Gerardi Croesi Historia Quakeriana, sive de vulgo dictis Quakeris, ab ortu illorum usque ad recèns natum schisma. Libri 3. In quibus praesertim agitur de ipsorum, praecipuis antecessoribus, & dogmatis ... factisque, ac casibus, memorabilibus

501쪽

usque adeo impii, ac potius impura bellua,

statueretur, ex episcopis unus , junior, ciniudicando vehementioris incensior, censet hominem incendi eximendum e societate homi

num , allegatque legem illam de haeretico cremando igni. Quae verba cum caeteris episcopis asperiora essent, aliis quidem sic, aliis secus videretur agendum esse , Comes Halifasensis postera die in Pariementi domo superiori proponit ac suadet, uti quod scriptum fieret, quo illa lex de exustione haeretici perimeretur, quoniam tam diu quam diu ista lex nondum esset perempta ac sublata, posset fieri, ut quaecunque religio aut secta praevaleret, ejus professis res eos quos judicarent haereticos, ex lege hac ipsa vita devolverent, ipsoque incendio tollerent. Reistebant reclamabantque huic petitioni episcopi. Verum rogatis sententiis idem Comes Halifasensis, itemque Dux Buchynganiensis, ut Comes Schasburiensis, aliique viri illustres, animadvertentes, multa hoc tempore metuenda prospicienda esse is videri rerum naturam

retardata ac retenta denuo evenire possent scilicet , in illa subdola substructi

ne papismi, imparatione ad destruendam religionem reformatam, quas ab hoc tempore facile erat cernere utque illa lex nominatim Reformatis quandoque insignite injuria ac noxae posset esse, ita reliquos inducunt , atque id suis argumentis evincunt , ut legis istius obliteratio decernatur sanciaturque, contra episcoporum

502쪽

sententiam ac voluntatem. Quo statuto petilato in domum inferiorem , quidam viri excellente. inter quos praecipuus Guili Russetius, suae

patria ae religionis amantissimus , post genus mortis haut novum viris magnis atque honestis, istis temporibus utique, laude immortali celebrandus illico eodem adjiciunt animum,& caeteris fiunt auctores ut itidem tale decretum faciant. Atque ita regis, Mutriusque domus authoritate illa antiquata lex is obruta hoc edicto dehinc induci ac tolli a Rege ac Parte-mento Breve de haretico comburendo,, omnesv-plicium mortis, quod consequeretur ex aliquibus censuris ecci allicis non tamen sublata aut dimu ita

jurisdictiis Protestantium Archiepiscoporum , aut . episcoporum, an aliusfari ecclesastici, quas prv- ter athesmum, blasiphemiam, hares , aut scisma, aut aliam damnosam doctrinam atque opinionem, ita ut nihilo minus iis liciturumst tales homines punire secundum Regis leges eccisa licas, excommunicatione , priratione , densitione, o aliis censuris, non pertingentibus ad mortem. Quanta . sed & quam fraudulenta, data sit libertas cunctarum religionum a lacobo II. quae contra fuerit cura oppositio episcoporum plerorumque , non omnium, dici non necesse est. Sed e diverticulo in via in Etenim quoniam horum Quakerorum incoepta ac gestae res in novo illo ac priscis ignoto orbe haut mala processerant, erant qui idem Opus maximopere putabant persequendum in hoc toto terrarum orbe, quem nos incolimus, quem-

503쪽

que e plurima parte habemus antiquitus cogntistaen nimirum non tantum in regionibus Europae , in quibus multi jam navabant operam, verum in ipsa Asta, o Africa, inter extremas genteis , inopes a recta notitia Dei, inque ignorantiae verae religionis probitatisque posse ilione positas , eas illustrandi gratia, sollicitandi alligandique in suae societatis foedus. Atque ita Τοh. tu us memitus Festus in animo habebant, ac se parabant, proficisci usque in Chinam, illam ad ultimum Asiae terminum, ad ortum solis extremam regionem Quum vero scirent, quam eo dissicilis , imo vero interclusius esset aditus , praesertim sibi hominibus , qui quacunque incederent , ut deridiculum,

odium terrae inambulabant, ineurrebantque in oculos laures sermones cunctorum mortalium, inuum tutissimam existimarent viam, si tenderent primum in Indiam orientalem , ae loca peterent illic terrarum ab Anglis te nostris occupata, factaque ipsorum juris ac potestatis, hi viri primum in Anglia praefectos ac patronos societatis Indicae petunt , ambiunt, sibi ut liceat in ipsorum navibus eo iter facere. Qui viri illorum postulata spreverunt. Sic ii in Hollandia istius ejusdem societatis praesectos idemorant. Verum neque hi ipsorum postulationiabus responderunt. Quare ambo, videntes omnem spem atque occasionem occidisse, suum propositum abjecere. Pari atque similiter comm morando exemplo inlax Par erus iter non solithri pro-

