M. Tullii Ciceronis Opera, omnium quae hactenus excusa sunt, castigatissima nunc primum in lucem edita 1

41쪽

uoce& fauces uulnerat eade Iedit auditore: habet enim quiddam illiberale,& ad muliebre potius uociferatione, i ad iiirile dignitate in dicendo accomo. datu. I ri extrema oratione co tines vox remedio est uoci. quid rhsc eade,no ne

animu uehemetissime calefacit auditoris in totius coclusione causare indonia igitur res eadem uocis firmitudini,& pro nuciationis suavitudini prosunt, de utraq; re simul erit in presentia dicitu de firmitudine, quae uisa sent & de Bastuitate,que coniuncta fuerunt,cetera sito loco paulo post dicemus. Mollitudo

igitur uocis,quonia omnis ad rhetoris praeceptione pertinet diligetius nobisco siderada est ea diuidimus in sermone,contentione, amplificatione. Sermo est oratio remissa,& finitima quotidiane Iocutioni.Cotentio est oratio acris,&ad confirmadu,& confuta dum accomodata. Amplificatio est oratio,quae aut ad iracundia inducit,aut ad misericordia trahit auditoris animu. Sermo diuiditur in partus quatuor,dignitate,dem 5 stratione,narratione, iocationem. Dignitas est oratio cu aliqua grauitate, S uocis remissione. Demostratio est, quae docet remissa uoce,quo modo quid fieri potuerit,aut no potuerit. Narratio est reru gestaru ,aut perinde,ut gestaru expositio. I ocatio est oratio,quae ex aliqua re risum pudente,& liberale potest co parare. Cotentio diuiditur in cotinuatione,& distributionem.Cotinuatio est orationis enuntiade acceleratio clamosa. Distributio est in cotentione oratio freques cit raris,& breuibus interuallis,acri uociferatione. Amplifica tio diuiditur in cohortatione,SI conquestionem. Cohortatio est,quae aliquod peccatum amplificas,auditorem ad iracundia adducit.Conquestio est oratio,quae in comodorum ampli Rcatione animum auditoris ad misericordia perducit. Quonia igitur mollitudo uocis itras partes diuisa est,& hae partes ipsae in octo partes alias distributae, haruocto partium quae cuius* idonea pronuntiatio sit, demonstrandum uidetur. Sermo est est in dignitate, plenis faucibus qua sedatissima,&depressissima uoce utico ueniet, ita tamen ut ne ab oratoria cosuetudine ad tragica traseamus:

cu autem est in demo stratione,uoce pauluIum attenuata,crebris iteruallis, &diuisionibus oportet uti: ut ipsa pronutiatione eas res, quas demo strabimus, inserere,atep intersecare uideamur in animis auditorum. Cum autem sermo in narratione est,tum vocum uarietate opus est: ut quo quid cp pacto gestum sit, ita narrari uideatur. Strenue quod uolumus ostendere factum celeriuscule di, cemus: at aliud otiose retardabimus .deinde modo acriter tum clementer moeste,hilariter in omncis partes commutabimus,ut uerba, ita pronuntiatione. Si qua inciderint in narratione dicta,rogata,re 6sa, si quae admirationes,de q=bus nos narrabimus,dilige ter animaduertemus,ut Omniti personaru sensus, atq; animos uoce exprimamus. Sin erit sermo in iocatione,leniter tremebuda uoce,cuparua significatione risus,sine ulla suspicione nimiae cachinnationis, leniter oportebita sermone serio torquere ad liberale iocum voce. Cu autem cotedere Oportebit,quonia id aut per eo tinuatione,aut per distributione iaciend hi est,in cotinuatione adauctio mediocriter sono uocis, uerbis cotinuadis,

uoce quo* adaugere oportebit,& torquere sonum,& celeriter cum clamore uerba coscere: ut uim uolubile orationis uociferatio cosequi possit. In distris butione uoce ab imis saucibus exclamatione qua clarissima adhibere oportet,

8c qua tu sipat 3 per singulas exclamationes supserimus,latu i singula interualola spathco sumere iubemur. In amplificationibus, cu cohortatione utemur,uo

