Philosophiae turonensis institutiones ad usum collegiorum atque seminariorum. Vol. 1. 3. ...G. Gley Historia philosophiae, logica et metaphysicae pars prima

81쪽

CA PUT VI.

i Schola Socratis.

SOCRATES, anno 472 ante I. ., Athenis natus, patre Sculptore, cujus artem adolescens exorcuit. Philosophiae studio totum sese tradens, animo statuit, omissis inanibus meta- physicae disquisitionibus de causis primis, ea sapientiae simplicis atque gravis instituta meditans evolvere, quae per longam secul Oaetim seriem antiqui gressu tranquillo prosecuti suerant, Cum in educendis hisce sapientibus traditionibus atque junioribus alumnis instruendis aevum cgisset, annos Septuaginta natus, in judicium vocatus est, quasi doctri- . nam impiam traderet; nec erubuere decemviri sententia. sancire, vir sapientissimus ipse sibi cicutam epotando necem conscisceret. Di-'ligenti studio servavire discipuli quaecumque contigerant ante seu Ρost obitum magistri. Postrema cum ipsi persolvissent ossicia, dolorem et indignationem alta voce prose-rcntes, urbe discesshre, quae tam ignava Socratem condemnaverat. Inter eos abiere plerique Megaram, ad Euclidem, a quo recepti

82쪽

1uexutit humanissime. Fama Vero cum eVulgatum esset, in tota Graecia, morte violenta

periisse Socratem, indignabundi conclamaverunt ubi piesviri probi, ad tantum horrendumque nefas. Urbs Atheniensium, quam, ast sero nimis, admissi sceleris poenituit, hostes Socratis odio tanto prosecuta fuit, ut ipsos igne et aqua interdixerit. Nec erat, ubi

publicis in locis apparebant, qui colloquia cum ipsis habere vellet; procul ejiciebatur

aqua, Velut impura, quia iii balneo fuissent usi. Unus inter ipsos, IIelitus, morte damnatus. Anytum, qui fugerat, Antisthene juvante, procul ab urbe rejecerunt Heracleenses. Brevi postea revocati suerunt amici, discipuli Socratis; concessum ipsis, ut coetus publicos agerent, magistrique, cui statuam ex aere dicavere, dogmata profiterentur atque i

Scripto nihil, ut apparet, evulgatum a SocratE, cujus et epistolas editis ab Allatio, supPOsitas esse credimus; asserebat : et Deus, qui naturae divinae dotes adeo procul ab in- ,, tellectu nostro recondidit, existentiam sui,n sapientiam atque polentiam hominis oculon manifestat. Possitne quis orbem hunc uni- ii versum, ordinemque mirari, quo regitur

83쪽

v et ad in inistratur; possitne quis, ea taliaque'n conspiciens, insanam adeo cogitationem v animo suscipere, sato contingore, quae le- v gum ita sapientium imperio subjiciuntur pu Si nihil egit intelligentia suprema, res ut

is existcntes ordine disponeret et ut cas cou-n servet; si nou indefessa vigilat, qui fit ut iiiu machina tantae molis ordo persectissimus v assor, etur P Certo Deus omnibus praeest; n momento cuncta perspruit unico. Humanan cogitatio, quae tam rapide surgit ex hiscen tuiris ad coelum usque; oculus, qui res itan procul ab invicem appositas actione simul-n lanea, tantaque facilitate apprehendit; eae η sunt imperfectae tantiim atque debiles ima- η gines illius celeritatis, qua divinus intellec- η tus omnia simul apertissimo videt. Actuat Deus unico praesens adest Omnibus. Danturn Ieges, quae scripto licet nuspiam traditae, tan men ubique seriantur. Quod ab hominum, institutis haud oriantur, evidentissimum.

