장음표시 사용
651쪽
tio esse. Aiunt autem quidam dc simile a simili
vide cura. pati. hoc autem quomodo possibile sit, aut im-Zim. possibile , dictum est in uniuersalibus sermoni Tex.12. bus de ipso agete, dc pati. Habet autem da- a bitationem propter quid lensuum ipsorum non fit sensus:N quate sine iis,quae sunt extra,non fagustra in ciunt sensum,inexistente igne , dc tetra, bc aIiis rix. r. vel elementis,quorum est sensus per se,aut secunduin prima hu ea, qaα accidunt his. Manifestu igitur est quodam tex. o. sensitiuum non est actu, sed potentia tantu. v de non sentit: sicut combustile non comburitui ipsum per se sine combustivo. combureret enim seipsum nihil indigeret ignis actu existentis'. τ .ss. Quonia autem sentire dicimus dupliciter: potentia enim dc audiens,& videns audire,dc videre dicimus,& si fuerit dormiens , dc quod iam est operas :duplicitet utiq, dicetur dc sensus, hic quidem ut potentia, ille vero ut actu. Similitet autem dc ipsam sentire , de quod potentia exi-τea sq, stit, de quod actu. Primum igitur tanquam sit idem pati , dc moueri, dc agere dicimus. Et
enim motus est actus quidam , impet sectus tamen, quemadmodum in aliis dictum est. Omnias 'i ' patiuntur dc mouentur ab activo, d acturi'' eesistente. Quapropter, est quidem ut i simili
'r patiantur: est autem ut a dissimili, sicut dixi-μ σψμ' mu j. patitur enim quod dissimile est:passum au μ' rem est. ε Diuidendum autem est ec de PN- potentia dc actu. nucenim simpliciter dicim de ipsis. Est enim sic sciens aliquid, sicut si dica
Gς mus hominem scientem,quoniam homo sciςn'. tium est,ic habentium sciqntiam .Est autem , si eut iam die imus scientem habentem graivm 'ricam. Vterque autem horum non eodem mo-
'Π' do potens est. sed ille quidem, Mia senus bu'iusmodi
652쪽
,,usinodi, dc materia est:hic autem , quia volens potens est speculari, ni si aliquid prohibeat eo-
. rum , quae e zrinsecus. . Alius autem iam spe- Tex.16sculans, actu existens, dc proprie sciens hanc literam A. Ambo igitur primi secundum potentiam scientes sunt. sed ille quidem per disciplinam alteratus,& saepe ex contrario mutatus ha- bitu: hic autem ex eo, quod habet sensum, aut igrammaticam,non agit autem,ad agendum, alio modo. Non est autem simplex neque ip- Tex. 17.1um pati, sed aliud quidem corruptio quaedam a contrario,aliud autem salus magis eius, quodi est potentia ab eo quod est actu,& simili sic, ut potentia se habet ad actum. Speculans enim fit, habens scientiam . quod quidem aut non est alterari , in ipsum enim additio est , dc in actum raut alterum genus alterationis est. Quo cir- Tex. .ca non recte se habet dicere sapientem, cum sa- . 'pit, alterari, sicut nec aedificatorem , cum Wdifi- - cat. In actum igitur ducent x potentia existente secundum is sum intel rigere & sapere , non doctrinam, sed altera habere denominationem iustu est. Ex potentia autem existente addisceris, dc accipiens scientiam ab actu existente & do. cente, aut neque pati dicedum, sicut dictum est, saut duos esse modos alterationis, dc eam, quae ad priuati uas dispositiones mutatione : dc eam,
quae ad habitus & ad naturam. sensitivi aute Tex.Imprima quidem mutatio fit 1 generante. cum autem generatum est, habet iam sicut scientiam, ec ipsum sentire. Quod autem secundum actum est, similiter dicitui atque speculari. Differt autem , quia huiusmodi activa operationis extra sunt,visibile,&audibile. similiter autem dc reli. oua sensibilium. Causa autem,quoniam singu- Te - -
653쪽
- obia Iarium quidem secundum actum sensus scientia Ti' - autem uniuersalium . haec autem in ipsa quod in juia modo sunt anima. Unde intelligere in ipso est.
