Titi Livii Patavino Opera Qvae Exstant Omnia

111쪽

consulibus, quid iuberetur, exquirerent; ciuitatem Promyte facturam imperata, pollicentes. Apud Romanos omnia consulto ad terrorem augendum praeparata . erant. Tuba signo dato quum silentium factum esset, voce praeconis legati Carthaginiensium ad consulum tribunal iussi sunt accedere. Illi media per castra et dispositos utrinque cum erectis com Ptisque Signis o dines, ut multitudo nosceretur, adducti, Consules in suggestu EXCelso sedentes reperemini, legatis tribunisque circumstantibus. Ibi intervallo, quod in morem atticorum iudiciorum praetensis laniculis ense tum erat, disclusi, silentium tenuere: donec a consulibus, si quid oellent dicere, iussi, de antiquis populi utriusque foederibus Coeperunt Commemorare, deductaque per Carthaginis ipsius antiquitatem, Dementiam , opes, et amplissimum terra marique im- riirin oratione, subiecerunt, non iactantiae causa haec referri neque enim suis te oribus eam convenire sed ut nostris, aiebant, Calamitatibus edocu, is praesenti fortuna sapienter atque moderate ut is mini M. XII. GΝam, ut quisque melior atque temperantioris est, ita rebus .aliorum amictis celerius movetur adis misericordiam; sibimae Propitiam semper sortianam is fore considit, sciens , ' in adversam aliorum nihil sen per .humanitatem peccavisse. Et haec quidem vobis maxime digna sunt, vestraque religione, quam M uni omnium hominum sanc LisSime Vos colere PDO-n fitemini. Quod si tamen mala quadam Sorte nostra, in hostes inexorabiles incidimus, sic quoque Salien taS aliqua nostrarum miseriarum esse deberet: im-

112쪽

IN LOC. LIB. XLIX LIVIA I 'n perium terrae marisque ereptum est; ademptasis naves; serarum usu et Venatione interdictum; obsi-

is des nobilissimi et olim et nuper disti; vectigalia,

is quae ab aliis EonSueti eramus accipere, iusto tem-M pore soluta. Et his quidem contenti patres vestris fuere, quibuscum nostri bellaverant; foedusquctis in has leges laetum, ut inter socios amicosque,

is pari utrinquo religione sirmatum. Atque illi. cumis bello positis inimicitiis, placitas semel conditionesis bona fide servavere: Vos Vero, quibus nec Oppositara unquam arma Sunt, quam quaeso temporum horum m noxam potestis coarguere ΤXIII. v Ideone bellum, et priusquam audiremur de- a Cernendum, et priusquam indiceretur, inserendum M suit, quia tributa ex fide solvimus 2 elephantosis non domamus 7 nihil contra foedus antiquum sa-cimus7 an quia modo supra quinquaginta hominum is millia fame nobis perierunt 3 At gessistis contra is Masinissam bellum: gessimus enim, sed lacessiti, is sed coacti: diu, enim patientissime quidlibet pedia, tulimus, vos reveriti: donec ille contra nos, solum-

que, ubi educatus, ubi institutus est, nullum imis iuriarum sinem iaciens, regionem circa Emporium, o et, hac potitus, alias subinde aliasqus invaderet, is ac ad hoc foederis vestri caput negligendum vi acis necessitate nos subigeret. Haec igitur necessitas si is apud vos Vel in causam armorum, vel in prae- D textiam invaluit, nos certe et publico praeconio D condemnavimus eos, qui Numidae vim repulerant, D et Romam Oratores ad factum purgandum misimus; in postque Paulo alios, quibus omnis potestas a CLD piendi leges , quas imponeretis , commissa suit.

113쪽

I I OIO. Fli EINSHEMII SUPPLEM. M Quorsum igitur classis tam instructa. quorsumis tantus exercitus adductus est, si, et quod commira simus, Poeni fatemur, et luere commissum arbitrioba vestro parati sumus 3 Nihil a nobis fingi, rebus is ipsis apparuit, quum obsides eius nobilitatis, tanto a numero, etiam unte diem dictava, quum frumentum, is a vobis his diebus imperatum, summo studio misu simus. Quae quum ita sint, nosque eiusdem sen is tusconsulti partem alteram mittendis in temporeis obsidibus expleverimus, alteram ut vos expleatis a superest; quae, datis obsidibus, libertatem nobis D resque nostras reliquit M. XIV. Haec loquuti conticuerunt. Tum L. Marcius, .Causas, et inquit, is belli, Carthaginienses, quum le-D gati vestri ab senatu intellexerint, quid opus estra exponere 2 Quod autem Senatusconsulto satiS a Vo- is bis iactum praedicatis, id vero argui iuro debet. M Nam et senatusconsulto comprehensum, et a nobis D in Sicilia. praedictum est, cetera mandata Senatus , is Vticae nos edituros esse. De obsidibus quidem, M cum delectu et diligentia adductis, consilium Vera strum laudamus; sed . si nihil praeterea praestari ra creditis oportere, saltimini. Equidem si fraudura lenter pacem petitis, per occasionem rebellaturi, γ, non est nobis animus, calliditati vestrae arma. per D quae nocere possitis, relinquere: sin bellandi co- a gitationem Omnem vere deponitis, iam aequis ania, mis bellorum instrumento carebitis. Asserte igitur, ,, quidquid vobis publice privatimque armorum est, Ia telaque et catapultas; naves etiam, quas habetis,

