Philosophiae turonensis institutiones ad usum collegiorum atque seminariorum. Vol. 1. 3. ...G. Gley Historia philosophiae, logica et metaphysicae pars prima

191쪽

ν, lasma, inanis umbra. Ipsum appreliendit, v ultro satemur, cogitatio, quasi rem, quaen convelatat individuis, hominibus variis ; ean vero natura , mera meatis humanae con-χ ceptior, non est ens realiter existens; solum

χ existit in individuis v. Contra realistae : u Falso principio nitunturn nominales; res aliqua potest existere realin ter, etiamsi sensui non objiciatur; susscit,

x ejus existentia Tationis ope demonstretur; I sic universalia probamua existere. Admit-n tantur ergo, quantumcumque testimonio x Sensuum aufugiant. Percipimus, aΡprehen- η dimus universalia; ergo existunt. Sunt ob-x jecta genuinae scientiae, quae solum versarix potest circa ea quae realiter extra nos exis- η lunt; iuxta mentem antiquorem de rebus v necessariis, minimo vero de accidentibus, s qualia sunt individua, occupatuT M. Contra nominales : a Tunc apprehendimus x universalia, clim ideis abstractis seu praeci-n sivis ea deduc istius ab individuo; atenim' ean mente nunquam exhiberi possunt, ut in sen realiter existentia n. Realistae : u Substantiae modificatio realiters etiam existit et independenter o substan- η tia. Supponatur in anima mea modo ver-

192쪽

v sari porceptionem aut ideam trianguli: haec ,, idea est modificatio, modalitas aut assectio, substantiae cogitantis. Jam vero distinguituris ab ipsa substantia, clim haec extiterit, an -

η icquam ideam perciperet et idea diffugientev vel evanescente possit existere . Est igiturn idca verum ens quod apprehendo, quando v versatur in anima, velut additamentum, η quod animae superponitur n. Nominales : u Ens hoc imaginarium, quodu animae superadditur, est ipsamet anima, quae B proprietatem exercet, advertendo vel oh v j cclum exterius attente considerando. Gl - , bum hunc accipe quiescentem, ipsumque n moveas : numquid eo delaberis absurdi, ut v asseras a te datum huic globo novum ens, Μ quod amissurus sit, ubi Tursus acquieve- ω rit P Idem est ens, quod ingenitas faculta n teS, unam post aliam, exercet; quidni dev hominis anima idem asseratur DPIn sectas abiere scholastici; pugnabant inter se tam acri pertinacia, ut neque raro Saninguis effusus, cum utrinque Vocum inanes subiatili tales adstruere lentarent.

Capta Constantinopoli si 452 ), memorabile

prodiit aevum in annalibus philosophiae. Aufugerunt eruditi, qui se Turcarum gladio sub

193쪽

ducere valuerunt, exemidaria scientiarumque traditiones in Italiam asportantes. Humanissime suscepti suerunt a Medicaeis, a summis pontificibus et a Francorum regibus. Inter hosce viros illustres annotate Bessarionem, Ioannem Lascarim, Argyropulum, Theodorum gagensem et Georgium trapeZuntium.

Λb ipsis acerrime disputatum, uter e duobus philosophiae groecor principibus, Platone et

Aristotele, seret anteponendus alteri. Bessario, cum Platonem adversus calumniatorcs egregi d scripto defendisset, auctoritate, sa-cundia conatus est utramque Partem ad concordiam adducere. Ex his eruditis ipsorumque discipulis itistituit Cosmus Medicaeus acade iniam, quae Graecorum exemplaria colligeret,

eaque lingua latina donaret. Λ Ficino, qui p.rimum in ea societate locum habebat, in

latiuum sermonem versa suerant Opera Platonis, quem ultra modum admirabatur. Hoc etiam aevo typographicam artem inve-nhre. Quam potenter inde promota fuerit scientia, facile comprehcndalis animo. Clim auctoritate, gratias dejectae suissent arabicae

versiones atque Commentaria scholasticorum,

ingenua dogmata Graeciae veteris incoeperiinteae ipsis sontibus haurire Ρertractareque.

