Philosophiae turonensis institutiones ad usum collegiorum atque seminariorum. Vol. 1. 3. ...G. Gley Historia philosophiae, logica et metaphysicae pars prima

71쪽

,, sistens. Nullibi quidem cxistit ; orgo necv ctiam existere Potest. Daturne motus, annon spatium etiam P Si spatium esset aliquid η existens, aliud attribuendum esset ipsi span tium, quo coerceretur, quod in infinitumn abiret. Vana res est itaque spatium ἱ Vanan res et Ipsa corpora; spatium, ipseque mOB tus, inania vanaque sunt apparentia; ra-χ tiocinii virtute ncc exteriorum existentiam, v neque spatium ut existens appreliendere

Leucsppus, Democritus, Protagoras, Diagoras eam instituhre sectam, quae vocatur Eleatensium physicorum. Antequam audaces illi principes atlieismi caput extollerent, phIlo Sophi veteres, unde materia prodierit haud ita. Curiosi Scrutantes, admisere vim intelligentem, quae chaos in ordinem disposuerit, quae partibus ipsius motum convenientem impresserit' quae domum in orbe toto vitam liarmoniamque conservet. omissis hisce traditio nibus antiquis, quaerebat Leucippus : si Quaen VOS Ergo necessitas agit, uti vim aliquamn divinam supponatis, in qua nihil aliud quam n ens metaphysicum entisve privationem ani-χ madvertit ratio P Nonne construi licet orbem n uniVersum, absque manu subsidioque vestri

72쪽

v Numinis omnipotentis, ad quod ideo tantum M aufugitis, inediae quod indulgentes, inda-

v gare naturam rerum, eamque Per seipsamn explicare contemnitis P Sunt ens primiti-ν vum atomi; nulla res alia datur in rerum

n natura n.

Democritus, natus anno 47o ante C. N. insana Leucippi magistri principia supponetis, asserebat : et In Pum natura nillil existit ean sorina, qua nostris oeulis eam apprehendi-n musi Varie res apparent, prout aliae nostriai corporis assectiones in nos agunt. In opinione a vana stat scientia; sensuum actione deludin mur. Atomi, quae sunt ens unicum, existunt v ab aeterno. Ab eodem sevo sese moverunt in

η obliquo sensu; inde corpora prodiere. Inn orbe, qui moVetur atomorum actione, non , datur anima. Hominis anima nihil aliud Q. . v quam atomus ignea, quae corpori motum at-n que vitam imprimens, cum ipso dissolvitur. v Atomi, quae constanter o corporibus avel-n luntur, accurrunt, ipsasque se collocant in i oculo, inde corpisum imagines, indὰ visio. ω Stat hominis felicitas in animae quiete, in usu γi moderato rerum quae sensui blandiuntur. u Legibus hominum et institutis orta distinc- η tis bonum inter atque malum, nec enim

73쪽

n quidquam est in se boni malive ; indisserens

B in se quaelibet actio v. Gentiles ipsi Protagoram atque Diagoram, hujus impii systematis asseclas, e suo gremio removeri, Soloque Patrio Vertere jusserunt. HeraclituS. Asserebat Heraclitus, qui docebat Ephesi circiter anno 5oo ante I.; .. v Nulla vis inest in sensuum testimonio; de veritate judicat ratios divina, commuitis ci ubique diffusa. Rationisu hujus ope transmittitur ad nos usque, quid- v quid omnibus arridet, unde sit res fide digni v sima. Quod uni tantum placet, ut incertumn ct iu compertum abjicito. , Ignis hujus orbis univcrsi rerumque prina, pium est et elementum. Qua libet ignea par-u ticula simplex est, aeterna, mutationis atquela divisionis expers. Hominis animam, igneam v esse dicimus. Essentiali motu et ab aeternon reauntur omnia. Fatrum, Substantiam intel- ,, ligentem esse dicito, quae rebus ortum attri- v buctis, inest ipsis, est orbis anima rerumquen causa generatrix. Iu Te quacumque paret v naturae legibus homo, cujus individua seli- ,1 citas actionum ejus moralium est basis atque, fundamentum. Dissoluto corpore, nihil am-

74쪽

is plius habet homo, quod optare seu reso u mi dare debeat u .