114쪽

i 1 i

XV. Non ausi repugnare Carthaginienses tantum, Oraverunt, cogitarent consules, quid futurum urbi suae esset, si, exsulibus castra in propinqtio habensibus,

inermis ψsa relinqueretur. Nam Hasdrubal, qui post infelix cum Masinissa bellum capitis fuerat damnatus, collectis hominum viginti serme millibus . hellum

patriae intulerat. Responsum est, securualem gentis punicae senatui populoque romano curae fore: missique ad exurendam classem, et accipienda arma quaestores consulum Ρ. Cornelius Scipio Nasica. Cn. Cornelius Hispallus. Tantam armorum vim suissct traditam, auctores quidam sunt, quanta toti armunda Asricae suffecisset: illud relatione multorum constat, gravis armaturae millia ducenta, telorum innumerabilem copiam fuisse: catapultarum apud nitos sordiptores duo millia, apud alios tria inveni. Consulto secerant consules, ut singula imperia seorsim ederent: ne, Si tot res tamque graves simul iuberentur, Cum

thaginienses ad bellum praeoptandum adigi desperatione possent. Exarmatis quidlibet tuto iniunctum iri putantes, misere Carthaginem , qui delectos ex

senatu arcessevent: iis se postremum eorum, quae iaciunda essent, denuntiaturos. Venorunt triginta ex illustribus, quos ultro comitata est alia principum et sacerdotum manus. patriae discrimine anxia , et Consules nspectu Suo reverentiaque permotura admisericordiam. XVI. Hi omnes eodem. quo accesserant, qui tu ad consules introducti, quum taciti adstarent, iterum consurgens L. Marcius nam huius sucundias senior. collega concedebat D. Quod obsidibus armisque traden-

115쪽

I I IIo. FREINS HEMII SUPPLEM. dis inluntati senatus celeriser et cum cura estis oti quuti, recte et ordine a Mobis factum est, Carthaginienses , nunc, quia ne rasitatis minime uerbosa est oratio , unu m, quod restat, senatus mandulum, magno animo

capessile. Vrbem aliam , ubicumque Midebisur, sed δε- cem minimum millia passuum a mari distantem, et sine muris, conditea nam hanc quidem Carthaginem solo aequare iussi sumus. Interrupit postrema consulis verba sublatus a Poenis ululatus, cIamorque, qualis in gravissima eadem et inexspectata calamitate esssdebuit: quum modo, manibus in caelum extentis, invocarent deos, doli, quo appetiti essent, ultores; modo, conversa in RomanOS Voce, multa et acerba increparent; sive exitium taedio Vitae provocantes, sive montem dolor eripuerat: nam et multa iaciebant insanientibus solita; abiicere se in humum, pugnis atque capitibus Verberare terram, lacerare umictus, ne ipsis quidem corporibus abstinere infestas manus: postremo, ubi iam satigatus remiserat dolor, mortuorum instar sine voce, Sine motu iacebant. H. Attoniti ad haec Romani stabant, commis ratione et exemplo sortis humanae stupentibus animis : ipsi quoque consules indiligebant hominibus,

in subita consternatione primum animi impotum malo sustinentibus; gnari, hoc habetis magnas calamitates , ut statim quidem audaciam iniiciant mentibus, mox necessitate, et assuetudine serendi. audacia in humilita tem vertatur. Quod etiam Carthaginiensibus tum contigit: quum enim aliquandiu taciti mala sua considerassent, indignatione deposita, cuin Ploratu et lacrymis vice in suam liberorumque et coniugum deflebant, ipsius-

