장음표시 사용
31쪽
16 Jo. LELANDI COMMENTARII rem pertinet, Britannis cum e rapitu, atque adeo gentibus aliis communis erat: videlicet poena flagitiis de- bita. Sacra vero in Dianae templo facta, cum ritu quodam conspirant dritannorum vetustissimo. Colebant Bri-ranni insulam silvis, & ferarum gregibus abundantissimam. Hinc Dianae numen illis δc celebre & magnum. Nota tiri Britannorum parentis termaxiini ad Dranam, quam
Diva potens nemorum, terror silvestribus apris, Cui licet anfractus ire per aethere .
Sunt qui putent, hos versiculos non a Galfedo Monemurensi scriptos, sed apud Gudam inventos, & ab interprete
suo loco appositos. quisquis eos scripsit, certe eleganter scripsit, sic vena aurea Romanum leporem exprimit. Primi versiculi caput refert nescio quid Matianum. Postremo perdicem locutam esse, & prophetae adimplevisse munus ;haud diversum est ab aquilae nobili facinore, quae fata P Iaduri urbis Diotreum olim magnificentissimae cecinit. Et ut placet etymon nominis Aquilae, ita certe non displicet in Perdice annotatio. Illud interim audire volupe est, inscripsisse priores didia Perdicis memorabilia marmori, gratum posteritati spe staculum dum reliquum. Quam vellem legisse, aut intellexisse potius patrium illud antiquissimum idioma; ut vel inde probe intelligerem, qui charactereS a liquae Britanuorum linguae, quae compoutio: aut, ut illud non succedat, versus saltem Glia interpretis vidisse. Tempus edax utrumque abstulit, Perdicis nomen.
C A P. X. De Hemm dio U Oronio.
PLEM MYDII & Oronii nomina, Graecam origi
nem reserentia, vulgo eruditorum non modo incognita
sunt, sed ne audita quidem unquam. Crediderim vero causam esse bella, Pictis, Scortis, Hibernis, denique & Maronibus Britanniam immisericorditer devastantibus, quominus illustria antiquitatis cum nomina, tum monumenta
posteritati innotuerint. Hanc ego tam insignem cladem dum animo volvo revolvoque , de gloria antiqua quidem illa Eritanniae, patriae meae, restituenda cogor profecto in
32쪽
i atque adeo u flagitiis y. um ritu olebant Bri
mori, phum velles acter ast DE SCRIPTORI Rus BRITANNICIS. 1 tum non desperare. tam sunt obducta omnia crassis ten
bris, & temporum iniquitate. Unicum morbo remedium est, solicite domi forisque disquirere, forulos omneis excutere , bibliothecas denique penitus introspicere. Disquirenti autem candidus se mihi offert mitis Gregorius Ginabaeus, Ferrariensis, antiquarius magnus, idemque in omnibus linguis artibusque, virum quae decent liberalem, plane exercitatissimus. Is adeo secundo de Historia metica dia logo haec, homo suavis, in Eritanniae nostrae tum laudem tum gloriam resert. iIanni tametsi penitus, ut ait poeta, nostro orbe divisi, poetas semper amaverunt, at que inter eos Plemn Festis, Oronius, & Gildas celo brati fuerunt.'' Optime sit Gyratri, qui haec in lucem protulit. Utinam & autoris nomen desideratum una cum luculento testimonio in medium produxisset.
CLAUDIA Rusina, foemina incomparabilis, Roma-ncirtim confirmato in drisannia imperio, ita & elinquentiae & eruditionis ornamentis plane clarissimis enituit , ut inter minora selene lumina merito quidem videretur. Senserat has in virgine praelucere dotes Aulus Pudens, ta manus, vir senatorii ordinis , qui tunc in Britannia in Provinciam redacta, inter legionum duces fortitudinis titulo eminuit; ' & modis contendebat Omnibus, connubio speciosam sibi adjungere. Amor hinc ex consuetudine coaluit, & tandem data est Pudenti conjux Claudia. Ille vero, ut bonarum artium & facundiae torrentis cultor iiummus erat, ita & eodem titulo Valerio Martiais, poetae elegantissimo, tum cognitissimus, tum familiarissimus: unde factum, ut Claudiam, musarum delicias meras, uno & altero epigrammate, in mariti gratiam, aeternitati consecraret. Epithalamium hoc etiamnum extat quarto libro ui
grammaton :Claudia, Rufe, meo nupsit peregrina pudenti'. Macte esto tedis, o smenaee, tuis.
Tam bene rara suo miscentur cinnama nardo,
Usca Theseis tam bene vina favis.