42쪽

V LIBE R. III. Dce attenuatissima, clamore leni,sono squabili,co mutationibus crebris,maxisma celeritate. I n coquestione utemur uoce depressa clinato sono, crebris in. teruallis,logis spaths, magnis comutationibu&. De figura uocis fatis dictu e: nuc de corporis motu dicedu uides. Motus est corporis gestus,&uultus moderatio quaeda,quae .pbabiliora reddit ea,quae pronuciatur.Couenit igitur iuultu pudore,& acrimonia esse: in gestu nec uenustate cospicua,nec turpitudine esse,ut aut histriones,aut operarri uideamur esse. Ad easde igitur partes,inquas vox est distributa,motus quot corporis ratio uidetur esse accomoda da. Na si erit sermo cu dignitate,states i uestigio,leui dexterae motu loq oportebit,hilaritate, tristitia,mediocritate uultus ad sermonis sentetias accomodata. Sinerit in demo stratione sermo, paululu corpus a ceruicibus demittemus. Na hoc est a natura datu,ut qua proxime tum uultu admoueamus ad audito/res,si qua re docere eos,& uehementer instigare uelimus. Sin erit in narratioe

sermo,ide motus poterit idoneus esse, qui paulo ante demo strabatur in dignitate. Sin erit in iocatione,uultu quanda debebimus hilaritate significare sitne

comutatione gestus. Sin cotendemus per cotinuatione brachio celer i,mobisti uultu, acri aspectu utemur. Sin cotentio fiet per distributionem celeri porreetione brachij,inambulatione,pedis dextri rara supplosione, acri, & defixo

aspectiu uti oportet. Sin utemur amplificatioe per cohortatione, paulo tardio Hinc cosideratiore gestu coueniet uti,similibus ceteris rebus,ati in cotentione per cotinuatione. Sin utemur amplificatione per coquestionem, tamineoplagore,& capitis ictu,no nunqua sedato,& constati gestu,moesto,& cotur bato uultu uti oportebit. No sum nescius,quatum susceperim negoth, qui mos tus corporis exprimere uerbis, Sc imitari scriptura conatus sim uoces. Verum

nec hoc cofisus tu posse fieri,ut de his rebus satis comode scribi posset, nec si id fieri no posset,hoc quod feci,sore inutile putaba apterea quod hic admoneore uoluimus,quod oporteret: reliqua trademus exercitationi. Hoc tame scire oportet, pronutiatione bona id perficere,ut res ex animo agi uideat Nunc ad thesauru iuentore at in omniu Parti u rhetoricae custode memoria traseamus.

π 1 EMO RIA utru habeat quidda artificit,an ois a natura proficilcai tur,aliud dicendi lepus magis idoneu dabit. Nuc perinde atq; coo stet,i hac re multu ualere arge,& prsceptione, ita de ea re loqmur. Placet. n. nobis esse artificiu memoria: quare placeat,alias ostendemus: ipsentia cuiusmodi sit ea,aperiemus jut illisquae memowae,una naturue, Iis altera artificiosa. Naturalis est ea,quae nostris animis insita est,cc simul cu bcogitatione nata. Artificiosa e ea,qua co firmat inductio quaeda st ratio praMiceptionis.Sed ca i ceteris rebus ingenii bonitas imitat sepe doctrina ars porrd naturae comoda co firmat,& auget,ita fit i hac re, ut notauqua naturalis me imoria sicui datae egregia,similis sit huic artificio is: porrd hscartificiosia na/iture comoda retinet,& amplificat ratione do strinae uapropter & naturab llis memoria pceptione co firmada est,ut sit egregia,& haec,quae doctrina da, tur,idiget istenti.nec hoc magis,aut minus i hac re,u i ceteris artibus sit,ut 1ge Jnto,doctrina,pceptioneinatura nitescat. Quare Sc illis,qui natura memoresta utilis haec erit institutio,quod tute paulopost poteris intelligere. QIuod si illi freti igenio,nostra praeceptioe no i digerent,tamen iusta causa daret quast . re ns,qui minus igen a habent,adiumento uelimus esse.nuc de artificiosa meo imoria loquemu onstat tur artificiose memoria ex locis,& imaginibus.

43쪽

3Σ AD HERENNIUMLocos appellamus eos, a breuite perfecte,isigniter aut natura,aut manu suta bioluti,ureos facile naturali memoria coprehedere,&lecti queamus ut aedes,ltercolunt v,angulu, rnicem,&alia,q his similia sui. Imapines sunt sor