iari, .cij cum vult:sentire aute non est in ipso .necessat, I
' Σ, ... est enim esse sensibile.Si militer autem & hoc se. --Δ habet in scientiis sensibilium , 5c propter eande causam quia sensibilia singularium sunt, & ex
teriorum. Sed de his quide exactius manifestare nascetur Ec rursus occasio. Nunc aute tan-
Tex.6I. tum sit definitum, qubd cum non simplex sit id, quod potetia dicitur, sed aliud quidem, ut si dicamus puera posse militare , aliud autem ut in aetate existetem , sic habet sensitivum. QE' V ς' niam autem innominata est ipsoru differentia. Dimitis determinatu est autem de his quod ali a, dc qu FU modo alia, necesse est ipso pati,& alterari, tan
in pso pati, quam propriis nominibus uti. sensitiuu autem vide cura, potetia est tale quale iam actu sensibile,sicut dimm ctum est.Patitur igitur, non simile existens,pas sum autem assimilatum est,ic est, quale illud. c. ut Secundum. Sensibilia,alia pars esse , alia vero per occident: per se autem, alia propria . cllia
rex.ς3. i ddu autem secundit unumquodque sen-l sum,& de sensibilibus pri mo.Di citu r auteest sensibile tripliciteriquoru duo quidem dic
mus per se sentiri , unu autem secundu accides. Duorum aute, aliud quidem propriu est uniuia cuiusq; sensus,aliud autem commune omnium. Dico autem proprium quidem,quod no contingit alio sensu sentiri, & circa quod non contingit decipi : ut visus coloris , & auditus soni, Ac gustus saporis . tactus autem plures habet dimerentias. sed unusquisque iudicat de his, & non deci
654쪽
decipitur quod color sit, neq; quod sonus, sed
quid sit coloratum aut ubi, aut quid sonatas,aut ubi. Talia igitur dicuntur propria uniuscuiusq;.
communia autem, motus,quies, numerus, re
figura , magnitudo. huiusmodi enim nullius 'mi propria, sed communia omnibus. etenim di tactu motus aliquis sensibilis,& visu. Per seisitui sensibilia sunt haec. Secundum acci- Texse dens autem dicitur sensibile ut si album sit Di - tis filius.secundu accides enim noc sentit, quoniam accidit albo hoc, quod sentit. quapropter nihil patitur, secundu quod huiusmodi est,a sen .sibilia Sensibilium autem secundum se, proprie sensibilia sunt propria,& ea,ad quς nata est sub stantia uniuscuiusque sensus.
CVim igitur est visus, hoe est visibile.Visiis bile autem est , dc color, de quod orati one rex σοὶ
quidem est dicere, innominatum aut m existit, manifestum autem etit procedentibus maxime. Visibile enim est color. hic autε est id,quod in eo, quod secundum se visibila est. secundumst autem, non ratione, sed quoniam in seipso habet causaesut sit visibile. Omnis enim color motivus est eius, quod est secunduperspicui.& hoc est irsius natura. Vnde non est visibilis sine lumine,sed omnis cuiusq; color inlumine visibilis. Ex quo de lumine primo dicε- dum quid est. Est igitur aliquid perspicuum. Perspicuum auid dico, quod est quidem vis fibile,no aute secundu se visibile, ut simpliciterdica, sed propter externu colorem. Huiusmodi
655쪽
autem est aer, dc aqua. & multa solidorum . non enim secundum quod aqua, neque secundum quod aer,perspicuum est. sed quoniam est natu-- ra eadem in his utrisq; & in perpetuo illo quod Teo. sursum est , corpore. ν Lumen autem est actuς huius perspicui, secudum quod est perspicuum: Potentia autem,in quo hoc inest, dc tenebrae. Lumen autem ut color est perspicui , cum est actu perspicuum ab igne aut huiusmodi quale quod sursum corpus. etenim huic aliquid inest . v nu,& idem. Quid igitur perspicuum,& quid tamen, di
dictum est,quod neq; ignis est,neq. Omnino corpus, neque defluxus corporis vllius sesset enim utiq; aliquod corpus, & sic sed ignis, aut huius. modi alicuius ps sentia in perspicuo. neq; enim possibile est duo corpora in eodem simul esse. Videtur autem lumen contrarium esse tenebris sunt autem tenebrς priuatio huiusmodi habitus a perspicuo: quare palam quod Zc huius praesentia lumen est. Et non recte Empedocles, aut si quis alius sic dixit,quod seratur lumen, Mextendatur inter terram ,& cotinens, nos autem Iateat. Hoc enim est δε praeter eam , quae in ratione veritatem. N praeter ea, quae videntur. in paruo Enim spatio latetet nos tab Oriete autem
in Occidens latere, magna quidem multum Pe-τ ex. i. est. Est autem coloris quidem suscepti- seeptiui uum quod sine colore: soni autem, quod sine so- eoAruests. notariae colore autem diaphanum,dc inuisibile,m esinreso aut quod vix videtur , quale videtur,quod tenem aut,quod brosum est. huiusmodi autem perspicuum quiessitiesι .dem est, sed non cum est actu perspicuum , sed
in ., cum potentia. eadem enim natura quandoque
quidem tenebrae,quandoque autem lumen eth. - Non omnia autem visibilia in lumine sunt,
656쪽
sed solum uniuscuiusque proprius color. Qii claenim in lumine quidem non videntur, in tenebris autem faciunt sensum. viqvie ignea videntur,& lucetia. innominata autem sunt haec uno . inomine, ut fungus, cornu,capita pisciu , & fluamae,& oculi. sed nullius holu videtur proprius color. Propter quam autem causam haec vide. tui alia ratio. Nunc autem in tantum mani- TeYfestum est,quod id quidem, quod in lumine vi- '
ἐetur, color en et unde non videtur sine lumine. hoc enim erat ipsi colori esse, motivum esse secundum actum perspicui. actus autem perspicia Iume est. Signum autem huius man in stum.