33쪽
18 Io. LELANDI COMMENTARII Nec melius teneris junguntur vitibus ulmi; Noc plus lotos aquas, litora myrtuS amat. Candida perpetuo residet Concordia lecto,
Tamque pari semper sit Hemius aequa jugo. Diligat ipsa senem quondam; sed & ipsa marito,
Tunc quoque cum fuerit, non videatur anus.
a1 Iialis insuper, libro Epigrammaton undecimo, eandem accuratissime tum ab eloquentia & forma, tum foecu ditate collaudat Claudia caeruleis cum sit Ru ba Britannis Edita, cur Iatiae pectora plebis habet Quale decus formael Romanam credere matreSItalides possitnr, Atthides esse suam. Di bene, quod sancto peperit foecunda marito, Quot sperat generos, quotque puella nuruS. Sic placeat superis, ut conjuge gaudeat uno, Et semper natis gaudeat illa tribus. Scripsit nostro faeculo Ioannes Pinus, Tolosanus, egregium de Claris Mullaribus librum, in quo magnifice de nostra Rufina & loquitur & sentit, maxime de ejus facundia. Haec sunt quae de Clauda, inter mulieres ave certe r rissima, cognitimma esse volui.
C A P. XII. De Lurio Britata iram Rege.
LUCIUS Britannorum rex, tempore me i& Commota imperatorum Romanorum, ab insigni quadam virtilatum excellentia MAGNus dictus, elucet rectius exterorum, quam domesticorum frequenti testimonio: quanquam nec suorum destitutus laude ; sed ea subinde dc brevior & to. nuior est, quam ut majestati tanti principis undecunque προ spondeat. Praedicat quidem Britannica; Historia, Lucium per oratores cum KkuIherio Pontifice Romano de fide Christiana solicite juxta ac pie egisse; eoque pro cessisse, ut, Persuasione fingatis & Damiani Apo lorum in Britanniam commigrantium, relictis idolis, uni Christo servatori se t tum submiserit. Adventus autem horum Apostolorum, Mfactorum memorabilium ab iis gestorum, cum alii multi, tum - 1 Praecipue
34쪽
alti, tuin Da Sc RIPTO QRus BRITANNICII. I9praecipue Succetius, qui & postea Patricius appellatus est, Hibernorum insularium Apostolus, clatissime meminit in epus tu quadam, quam de Antiquitate scripsit AEasenica. Ptolemaeus Lucensis, Bibliothecarius, si recte colligo, Romanae sedis, in Eleutheris Pontificis vita, accurate Lucis religionem commendat, celebrat, extollit etiam. cujus de industriam imitatus quidem sedulo Platina non parce Lucium collaudat. Agexander Mechamitis idem facit in elegantis simo de Sapientia iuvina libro ; cujus de hoc distielion est: Prima Britani larum fidei lux racius esse. Fertur, qui rexit moenia, Aute, tua. Ed haec, tanquam receptissima, publice leguntur & constant. At ego longo tenebar plane desiderio pernoscendi quid bonus ille LMius 1 Christiana religione suscepta fecerit. Solicite ac curiose quaerenti Hermanuus Scheribus Germanus haec tandem mihi retulit in chronici s ab eo editis quae ad institutum in primis faciunt meum. Lucius, relicti patria, regnoque, Galfum ingressus est: deiiide Rheriam petiit per Augustam civitatem, ad Curiensem urbem pro- ficiscebatur. hos populos Domino subjugavit, virtute ae miriculis clarum, iDique in pace quievit. Emerita autem sonor ejus in castello finitimo, Trinus appellato, martyrii ' coronam aeternam meruit. Hus festivitas tertio nonas De- cembris celebris habetur. totamque Havariam & metiam UChristo aequisivit. V Optime sit felicibus calamis, qui haed in gratiam postm statis pinxerunt. nec minus opto Sehe-
alio eadem tam opportune repetenti.
. CAP. XIII. De Elvano di Meduino.
