitos habere suae parvitatis terminos docet, infra quos descendere nequeant. Tu ne igitur, inquiet aliquis, Aristo. telem Democriticum facis 3 Ego vero hinc tam longe absum, quam qui maxime: sed tamen, si modo. ut ante dixi, societas placet sententiarum, primum quidem juniores in familiam nostram i vitabimus; deinde vero, si cedere noluerint, nos eum stuppellestile nostra in eorum domos non inviti migrabimus. Videmus enim illos nostris spori
liis magna ex parte decoros; nec sane tam acer bos putamus, ut nullo umquam tempore in tanta cogitationum similitudine foedus di amicitiam. nobiscum inire velint. Quam enim multa de ei mentis, quam de gravitate multa. de motu,
de tempore, de sensibus, de ideis, de patiente &agente intellectu disputare pbilem, quae infinitam litium segetem juniores inter & Ρeripateticos exincitarunr, cum tamen sine ira explicata ad idem omnino sensum revocentur l- , Sed cogenda vela, ut aliquid etiam de Meta- physicis postremo loco ac veluti extra ordinem dicamus. Iam vero sive haec altissimarum rerum contemplatio de materia generatim disserat, sive spiritalia tractet, tota Peripatetica' est . nullisque prorsus rebus non dicam ab junioribus castigatur, sed ne augetur quidem, aut ornatur. Percurrite omnia, viri sapientissimi, quae de ente ac modo entis, de ejus attributis ae primis notionibus ubique gentium disceptantur; accipite universa, quae de Angelis, de Deo, de mente humana aut dicuntur, aut scribuntur . nihil aliunde, quam
ex fontibus nostris manasse intelligetis. Nisi for-
330쪽
i te illi ad Metaphysicam pertinent, quae olim ad nos advecta, hoc nomine lactabantur; cum tamen revera tam longe abessent a Metaphysica, quam illi qui iactabant, ceteroquin non indocti. ab hoc genere studiorum & a cogitandi sanitate aberant. Sed nimio plus mihi sumo, qui coram doctissimis Philosophis tam audacter de omnibus philosophiae partibus ludico. isti vobis, adolescentes optimi, recte philosophandi leges dieent; isti vobis viam ad sapientiam patefaciente quo in cursu nunquam deficietis, si vo ornatissimis NationumConsiliarius strenue praeeuntibus conjungetis. Aderit etiam vobis Eminentissimus hujus Civitatis Antistes pro sua erga litteras di disciplinas propensione: aderunt Patavini Populi Moderato res, viri summi, di ad benefaciendum nati; quibus nihil gratius facere poteritis, quam si, quod vestra plurimum interest, serio facietis. '
Praeposita editioni primae hujus orationis
PLISSIME, non aliis au=ciis, quam nis, in publicum exire debet, grave imumque oculorumsu uiuim sisbire. Neque vero id ad tuam sam di- , gnitatem solummodo refero , qua summa es in hac urbe, o;uniumque vota θ obsequia jure suo sibi vindicat ; sed mentis acumen o praestantiam maxime vecto, qua totam haηc littermam provinciam