Philosophiae turonensis institutiones ad usum collegiorum atque seminariorum. Vol. 1. 3. ...G. Gley Historia philosophiae, logica et metaphysicae pars prima

241쪽

visque motrix, neque materia sunt neque motus ;confirmantur haec argumenta fide seculorum. 8'. Λnimam immortalem atque liberam esse propugnate. 9'. Sua jam erant primitivae religioni mysteria. io'. Deus, humani generis legislator supremus, nos regit lege naturali, quae est ipsius aeterna vo

luntas.

ii'. Ea lege jubetur ipsi cultum exhibeatis : cultus ille mundo coaevus I 2'. Vitae nostrae summus dominus est Deus;

sulcida scelus immane patrat.13'. Societas, iuri naturali consentanea, suit a Deo ipso instituta. Christianorum libri sacri, vetus nempe novumque Testamentum, sunt authentici, veri. i5'. Legi mosaicae successit religio christiana; est divina. 16'. Instituta fuit a Christo Ecclesia catholica, quae fidei depositum asservaret intemeratum. LethelemS.

Berkeleius, nat . an. 1694, impugna it apertissime fidem generis humani de corporum

existentia; asserebat: α Phantasmata vana sunt v impressiones ab obiectis in sensus. nostros adductae, cum in Organa no tra solum agat , supremi Numinis dextera. Scia satio, quae , id earum est origo, transmittit etiam, ut

242쪽

γ, asseris, objectorum imagines; est ergo nun-n tia, legata comorunt externorum, vices Orbis η universi gerit. Λtenim ubi mandatum ip-

η sius y Qui sunt ipsius tituli P Numquid abn objecto prodit talis, qualem sese nobis exhi- . ,, bci P Λiane vero, ab objecto ad sensus iter i agens, aliam formam induit 3 Quis noverit ,, an ossicio sincere langatur 3 Imaginaria sorteu res illa sensatio. Qua ratione dijudicare va- v leannis inter objectum atque sensationem, v inter archetypum et ipsius abscriptum exem- γ, plar P Quae stat similitudo inter utrumque P , Quam advertis esse relationem inter hanc γν mensam, rem vilem, materialem, et inter , sensationem, inter spiritualem, simplicem ,, et quasi coelestem hanc actionem, qua mensa

n qualitates apprehendo P Quid est absques qualitatibus haec mensa, quid absque illa' qualitates ipsa P, Certis stat in nubis ipsis unice sensatio, at quae non appingit entia exteriora, nobis D aliena; in ea tantum advertimus imagines,, ab intellectu nostro productas: uno Verbo, γγ quaecumque V 0camus corpora, materiam, γ, universum ; quaecumque credimus extra nosn existere, ea non alia credas esse, praeter ιν vana somnia quibus occupatur animus, eo

243쪽

ω sero modo quo nos in annis infantiae delu - , debamur. ω Atenim hasce sensationes quis apponit in η animo nostro P Quis eas producit Θ Quae in v earum causa P Quis nain sese collocat inter η haec imaginaria, quae ocamus objecta mas terialia, et intellectum nostraim, qui pas v sivus est, ubi sentit Θ Ηic agnoscito supres mam intelligentiam, cujus existentia scu-B sationibus adstruitur. Idcas in Deo sedemi, habere, noli Platonem insequens opinari. v Actu voluntatis atque potentiae producit γ, Deus in nobis et sensationem et ideas indos prodeuntes. Non dantur ergo corpora; na- v tura spirituale, quidquid existit. Causae vel n unius actione quaecumque si unt et existunts explicatur n. Orationis azumenta.

Nonne possetis hisce v rbis interrogare Betheleium t 1'. Tibi quis indicavit hunc orbem haud existere; impressiones, quas objecto praesente credimus excitari, nihil esse praeter inania phantasmata; sensationem a Deo ipso iti et immediate produci; homines ab ipso per tot secula suisse deceptos imagine vana, neque dari media, quibus error evitetur

α'. Qui talia docet, annon impia voce, gratuit que

244쪽

que lacessit Dei veracilalem, prima religionis rationisque sanae principia

3'. Deus, animam uniens Cum corpore, leges instituit quibus liaec unio essectusque ipsius rege reu-tur; pertinent eae leges ad orbis generale s) slema.