RS,L V ANUS & Me minus, viri in primis memorabilies:
Cusiciti interiissent , nisi felix easus illos ab indigna oblivione commodum asseruisset. Quare operae pretium duxi: si testatissimum facerem, quid mihi in hac parte acciderit. Ahnis' ab hinc tribus, aut eo amplius, auctioni veterum librorum interfui, motus a quodam familiari amico, qui me hujusi di supellectilem magni facere certo sciebar. Hic ego non carbones, sed thesauros inveni: nempe Oresten, tragoediam antiquissimi sed autoris hactenus mihi incerti ΗΟ-Ba minist
35쪽
ao Jo. LELANUI COMMENTARII minis, non iambicis senariis, verum, quod admiraberis, hexamctris heroicis accuratissime scriptam; conjectura tam tum est, opus a Pomponio Secundo poeta conseriptum. Praeterea Sulpisii Severa theologi es. aliquot opuscula inveni. Sed inter caetera, dum forulos omneis diligenter excuterem,
incidit mihi in manus Galfredus Monumerenses, qui Hist
riam Britannicam interpretatus est; cui etiam adjunctus erat libellus de rebus Britannicis, sine ulla tamen autoris mentione ; in quo, praeter alia, haec nunquam prorsus a me antea
audita, nedum lecta, ossendi. Anno uomini I s6, racius Britannorum rex ad Eleutherium P. R. legatos misit, scit. Et num & Misistim, ut juxta ejus admonitiones Chri- stianus fieret: qui eosdem legatos baptizavit, & catholica fide suscepta ordinavit Elmanum in episcopum, Medianum
autem in doctorem. V Haec ego ad verbum ex veteri historia, quae mihi non modo venerandam antiquitatem, sed & veritatem prae se ferre videntur. Nam multi autores, inter quin& Holemaeus Lucensu, qui vitas RR. Pontiff. scripsit, adfirmant Lucium Britannorum regem literas de fide Christiana accipienda ad Eleutherium misisse. Nec dubium id quidem est, quin & graveis, juxta ac eruditos viros una cum epistolis tam magni momenti miserit. Immo quid si Elsa nas & Me vinus, ante acceptam legationis provinciam, di Christianis, qui circiter tempora Apostolorum ex Gallia ita Britanniam commigrabant, ut refert Meildunensis autore Erectilpho, fidei mysteria didicerint. Certe, ut constat ex libris de Antiquitate messiburge is Monaseris scriptis, duo
decim eremitas, homines Christianos, duce quodam P sepho, scd non illo, nisi ego plurimum fallor, Arimathrano, e Gallia in Britanniam anno a Christo nato 63 venisse, ut evangelium praedicarent, sedemque in Avalmia, loco S marianae provinciae paludoso, posuisse: ita verisimile non est, aut Lucium, aut oratores suos prorsius ignaros fuisse Christianae religionis. Quis enim inter cordatos principes id peteret, quod quale esset, omnino nesciret Forsitan hic aliquis Augatrum & Damianum mihi objiciet, quos multi autores ab Eleutherio R. R in Britanniam missos adfirmant. Ut demus hos ab Heutherio ad Britannos transmissos, nihil obstat, quin & illi Romae ocri ca sim egerint, tanquam a fide leviter praegustata. Non interim
36쪽
DE S RIPTORI Rus BRITANNICI s. IIterim omnino vana conjectura esset, si dicerem Lucii oratores ante acceptam Christi religionem Archi mines , vel Hamines, inter Britannos fuisse. Nam non modo Ptolemaeus Lucensu, inter externos historiographos clarus, verum etiam nostri scriptores adfirmant, principes mystarum, qui ritus & caeremonias in templis deorum Britannicorum curabant, Archi mines, aliosque paulo inferioris notae mystas Hamines vocatos fuisse. Jam de eruditis racti ad Hemherium oratoribus, quae volui omnia dixi. Vos, mea maxima cura, Antiquarii, favete linguis & animis ejus industriae, qui haec in vestram glatiam h tenebris in lucem protulit. Sic plura & meliora per totum hunc late inte seret librum.
A MPHIBALI vitam scripturo mihi tot crassissimae
I R. tenebrae undique 1 oriuntur, ut qua potissimum parte lucem sequar plane nesciam. Eluctabor tamen per
quascunque nubes, comparatis in hunc usum ex veterum
autorum libris facibus. Ad rem igitur. Amphibatis, ut ego nuper ex historiis Abanensis coenobii didici, in Cambria Ocelegiae natus fuit, Graecaeque & Latinae linguae, Romanorum morem & industriam secutus, etiam puer Operam dedit. Deinde, accrescente aetate, Romam se contulit; ubi bonas artes, una cum Chrisiana religione pleno ore, veluti ab ipse fonte, hauriebat, addocente Zepherino episcopo Romano. Invidebat tamen illi nescio quis cac mmon hanc felicitatem, immo universae urbi invidebat. Nam ecce DiocleIianus imperator, furiis agitatus, severis simis edictis jussit, ut Chrsiam nominis professores non modo in urbe, sed in orbe toto exquisitis poenis cruciarentur. Perculit haec immanis crudelitas innocentis animum, usque adeo, ut necesse habuerit post magnam de Chri a. nis stragem factam, istinc ex urbe fugere, & Britanniam, sed latenter, repetere. Jamque Verolamium, nobile municipium, cujus ruinae viginti passitum millibus 1 Lon inoxia Vethel lana etiam nunc extant, pervenerat. Ibi, sive ita casus, seu amicitia tulit, ab Abano, viro magnae nobilitatis, in hospitium receptus est; cum quo postea tam bene
37쪽
et a J O. LELAN PI COMMENTARIT illi conveniebat, ut longum quotidie sermonem de C tuo, Mejus religione facerct. Audiverat & ante Albanus de Chrisso: a quo, ut neque ab ejus doctrina, non1 abhorrebat: sed
communis Verolamiensium error credidit, illum de numina Ostiuis, cujus ibidem celeberrimum templum erat, rectQlcntiro; donec Maximianus Herculius, & Asclepiodotus tyrannus per Britanniam in Christianos misere saevirent. Tum Vero apparuit, quam ex animo Christum coleret. Nam pro
Amphibuis, i satellitibus ad supplicia qua sito, ultro se CX-hibuit ; tormentaque gravissima, ac tandem mortem tulit.
sed de Abano fusius in libro Civilis Hismae, sive de Ansuetiatase Bruannica loquemur.