notae: si naulachra eius meminiim uolumus quod z

nus,equi, leones,aquiis,quom memoria si uviemus habere,imagines eoru cerotis a locis collocare nos oportebit. Nuc cuiusmodi locos iuenire δε quo pacto reperire.& in locis imagines costituere,oporteat, ostendemus. Qu)admoduigit qui lueras scaur,pon ut id, quod dictu est, scribere & recitare et uod zbsexutritaq-ο- didicerusipossit quae audieriit i locis collocare Iex his mego et mci re. Loci iam ut charissimillimi sui: imagies literis dis oscio S collocatior magmu,scripturae: .pnunciatio lectioni. oportet iast si uolumus multa meminille, multos nobis locos coparare,ut i multis locis multas imagines collocare poli imus. I te putamus oportere,ex Ordine hos Iocos lia. bere,nequa dopturbatione ordinis is ediamur,quo l cius quoto quom Ioco Iibebit,uela superiore: uel abi seriore,ueli media pie, imagines seu a,cuiema data locas erut edere& proferre possimus. Na,ut si i ordine states no os qua plures uiderimus, nihil nostra itersit,utrua sumo,an ab imo, an ab medio no mina eoru dicere incipiamus,ite in locis ex ordine collocatis eueniet,ut i qua νIibet partem quoto quo P loco libebit,imaginibus comoniti dicere ossimus id,quod locis madauerimus. Quare placet ec ex ord ne locos coparare Sc Ioseos,quos assupserimus egregie comeditari oportebit, utri petuo nobis hereo repollini. a imagines,iactat liters deletur,ubi nihil illis utimur: loci tanci cera remanere debet. Et, ne forte annumero locoru falli possimus, quin tu quem Iocu placet notari: quod genus: si in quinto loco manu aurea colocemus J & si a decimo alique notu,cui prenomen si i Decimo . deinde facile erit similes nootas sinto quoq; loco collocare. I te comodius est in derelicita,u in ce ebri reolonedocos coparare Spterea quod frequetia,& obambulatio hominu contur

ras. Ursterea dissimes forma,atq; natura loci cGparadi sunt, ut distineste iter Iucere pesIint. na si quis multa interces unia sium plerit, coturbabitur similituo

nes reddut,& nimis angulii saepe no uident posse capere imaginu coIlocat ne I una nec nimis illul tres,nec uehemcter obscuros locos haberi oportet, ne

mediocria Placet eile fere paulo plus, aut minus pedis tricenti. na,ut a spe estus

admoueris id,quod oportet uideri. Sed quaqua facile est e a paulo plura e P orauerit,quauis multos,&idoneos locos csiparare,tame, liquis ac ista satisicioneos inuenire se no putabit, ipse sibi costituat cj uolet multos, licebit. Copi

arbitri u fabricari,& architristari. Quare licebit, si hac propia copia contentano eramus,nosmetipsos nobis cogitatione nostra regionῆ coici tuere, re idoneonr locorum comodissima distinctiionem c5parare. De locis satis docili est nunc ad imaginu rationem triueamus. inroniam ergo rerum similes imationes esse oportet,& ex omnibus uerbis notas nobis similitudines eligere debe is,duplices similitudines esse debentiuna reruialters uerbo ita I ersi simio