504쪽

His io RIAE QUAΚER. proponebat sed 'dirigebat in Africam , ut siqua esset opportunitas revocandi homines ad veram cognitionem ac pietatem , elaboraret Verum rediit is post annum, incertum relinquens,

ut illi solent homines semper plus scire quamdicere , quid in iis locis egerit, inuamobrem tam cito redierit. Sic hi viri magno hiatu conatuque nihil agere , riuum in hoc suis adversariis , non desinentibus cuncta illorum ho-nainum facta inspectare, observare, Meditate objectare , valde essent despicatui tae- risui , hac se excusatione defendere , cum non effecissent quod optaverant , patere quid cogitaverant atque voluerant, neque se periculis fuisse deterritos , at coactos necessitate, eam ut operam dimitterent, vero, uti hominum

cunctorum , ita, sua facta , neutiquam ab eventu, sed ab intentione cingre is metienda ac probanda esse. Nunc lustratis hisce extremis terris, me recipio iterum in Europam, ac primum quidem in patriam. Nam ita ex his hominibus , interim dum illi , quos vidimus, illas remotas adirent regiones, alii in nostras provintias is hinc alio se conferebant suae doctrina dilla minandae dispergendaeque causa, tanquarn omnium ex numero illorum peritissimi paratissimique , sive maxime impigri

ad ingenteis labores ad res adversas fortes. Verum tamen cum nullus horum virorum, excepto uno aut altero , ita ellet instructus a

Spiritu Sancto, ut ad ullam gentem, ad quam

505쪽

accedebat, eadem illius gentis lingua posset loqui , nisi interveniente interpretes, qui interpres ipsorum dicta raro iisdem sententiis aeverbis poterat convertere, praeterea qua

dam , vel imprudenter , vel scienter , poterat perperam reddere , hinc omnes quidem alacri impetu, magnoque conatu ac studio, opus hoc suscipiebant , at parum in eo pro tanta cura

ac diligentia proficiebant. Praeter quod illi

quoque , qui istos antecessores sunt insecuti, quanquam linguas illarum regionum , quas obibant, satis callerent, exiguos progressus sec/runt. Quare in cunctis nationibus , quas hi praecones adierunt, hodie aut nullos, aut perpauculo Quaheros est reperire. Iam hi nuntii primum quidem in nostras veniebant provintias, credo, propter regionis propinquitatem , libertatem religionis ac licentiam majorem, multitudinem diversorum hominum , suas quorumcunque religiones sectantium , quorum etiam muli non multum adeo in religionis dogmatibus is in vitae rectione parum discrepabanta Qualieris. Ex his emissariis a praecursoribus primi, qui huc accedebant, iuere Guidelmus amesius, obannes tu us, mult-jelmus Catonus. Id quod accidit anno quinquagesimo quinto. Quos non longo intervallo

506쪽

novae doctrinae commemoratione sic commovebant , ut illi ecclesiae Anglicanae Re formato rum etiam aliquam commotiunculam injicerent, paucos e popularibus Mennonitis seu Ana

baptistis in suas partes pertraherent. Atque hi nomen Quakerorum primo in his provintiis faciebant innotescere. Post haec Amesius it aliorsum , a vero Stubsius Catonus reserunt se Roterodamum , quo tum multi mercatores

Angli , sicutis hoc tempore , commeabant. Ubi Catonus in domo mercatoris Angli , infrequenti Anglorum4 Hollandorum, suo Anglico sermones, ast quem alius ejus verbis interpretabatur Belgice , propter ollandos, ignaros lingua Anglicanae , orationem habet: sed vano incoepto , cujus rei hanc causam adferebant , quod interpres eorum , quae Catonus dixisset , sententiam is vim verborum, Qverba quoque ipsa , non satis auditoribus reddidisset. Itaque Catonus, relicto Stubsio Roterodam , repetit Amitelodamum , in qua urbe jam exigua ecclesiola erat congregata, idque praesertim ex Anabaptistis Hollandis. Ubi

accedens horum coetum, in eoque multum sermocinans per interpretetia , cum ii essent linguae Anglorum imperiti, pari modo Meventu agit ac nuper Roterodami Etenim ante

horum virorum Roterodamum adventum quidam ejus urbis cives , ob rationem vitae ac morum singularem aliis utcunque suspecti atque invisi, in unius aedibus conventum agunt. Di sipa

507쪽

magna concursio hominum is parum abest, qui quam tumultuosissime eas adoriantur. Accedit urbis praetor cum iis, qui semper ei praesto esse solebant. mi pulsant ostium, quum

non aperiretur, effringunt, vi inveniunt hunc sibi inusitatum coetum , videntque in medio concionantem, non e suggestu , verum e scalis , unum Isaacum Furne, m. Hunc praetor

jubet pretiendi , cum tribus ex auditoribus, reliquis , exterritis repentino malo, diffugientibus. ii quatuor viri extemplo abducuntur in locum, in quo alienati mente ac furiosi solent asservari, quas ipsi sint de isthoc genere hominum. Ex his unus erat , cui ad pedes alligabatur moles lignea, ut libere quidem pro,

gredi, attamen non multum exspatiari posset. Is ea mole , tanquam arietes, murum tam diu

percutit, donec pertundit, factoque foramine perrepit, comite ligno aufugit, ita, ut ne praeter suam domum. Id exemplum sequuntur alii, excepto molliusculo libario , qui ratus , si ita injussu magistratus excedat, se suam causam prodere, de suo proprio indicio ac praejudicio damnare, fortiter persistere, quam turpiter sugere . praeoptabat At vero cum magistratus jam horum hominum factum diligentius consideraret, censeretque non tale esse ut tam graviter esset vindicandum , etiam sui facti abolitionem decernit, tae hominibus illis

