Titi Livii Patavino Opera Qvae Exstant Omnia

71쪽

erat lectus , ontequam exspiraret, praecepit filiis , lecto sostrato sine linteis, sine purpura efferrent; in reliquum lanus ne plus, quam aeris denos , consumerent: imaginum specie non sumpti hus , nobilitari magnorum virorum lanem solere. De veneficiis quaesitum. Publicia et Licinia, nobiles feminae , quae viros suos consulares necasse iusimulabantur, cognita causa , quum praetori pro se vades dedissent, cognatorum decreto necatae sunt. Gulussa, Masinissae filius, denuntiaxit,

Carthagine delectus agi , classem comparari, et haud dubium hellum strui. Quum Cato suaderet, ut iis bellum indiceretur, P. Cornelio Nasica dicenta, ni bit tεmero faciundum, placuit, decem mitti legatos exploratum. L. Licinius Lucullus, A P

stumius Albinus consules, quum delectum severe Egerent,

in eo quemquam gratia dimitterent, ab tribunis plebis , qui

pro amicis suis vacationem impetrare non poterant, in carcerem coniecti sunt. Quum hispaniense bellum , parum prospere aliquoties gestum, ita confudisset civitatem romanam , ut ne ii quidem invenirentur , qui aut tribunatum ex eiperent , aut legati ire vellent, P. Cornelius Aemilianus processit, et excepturum se militiae genus, quodcumque impe rutum esset, professus est. Quo exemplo omnes ad studium militandi cone itavit. L. Lucullus consul, qui M. Claudio Mamcello successerat, quum lacessere omnes Celtiberiae populi viderentur, Vaccaeos, et Cantabros, et alias adhuc incognitas nationes in Hispania subegit. Ibi P. Cornelius Africanus Seipio Aemilianus, L. Pauli filius, Africani nepos, sed adopti. vus, provocatorem barbarum tribunus militum oecidit; et in oppugnatione Into aliae urbis, maius multo etiam periculum adiit: nam murum primus transcendit. Ser. Sulpicius Galba praetor male adversus Lusitanos pugnavit. Quum legati ex Africa cum oratoribus Carthaginiensium, ut Gulussa Masinissae filio , redissent, dicerentque, et exercitum se et classem Carthagine deprehendisse , perrogari sententias placuit. Catone et aliis principibus senatui suadentibus , ut in Africam confestim transportaretur exercitus , quod P. Cornelius Nasica dicebat, nondum sibi iustam causam helli videri, placuit, ut bello abstinerent, si Carthaginienses classem exussissent , Et exercitum dimisissent: si minus, proximi consules de punico bello referrent. Quum locatum a censoribus theatrum exstrueretur; P. Cornelio Nasica auetore, tanquam inutile et poci luxum publicis moribus, ex sedatuscons ito destructum elli

72쪽

populusque aliquandiu stans ludos spectavit. Carthaginiense quum adversus foedus hellum Masinissae intulissent, victi ab eo , annos habente nonaginta duos, et sine pulpamine mandere et gustare panem lautum solito, insuper romanum hel

Ium meruerunt.

I. Lustrum deinde quintum et quinquagesimum con

ditum est a M. Valerio, C. Cassio censoribus: cenSastant civium capita trecenta viginti quatuor millia. Hoc lustro , quum in Capitolio , prostrata len1pestatibus palma, quae aliquot ante annis eodem in loco SurreXerat, ficus enata esset, prodigii loco res est habita , et . ex eo tempore subuersam in Urbe Pudicitiam, L. Piso, non spernendus auctor, tradidit. Certe moribus , ad omnem turpitudinem ruentibus , legum auxilio sitit opus, ut detestabili flagitio iretur obviam. Lata est Scat; nia, quae peroresae Veneris foeditas , in eum . qui fecisse, quire Passus esse uideretur, mulcta decem millium nummum vindicaret. Ceterum plevisque, ut assolet, morum dehonestamenta strenue negligentibus, ea sola cura erat, ne bella, et ab hostibus discrimen, imperio portenderentur. Huc trali

hant, quod et Ariciae lapidibus pluerat, et Romae

multis locis vanae togatorum species. accedentium visenti uinque manus et oculos elu Serant.