116쪽

N LOC. LIB. XLIX Llvi ANι I i 3que pati lao, et hanc, quasi audientem, nomino invocabant. Αι vem sacerdotes Vocabula sa mirum numinumque ciere, ipsis quoque, tanquam Praesentibus , communem interitum exprobrare; mixtusque et miserabiΙis luctus nunc privatas calamitates, nunc publicas . deplorantium , ipsos quoque Romanos hostium insortunio illacrymari coegerat. Cons les, et ipsi rerum humanarum instabile satum gementes , Severo tamen vulin sinem et horum questuum' exspectabant. XVIII. Poenos ubi, lamentis paulisper cessantibus, res ipsa suae sortis admonuit; urbem exarmatam, copias domesticas exiles, sociales nullas, ne tempus quidem aut spem parandarum esse ; contra liberos Suos, arma, agrum in potestate hostium, Romanorum navalem pedestremque exercitum in oculis, Masinissam in lateribus, reputantes; omissa invidia tumultuque, infirmis adversorum solatiis, iterum ad Preces confugerunt; et, qui praesentium nobilissi-inus erat, Hanno cognomento Gillas, impetrata dicendi venia , ita coepit: α Siquidem iisdem de rebus iterare sermonem fas est, non ego de iure vobiscumis contendam, Romani; nam id quidem intempestivumra est miseris: sed tantum ostendam, si misericordia M velitis uti, nihil praeter rationem atque decorum M iacturos esse. Nos enim Africae quondam marisque a domini, quum vobiscum de imperio diu certasse. D mus, a Scipione victi, classem, elephantos, tributa is dedimus: per deos igitur, qui tum iurati sunt. M parcite nobis, parcite famae Scipionis, ne. Sociosis et amicos Romanis Carthaginienses fore, salso iura-υ verit: neque enim est, quod contra foedus istud

117쪽

is peccaverimus; tulimus, dedimus, secimus, omisiis mus, quidquid illo comprehensum fuit; praeterea

is adversus tres reges, duos Macedoniae, unum Sy- M viae, vobis auxilia misimus; neque reprehendatis. γε si repeto , quae nuΡer etiam dicta sunt, quum ais nobis arma postuIarentur. XIX. D Loquaces miserias sagiunt: et in Ore suinis plicum quid validius ess commemoratione foederum M potest 2 aut ad quae potius argumenta confugere M nos aequum est, qui horum intuitu vobis potentia ra nostrae viriumque instrumenta tradidimus 2 Et sicra quidem vetera habent, quorum nobis sΡonsoris Scipio fuit: horum vero recentium Pactorum amis ctores iidemquct testes ipsi estis, consules. Petilis stis obsides; tradidimus lectissimos: petiistis arma; is tradidimus omniat quod ne in captis quidem umo bibus, nisi ultima necessitate metuque, obtineturiis Moribus porro consuetudinique romanae cr didiis mus: nam et senatus literis, et vos sermone consimis mabatis, suis legibus usuram Carthaginem , si O, is fides traderentu P. XX. MDicetis , adiectum suisse, ut, obsidibus tr is ditis, et alia, quae imperaturi essetis, Praestarentur: is certo; sed undo rem tam incredibilem coniiceremus, a ut, quam Carthaginem in petendis obsidibus libera ram sors dixissetis, eius Oxcidium accessionem a B c 'piorum obsidum velletis sacers7 praesertim quum v ex eo tempore tot ulia, Dumentum, naves, Rrmura accepissetis : quibus omnibus p mpte exhibitis ,ra quum iam sive delicto nostro , sive infortunio , M satisfactum esse putaremus, hoC adeo acerbum et is triste imperium additis , ut Carthago diruabur. a Quam profecto Si vobis evePtere fas est, qui pote-υ vitis libertati legibusque suis relinquere, quenlad-

118쪽

is modum naturos assirmatis Et haec quidem erant, a quae tum de priori laedere, tum de praesenti, diu ceremus: quod si vero ne haec quidem audire Sura stinetis, omittimus, omittimus omnia; quodque unum is relictum est infelicibus, lamentis, precibusque remu gerimus. Et horum quidem amplissimum ma eriem a tanta nobis malorum is suppeditat. Sunt enim eae . res in Periculo, quarum nudu enumeratio humanum

M pectus possit ad misericordiam flectere: urbs pervera iustu, deorum imperio Condita, potens, nobilissima; u templa, quotquot in ea sunt sunt autem permultara et ornatissimis , dicata numinibus, quae nihil uti-ra que adversum. vos deliquerunt, quibusque ideo

υ solemnia sua religionesque non voletis adimere: ra quemadmodum nec sepulcra parentationesquera mortuis invidebitis, quando neque ad hos odia ve-MStra, aut SupHi tu, Cupietis extendere.