nes m

44쪽

LIBER. III. 33litudines exprimuntur,cu summatim ipsorum negotiorum imagines copara mus. Verboire similitudines costituunt,cu uniuscuiusq; nominis,& uocabuνli memoria imagine notat. Rei totius memoria sepe una nota,& imagine simplici coprehedemus hoc modo: ut si accusator dixerit ab reo homine ueneno necatu,& hereditatis causa factu arguerit,& eius rei multos dixerit testes , 8cco scios esse. Si hoc primu ut ad defendedu nobis expeditu sit,meminisse uolemus. in primo loco rei totius imagine co formabimus. fgrotu in lecto cubano te faciemus ipsum illu,de quo agetur,si forma eius detinebimus,si eu no agnouerimus alique egrotu no de minimo loco sumemus,ut cito in metem uenire possit,& reu ad lectu eius adstituemus,dextera poculu,sinistra tabulas, medico testiculos arietinos tenete. Hoc modo & testium,& hereditatis,& ueneno necati memoria habere poterimus. I te deinceps cetera crimina ex ordine 1 lo cis ponemus, S quotiescunq; rem meminisse volemus,si formaru dispositio ne & imaginum diligenti notatione utemur,sacile ea,quae uolemus, memoria c5 sequemur, Cu uerbo Rr similitudines imaainibus exprimere uolemus, pluso negotii suscipiemus,& magis ingenium nostru exercebimus: id nos soc modo i lacere oportebit. Iadomuitionem reges Atride parat. In loco costitueore oportet manus ad coetu tollente Domitiu cum a regibus Martiis loris caro datur. Hoc erit,ia domuitionem reges. In altero loco Aesopu & Cimbrum subornare Iphigenia, Agamenonem,& Menelau. Hoc erit, Atride parant. hoc modo omnia uerba erunt expressa. Sed hec imaginum co formatio tum ualet si naturalem memoria exsuscitauerimus hac notatione, ut uersu posito, ipsi nobiseu primu transeamus bis,aut ter eum uersum,deinde cu imaginibus uerba exprimamus: hoc modo nature suppeditabitur dod rina: nautra altera separata minus erit firma: ita tri,ut multo plus in doctrina, atqi arte praesi dii sit,quod docere non grauaremur,ni metueremus,ne,cum ab instituto nostro recessissemus,minus comode seruaret hec dilucida breuitas pceptionis. Nunc quonia solet accidere,ut imagines partim firms,&ad monendli idones sint,partim imbecilles,& infirmae,quae uix memoria possint excitare,qua de causa utru* fiat,co siderandum est,ut cognita causa,quas vitemus,& quas soquamur imagines,scire possimus Docet igitur nos ipsa natura: quid oporte at fieri.nam si quas res in uita videmus paruas usitatas,quotidianas,eas me mi inisse non solemus,propterea quod nulla,nisi noua,aut admirabili re comoue btur animus,at si quid videmus,aut audimus egregie turpe,aut honestum,inuolsitatum, magnu,incredibile,ridiculum,id diu meministe cosuevimus. Item quas res ante ora videmus,aut audimus,obliuiscimur pleru* : que accideriit in pueritia,meminimus optime sepe nec hoc alia de causa potest accidere, nisi quod usitatae res facile e memoria elabuntur,insignes, & nouae manent diuti us. Solis exortus,cursus,occasus nemo admiratur, propterea quod quotidie fiunt : at eclipsis solis miratur,quia raro accidunt,& solis eclipsis magis miraritur,si lune,quonialis crebriores sunt. Docet ergo se natura uulgari, et usitata reno ex suscitari, nouitate uero,et insigni quoda negotio comoueri. Imitetur igitur ars natura, et quod ea desiderat,inueniat, quod ostedit,sequatur. Nihile it enim,quod aut natura extremum inuenerit,aut doctrina primum: sed rem

principia ab ingenio profecta stat, et exitus disciplina comparantur, I magi nes igitur nos in eo genere constituere oportebit,quod genus in memoria ina I

45쪽

xisieuideamur.De anta parte rhetorice deinceps dicemus:m pri as quas ParsaSin animostequeta,&,quod maximenecesse est,exercitationec5firmi

46쪽

psimus,& abusi rebus opus fuit exeptis uti,nostris exeoplis usi sumus, id fecimus preter cosuetudine grecor qui de hac re seripserui, necessario iaciendu est,ut paucis ratione nostri cosili j demus. At in hoc nos necessitudine facere, no studio,iatis erit signi,quod in seperioribus ii, bris nihil neq; ante re, necp prster re locuti sumus. Nuci si pauca,ci res postulat,dixerimus, tibi id,quod reliquii est artis,ita,uti istituimus,psolvemus. Sed facilius nostra ratione intelliges, si Prius quid illi dicat cognoueris. Copluribus de causis putat oportere, cu ipsi Pceperinliquo pactio oporteat ornare elocutione,uniuscuiust generis ab oratore,aut Poetaibato sumptu ponere exeptu.E t prim u se id modestia como. tos facere dic ut,*pterea quod uideatur esse ostentatio qtisda,no satis habere Prscipere de artificio, sed ipses etia uideri uelle artificiose gignere exepla. hoe est,inquiunt, osterare se,no arte ostedere. quare pudor i primis est ad ea re imPedimeto,ne nos solos obare,nos amare,alios coremnere,& deridere uidea mur. Eteni cu possimus ab Ennio sup tu,aut a Graccho ponere excplu, uidet esse arrogatia,illa relinquere,& ad sua deuenire. Preterea, excpla testimonioru Iocu obtinet. Idem,quod admonuerit,& leuiter secerit praeceptio, excplo,

sicut te stimonio coprobatur. No igit ridiculus sisisiquis in lite aut in iudicio, domestico pugnet,& sutipsius testimonio abutatur c ut enim testimoniti, sic excptu rei co firmade causis semitur. No ergo oportet hoc,nisi a probatissimo