Π. Senatui maius certiusque portentum videbatur, quod super omnes bellorum apparatus, qui contra foedus a Carthaginiensibus fieri dicebantur, exercis tum illi grandem coegerant. Igitur M. Claudius M. F. M. N. Marcellus, L. Valerius L. F. P. N. Flaccus, Consulatu inito, ad Patres retulerunt, magnas Num

Diuiti eo by Corale

73쪽

IO. FRLINSHrui I SUPPLEU. midarum eoptas, duce Ariobarzane, SyPhacis nepote, in Carthaginiensium finibus esse: praetexi a Masinissa metum ; sed considerandum, ne imperium populi romani his amaratibus peti possit. Plerisque ad hanc suspicionem inclinantibus, praecipuus M. Catonis ardor suit: tum muΙta vi orationis bellum suadentem P. Scipio Nasica, contrariae sententiae auctor, EXCepit, movitque Patres, ut lenioribus remediis ageretur. . Ita legatio Carthaginem missa, cuius princeps idem suit, qui mittendam pervicerat, senatum Poenorum

castigavit, quod materiam raraualem exercitumque contra foedus haberent: illisque necessitatem , quae leges nesciret, et Masinissae iniurias obtendentibus, obtulerunt legati, cum rege acturos , ut aequissimis condλtionibus arma poneret: tantumque industria eorum et auctoritas apud Masinissam valuit, ut agro controverso honoris Romanorum gratia cessurum pollice

retur.

III. Praeclare consectum negotium erat, Senatu quoque carthaginiensi legatorum iudicio rem permittente , nisi sortuna urbis periturae unius hominis temeritatem ad excitandum id incendium perpulisset , quo paulo post tantae antiquitatis potentiaeque respublica conflagravit. Agebat in magistratu Gisgo Hamilcaris filius , homo seditiosus : is pro concione non

in Bomanos magis, quam senatum urbis suae, invectus , imbellem eundem et serocem populum adeo incitavit, ut aduersus romaniam Persutiam, qua toties rebus Punicis , a litis, quum bella, nocuissent, Ormis vendum conclamaret, ac, velut inde rectissime inciperetur, legatos ipsos ad exitium quaereret. Sed illos quidem, licet aegre,.tamen explicuit suga. Principes

74쪽

civitatis, qui Romanorum et Masinissae rebus studere arguebantur, quadraginta serme in exsilium pessi :obstrictusque iureiurando populus, ne aut rec*eret exsules unquam, a ut etiam de reci tendis Merba seri a

IV. Atque iii quidem, ad Masinissam pergentes. illum ad bellum patriae suae inserendum stimulabant:

neque minores iras excitabant, reversi Romam, legali; certuin quo iam habebatur, insolentiam carthaginiensis populi severioribus minis retundi oportere. Quo minus bellum statim iuberetur, nihil tam obstitisse, atque Celtiberiae motus. credi potest, qui tum maximis cum terroribus effervescebant: nam in Gallia Prosperue res erant; et, ea in Provincia hoc anno bene pugnatum, tradunt. At M. Marcello consuli, et M. Atilio praetori, quorum ille citeriorem Hispaniam, hic ulteriorem obtinebat, ut ad extremum felix expeditio, ita multis emenda periculis. suit. Iam primum Murcello, advenienti cum legionibus duabus, in quiatius quaterna milliu peditum. equites duceni quinquageni fuere, structae sunt ab Hispanis insidiae; quibus illes sapienter evitatis. ad Ocilin. quae nuper ab Romanis de cerat . penetravit: quam ipso adventus sui terrore perculsam extemplo nccepit in fidem , obsidibus, et argenti talentis triginta imperatis. v. Asperiorem adversum desertores suturam crediderant victoriam Celtiberi i ergo clementiam impinratoris rornant admirata Nergobrigum civitas misit quaesi inros, quo fiat et obsequii Pignore in gratiam rec*i Posset. Petiit consul equites auxiliares centum: et accepta est conditio. Verum donec legati Nergobrigum pacis vias legesque cum Romano tractant,

75쪽

rilia manus , partem exercitus iter facientem adorta, turbavit postremos, impedimentorumque nonnihil abripuit. Redierunt nihilominus cum promissis equilibus legati; veniamque delicti petentes, excusabant ab ignaris inuae Paclionis commissum. At Marcellus equites in vincula coniici, equos vendi iussit: et mox vastatis Nergobrigum agris, praedaque militibus divisa, oppidum obsidione cinxit. Conspicati periculum hostes strui enim Marcellus aggeres, admoverique machinas iusserat) Caduceatorem miSere, Paeemorantes. Amictus ille fuit pelle lupi, quod iis gentibus pro caduceo pacisci nuntii signum est. Consul, nihil iis exspectandum pacati, respondit, nisi Amacci Omnes, Bellorumque et Tuthorum ρπuli una rogarent: neque mora in illis suit; venere trium civitatum legati, rogitantes, ut, tolerabili mulcta imperesa , reciperet omnes in Gracchiani foederis leges. VI. Contradicebant his aliarum gentium Dratores, qui, ab Arvaccis sociisque bello vexati, quod romanarum partium essent, obtestabantur Consulem, ut suae pindictae simul securitatisque rationem ageret.