si quo enim ponat id, quod habet colorem, super i plam visum inon videbit. sed color quidem mouet puspicuum, puta Grem et ab hoc autem
eontinuo dicistente, mouetur sensorium.
Ion enimp bene hoc dieit Democii tu, , Opi- Tex. . natus si fieret vacuum quod medium est, per- Democrispici,utique ex uisite etiam si formica in coelo im male o esset: Hoc enim impossibile est. patiente enim pDiatus essaliquid sensitivo i fit ipsum videre : ab ipso igi- visionem stetur,qui videtur,dolore impossibile est relinqui- ri abH metiit igitur , quod a medio. quare necesse est ali- dio. quid esse medium. Vacuo autem facto , nedum. exquisite, sed omnino nihil videbitur. Propter quam igitur causam colore necesse est in lumine videri dictum est. Ignis autem in utrisq; vi- Propter detur, & in tenebris,& in luminς .& hoc ex ne- quid igitur cessitate, perspiculi enim ab hoc perspicuum fit. t ne sem Eadem autem ratio est, & de sono,& odore. ct in lute nihil enim ipsorum , tangens sensorium , facit videtur. sensum. sed ab odore quidem , dc sono medium Tex. I.
mouetur ab hoc autem sensorium utrunq;. cum
autem super ipsum sensorium aliquis apposue -
657쪽
rit olens, ut sonans, nullum sensum laciet. tactu autem , & gustu sese quidem similiter habet,non autem Videtur. propter quam autem
a. s. causam posterius erit mani festum. Medium autem sono quidem aer est, odori autem innominatum est. communi enim quaeda passio est in aere, di aqua est ut perspicuum colori, sic est habenti odorem quod in viri', his inest. Vide- tui enim & animalium aquatica habere odoris sensum.sed homo, & pedibus ambulantiu Ῥα- cunque respirant, non possunt odorare, non rein spirantia .causa aute dc de his posterius dicetur.
vex. I. T Vnc autem primum de sono, & auditu de- terminemus. Est autem duplex sonus. alius
enim actus quidam est, alius autem. Potentia quaedam enim non habere sonum dicimus, ut spongiam, lanam: luaedam autem habere,Vt aes,. - . . N qu ecunq; solida, dileuia sunt, quoniam pos sunt sonare. hoc autem est, inter ipsum-audi Tex.78. tum facere sonum actu. Fit autem secundum. actum sonus semper alicuius, ad aliquid, di in aliquo. percussio enim est, quae tacit. Vude dc impossibile est, cum sit unum, fieri sonum. aliud enim est. quod verberat,dc quod verberatur,qua . . Te sonta, i aliquid sonat. ictus autem non tu sine latione. Sicut autem diximus, non quorum'. Iibet ictus sonus est. nullum enim taciunt sonu lanae,etsi percutiantur:sed aes, & quaecunque lenia,5 concaua simiaes quid m,quonia lene esu concaua autem reflexione iaciunt multos ictus Post primum, noli potente exire,quod motu est.