B Conscientia sensuque monemur, agimusu ubi bene vel malo. Immortalis est homin niS anima, quae cum divinae naturae dotibusu consortium habet; corpore dissoluto, mer- , cedem a Deo recipit n. Inter Socratis asseclas annotate Xenophon-

84쪽

tem, aeschinem, Critonem, Simonem, Cebetem, Diodorum, Mu1ydemum, Eutherum, Aristarcum, Critiam, Alcibiadem, Aristip-Ρum, Phaedonem, Euclidem, Platonem et

Antisthenem. Scholas instituerunt hi quinque postremi. Sex vero priores adhaesere magistri doctrinae, nihil in. ipsa mutantes. Constat ex ipsis ea, quae legitima schola Socratis appellata. Scholam hancce purissimam inter aut quorum philosophorum sectas ubi ' nativocandore cognoscere volaeritis, ipsam apud Platonem haud ita Pecth, puri ius autem e Xe-Dophontis operibus indagate. Notissimus tu Atheniensium historia Xenopho, glotia militari, rerumque publico gestarum laude clavus; clarior adhuc iis ops vibus, quae tam exquisita styli venustate, gravique sermenis et ingenua simplicitate conscripsit. Ilic ut i que conspersus atticus ille nitor quem ipsius

aevo nati um fuisse novimus.

Uti discis in Socratis, Aschines, Crito, Ccbcsquc scripta vulgavsire, sententia et instituta magistri gravi simplicitate tradentes. Glorietur ergo philosophia graeca scholam

. Socraticam adeo potenter enixam esse, studia

85쪽

codicem ex hominis natura, ex ingenitis ipsi dotibus institueret atquς coerceret. Hoc sibi Proposuerat animo Socrates, ut discipulos edoceret qua methodo ratiocinium apte justeque struerent, qua ratione naturam, hominem, ipsiusque dotes atque propensiones indagarent, ut Ens entium , causam primam in ordine morali, velut et in orbe Physico, pro viribus assequerentur. Socratem, intra pliilosophos antiquos, ut eum VeneTamitii, qui propius ad Mosen accesserit. In ipsius schola traditiones antiquae generis humani inirius quam in aliis asservatae. Initium a recto Sensu, Sanuque ratione ducebat ; nixus hac immota basi, struxit aedes in aevum duraturas. Sanius utique sapientiusque docuit quam in aetate nostra philosophi, quibus elaboratae per viginti secula meditationes et opes religione christiana servatae, nullius prorsus utilitatis suisse videntur. Ante sectas Grae-ctium omnes eminens schola socratica, mi Pasimplicitate sermonis et ingenuo styli candore commendatIIP.

Compositionis argumentum.1'. Qua ratione potissimum utitur Socrates, ut evincat Deum existere, rebusque providere P di . Philosophorum aliorum vestigia terens, ad

86쪽

millit ne duo principia, unum activum, passivum , aliud y anne supponit ariernam esse materiam 3 . Numquid in impios arvi sui sortius agebat, quaestiones e metaphysica desumptas omittensy anne certiori via finem assequebatur, hortans adversarios, ut oculos operirent, ut orbis universi magnitudinem, ordinem, harmoniam in eo I 'gentem, admirarentur λέ'. Enarrate quae de Socrate, de ipsius doctrina, discipulis et obitu collegit Anacharsis. 5'. Quae gesta, dum Anacharsis iterata vice Scillunti Xenophontem inviseret, exponite. Xenophontis opera, Cebetisque Tabulam analysi subjicile.

CAPUT VII.

Sectoe secundi ordinis, quin socreuita schola prodigre : schola Cyrenaica, Megarica mel Eristica, AEliaca ωel Erectriaca, Cynica.

Cyrenisisnu S. ARISTIPPUS, assecla Socratis, in aula Di ο- orsit, t3ranni versans, ibi facilitate quadam

87쪽

i indolis atque doctrina liberiori gratiam insectatus est, quam Plato nec asSecutus est, neque

voluit assequi. Ob depravatam in agendo tradendoque rationem, Athenis expulsus, Cyrenem in Africa distossit, ibi scholam instituit

quae cJrenaica suit appellata. Λsserebat : α Si A cori uς oculis appri hendam, si suavis inusiciun sonos excipiam, si corpore quolibet externon praesenti mons assiciatur, illa Sensatio, quan tenus est in anima, certia sit et habeatur ut η indubitata; judicat enim atque verum a salso η discernit. Eam apprehendo, cum anima η praesens adsit ; scd enim de rebus externis, s quae debeant huic assectioni respondere, Di-h hil asserit. Objecta, quibus assiciuntur m O-n Venturque sensus nostri, sorte sunt illusion sallax ct apparentia, quam animus apprehens dere nequit. Revera nihil aliud existit quamn ipsa mentis assectio; an autem existat objec-n tum, quo producitur, i noramus. Q me suntn extra nos, ea sortὰ sunt aliquid; fortasse veron nihil aliud ac inanis apparent a. Circa modi- 'u scationem internam errare non fossumus, η cum ipsa sit motus in anima productus. Inn rebus autem externis error adesse potest; n ea S enim anima non apprehendit, impeditat, icc0rum distantia, mutationibusque conli-