sumi,ne,quod aliud co firmare debeat,egeat ipsum co firmationis. etenim nest cesse est,aut se omnibus antepongi,&sua maxime probet,aut neget optima esse e XePla, quae a .Pbatissimis oratoribus aut poetis supta sunt. Si se omnibus anteponat intolerabili arrogati a sui: si quos sibi preponat,&eoru ex epia Bisexeptis no putet prestare,no possunt dicere,quare sibi illos anteponat. Quidigit ipsa aussitoritas antiquoru Na cu res probabiliores, tum hominu studia ad imitadii alacriora reddit simo erigit omniu cupiditates,& acuit industria, cu spes inie sta est, possie imii ado Gracchi, aut Crassico sequi sacultate. Postremo hoc ipsu est sum uartificiu,res uarias,& dispares i tot poematibus,& orastionibus sparsas,& uage disiectas,ita diligeter eligere,ut unumquodq; genus cpioru sub singulos artis Iocos subhcere possis. Hoc si industria solum fieri

pollet,lamen essemus Iaud adi, cu tale labore no sugissemus: nucuero sine suomo arti ficio non potest fieri. Quis est enim qui no,cu sume teneat arte, possit ea, que iubeat ars,de lata, Sc ta dissula scriptura notare,& separare Ceteri,culegut orationes bonas,aut poemata,prosant oratores,& poetas,neq; intellio

gut,quare comoti probet,quod stire no possunt ubi sit,nec quid fit,nec quostmodo fassitu sit id,quod eos maxime delectet. At is, qui & haec omnia intel Ilogit,& idonea maxime eligit,& omnia in arte maxime scribeda redigit in sino gulas rationes prsceptionis,necesse est eius rei summus artifex sit. Hoc igitiiripsum maximu artificiu est,in arte sita posse SI alienis eventis uti. Hec illi cum

47쪽

3ε AD HERENNIUM dicut,magis nos auctoritate sua comouent,si ueritate disputationis. Illud eniueremur,necui satis sit ad cotraria ratione probada, quod ab ea steterint ij, u& inuentores huius artificia fueriit,& uetustate ia satis omnibus probati sunt.

quod si illoim auctoritate remota,res Oes uolent ta reco parare,intelligent,no

omnia esse cocededa antiatati. Primu igit quod ab eis modestia dicit uidea mus ne nimiu inutiliter,& pueriliter proferatur. Na, si tacere,& nihil scribeo re modestia est,cur quidqua scribut,aut loquuture Sin aliud suu scribunt,cur. quo secius omnia seribat pediunt modestia Quasi siquis ad Olympiacu ueonerit curtum,& steterit,ut mittat,ipudentast illos dicat esse,q currere coeperint,ipse itra carcere stet,& narret at is quomodo Ladas, aut Boius cu Sicyoni is cursitarint. Sic isti,cu in artis curriculii desecderut,illos,q in eo, quod est arti fieri elaboret,ai ut facere imodeste: ipsi alique antiquu oratorem,aut poeota laudat,aut scriptura,sic ut in stadiu rhetorice artis prodire no audeat. Nona. sim dicere, sed tamen uereor,ne qua in re laude modest te venetur, in ea ipsa re sint ipudetes. Quid enim tibi uis aliquis inquiet arte tua scribis: gignis nobis nouas pceptiones:eas ipse co firmareno potes : ab at a sexepta sumis: vide ne iacias ipudcter, a tuo nomini uelis ex aliolu laboribus libare laude. Nam si eoru uolumina phenderint antiqui oratores,& poete, & suu qui 3 de libris suis tulerint,nihil istis,quod seu velint relinquet. At excpla,quonia testim ostrioi r similia sunt item csi uenit ut testimonia ab hominibus probatis sinis su mi. Primu omniu excpla ponutur hic no cJfirmadi, neq; testifica di causa, sed demostradi. No enim,cu dicimus esse exornatione, que uerbi causa costet ex similiter desinentibus uerbis,& ponimus hoc exemplum a Crassis, quod pose sumus,& debemus,testimoniu collocamus, sed exemptu. Hoc igitur interest inter exeptu,& testimoniu. Exemplo demo strat id,quod dicimus cuiusmodi

sit.Testimonioelie illud ita,ut nos dicimus,co firmat. P reterea oportet testio monui cu re covenire, aliter enim rem no potest co firmare. at id, quod illi faciunt,cum re no couenit. .ud ita qa pollicentur artem se scribere, S exempla