Consul, non minus belli adversus duram gentem mniendi cupidus, quam voluntatem suam callide tegens, utrosque reiecit ad senatum, inductasque cum hostibus, donec legati reverterentur, pactus, hibernatum abiit Cordubam, eumque locum abundantibus circa agris alendae hominum multitudini non incommodum videns, in urbis speciem atque magnitudinem exaedificavit. Sed in Lusitania, postquam L. Mummius ad triumphum decessisset, M. Atilius praetor provinciam accepit: ubi quum, septingentis hostium intersectis , urbem Oxthracas , iis locis maximam, OC

76쪽

eupasset, eoque metu vicina oppida Romanis adiunxisset inter quae pars aliqua vettonum suit, vicinae Lusitanis nationis in hiberna abduxit exercitum. Tum vero subita desectione omnium de integro tu batae res, et quaedam urbium cum Romanis sentien

VII. Dum in eo statu hispaniense bellum cst, Romae senatus Astymedi datur Rhodiorum legato, quem Praesectum simul classis creaverant. Erat his bellum cum Cretensibus, adversus quos sociorum opes sollicitabant. Decrevit extemplo legatos senatus, qui bello finem imponerent. Idem negotium Achaeorum erga Romanos detexit obsequium, libertati gentis haud sane conveniens, sed pro tempore necessa rium. Rhodiis, auxilium petenti bras, plerique mi Niendum censuerant. SedCallicrates Leontesius negavit, fas Achaeis esse uel indicendi cuiquam helli, uel δε-rendi auxilii, Romanis inconsultis. Hac oratione tanquam sulmine percussi, qui diversum cenSuerant, quievere. Multae deinceps legationes Romam quum venissent, prae reliquis auditus Attalus est. Eumenis filius. Venerat is in urbem admodum puer. ut Secommendaret Patribus, amicitiamque et hospitii paterni ius cum populo romano recoleret. Hic igitur Perbenigne comiterque tum ab senatu, tum ab palernis amicis, exceptus, Cum reSPonSO, quale optoverat, honoribus aetati convenientibus, domum rediit; insigni favore graecarum urbium, Per quas iter ipsi erat, prosusae benevolentiast signis venientem abeuntemque prosequentium : nam Pater pueri Eumenes unus omnium Sua netate regum, plurima in Graecos publice privatimque beneficia contulerat.

77쪽

in. FRE INSUEM H SvPPLEM. Venit similiter discessitque Roma Demetrius puer. mediocribus, ut anni eius erant, assectus honoribus. VIII. Hoc digresso, Heraclides, qui cum Laodices et Alexandro dudum in urbe commorabatur, Postquam ad causam suam sulciendam nihil calliditatis et praestigiarum praetermisisset, quos facillimos fraudi putabat Patres ambiendo, tandem in curiam est introductus. Prior Alexander oravit senatum, ut amicitiae, quae cum Pire suo Antiocho fuisset, memor, maxime quiadem regnum Syriae assi restitui iuberet; sin pero, at certe Permitteret eum suis fatis, neque aiat abeunternmortaretur, mi siolentibus si re Paternas opes r etentem i edimento esset. Excipiens deinde Heraclides, multis collaudata regis Epiphanis memoria, multis incusato Demetrio, sermonem eo deduxit, ut, quian res et temρus ita se daret, iustum esse diceret, adolescentes , Deram Antiochi stirpem, modia omnitas adiu- ri. Diversae super his sententiae senatorum fuere. Optimus quisque atque sapientissimus Commentum improbum, et actorem sabulae Heraclidem, abominabatur: ut plures, quos aut mendaciis suis dem emtaVerat, aut PromiSsis C rra preat, senatusconsulti in haec verba scribendi auctores fuerunt: quod Alexander et Laodice regis socii amicique liberi en senaruperba fecerunt, senatus censuit, dimittendos in paternum Tmnum, atque, uti Petierunt, auxiliis adtayandos pia deri. IX. Hoc armatus senatusconsulto Heraclides non distulit extemplo conducere militem, et, DOS eTillustribus viris ei consilio opportunos nOVErat, RPCe Sere. Quibuscum Ephesum delatus, totis viribus ad

78쪽

trius , ut adversus hunc terrorem se Romanorum benevolentia tueretur, quum alia ipsis ossicia attente

praestitit, tum Adramyttenum quendam Andrisco nomen erat sub custodia Romam misit, quin Persei se filium is serebat, qui postremo rex Macedoniae

suerat: neque parvi aestimandum hoc ossicium Demetrii suisse, mox eventus docuit, quum ilIe veterator, clam elapsus, Macedoniam Thraciamque ingenti motu concitaret, ut in loco reseremus. Quum haec diversis terrarum partibus agerentur, Romae insignes aliquot viri obierunt: M. Aemilius Lepidus pontifex maximus, et M. Porcius praetor; alter quoque consulum L. Flaccus in magistratu mortuus est. M. Porcium Cato pater pro modo facultatum, quas habebat non amplissimas, honore ac affectu, qui mimpensa, maiore extulit: et eum quidem carissimum habuisse, ipse sibi testimonio est, qui tanquam Pram stantissimi animi virum passim in scriptis suis praedicat : mortem tamen eius, quum pro Cetera morum

constantia sortiter tulit, tum, quia philosophiae studiis eruditus, negabat interire, qui mori dicantur; sperabatque, se filium meliore in vita, coetibusque pio

rum esse reperturum.