Intes Heracliti discipulos eminet Hippocrates natus anno 46o), artis medicae princeps. Seota Sophistarum. Italica schola prodihre sophistae, philosophorum genus audaci temeritate superbiens. Ab ipsis inventa dialecticae scientia ; hn arto ana sulti docebant, ad educenda quaecumque

contraria, proferri posse Tatiocinia, quae Virtute pari mentem audientis sollicitarent. Vitae Ociadis ordinem in Graecia corrupore, Philosophia cum ad subtilitates adstruendas uterentur. Funesta fama notantiu intex ipsos Protagoras, Corax, Gorgias atque Zeno. Intractatu de Natum seu de eo quod non existit, assuruit Gorgias : si In rerum natura nulla resn existit omnino. Si qua forsan existeret, eamn agnoscere non valeremus. Da, te detegoren posse, quid esse realiter existens, qua ra- ω tione possis aliis hocce manifestum sacere, B cum incerta sit adco via tus quae vocibus in-n haeret , PIuxta Gorgiam ipsiusque discipulos, innituntur augustissima vincula disciplinae moralis, ordinisque socialis, arbitrario jure Pacti

75쪽

num, quas homines instituerunt inter so, ' quasque violare potest homo quilibet, ubi postulat hoc ipsius utilitas, ct ubi poenae timore nou coercetur. . Orationis argumenta.

1'. Quae discrimina reponitis Elealenses mela- physicos inter et physicos α'. Udenturne Xenophanes et eius discipuli, cum Leucippo ejusque asseclis, nudum atheismum tradidisse 3 Numquid in verum pantheismum dilapsi sunt Eleatenses metaphysicit 4'. Anne sapienter exposuere physici Eleatenses, unde materia, unde motus, unde ordo in motu, qui visio P5'. Indicate quantum impia , moribus atque societatis ordini periculosa sint ipsorum placita. 6'. Quae de dogmatibus Eleatensium , Heracliti, Sophistarumque tradiderit Anacharsis exponite, breviori nota comprehendentes ea quae de causa prima, sermone cum ipso contulerit hierophans.

Consulanlur auctores sub num. II, i8, Ib', 26, 28, 32,

33, 37, 43, 45, 48, 6i, 65, 75, 85, 86, 87, 93 ,

CAPUT

76쪽

Thalestrιs : Anica schola. IONICAE scholae princeps, Thalesius, natus Μileti, anno 628 ante I. -C., Graecos edocuit qua certiore methodo philosophiae studia pertractarent. Ante ipsius aevum, admiserant in genere principium aliquod esse passivum, quae foret ipsius natura strictius indagare contemnentes; de callos abstracto disserebant, ipsius elementa quin introspicere Studcrent. Quaerente Pythagor ca schola, quae possit esse natura principis, cujus actione res efformataesuhre, Thalesius ipsiusque discipuli materiale principium acri meditatione prosequebantur, ipsius clementari natura bene perspecta, sererum e rmationem, entiumque successionem eo clarius exposituros esse sperantes. In hoc orbe, eorpora cum indefesso mutationum

ordini subjiciantur, adesse debet ergo primitivum elementum, quod in ipso gremio vicissitudinum 'immobile permaneat. Utitur hoc elemento Pr;ncipium activum ad efformanda corpora , 'quae quiuem, ubi dissolvantur, in

77쪽

elementaria principia rursus abeant. Ea fuit ipsa cogitatio , quam ionica schola per ducentos annos insecuta est. Asserebant ejus asse-

cloe : κ Aqua primigenium est elementum quo v Deus opus ellarma it. Ιu Ordine rerum exis, lentium, ab intellectu nostro res nulla des tegitur, quae possit Enti supremo praeire. v hians entium, intelligentia suprema, quae mun-M dum actione provida gubernat, interiora γ, cogitationis humanae scrutatur. Deum, itan si placeat, appellato Necessitatem atqucv Fatum. Propria virtute movetur hominis γ, anima; corpori dissoluto superstes manet; Μ est immortalis. Materia, quae motu constantin fluiditatis atque mutationis agitur, uniVer v sum Orbem ita complet, ut inania spatia, nulla dentur,n. Thalesti doctrinam acceperunt atque tradiderunt Anaximander, AnaximeneS, Anaxagoras, Diogenes apolloniensis et Archelaus,

qui fuit Socratis magister. In hac egregia familia, speciali nota dis tinguendus Anaxagoras, qui Periclis, Euripidis, forsan etiam Socratis, Themistoclisque magister. Erravit absque dubio philo ophus

ille, cumraeternam esse materiam , , labiorume emplo, εupponeret; at enim, longe lucu-