pserunt ab iis plerunq; ,qui artem nescierunt tum quis est,qui pollit id,quod de arte scripterit,cGprobare, nisi aliquid scribat ex arte cotra faciunt, i polliceri uident. na cum scribere artem istituur,uiden ξ dicere se excogitasse, quod alios docerent: cu uero scribut,ostendunt nobis,quid ali j excogitarit. At hoeipitini est dii sicile,in lunt,eligere de multis. quid dicitis disti cile utru Iaboriosum,an artificiosum Silaboriosum,no statim p claru . Sunt eni multa laboriose, i si faciatis,no cotinuo gloriemini: nisi etia,si uestra manu fabulas,aut oraociones totas tra scripsi fletis ,gloriosium putaretis. Sin aute illud ,artificiu egre gium dicitis,uidete,ne inliaeti rerum maioru uideamini, si uos parua res, sicuti magna delectat. Na illo modo eligere rudis quidem nemo potest,sed sine sit. mo artificio multi. Q squis eni audierit de arte paulo plus, in clocutione preo

sertim,omnia uidere poteri t,quae ex arte diciatur,facere nemo poterit, nisi eruditus. Ita ut, si detragoedris Ennii uelis sententias eligere, aut de Pacuvianis periodos, sed quia plane rudis id facere nemo poterit, cum seceris,le literatis limu putes,ineptus sis,propterea quod id facile faciat quiuis mediocriter literatus. item si cu ex orationibus,aut poematibus elegeris exempla, que certis fio

nis artificia notata sunt,sa rudis id nemo iacere pollit, artificiosillime te fecisis putes,erras,lpterea quod isto signo videmus te no nihil eius scire, ali js fist

48쪽

LIBER IIII. 3γgm s te scire muIta itelligimus. Qudd si artificiosum est itelligere quς stini ex

arte scripta, multo est artificiosius ipsum scribere ex arte. qui en i scribit artiRociose,ab aliis comode scripta facile itelligere poterit: qui eliget ficile, no continuo ipse comode scribit,& si est maxime artificiosum alio tepore utatur ea Docultate,no tum, cu parere ipsi,& gignere,& Fferre debet. Postremor eo uim artificii csi sumat,ut ipsi ab alqs potius eligendi, i alloiu boni electores existi

ment.Cotra ea,quae ab Ils diculur,qui dicut alienis se exemplis uti oportere, satis est dictu. Nuc quae ceparatim dici possint,cosideremus .dicimus ergo eos oes,ideo quoid alienis utatur, peccare,tum etia magis delinquere, qliod a multis exempla semat: sed de eo, quod postea diximus,ante uideamus. Si concederem aliena oportere allum ere excpIa,uincere unius oportere. Primum,quod cotra hoc nulla staret,eON ratio .liceret enim eligerent, Sc probaret queliber, qui sibi in oes res liappeditaret exepta,uel poeta uel oratore,cuius auctoritatem terent. Deide iterest magni eius,qui discere uult, utru unu omnia an omnia

nemine, ted aliud altu putet co sequi posse. Si enim putabit posse omnia penes unum coli stere, ipse quo ad omniu nitetur facultatem: si id desperarit, a paucis se exercebit,ipsis etia coletus erit: nec miru,cu ipse praeceptor artis omnias nes unu reperire no poterit.allatis igitur exemplis a Catone,a Gracchis a .aelio,i Scipione,Galba, Porcina,Crassis, Antonio,ceteris di,ite suptis aliis a poetis,& historiatu scriptoribus, necesse erit eu,qui discet,ab omnibus putare omnia,ab uno pauca uix potuisse sumi. Quare si unius alicuius esse simile fatis habebit,omnia,quae oes habuerint,solu habere se posse dissidet ergo invia Ie est et,qui discere uult, putare no unum omnia posse. igitur nemo in hac incidet opinione,si ab uno excpla stipsissent. nuc hoc signi est, ipsos artis scriptoo res n5 putasse unu potuisse in ossius elocutionis partibus enitere,quonia neqς sua protulerut neq; unius alicuius, aut deniq3 duo tu, sed ab Oibus oratoribus,& poetis exepta iupserui. Deide,siquis uelit arte demostrare nihil .pdeste ad

discendii,no male utat hoc adiumeto,quod unus oes artis Ptes cosequi nemo Potuerit. Quod igit iuuat horu rone, a omnino iprobent artem id no ridicuiu est: ipsum scriptorem artis suo iudicio coprobare ergo ab uno sumenda suisse docuimus exempla, si semp aliud e sumerent. Nuc omnino aliunde sit intelligemus sumenda no fuisse. Primu omniu, quod ab artis scriptore assert exesplu,de eius artificio debet esse,no,ut,siquis purpura, aut aliud quippiam ueridens, licat sumet me,sed huius exeptu aliud e rogabo,tibit ostenda. Si meroces ipsi,quiuenditat,aliud e exemptu quaeritent aliud mercis: aut si aceruos se dicat tritici habere,& eoire exemptu pugno no habeat quod ostendat. Si Triptolemus,cu omnibus semen largiret,ipie ab ali js hominibus id mutuaretur: aut si Prometheus cu mortalibus ignem diuidere uellet, ipse a uicinis cu testa ambulas,carbunculos corrogaret,no ridiculu uideretur Isti magistri omni iam dicendi prsceptores no uident sibi ridicule facere cum id, quod alias pollicentur,ab atris quaerui. Si,a se sontes maximos penitus absconditos aperuisse