X. Memorabile etiam in M. Lepido fuit, quod .

Priusquam moreretur, praecepit filiis, lecto se strato sine Iinteis, sine purpura, efferrente in reliquiam &nris etiam modicam consumi pecuniam iussit, dictitans , imaginum specie, non sumptibus, nobilisari mignorum Dirorum uenera solere. Huius in Iocum P.

79쪽

Cornelius Scipio Nasica pontifex maximus Iectus est. Aliorum deinde complurium obitus udmonebant homines, quod initio anni, quum ante aedem Iovis in

Campo Columna cum signo aurato decussa esset, hu-Tuspices interitum magis ramum et sacerdotum fore responderant. Sed et in suspicionem Venisse matronas Crediderim , antiquum eas scelus retulisse: nam et olim Daude muliebri magnus principum Pomanorum numerus eodem anno interceptus serebatur. Certe

Publicia et Lucinia, nobiles seminae , quarum haec Claudium Asellum, illa L. Postumium, qui tertio

an in anno consul obiverat, Viros suos veneno neca- isse arguebantur, cognita causa, quum Vades Praetori dedissent, ad cognatorum iudicium P missae, horumque decreto strangulatae sunt. Ne sic quidem satis expiatae prodigiorum minae videbantur: nisi remo erentur, in quos intentatae illae suissent: ita monitis haruspicum magistratus omnes abdicarunt. XI. Comitia per interregem habita. L. Licinius L. F. Lucullus, A. Postumius A. F. Sp. N. Albinus conseses iacti. Animos deinde, his eventibus tristes, aliae aliaeque perturbationem cauSue ConcuSSE Imaxima fuit omnium, quod in Africa simus Hispaniaque res parum pro Voluntate Senatus suCCESSerant. Ex Africa filius Masinissae nuntiabat, se Per CauSam deprecandi Pro exsulibus cum friare Micipsa. Parentis missu, Carthaginem uenisse: ceterum in urbem non esse admissos: et sibi, quum re reteretur, at Hannibale Samnite, qui caput factionis popularis esset, insidias structω, et ex comitatu suo quosdam interemptos', seiuga salutem quaesiuisse. Ceterum Pro comerio se af

80쪽

ferre, carthagine delectus agi, Parari claram , neque

dissimulanter iam aut obscure bellum contra Romanos strui. Non erat ita prostratus domestico vulnere Catonis animus, ut aut publicis consultationibus abstinendum, uut de solito rigore quidquam remittendum esse, duceret. Itaque tum quoque, ut semper, bellum indici Poenis oportere, magna asseVerations tendebat: neque segnius opinionem suam P. Scipio Nasica tuebatur , Omnia Aria e retunda. Sic iterum in hane sententiam discessum , saeto senatusconsulto, uti docem legali quamprimum materentur, Neculaturi, quid Carthaginiensibus animi consiliise esset.

XII. Interim Celtiberorum Iegati, quum Romam pervenissent, diversimode excepti sunt: nam qui a sociis civitatibus venerant, iis in urbe hospitium praebitum : reliqui trans Tiberim manere iussi. Dissenatus, priores Vocati sociorum oratores, civitatis cuiusque separatim, eandem in Sententiam verba Cerunt: Eam esse conditionem Hispaniae, ut alias nihil carius romano imperio, aliis nihil intolerabilius rideatur: has inter factiones necessario intuta inimicaque omnia esse: nec alteram Posse Gallia in fortuna cons stere , nisi d ressis Partis alterius inritas. re Quod si is igitur, aiebant, duces vestros exercitusque bello is nondum conse in ravocatis, nihil futurum est ceriis tius, quam ut in nos, tanquam proditores patriae, M omnis communium hostium cooriatur impetus: nam

in si hoc constiterit, arma Vobis impune inserri posse, ,, neque aliud indes timendum, nisi ut vindictam mi-M nitemini, deinde omittatis, non erit tam imbecillis 1 animi quisquam, ut vim romanam sibi magnopere,, sonmidandam esse putet. Eorum deinceps exemplo