658쪽
Amplius auditur in aere,& in aqua, sed mi- Tex.7rinus. Non est autem soni dominus aer, neque aqua, sed oportet solidorum percussionem neri adinvicem,& ad aerem. hoc autem fit, cum permanet percussus aer , & non dissipatur. Vnde , si Velociter oc sortiter percutiatur, sonat. oportet enim ut motus seri Bis anticipet fractum aeris, sicut si acervum , aEt cumulum arenae percutiat aliqyis latum velociter. Echo autem
fit, quando ab aere, uno facto propter V quod Tex.8 Lxζrminauit, & prohibuit frangi iterum aEt re- ''
Pellitur,quemadmodum sphαra. Videtur autem semper fieri echo, sed non clara .quia accidit in sono, sicut di lumine. Etenim lumen semper Te percutitur.non enim fieret ubique lumen, sed tenebrae , extra locum Sole illustratum , sed non sic repercutitur, ut ab aqua, aut aere, aut etiam aliquo alio laeuium , ut umbram faciat, qua lumen determinamus. Vacuum autem recte dicitur audiendi dominus. Videtur enim Tex. esse vacuum aer. hic autem est iaciens audire, cum mouetur continuus , & unus. sed propterea quod fragilis est, non sonat, nisi laeue sit
quod percutitur.tunc autem unus fit simul, pr pter Planum .unum enim est laeuis planum. Sonatiuum igitur est,quod moti uu est unius aeris continuitate usque ad auditum. Auditus Tex. εκ autem connaturalis est isti. propterea autem quod in aere est , moto exteriori, qui intra est mouetur.Vnde non undique audit animal Meque quocunque transit aer. non enim ubique habet aerem , quod moueri debet secundum partem,
animatumq; est, sicut pupilla humidum. Per se igitur insonus est aer, propterea
ad facile dissipabilis est. cu ve o prohibetur
659쪽
propterea quod mouet, illud quidem in pauco,
hoc autem in mulco:quare accidit illud quidem e sse velox, hoc autem tardum. De sono igitur sic determinatum sit. ' Vox autem sonus qui- Tex.8 dam est animati. inanimatorum enim nullum vocem edit. sed secundum similitudinem dicuntur vocem edere, ut tibia, & lyia, & qupecunque
alia inanimatorum tensionem habet, me. NON Vt ε. Ios, & locutionem. videntur enim, quia & vm haec habet. Multa autem animalium vocem no
habent, ut & quae sunt sine sanguine, & sanguinem hahentium pisces.&hoc rationabiliter. siquidem innus aeris motus est. Sed qui dicuntur vocem edere, ut qui in Acheloo sunt pisces, sonant branchiis,aut quodam alio huiusmodi. Vox autem sonus animalis est,& non qVali- Tex.88. bet parte. Sed, quoniam omne sonat verberante aliquo,& aliquid, & in aliquo, hoc avia est aer, rationabiliter utiq; vocem edent haec sola,quaecunq; sus ci piunt aerem. Iam enim eo, qui respitatur, utitur natura ad duo opera, sicut linguJ Natura stiad gustum . & locutionem ς quorum gustus qui tur aere odem necessarius est, unde & pluribus inest, in- rini iur
calorem interiorem,tanquam necessarium cau- ra, si ut sa autem in alii; di cta est Zc ad Voce,Vt bene fit, rua ad su- Instrumentum autem respirationi guttur. cuius aute causa haec pars est, pulmo, hac enim cutionem. particula plus habent caloris pedestria aliis. In - Tex.89. diget autem Uspiratione & qui circa cor locus primus .unde necesse est intro respiratum ingredi aerem. Quare percussio restir ti aeris ab . anima, quae est in his partibus,ad vocatam arte μη omne
etiam vox est. Non enim omnis animalis sonus
vox est, sicut diximus: est enim & lingua sona ηM MN v. Aristot.De Anima s S
660쪽
te, sicut tu cientes: sed oportet animatum esse verberans,& cum imaginatione aliqua. ssignificativus enim quidam sonus est vox, α non respitati aeris , sicut tussis , ted illo verberat eum, qui est in arteria ad ipsam. Signum autem est,tion posse Vocem edere respiratem, aut e Spirantem, ted detinentem .mouet enim illo retinens. Manifestum autem dc cur pisces sine voce sunt. non enam habent guttur. hanc autem Partem non habent,quia non recipiunt aeIem, neque respirant.Sed qui dicunt sic peccant. Propter quam igitur causam alia ratio cit.
DL odore autem, & ollactibili minus facile
determinabile est di etis . non enim sic manifestum est quale quid sit odor, ut sonus, aut lumen , aut lor. Causa autem est, quia sensum hunc non habemus certum, sed peiorem multis animalibus. praue enim odorat homo , dc nihil sentit odorabilium sine molesto , aut iucundo, tanquam non existente certo sensorio. Rationabile autem est sic & quae duros oculos habent colores sentire ,& non manifestas ipsis esse differentias colorum, nisi terribili re, di non terribili , sic autem & odores hominum genus. Videtur enim proportionem habere ad gustum. & similiter species saporum cum iis, quae sunt odoris. Sed certiorem habemus gustum, propterea quod ipse quidam tactus est. hunc autem habet sensum homo certissimum. In alii : enim superatur ab animalibus multis. secundum autem tactum multo quam caetera. excellentius percipit. unde dc prudentissimum animalium est, signum autem de in genere hominum a