dicat,& hec sitiens qua maxime loquat,ne 7 habeat quo sitim sedet, non irris deaturri sti cum no modo dominos se fontium, sed se ipsos sontes esse dicant.& omniu rigare debeat ingenia,no putant fore ridiculu, R,cum id polliceatural as,arescat ipsi siccitate.Chares a Lysippo statuas facere no isto modo didiscit,ut Lysippus caput ostenderet Myronis,brachia Praxitelis,pectus Poly.

49쪽

AD HERENNIV Μ leti: sed omnia coram magistru faciente uidebat: ceteroru opera uel sua sponte cosiderare poterat. Isti credunt eos, I haec uelint discere,alia ratione doceri posse conrodius. Praeterea,nec possunt quide ea, quaesumunt ab aIiis excpIM tam esse accomodata ad arte, si Spria, .PPterea quod in dicendo leuiter unu L. quis locus plerum lagitur, ne ars appareat. In pcipiendo,expresse coscripta ponere oportet exepta,ut in artis sermacouenire possint:&posti dicedo, ne possit ars eminere,& ab cibus uideri,facultate oratoris occultat .Ergo etiam, ut magis ars cognoscat, suis exeptis melius c uti. Postremo haec quoq; res duoxit nos ad hanc ratione,quod nomina relu graeca,quae couertimus,ea remos in sui a cosuetudine. QIaae eni res apud nolitros no erat, earu rem nomina non

poterat esse usitata. Ergo haec asperi Ora primo uideantur, necesse est,idq; fiet xei,no nostra difficultate. Reliquum scri Pture consumet in exeptis.haec aliona si posuistemus, sectu esset ut quod comodius esset in hoc libro id nostrum non esseta. quod asperius,& inusitatum,id Proprie nobis attribueretur. Ergo hac quot in comoditatem segimus. His de causis,cum artis inuentionem graecorum proba flemus,exemplorum rationem secuti no sumus. Nuc tempus postulat,ut ad elocutionis precepta traseamus. Lipartita erit igitur nobis elocu tionis preceptio. Primu dicemus,quibus i generibus semper omnis oratoria elocutio debeat esse.Deinde ostendemus,quas res semper habere debeat. I Ti V N Τ igit tria genera,quae nos figuras appellamus,in quibus omolynis oratio non uitiosa insumitur: una graue,altera mediocre, tertiar extenuata vocamus. Grauis est,quae costat ex uerbore grauium ma

na,& ornata costructione. Mediocris est, quae costat ex humi, liore,net tamen ex instina,& peruulgatissima uerboru dignitate. Attenua ta est,quae demissa est usi p ad usitatissima puricosuetudine sermonis. In graui cosum et oratio figura,it,quae cuiusw rei poterut ornatissima uerba reperiori,siue propria,sive traflata,ad unaquaq3 rem accommodabutur:&si grauem sentetie,quae in amplificatione,& comiteratione tractantur,eligent: & si ex ornationes sentctiaire,aut uerboIς,quae grauitate habebunt,de quibus post dicemus adhibebutur. In hoc genere figurae erit hoc exemplum. Na quis est uestru iudices, qui satis idoneam possit i eum Pana excogitare,qui prodere hostibus patria cogitarit quod maleficium cum hoc scelere coparari quod huiemaleficio dignit suppliciu pote it inueniri In iis, qui uiolassent ingenua, maotre in familias costuprasient, pulsassent aliquem,aut postremo necas nt,maxim .sepplicia maiores noliri colum Pserui. huic truculentissimo ac nefario facinori singulare poena no reliquerul. Ato in ali js malefic is ad singulos,aut ad Paucos ex alieno peccato iniuria peruenit: huius sceleris qui stant affines, uno cosilio uniuersis ciuibus atrocissimas calamitates machinantur. Op seros aioso crudeles cogitationes. o derelictos ab humanitate homines. Quuid agere ausi sut,aut cogitare potuerut auo pacto hostes revulsis maiorii sepulchris, deiectis moenibus,ouates irrueret in ciuitate quo modo deum spoliatis rem Plis,optimatibus trucidatis,alijs arreptis in seruitute,matribus familias,& ἰio