Quo jure iam audes, creatura fragilis, uti plian las. mala vana leges illas irridere, et in ipsarum locum aegrotantis animi deliria invocare 4'. Quaeris quo titulo sensatio possit appellari

nuntia vicesque gerens universi et nonne pro ipsa sponsorem idoneum habemus, Deum omnipotentem, qui sensationem lege gubernat adeo sapienti Τ5'. Quaeris an imaginandi virtute non essecta sensatio; an obiectum exterius exhibens, commissa fideliter impleat: huicce sanae mentis rustico dicerenum audeas bovem, cujus ope subvertit agrum aratro, non alibi quam in eius animo existere 26'. An etiam includendus hos in eo circulo vanarum imaginum, quibus agitur ratione praedita creatura J An etiam imaginandi virtute parit bos aratrum quod lento Passu post se trahit, aculeum quo segnitiem ejus excitat herus y An a Deo producuntur etiam immediate sensationes, quas, hominis ad instar, experiri bestia videtur, exteriore objecto Praesente

norum seriem elucubravit Bistoriam philo-

245쪽

sophices, ditissimam collectionem in qua doctrinae et eruditionis immensae copiam reposuit. Paulo susius identidem, ast plerumque, casta, sapienti fide vitam pl1ilosophorum describens, indicat quae doctrina scholarum suerit, ad aevi sui tempora. Stanteium quem in opere delineando fuit imitatus, accurata diligentia, rerum ubertate, sic et ideo superat, quod aetatis mediae et aevi recentioris historiam edi. derit. Bruckerum in hoc opere nostro Com. ponendo, pede saepius insecuti sumus. Bussierus, e societate Iesu vir eruditus, na-lus an . 166 I, de philosophia quaedam edidit. Inter ea notetur Tractatus de primis meritia tibus, qui luci modo restitutus, sub hocco titulo : Doctrina Sensus communis, ut sit appendix Tentaminis de Indisserentia in rebus ad religionem spectantibus, L. M. F. de La Mennais. In primu parte tractatus, Sensum communem instituit quasi basim omnis certitudinis. Ita claio, nitide mentem expromit, ut ipsum ope sensus communis intelligere

quilibet facito valeat. Nat. anno I 707, Busse, cuin horti regii procurationem accepisset I739 , statuit animo tabulam ab Aristotele Pli11ioque delineatam opere persicere, ibi quae hoc aevo nostro du

246쪽

rebus physicis observaverant eruditi, reponere, historiam. naturae pro rei dignitate scribere, posterisque tradere. Incubuit huic tantae molis labori per annos quinquaginta. Vitio certe non caret Busionis Nistoria naturalis, opus hoc adeo studiose, tanta cura lucubratum. Quis adhuc hodie stare velit pro Bussonis doctrina de telluris efformatione, degeneratione, de animalium instinctu, aliisque metaphysicae capitibus Θ Qui vero nostrum auctorem acriori censura reprehendere, num ausi sunt asserere quempiam inter anteces fores ipsi parem esse, Seu Spectetur exccisa

regio, in qua delineaverat operis propositum, seu ratio habeatur nervosae, consertae cogitationis, seu decora majestas imaginum, elocutionis augusta graVitas, Oratioque, Pro argumenti pondere, numerosa consideretur Ubi studia de historia philosophiae perfeceriatis, adhibete, manu versate historiam naturae, quae ipsius est appendix.

Consulantur auctores indicati sub num.

proprio nonnulla, Baconis Lockiique doctri-

247쪽

Iiam evolvit. Hic a sensatioiae et reflexione mentis operationes educ bas. Iuxta Condit-lacium, habemus idearum originem in sensatione, quae vertatur in altentionem. Signorum

ope colligantur idete, facultatesque hominis volvuntur; linguarum institutione coepit altius erigi cogitatio; novimus in nos ideo rc-

sectere, quod voce mentem exprimamus.