XXI. γα Quod si nostri quoque vos miseret quin enim alibi quietam liberamque sedem conceditis, - videmini misereri parcite, quaesumus, iis, sine

in quibus vivere non possumus: nec enim aris socis-υ quo nostris, et soro , et Deae, quae Curiae praesi-ia det, denique omnibus, quae homini grata Et venera randa habentur, superstites esse sustinebimus.

M Adde , quod nullus iam vobis a Curthagine metusis SV peresse potest, ademptis naVibus, elephantis , is armis. Si quis autem est, qui abunde tributurus misericordiae putet, quod alio loco, sed a mariis remotius, exstruere urbem Sini inur, is non satis

a aestimat, quam exiguum hoc esse possit solatium a populo nautico, maximam partem constanti ex in- is finito mortalium numero, non aliunde, quam exu re maritima, viventium. Quapropter aliam vobis is conditionum resurimus, optabiliorem nobis, et he-

119쪽

is stro imperio minus invidiosam: ut hanc quidemn urbem, nullius ream maleficii, sinatis intactam: δε nos Vero, quibus alias conceditis sedes, iubeatisi, interficit sie enim fiet, ut hominibus. succensuissa is videamini; non autem in sana, et Deos, et sepulcra, is et innocentis urbis asdificia, improbabilem iram ,, essudisse. XXII. BQuam equidem saevitiem ultro deprecaturis fama pietatis et virtutis, quam omnibus in operibus is vestris quaeritis, Romani: eoque semper, ut quos-u que PoΡulos armis superastis superastis autem is quam plurimos ), studium vobis suit, ut mansue-M ludinem Vestram moderationemqus orbi terrarumn approbaretis. Ne igitur, Per Iovem ceterosquctis deorum, cum alios, tum qui Carthaginem adiitiosa habitant, ne, inquam , Odiorum erga nos liberosis is nostros memineritis; neve vestram ipsi gloriam in is nobis primum sinatis intercidere, si partam totra monumentis clementiae existimationem tali lacinore a polluatis, quod et iactu fuerit saevum, et auditura horrendum, cuiusque nct quidem sxemplum ham ctenus ullum humana vita tulerit. Quum enim et a Graeci et barbari bella multa gesserint, multa veron et Vos, Romani. nemo tamen unquam urbem exciis disse memoratur, qriae et anto pugnam submiserit D manus, et arma, obsidesque principum liberosis tradiderit, et quamcumque mulctam aliam mort ,, litas invenire aut pati potest, subire parata fuerit. XXIII. BPeo igitur, vos. iurata foederibus numina,n per conditionem humanitatis. et formidandam seliis cibus Nemesin, obtesstamur, ut et vestram sortunam is habeatis reverent8r, et nostram supra modiam n is oneretis. Quod si vobis certum est lacrymis prora urbe deprecantium non moveri, at . ut Romam le-

120쪽

n gatos mittamus, concedite a nihil hic, puto, petitur, υ quod ullo pacto vobis molestum esse queat: quid-ra quid in eo negotio grave incommodumque erit, id a totum nostrum erit: temporis haud magna mora a postulatur ; intra quod nostros quidem animos inis Certi eventus torquebit acris exspectatio; vobis au-υ tem patrandi, quae voletis, tum quoque manebitra eadem facilitas, sed accrescet interim pietatis et

is clementiae fama is.

XXIV. Haec proloquutus Hanno sinem dicendi socii. Consules totum hominis sermonem immoto vultu exceperant, ut appareret, nihil eorum, quae Peterentur , Concessuros. Tum L. Murcius, rade senatus

v quidem voluntate, ta inquit, a quid opus est saepius is loqui 2 ilIius arbitrium fuit, nostrum obsequium is est: neque differre ulterius possumus, quod iam .ra factum oportuit. Et quidem si haec tanquam ho- is Stibus imperarentur, nihil, nisi iussa et parendira necessitatem, adhiberi decuit: nunc, quia coInis munis utilitatis habita est ratio , et magis etiam M vestrae, non me pigebit rationes adducere, ut perra suasi potius eadem , quam Coacti, malitis. Istud D maro conspectu suo pristinae Potentiae admonens, M ad delinquendum, et ex hoc ad poenam delictorum, B Vos praecipitat. Per hoc et invasistis Siciliam. et is perdidistis ; navigastis in Hispaniam, et eandem is amisistis: inter foedera negotiatovibus insidiati estis, is civibus romanis maxime, quos etiam, ne depreis henderemini, demersistis; donec, pate Cto Scelere, D mulctati a nobis Savdiniae possessione estis: itara per hoc idem mare et Sardinia vobis pePiit. Eiusu enim haec natura est, ut, quoniam ad opes cele-