194쪽

Philosophia seculi decimi sexti. In aevi philosophiam agere prosccto debuhre

Luthcrus atque Calvinus, instituta christianae religionis invertentes. Manet autem incertum, anne scientiae savcrit ille motus adeo

violentus, quantumcumque de philosophia litterisquc humanioribus optimo meriti su rint eruditi quidam addicti reformationi,

quos inter Melanchionem annotate. Gloriatur academia lipsiensis Thomasio, cujus lectiones excepit Leit,nilgius. Erasmum ut aevi sui Lucianum habetote. Res notissima, quam acriter et ingeniosὐ scholasticos doctrinaeque sormam ipsorum horridam insectatus fuerit. Pythagoram, Platonemque cum Iudaeorum cabbata temperantes aliqui philosophi, doctrinam e lecticam iustituere tentarunt. He men, orpheum, Zoroastrem et Aristotelem in novum codicem inducere cogitavit Fr. Patricius. Parmenidis instituta rursum excitavit Bernardinus Teles. Pro docuina stoica stetit Iustus LipsiuS.

Orationis argumenta.

i'. An ergo iure cadant in Gregorium agnum ea quae Brucherus exprobrat ipsi, quasi litterarum

195쪽

humaniorum scientiarumque ruinae saverit 7 Nonne de illis optime meritus suit ille tanti nominis pontifex Pa'. Quae vestra sententia de iis quae philosophiae gratia secerunt Arabes 3'. Philosophia scholastica numquid eo contemptu digna , quem ipsius hostes in eam adducere tentarunt 2 Cum ipsius asseclis adeo pauci sorent auctores antiqui, poteratne praestare plura quam revera praestitit 2 Annon e contra mirabile quid eduxit, si ratio temporis habeatur, in quo tam rara cognitio litterarumque scientia

196쪽

PHILOSOPHIA RECENTIORIS AEVI.

Philosophia seculi decimi se timi.

B1cosiANI de magistro sic asserunt: κ Natun ram ObserVans, expeTientia tentans Baco, o philosophiam ad sapientia Socratis institutan revocavit. Auctovitate non excidet ab ipso v firmata schola, cum in ea discamus qui sit η observandum, qua ratione disponendae sint v observationes. Cartesius e contra propriis, ideis cnixus omnia deducere, somnia Pla- ω tonis inania rursum excitans, ut noVis ean sormis indueret, famam profecto repetit δη magnam acquisivit. At vero transiit schola v gloria; princeps enim Cartesianorum ho- ου minem, uti revera stat, interrogare negli- η gens, in metaphysica vanam umbram atques Pharitasmata prosecutus est B. I. 8

197쪽

Quantumcumquε vagari possit extra modum ea iudicandi ratio, certe Baco, natus an I. . I 56I, post Nevionem princeps est philosophorum quos aluit Λnglia. In aetate juvenili tractatum edidit contra philosophiam Aristotelis, quae sit, ex ejus animo, fovendardiputationi magis apta quam viribus intellectos evolvendis. Indo sibi proposuit inve tere scholarum methodum, ab ipsis abigere scholasticam, ipsius loco scientiam genuinam inducere, quae saveret animae iacultatibus explicandis. Atate provectus, ignominiosδ dejectus e summo fastigio dignitatis et hono. rum, ad philosophiae studia se rursum recepit. Primum inter ipsius opera locum habet μ-

ναm organum scientiarum.