78쪽

lenlius quam antecessores, asseruit existentiam Etitis intelligentis, omnipotentis, quod elementa materiae convenienti disposuit ordine, ct ea lege provida gubernat. Naturam in ipsius motibus obseYVans attentus, advertebat ille tam eximio sensu judicio- 'que praeditus philosoplius, in hujus orbis cD forinatione et actione finem atque consilium admitti debere. Visibilem hunc orbem inter ejus coaevos aliqui construere conabantur elementorum fortuito concursu. Inclamabat Anaxagorae, sicuti viro cuicumque fidei probae, Conscientia, Caeca potentiae mecanicae virtute nuspiam explicari posse quae demum existunt. Asserebat : et In oculo meo sese offert γ, ubique materia, quasi massa caeca, iners,

n intelligenti, vitali principio destituta; qui

n potuerit ergo varias materiae qualitates in B chaos confusas distinguere, ab invicem se-n Parare, homogenea conjungere, quaelibet inn ordine convenienti collocare P Qui materiaen sapientem hanc actionem attribuere velit,

η ille prius ejus clementares proprietates de- , struat, ipsique det attributa quibus ab omnin aevo caruit n. In ejus animum agente mentis eo Sen8urecto, docebat Anaxagoras a materia Seiungi

79쪽

debere vim illam divinam, quae forma conveniciati materiam ornavit, ipsique motum impressit. In eo Sapientia profecto superavit instituta Platonis, qui docebat in materia esse animam, cujus actio non alios ac inordinatos, inconditosque motus essciat. Experientia duce stant in hoc orbe sapiens ordo et harmonia; motus ergo rebus impressos intelligentia suprema direxit, materialibus telementis usa velut instrumento ad sine n assequendum. Sic assurgebat Λnaxogoras ad ideam Spiritus, qui spatio minime circumscriptus, est cliam

omnis intelligentiae sons et origo.

Systema cosmologicum evolvens, asserebat

Anaxagoras : u Alimenta quibus utimini, quae- ου cumque demum illa sint, dissolvuntur, ut v variis corporis vestri partibus formas aug-χ mentumque Praebeant. In Sanguinem, Car-Μ nem, in Ossa nervosque convertuntur panis

M quom frangitis, aqua quam bibitis. Cum es nihilo nihil fiat, in se habent alimenta qua-Μ Γtates quas evolvit actio digestiva, sormasu ipsarum immutando. Cur oculo non per- ω spicitis eas qualitates quas alimenta solum

ω habent, ubi fuerunt actioni stomachi sub-u jectay Explicatur hoc exemplo flatus incon- ,, ditus qui materiam in chaos deprimebat,

80쪽

v antequam a Spiritu divino seiuncta suissento eius clementa. M Unitas erat in clia os malevia, cum anten mundi productionem variae partes ipsius abs invicem distingui non possciit, adeoque ton tum unicum cssingerent. s Vis illa divina, quae orbem efformavit, ii agit in se ipsa, cogitatione, Voluntate λ ex- η tra se agit, motus mecanici quem imprimits virtute .

Orationis argumEnta.

I'. Numquid Anaxagcrae, placita cosmologicaciam evolveret, obiici poterant ea vitia quae in hoc orbe seu physico seu morali deprehendimus λ2'. An opinamini, cum aliquot e recentioribus, ea ratione primas partes huicce systemali, prae doctrina Mons, esse tribuendast 3'. Anne videtur esse rerum omnium origo Vera Deus Anaxagorae 7 numquid est omnipotens P. exemplo Socratis, admisit Λnaxagoras existere Deum, uti causam in orbe morali necessariam