Philosophiae turonensis institutiones ad usum collegiorum atque seminariorum. Vol. 1. 3. ...G. Gley Historia philosophiae, logica et metaphysicae pars prima

331쪽

omni sensu calens admittatis quasi causam productionis quae consilia, deliberationes intelligentiae supremae postulat. a' Necessario quaeratur etiam prima causa εmotus in principio cui propria sit intelligentia voluntasque. Nec enim ut ens abstractum habcri potest motus. Ubicumque semotus aliquis offert oculis, sege sibi speciali regitur. Non movetur lumen ut aer, ut aqua, ut materia electrica; in corpore duro motus est alius, alius in corporibus elasticis. Si vobis, cum in turrim altiorem ascenderitis, emanibus effugiat solius cupreus, 'ο- secutus ille rectam lineam, ad imam turrim

decidet. Stantes in fastigio turiis ejusdem alium globulum conjiciatis in linea quae hori-ronti respondeat ad libellam; cum eduxerit ille parabolicam lineam, ad terram decidet, aliquantum a turri distans. Si recta globulum conjiciatis in coelum, ubi certam altitudinem attigerit, iter idem retro descendens remetietur, ut in puncto quiete sistat, unde prosectus

erat.

Datur in motu, velut in entium speciebus, immensa varietas, et ipsa legibus invariabilibus dirigitur, quae certo non sucrunt . materia positae, cum impctu caeco legibus his

332쪽

obediat, nec eas unquam immutare possit. Agnoscatis igitur hic atque veneremini Ens intelligens, quod hasce leges sapientissime disposuerit, quod eas in decursu seculorum omnipotentia conservet, quod ut earum exe- Cutionem perficiat, creaturis ratione praeditis quasi causa secundaria, intelligenti, et Inate-xia velut instrumento vili, utatur.3'. Systema generale mundi contemplantes, in eo conspicitis ordinem et harmoniam quae superant omn- intelligentiam. v Non est quin possit scire vias sapientiae, sed qui scit uni-n versa, novit eam; qui praeparavit terram v in aeterno tempore ; qui emittit lumen elv vadit, et vocavit illud, et obedit illi in tres more. Stellae auteri dederunt lumen in x custodiis suis et laetatae sunt : vocatae sunt 'χ et dixerunt: Adsumus; et luxerunt ei cum

n jucunditate qui secit illas n. Bar. 3.

In orbe hoc immenso systema solare solum accipiatis. Sol est centrum circa quod moventur in silentio, in demissa subiectione viginti novem opaci globi, qui revolutionem e lege tam certa perficiunt, ut in antecessum assignari possit punctum, ubi stare quilibet eorum debeat hora indicata. Terra, tertius horum gIoborum a sidere

333쪽

centrali, 34, 5I4,99o leucis ab ipso distat.

Sese convertems circa solem intra spatium

anni, hora qualibet 24, 35o leucas perficit, cujus motos vim humana Maenam intelligentia possit apprehendere PEadem accurata definitaque diligentia moventur planetae alii et ipsorum xxtellites. Deus infinite intelligens, qui ab aeterno tempore stabilivit leges horum motuum, ad hoc invigilat ut mandata sine mora perfi

ciantur.

Super hanc terram, quam tricolimus, parent elementa, plantae, animalia et homo legibus quas immutare non valent. Deus enim Creator, summus rerum Dominus, toti naturae imperat, nec est qui possit ejus voluntati resisteTe. Obediunt nec admurmurantes aut conquerentes color, pilum, asserculus, atque penicillus, imperante pictoris intelligentia ; in

imagine depicta regnant ordo et harmonia, cum sola jubeat atque disponat haec thtelligentia. Arrident oculis vestris, ob formarum elegantiam, regalia palatia Tegularum atque Lupanari cum architecti voci et intelligentiae paruerint ligna, lapi des, caementum, arena, ferrum et alia proles materiae.

334쪽

Ita quoque in hoc orbe dantur ordo et lia monia, cum id abjectum, vile mancipium quod in Deum suum erigere vult atheus, materia, non alia valeat et noverit quam obedire a Prostratus ergo iaceat impius ad pedes insani numinis ; vos autem, Numni christiani, agnoscite, adorate Deum insitiite intelligentem et Omnipotentem, qui, cum e nihilo creaverit materiam, motusque ipsius lege certa, sapienti desiniverit, ipsam ex arbitrio duro, imperiose coercet, ut in hoc orbe, in manuum opere stabiliat ordinem, harmoniam, quae vesti am intolligentiam longe superant.

III.