Ibi clim ostendisset quantum incerta nos ducat philosophia scholastica, si veritatem

quaeramus, ad observationem, tanquam ad viam genuinam nos reVOcat. Sa ius asserit, ex Λristotelis atque Zenonis OPiuioue, nostram animam esse tabulam rosam ; intellectui nostro nulla prorsus inesse, quae non orta sint a sensibus i sensationem esse sontem unicum, undὐ cognitiones hauriat homo. αVo-

η ces, aiebat, uti signa, quae rebus imponi- ω mus, habeto; utimur ipsis, ut aere signato,

198쪽

u quo vim idearum exhibeamus. Vocum ergon virtutem ante alia claro statuas, ut ideamn eo clarius cxplices. Facta sunt attentiusn observanda, colligenda; sapienti dein o B dine reponenda, inter se comparanda. Sicn assurgas ud ipsa principia, quae veluti sus-n tigium pyramidis, cujus basis experientia v Dilatur. Scalam hic habes ascendentem. γ, Ιlinc a principiis ad alia facta, quasi scalpei, descendentis Ope, te conseras. Attentus B animae facultatcs in analysim educas. Rela- v tionem habes cum objectis externis, indou cum ipsa inci animai sentis, sensationemn ex bitis et in ipsam agis. bi dicant haec facta, duas intor se dissimiles facultates n. Buco, princeps experimentalis physicae, propitis ad aeris clasticitatem atque gravitatem accessit; apertis Verbis attractionem e pressit, cujus ilicoria sustus a Newtone postea suit evoluta. Dilabente seculo decimo septimo, Baconia Di suis asseclis annumeravere Baylium,

Glanusillum, Hobbesium, Lockium, Ne fo-nem, ΙΙuctium, Gassendum aliosque nomine minus illustres philosophos. De prioribus pauca locuti, post ipsos adducemus Galeum, Cud vorinum, Morum atque Brunctum, e

199쪽

posi iuri quid illi viri tentaverint, ut plillo-

sopitiae studium ad genuina scientiae principia Peducerent. Fatendum enim hoc aperte quos dam inter Baconis asseclas, effata magistricum extenderent absque modestia, conatos esse quaecumque Vera tenebris obtegere, nos in materialismi scepticismi que vorticem agere Praec ites.

Orationis arrumentum.1 . Intellectus humani quaenam est haec actio, quam Baco scalam ascendentem atque descendentem appellabat ΤΑn non ea scala sunt usi Newto, Kepferusque, cum in hac terra detecto gravitationis phaenomeno, concluderent existere legem generalem; cum tirtute ratiocinii se ad omnipotentis altollerent ipsa penetralia, ibique legerent aeterna verba et Attractis, cONOsilia cum impulsione, in ratione directa massae et in i merso quadratos distanticu; inde motus ell tktis 23'. Illuc evecti, an non in fastigio scalae ascendentis adstabant P4 . In terram e coelo dilapsi, leges, quas secum attulerant, asperiori calculo subjecerunt illi viri potentissimi; corpora coelestia vinculis alligantes later se, reciprocam ipsorum actionem definiverunt; massarum pondera bitanee probaverunt; mo- . tuum essicaciam ad normam instituentes, oculis exin

200쪽

hibucre vires quae, sapienti numero compositae, vitam , ordinem et harmoniam in systemate solari conSPrvant. An non ea Baconis erat scala descendens P5'. Ad scalae gradum inferiorem apponite Bu Glane in , cum equum , leonem, elephantem , et alia observaret quae spectarent ad rerum naturam, ipso- ' rum his loriam delineaturus 6'. Collecta rudi materia, nonne debuit, usus asecendenti scala, se supra res caducas attollere, pr - chi ab ipsis orbem idealem explorare, in quo generum uniVersorumque lypos ad aevum omne duraturos reclusit omnipotens Τ7'. Illuc evectus, nonne stabat ad verticem sca-Iae, in regione purioris intelligentiae, ille qui scripsit apud nos opus immortale, sertim naturalium historiam 28'. Inde rursum ad terram descendebat, ut species, familias colligeret, ut relationes observaret, ut indagaret quae forma sit exterior individui cuiuscumque , queis moribus utatur, qua regatur indole.

9'. Ascensa de novo scala, se rursum erigebat auctor ad orbem idealem, ut hinc expromeret erusiantis numinis impulsum, lucidos animi sensus,essala nitida, suavissimam descriptionis elegantiam et excelsam imaginum amplitudinem. io'. Scala Baconis innixa solo terrestri, nonne summo fastigio coelos ipsos attingit