Philosophiae turonensis institutiones ad usum collegiorum atque seminariorum. Vol. 1. 3. ...G. Gley Historia philosophiae, logica et metaphysicae pars prima

231쪽

v adsit ratio sussiciens, ea sic esse, non ali-

ω ter.

n Si necessaria veritas, illius ratio reperirin possit analysis ope, si nempe resolvas ipsam, in ideas aut veritates simpliciores, ideas η primitivas. Dantur ideae, quas definire non η possis ; dautur auomata, princiΡia, quae is probationem haud admittunt, quae proba n tione non egent ; ea solum ideis identicisis explices.s Rerum contingentium seriem si consin deres, ipsarumque rationem sussicientem uus timam inquiras, ad necessarium Eus usquos progrediaris. Hujus Εutis ope, rerum sexies η explicatur; est unicum; datur ergo Deus η unus, qui sit sons existentiae cujuslibet etn essentiae. Necessario Deus existit, si sit ejus v existentia possibilis. Iam vero quid eam . possibilitatem impediat P Cuiu enim Deus v sit infinitus, ejus existentia nullam insertn contiadictionem. Cognoscimus ejus existens tiam a priori. η Deus solus est unitas primitiva, substans tia simplex originaria, qua producunturn monades creatae, seu derivativae, perconis tinuas divivitatis fulgurationes. In Deo da- η tur omnipotentia, quae 3it omuum rerum

232쪽

n origo; scientia, quae complectatur exemplaru omnium idearum, et Voluntas, quae muta-n tiones seu productiones essiciat ex optimi

η principio. n.In idcis Dei, possibilia sunt in infinitumn universa, quorum unum existere possit; de-

, bet in ideis divinis esse ratio sussiciens curn hoc potius quam aliud elegerit. Ea ratio res peritur in gradibus persectionis quibus haecn universa pollebant. Novit itaque sapientia i divina quanto persectior fuerit hic orbis F, aliis universis possibilibus; virtute bonitan lis hunc elegit atque potcntia produxit. Ins hoc universo quaelibet pars habct relatio-

γa Dem cum alia; reseruntur omnes ad sub-

ω stantiam simplicem, qua prodierunt, quaen quasi speculum vivum ipsas exhibet. Sicutn eadem urbs apparet Varia, sitque velut op- v lico multiplex, ubi spectatur e loco diver- η so, ita quasi multiplex sit monas pro diverisu sitate respectuum sub quibus a substantia v simplici reponitur aut apprehenditur. Inden varietas haec incomprehensa, quae, noVos η vexsectionis gradus pariens, Dei magnitus dinem attollit insinite .s Sio explicari possit unio corporis orga-x uici cum anima, seu potius utriusque con-

233쪽

,, somnitas. Paret anima suis i ibus, suasque a Sequuntur corpora; conveniunt inteae se vin hujus harmoniae quae praestabilita fuit in- B ter omnes substantias, cum sint imaginesn orbis universi. Agit anima juxta leges Oa-χ les, scopum sibi proponeus aptaque media i seligens; corpus agit o lege causarum ossi-n cientium seu moisis. Persectissima viget in- ω ter haec regna causarum efficientium atque, finalium harmonia. Iu hoc systemate c2 η P0ra sic agunt quasi non dentur animae; v sic animae quasi nulla sint corpora i quam-u vis influxu careat unum in aliud, ambo sic

η agunt, quasi reciProcam actionem in semet-.n ipsa exerceant.

B ADtinae disserunt a spiritibus i hi sunt, imago Divinitatis; anima vero speculum rei γν viventis atque creaturarum. Idonei spiritus, v qui cum Deo societatem ineant; constituuntn ct itatem Dei, regnum persectissimum sub , mona ha Persectissimo. Ea Dei civitas, v universalis monarchia, mundus est moralis,

v iti mundo playsico seu naturali, inter operan Dei persectissimum. Manifesta sit Dei b , nitas in ea divina civitate; elucent inmundo v naturali sapientia potentiaque divina. Statu Deus auctor mundi orsici, cum Deo auc-

234쪽

s lore divinae civitatis, in harmonia persecv tissima. Bonae cuilibet actioni sua merces, v malae sua poena tribuitur. v Bona malaque dantur metaphysica, phyn sica et moralia. Mala metaphysica stant inn rerum impersectione ; mala Physica seu malan Poenae, substantias affligunt intelligentes;

n mala moralia, vitiosae vel inordinatae suntn actiones. Deus bon vult antecedenter ;n mala consequenter aut indirecte tantumn cadunt in ejus voluntatem. Mala metaphy-