508쪽

488 His o PAE QUARE R. alterum quidem adhuc detentum iubet dimit. ti, alteros elapsos occultare se permittit. Caeterum hi homines minime attingebant ad societatem ac communionem Quakerorum ut

tum vulgo creditum is etiam scribunt Mercurioli nostrates, secuti suos vulgatos auctores rumores. Cujus rei testimonium paulo post hoc erat, quod Catonus is alii sociali sce-κlare inter se juncti, cum huc accederent, de facinus istorum hominum recognoscerent , factum illud tanquam stultum atque insanum argu runt, neque ullius cum iis conditionis comm

nitatem habuerunt. Quemadmodums ipsi illi viri postmodum non modo se non ad Quakerosa3gregaverurit, Erum etiam se similiterus omnino opposuerunt . atque illorum institutis ac disciplinae, moribus magni adversarii extit runt. Et quanquam Fernerius . ille qui illos sic fecerat auritos, praeco postea se ad Qua- heros adjunxit, tamen ad postremum rursus abriis descivi , quin ab ossicio viri probi, --gi ac religiosi totus recessit , factus medicus

'at magis suum corpus circumspiciens accurans , suaeque gulae atque abdomini inserviens , quam hominum aliorum valetudinem observ ns ac sustentans is postquam sua abligurierat bona ad artes ministras vanitatis se conferens, inque Papistarum societatem, amicitiam fidemque abscedens, in quo statu non ita diu post moritur, ac ut bonus catholicus, in meliorem sedis

infera partem secedit, Sat multa de hoc c

509쪽

tu dixi, sed volui eos, qui vere tunc erant Qua heri, hoc crimine, quo erant alieni, absolvere, talios ab errore liberare, sic rem omnem narrando , ut ego gestam esse habeo certissi.

mum. Itaque ut revertar ad id quod nobis unice propositum, cum neque Ametas , neque socii, quicquam aut multum porro proficerent , Catonus ac Stubsius quidem aliquod tempus delitescunt, deliberabundi quid sequerentur, Amesius vero relicta Hollandia, abit in Germaniam. in Palatinatum Rheni, sed nihilo tamen secius iterum aliquanto post Hollandiam repetit, reis ditque Amstelodamum. Atqui comperto, quamobrem venisset is quid demum ageret, illum, una cum cive urbis , Magistratus per apparitorem , id est accusatorie ac minaciter,

vocat ad se , mandatque , postquam intrepide

veniunt , ut intra horas viginti quatuor excedant ex urbe Quod dum illi differunt, magistratus idem hoc postridie per eundem accensum illis denuntiat. Cui novo mandato cum illi, praeterquam quod non parebant, etiam obloquebantur, Mneque se id meruisse , neque posse se hoc a se impetrare testabantur, magistratus ambos , ut bis adeo inobsequentes, suae civitatis jura atque exempla pervertentes , jubet comprehendi, iublice custodiri sex dies , ac tum vesperi obscure abditeque

extra portam abduci , eo cum interdicto, ne

redirent unquanti Verum locilli imperium ita negligebant, ut nihilominus postero die H s reis

510쪽

HISTORIAE QUA KER. reverterent, utque Amesius medio die, ineonspectu atque oculis omnium , in sero vaderet ad ipsam curiam. Quod quum unus e consulibus aspicit per transennas , fertur suis collegis dixisses, denotans non suam voluntatem , sed meritum istius hominis, en iste uakerus , de quo si nunc martyrem facere libet, licet. Tamen proceres , cum factum ejusmodi alias acerrime vindicassent , maluerunt in eo conniis vere, indubitanter secum atque inter se statuentes , quandiu esset dubium atque incertum, quale quantumve esset hominum institutum aut factum , benignitatem praeferendam esse , quale ac quantum hominum cunque incoeptum ac studium esse , semper minus validum esse

jussum , quod quid vetat , quam quod praecipit, multos mortales , si non suopte ingenio cohibeantur , prohibitione ac poena magis excitariis accendi proinde in magna multi tudine interdum summae prudenti e loco esse, quaedam , quae scimus, nescire, cin magno

imperio saepe plus dissimulando , quam assidue

calligando , auctoritatem retineri. Et profecto non diu erat, quin Amesius , videns sibi suam praesentiam, animositatem ac confidentiam parum prospere succedere, sua ex hac urbe sponte emigraret. Inde ille Schidami,&Roterodami, a Gouda aliquamdiu commoratur , atque viam eandem itque reditque aliquoties , multisque modis rem eandem versat, hominumque tentat animo , cum interea,