88쪽

v lauis, quibus externae res objiciuntur. Dumn Scribo, mensa manum quasi sulcro retineris percipio. Verus, insallibilis ille sensus in t

η mor; sed ipsa mensa sorte solum est appa-D I cialia; incertum, existat ne reVera, manum n ut sustineat. Nulla datur certa regula, quaen possit omnibus hominibus applicari, cum

η unus hi c, alter alia rat orae vehementius a Dv siciatur. Undenam exploratum atque com-n pertum habeam, assidentem lateri meo dis- η Cipulum, Occasione mensae meae, hac ipsan Sensatione moveri quam ipsemet experior PM Quis asserere possit in me productam hodien sensationem, eamdem crastino die suturam v csse Θ Quo jure concludam hodiernam co- η gitationem crastinae similem fore, vel aliosu eadem qua ipsemet ego, ratione cogitare pn In vita morali duplex animae datur assec-n tio; alia tristis, alia vero jucunda : hanci, insequuntur animalia, doloremque fugiunt,n a ersantur. Ton stat voluptas ut Epicurei a Senserunt) in animae quiete vel apathia, sed B in motu, quo jucundius agatur. Voluptas ubin s.c intellecta, sinis cst hominis ultimus atquen εuprema felicitas. Voluptatem hanc, etiam η inhonestis atque turpibus actionibus insec- η tari licet. Stat, haud in expectatione suturi,

89쪽

γ, neque praeteriti metitoria, sed in ipsa prae- . v sonti sensatione. Corporis oblectationes an-n lepone voluptatibus animae, cujus anxietates η magis, atque corporei dolores, reformidau-v dae. Natura sertur ad voluptatem ingeniton motu, doloremque portiori escit. Sapiens il-h lc, qui varias inter voluptates eligere novit. v Te poeniteat clegisse voluptatem, si dolorem n eo graxiorem Postea secum asserat. Sum-n mum bonum in voluptate reponatur, lau-

ω dandaque virtus, ubi ducit ad voluptatem. v In rerum natura nihil aequi, nihil injusti, ,, nihil honesti, nihil inhonesti. Ab inst tutisu hominum atque legibus oritur ea distinctio. v Fur, improbus ille mercatori similis, qui v negotium instituit absque prudentia, me- , liora docendus, neddin puniendus. Cur in- η caute non praevidit ipsi sorte poenam esse a luendam, acquisita voluptate longe gravio-

Scholam in Graecia non instituit Aristippus ῆ. cum enim asseclis ipsius in Lybia dispersis crimini daretur, quod sana philosophiae Principia corrumperent, tanquam ordinis atque societatis hostes undequaque repulsi susire; brevi tempore secta suit extincta molu p10-pxio.

90쪽

Megarismus, Eristica schola. Euclides, assecla Socratis, Μegarae, quae fuit urbs patria, scholam instituit, in qua totis viribus enitebantyr, ambiguitate vocum ab tractisque sophismatibus adversarium oppria inere. Inde vocala suit eristica seu disputatrix. Inter sophistas qui successexunt Euclidi, notissimi sunt Eubulides atque Stilpo. 'Secta Eliaca et Erectriaca. Mortuo Socrate, Phaedo petiit Eleam, ur- hem patriam, ibi scholam instituturus, quam Menedemus, unus e discipulis, Erecti iam transtulit. Tradebant illi pura Socratis ingenuaque dogmata. MCFnismuS. Interempto magistro, scholam instituit Antisthenes extra muros Athenarion, in loco, quem Cynosargum, Tumulum canis, appellabant. Ipsius assectae vocati Cynici, quam appellationem audaci iactorum verborumque PrOCacia, jure paeo meruerunt. Graecorum oculos in se convertit acri, mordaci facetiarum libertate, Diogenes cynicus, Antisthenis discipulus. Ut authenticas haud habetote declamatio-