, sica, physica sunt aliquando media quibus,, attingantur bona majora. Permittit Deus, ,, haud efficit mala moralia. Bonitate cohiberin videtur, ea n 8 permittat; exigunt atenimn ipsius magnitudo sapietitiaque, peccandis libertatem ut homini concedat. Nullam hon mini necessitatem imponit praescientia di-n ina, cum in serie possibilium viderit Deus 'n hominem, qui sese Iibero motu determian Daret ad peccandum. Homini tribuens exis-n tentiam, haud immutavit ejus naturam; n quod erat contingens haud essecit esse ne-

ν CESSarium n. orationis argumenta.

1'. Quid Leibnil gii Uieodicea, quod concilium, quae distributio sit operis, exponite.

235쪽

- α'. Leibniletio duce, distinguantur ea quae supra rationem ab iis quae contra rationem. Exemplis il-Iustretur ea distinctio. 3'. Quae Bartius de malo physico, de malo metaphysico, de malo morali congesseril impia, notate, contra ipsum, a Leibilitato ducti, probantes argumento liberialem hominis cum attributis divinae Maturae concordem esse; neque bonitati, neque sanctitati, neque justitiae divinae contrariam esse Dei provideoliam iis malo permittendo. 4'. Evolvite qui Deus ab aeterno praeviderit actuantecedenti voluntatem hominis quae malum eligit; qui vero malum actu subsequenti sed insallibili cognoverit, intacta manente nostra libertate. 5'. Inter absolutam h Otheticamque necessitatem dis linguite, quod et exemplis illustrandum. 6'. Regi, patri, medico numquid aequo jure Deus comparari valeat I'. Interiori sensu monemur in actu delibera lonos esse liberos. Quis vero cum Bartio dieat hoc interiori sensu non asseri nostrae Iibertatis existentiam P8'. Estne continua creatio, actus ille quo Deus

nos conservat P9'. Num explicanda sunt omnia phaenomena, quae pertinent ad libertatem, ut asserere possimus animam esse liberam tio . Ut animum excolatis in arte syllogistica,

considerate Ullogismos in quibus objecta Bartii

236쪽

comprehendit Leibnitatus, ei usque responsa perpendite. ii'. Hobbesii Ptimstiones de libertate, de necessitate et sato analysi subjicile, quae reprehendat in hoc opere Leibnitetius, addentes. StantemS. Statile itis, annos vix Datus viginti octo, luci γ

dedit i65ο Historiam Philosophi quam ad

mortem Carneadis usquo perduxit. Parvi jam habetur ea collectio, cum Brucherus, qu ipsa velut exemplari fuerat usus, ampliorem sac-torunique copia ditiorem historiam ediderit.

Consulantur auctores indicati sub num. 39, 29, 37, 3, 56, 88, io,, Ios, icti, 49, 153, 259, 184, 2IO.

Philosophia seculi declini octavi.

DECURRENTE seculo decimo octavo videtur schola baconiana cartesianam asseclarum auctoritate numeroque superavisse. Scholarum ea

discrimina parvi pendentes, adducemus aliqua de viris eruditis, qui, per aetatem elapsi proxime seculi, philosophiae historiam, in bonum alii, quidam in pravum, tracta ere. Pauca de schola Scotorum et de Lautiana dein adjungemus.

237쪽

uesseaus, Alembortus, Anquetildu Perron.

Aguesseasis, nat . an. I 668, munera magistratos et utrumque, quo decurrente vixit, seculum ingenii dotibus et excelsa dignitate virtutis illustravit. Ipsum asseclis annumeraTeooriae ducit scola cartesiana. In Meditatione metaphysicci , doctrinam idearum innatamim acri studio propugnavit. Membertus, nat . an. 17Ι7ν iam primum in scientia locum obtinebat, cum prooemium