DEUS,

Principium orbis metaphysici et intellectualis. Deus infinitil intelligens, Deus quem ad Oramus, creaVerat coelum et terram, orbem

Physicum; creaturus ens quod omnipotentiae Posset opera praedicare, dixit : et Faciamusu hominem ad imaginem et similitudinem n nostram : et praesit piscibus et volatilibus v coeli et bestiis, universaeque terrae, omnique v reptili quod movetur in terra. .n Et creavit Deus hominem ad imaginem

335쪽

3, suam : ad imaginem Dei creavit illum; mas-n culum et seminam creavit eos. ,, Benedixitque illis Deus, et ait : cresciten et multiplicamini, et replete terram, et sub- ,, licite eam, et dominamini piscibus maris et ,, volatilibus coeli, et universis animantibus, v quae moventur super terram. n Dixitque Deus: Ecce dedi vobis omnemn herbam asserentem semen super terram, etu universa ligna, quae habent in semetipsis a Sementem generis sui, ut sint vobis in es-

,, Formavit igitur Dominus Deus hominem ,, de limo terrae, et inspiravit in faciem ejusn spiraculum vitae, ct sactus est homo in anin mam Viventem n. Gen. I, 2. Ait Psalmista, dignitatem hominis eminem tem exaltans : K Quoniam videbo coelos tuos, γγ opera digitorum tuorum, lunam et stellas, , quae tu landasti. Quid est homo, quod men mor es ejus P aut filius hominis, quoniam ,, visitas eum P Minuisti eum paulo minus ab v angelis, gloria et honore coronasti eum, etn constituisti eum super Opera manuum tua-n rum. Omnia subjecisti sub pcdibus ejus, Μ oves et boves 'universas, insuper et pecora eampi, volucres coeli et pisces maris. DO-

336쪽

v miIIe, Dominus noster, quam admirabile est 's nomen tuum in universa terra ni Ps. 8.)En hominis originem habctis, qualis in antiquis humani generis traditionibus nobis depingitur; en adest homo, creationis opus exquisitum atque praestantissimum; en homo, non quidem impiorum Et atheorum, sed Christianorum; ecce vobis adest homo, qui Dei loco dominus est orbis physici caputque mundi metaphys ci et intellectualis.

Deus efformavit corpus hominis e limo terrae, sed enim inspiravit in saciem ejus spiraculum vitae; ita cum acquisivcrit homo animam distinctam a corpore, animam Viventem et intelligentem, creatus est ad imaginem atque similitudinem Dei. Alumni christiani, paucis hisce verbis totus adest orbis intellectualis, qui se facillime vestris oculis explicabit. 1'. Ad imaginem Dei creati, spiritualem

habetis animam atque natura immortalem, cum ea ratione, qua corpora, nequeat interire partium dissolutione seu separatione.

2'. Tradidit Deus primo Parenti vestro ipsiusque posteris supremum in terram dominium, jubens indagarent ipsius omniΡΟ-

337쪽

lent ae opera, rerum omnium auctorem laudarent, amore Prosequerentur et ad Orarent.

3'. Ut possit homo munere langi tum excelso, tam eminenti, dedit ipsi Deus, cum anima si irituali praestantissima, eximiam intelligentiam, sanam rationem, senSum rectum atque libertatem bene vel male utendi his xcelsis dotibus. 4'. Sicuti Deus instituit impulsionem et attractionem ut leges generales, quarum actione sapienti motus et ordo stabilirentur inter ingentia corpora orbis physici, ita quoque subjecit haec Mens altissima, suprema mundum intellectualem duabus legibus ge-noralibus, sanin scilicet rationi et libertati, ut junctis viribus in co motum et harmoniam

Sana ratio est ille sensus communis, iudicium hoc rectum, quo mentem hominis ornavit auctor naturae, ut esset ipsi norma in

actionibus dirigendis. Libertas est illa vis cujus in vobis ipsis sensum habetis, et cujus ope in actione morali deliberataque consilium initis ex arbitrio. Sana ratio libertasque, dotes illae praestantissimae, soli Primogonito

creaturarum, minimo Vero animulibus, concessast .suexunt . .

338쪽

5'. Ut possit sana ratio libere sapientique iudicio eligere, dedit ipsi Deus auxilia, quorum potentissima sunt sensus intimus, primarum veritatum eVidentia, SensationeS, ratiocinium et auctoritas. 6'. Sensus intimus est illa vox interior quae vobis cogitationum existentiam attestatur, nec de ipsis judicans, quo munere sana ratio et auct0ritas languntur. Cogitatio quam sensus ititimus exhibet est animo certissime praesens, Seu vera sit, accurata vel salsa. Qui posset homo mechanicis liberalibusque artibus, litteris humanioribus atque scientiis operam dare; qui possit corpus regere; qui sensus, oculos, aures, pedes imperio coercere, natu ramque visibilem tenere sub dominatu, si de cogitatione intima nequidem certus essely Qui . diceret: ut rhin cogitem arti cxistam, ego ri scio; cogitatio et ipsamet existentia mel fomlasse nihil aliud, quδm inanis arearentia,

pseudophilosophus qui talia jactaret ore, libem late impudenter abutens, aequilibrium quod

auctor nuturae inter libertatem atque sanam rationem adeo sapienter instituit, e sodamentis ovelloret. 6'. Dedit Deus in auxilia sanae rationi manifestationem litteriorem, evidentem prima

339쪽

1um funduinentaliumque Veritatum, quae cum ea ratione res ulla et eadeIu esse Fidentur. Au