Primus inter opera Condillacii philosophica locus assignetur ipsius Origini cognitionum humanarum. Velut appendices primi tractatus habeantur alia ipsius opera, quae scripsit ideo, ut expositam ibi doctrinam assirmaret. In tractatu de Sensationibus, essinxit statuam marm0ream quae hominis ad instar, organis instructa, carcat idea, quod illacusque sensuum usu destituta fuerit. organa sensuum ipsi xcvelat auctor, ut ei successis o tribuat impaeessiones, quas Sensus experiri possunt. Incipiens ab odoratu, gradatim adtactiam usque pervenit. Quae gerantur in statua sui j: ciens examini, concludit ideam, judicia, ratiocinium, desiderium aliasque statuae ΟΡΕ- rationes intellectuales, in sensationem, quae ' formam accipiat attentionis, ultimae analysis

ope, resolvi. Iuxta Condillacium, in iiobis agit sentiendi facultas ante facultates alias. Diciu

248쪽

annos agimus insantiae, movemur ad disciplinam accipiendam, instinctu prodam penuriae vel indigentiae. Nos, ubi dilabimur in curu-

rem, admonet ipsa natura. Etate pro ecti, iam eamdem sequamur; observemus, colli gamus ideas, ut eas evolvamus et tu unum

reducamus, eo sero modo Pio rem sensibilcmana lusi subjicimus. Asserebat : st In facultate senticndi, c iter, possit anima de togimus. Ea facultate, vel - ου ut involucro leguntur omnes aliae, qua S CC- η gnoscere possimus. Anima sentit; res ap-n prchendimus exteriores; indo nota nobis ean quae geruntur in anima. Sciaticia di facultan tem igitur analysi subjiciamus. Vasta plani v liis oculis exhibctur : omnia primo quidem v intuitu video, nulla secernens ab invicem. v Ut obicctum unum ab alto distinguam Om-n nitimque formas atque situm clare perci- η piam, oculos in unumquodque separatim v adduccre debeo; cum autem unum attent v contemplor, alia quamvis oculo praesentia, γ, sic existunt animi mei grat tu, quasi noun amplius ipsa videam; tot inter sensationes,n quae simul adsunt, unicam experiri videor,n eam scilicet quae suscitatur in me ab Ob-s jecto quod attente considero.

249쪽

,, Intuitus ille est actus, vi cujus oculus ad n objectum tendit, quod quidem idcirco vo- γ Camus attentionem. In lioc actu, velut opi-Μ nor, hoc agit unice corpus, quod organa, dirigat. Quas igitur hic partes anima susci- ω pii P Sensationem experitur, Velut unicam, a cum Hiae sic sese habeant, quasi non adsint. η Attentio, qua prehendimus objecta, nihilla aliud est, ex parte mentis humanae, quam , sensatio quae reliquas, ut ita dicam, exclu-χ dat. Hancce primam sicultatem, attentio-Μ nem, in sentiendi facultate quasi latentemai apprehendimus n. orationis argumenta. i'. opera Condillacii philosophica subiicite ana-Iysi. Ut auctorem eo liberius sequamini, neque proideis innatis neque pro systemate contrario Stantes, indaga te facta sollim, ut ea ponderetis atque conseratis invicem. 2'. Cognitionum humanarum originem incipientes expendere, animam a corpore distingui, actionem ipsius esse simplicem, inextensam, indivisibilem, spontaneam, cujus efficiendae materia sit im paX, asserite. ' 3'. In sensatione distinguite, i'. perceptionem quam experimini; a'. actionem qua ipsam resertis

ad objectum; 3'. actum quo judicatis ad objectum

250쪽

phitinere qualitates in eo perceptas. Adducantur exempla. 4'. Quid extensio P Numquid in objecto sunt odores, Coloresve 5'. Anne pari virtute perceptiones omnes in nos agunt 2 Quid attentio P Si per duas horas legatis, anne conscientiam intimumve sensum habeatis cuiniuscumque perceptionis, quam anima fuerit ex Peria P6'. Quid imaginandi vis, contemplatio, memoria P Quanam arte colligamus ideas inter se '. Qui signis utitur anima, cogitationem ut exprimat , ut attentionem exerceat, excolatve facultates innatas 2 P. Quid actio reflectendi, distinguendi, abstrahendi, comparandi, componendi, resolvendique

ideas P Quid analysis, synthesis 2 Quid principia,

veritatesve landamentales 39'. Inter rationem et ingenium, inter intellectum et imaginandi virtutem distinguite. io'. Quanam utimini methodo, veritalem aliquam inquirentes aut exponentes ri'. In tractatu de Systematibus, qui mentem

evolvit Conditia eius do ideis innatis, de Malle-sranchio, de Leibnitzii monadibus et harmonia praestabilita disserens y Cum ipso Spinosae pantheismum argumento consutate. 32'. Tractatum de Sensatione perpendite. Anne feliciter excogitavit auctor statuam marmoream,