Encyclope iam luci publicae dans, in litteris

humanioribus quoque nomini quamdam illustrationem sibi comparavit. Litteras abitide studio scientiae mathematicae physicaeque conjungens, edidit Elementa philosophiae, quae sussicerentur, ut sperabat, in locum Cursuum philosophicorum, ' quibus, imperfectis adeo, tunc utebantur in collegiis. Anquetit du Perron, nat . an. I73 I, inter aevi recentioris eruditos auctor est classicus, quem in delineanda Persarum Indorumque philosophia sumus insecuti. Cum ad excipienda Loroastris opera, Indiam orientalem invisisset, in patriam rediit, arduil per annos

octo peregrinatus, secum asserens rerum natur lium ditissimam collectionem, et I 8O cor

238쪽

dices manuscriptos, e quibus excerpta publicae luci dedit, in opere Zeniis cSta. Barthelemi, Battoux, Bergis S. Barthelemi, natus an . I7I6, per annos tri ginta Peregrinationes Anacharsis elucubra verat. Opus hoc eruditum, in quo scriptores antiquioris aevi, nostri gratia candori juveniliaeestituit; thesaurus ille pro philosophia graeca

tanti protii, annos aliquot ante rerum HOS-trarum infaustam immutationem prodiit, ea modestia quae vix in seculo, tam vana sui fiducia elato, cognita. Anacharsim, hac epochadecurrente quae Periclis Alexandrique tempora dividit, ea mente per totam Graeciam deducit Bartholemi, ut illustri peregrinatori possit usus esse cum philosophiae graecae principibus : ipso duce, interest Anacharsis modestae coenae Platonis, venationi Xenophontis, Aristotelisque gravi colloquio : cum ipso invisit Academiam, Lyceum, Cynosargum, Athe niensiumque bibliothecas, ut occasione datae possit ipsi scripta philosophorum antiquorum

atque doctrinam exponere. Philosophos graecos et ipsorum instituta mente sanus aestimat

Barthelemi; ipsi judicanti confidite., Balteux, nat . an. I7I3, de historia Philo

239쪽

sophiae varia, quibus Plerumque sumus usi, luci pubΓcae dedit. Ipsius opera Commenda ut impictas ipsa, cum ca surire lauto lacessiverit. Bergierus, an . I7I 8 nat. per longam l1ο-nestissimamque annorum seriem sanae philosophiae religionisque princip a propugnavit, indefessus instans impietati, cujus hostis cratacerrimus. Tractatus ipsius de mera religione dignissimum in historia vestra, pro rei gravitate, locum occupat. Ibi quae prius contra salsam philosopbiam ediderat, incudi reddidit. In eo tractatu, velut et in aliis auctoris operibus, elucet argumenti vis ardua, nervosa, diligens ordo in evolvenda cogitatione. Auctori vertitur in vitium orationem esse plerumquo laxam atque dissusam ; quod ultro

consitemur. Orationis argumenta.

Bergierum in Tractatu de vera Religrone insequentes evolvite cuin ipso principia factaque sequentia. I'. Homo, rationi confidens individuae, dilapsus est in errorem ab errore; ipsi necessaria judicis auctoritas ad stabilienda philosophiae principia; invocet rationem univcrsalem et antiquas humani generis traditiones.

240쪽

2'. Ab ipso Creatore primis parentibus revelatae traditiones illae, quibus innixa religio primitiva. 3'. Polytheismo, qui partus ignorantiae libidinumque, sunt antiquiores illae traditiones. q. Nil praeter incerta, dubia, pugnasque genuit

philosophorum doctrina. Hominem voluit Deus edocere, non villi ratiocinii, sed auctoritate traditionis. 5'. Deus, augustissima veritatum, existit: I'. requiritur causa prima; 2'. materia neque potest esse ens necessarium, neque motus principium; 3'. inmotus legibus est inter causam et esseclum relatio; 4'. in corporibus animatis materia non Potest esse vitae principium; 5'. sensationes, ipsarum certitudo, cogitatioque non possunt a materia prodire; 6'. mundum ob omni te impore non existere iactis

evincitur luculentissimis; in natura videmira ubique finem, scopum, ergo datur intelligentia; 8'. supremi, providi Numinis existentia sensu morali, antiquissima fide omnium hominum atque seculorum asseritur.

6'. Quae objiciuntur ab impio, confutate.

'. Spiritualis est anima r interiori sensu manifestatur ea veritas; materia neque sentire neque conferre sensationes valet; ipsius natura non immutatur ideo, quod imprimatur ipsi nova sorma, cum ea solummodo stet in impresso motu; abhorret cogitatio a materia, cujus attributa quaecumque divisibilia; cogitatio, reflexio, voluntatis actio,