genuis sub hostile libidine subiectis,urbs acerbissimo cocidat incedio cocta grata a se no putat id,quod uoluerint,acrexitu perduxit te,nisi sanctissime patrie miteradu Icelerati uiderint cinere Nequeo uerbis cosequi iudices idigni late rei,sed negligentius id sero, quia uos mei no indigetis. Uester enim uos

animus

50쪽

alumus amatissimus re .sicile edoce ut eu,a sortunas omni u uoluerit re,pcipite a turbetis ex ea ciuitate,qua iste spurcissimotu hostiu dominatu ne. sirio uoluerit obruere. In mediocri figura uersabit oratio,si haec ut ante disri,aliquam ludemiserimus,ne inadifimu destenderimus, sic. ouibuscum hellu gerimus iudices,uidetis,cu socris,' pro nobis pugnare,&ipertu nostru nobiscum simul uirtute,& industria colemare Bliti sunt.Hi cum se,& opes suas,& copia necessario Iu norunt,tum uero nihilominus Ppter P pinquitatem, di omniu rerum societatem: quid in omnibus rebus populus R. posset, scire.& s stimare poterat. Hi,cudeliberassent nobiscu bellum gerere, quaesio, q reserat,qua freti bellu suseipere conaretur: cu multo maxima socioru partem i officio manere itelligerent: cu sibi no multitudinem militum,no idoneos imperatores,no pecunia publica presto esse uiderent, non deniq; ulla rem,quae resptinet ad bellum administradu. Si cu finitimis de finibus bellu gererent: si totum certamen in uno praesto positu putaret,in omnibus rebus instructiores. ac paratiores uenirent,ned u illud impertu orbis terrae, cui iperio oes gentes, reges,nationes partim ui partim uoluntate colenserunt,cu aut armis,aut liberalitate a populo R. superati essent,ad se tr1sterretatulis uiribus conarentur. Quaeret aliquis ad Fregellani,no sua sponte conati sunt Eo quidem minus isti facile conaretur,quo illi queadmodu descissent,uidebant. Na rerum Iperiti,qui uniuscuius rei de rebus ante gestis ex epta petere no possunt, η p imo prudentia facile deducuntur in fraude. At η,qui sciunt quid alias acciderit, satote ex alioru euetis suis rationibus possunt Prouidere. Nulla igitur re inducti, nulla spe freti arma siustulerunt Quis hoc credar,tant1 amentia quem qua te nuisse,ut imperium populi R. tentare auderet nullis copiis fietus ζ ergo aliud fuisse necesse est,a d aliud nisi id ,quod dico,potest esse. In attenuato figurae genere,quod ad infimu,& quotidianu sermone demissum est,hoc erit exem plum. Na,ut sorte hie in balneas uenit,coepit, postqua perfusus est, deseicari. Deinde ubi uisum,ut in alueu descenderet,ecce ibi iste de transuerso: heus inoquit adolestens, eri tui modo me pulsauerunt : satisiacias oportet.hic, qui id aetatis ab ignoto praeter consuetudinem appellatus esset, erubuit. I ste clarius eade,& alia dicere coepit: hic uix tande inquit, si ne me considerare. Tum uero iste coepit uoce elamare ista,qus facile cuiuis rubores eiscere posset: ita petulises,at acer,ut ne ad solariu quide idoneus,ut mihi uidetur,sed penes scena, Sci eiusmodi locis exercitus sis coturbatus est adolescens, nec miru, i etia nue paedagogi lites ad auriculas uersarent iperito eiusmodi couitiorum. Via enii, uidisset scurram exhausto rubore,qui se putaret nihil habere,quod de existimatione perderet,ut oia sine famae detrimento facere posset Igitur genera figurarum ex ipsis exeptis itelligi poterunt.Erit enim & attenuata uerborum cos ruetio quaeda:& item alia in grauitate,alia posita in mediocritate. Est autem cauedu,rie,dum hec genera cosectemur,in sinitima,&propinqua uitia ueniamus. Na graui figurae,quae Iaudada est, propinqua est ea, quae sugienda est: quae recte uidebit appellari, si iussiata nominabitur. Nam ita,ut eorporis bona habitudine tumor imitatur saepe,ita grauis oratio *pe imperitis uideto,quae turget,& inflata est,cu aut nouis,aut priscis uerbis aut duriter aliudetranslatis,aut grauioribus,u res postulat,aliquid dicitur,hoc modo. Na qui

perduellionibus uenditat patria,no satis supplicη dederit,si prςceps i neptvo