Interea quid fecit Amphibalus p Certe, Albano consultore, surori ad tempus cedebat, conferens se in Cambriam, Natale solum. - Sunt qui ad Venetos recta ivisse putent. Veneti, qui vulgo Menedoti, ea gens sunt, quae hodie aquil nareS Cambriae partes incolit. Ego vero ad LPanos fugisse illum puto. Erat illo tempore L cannm urbs totius Cambriae clarissima, sic dicta, quod in ripis Istae fluminis sita esset: quam recentiores Brisannice vocabant Cair Leon ar male, i. e. castrum vel civitatem legionum super Lycam; δc Antoninus, si recte memini, Lycelegiam appellat. Hic, ut ego se cile credo, Amphi.alus aliquandiu cum Pullo & Aarone,cjusdem urbis civibus nobilissimis, moratus, effecit, ut pro Grini causa gladios & dira tormenta libenter paterentur.
Scribit Ioannes Rosius, Vmovicenses, in libro de Episcopis
Miscensibus, magnum numerum audientem doctrinae. '
-ibati impiorum telis occubuisse, in loco, qui ab eventu ' Lichelaid, id est, campus cadaverum, dictus est.' Haec ille. Quocunque fugerit Amphibalus, certum est revoca gm sume a persecutoribus Grisiani nominis Herolametum; ique, post multa exquisita tormenta, lapidibus obruis tum fuisse. Requires hic rsitan plura de ejus eruditione, & nuru aliquid posteritati per libros reliquerit. Ad quae ego haec in Praesentia respondeo, illuro non levia eruditionis signa in persuadenda religione Christiana ostendisse; sed libros, si quos scripsit, a tyrannis igne consumptos fuisse. Nam ea
prima cura erat, ne nova religio late serperet. Quamquam uoi non tam scriptoruin, quam eruditorum ilhistria nomina aeternitati
38쪽
Dg Sc RIPTORI Rus BRITANNICI s. Σ3aeternitati consecramus. At si quem nunc juvat plura de Amphibalo novisse, legat anonymi autoris antiquissimi librum de Amphibali & Albavi martyris. Anonymum ideo appello, quia scribit se metuisse vim gentilium, id est, ut ego interpretor, Saxonum infidelium, eaque de causa librum sine ulla sui nominis mentione edidis c.
D Helena, foemina tam illustris quam quae unquam
fuit maxime, locum jure quodam optimo inter claros viros postulat; cum quod aliis multis virtutibus ornati L. sima, tum praecipue quod literis, de quibus nos agimus, belle instructa fuerit. Age igitur tantae heroinae genus, & vitam altius repetemus. Coilus, qui in Artannia, sublato Asclepiodoto tyranno, regnavit, Helenae pater fuit. De matre autem quamvis multum & diligentissime quaesiverim, apud antiquarum rerum scriptores nihil hactenus inveni. Multa tamen conjecturam mihi faciunt, illam h nobilibus utrinque Ortam fuisse parentibus. Educatio vero talis fuit, qualem cordati multi, in hac nostra aetate, in principum liberis desiderant. Nam praeterquam quod 1 teneris annis sobrietari& pudicitiae, virtutibus plane maximis, assueverit; literas etiam, quantum sexus patiebatur, didicit. Nec difficile quidem illud fuit, praesicrtim eo tempore, quo RomanI, non
modo Latimae linguae autores, verum etiam doctarum artium
professores, divisum in hac insula cum rivisannis imperium
nabuerunt. Unde certe crediderim linguam IIanumam,
quae, ante adventum Caesaris, partim Hebraica & Graeca, partim etiam barbara fuit, quemadmodum & Galgica; longa consuetudine, redacta, licet aegre, in provinciam insula, sesqui latinam factam fuisse. Miserat circiter haec tempora S. P. . . Constantium, patricii ordinis virum, in Britanniam, ut provinciales in Officio contineret. Huic Collas advenienti, tanquam Romanorum legato, adsurgere: & quae pacis erant omnia facile promittere. Quid multis moror Τam bene inter illos conveniebat, ut paulo post, mortuo Collo, regnum Britanniae cum Helena, unica eius filia, acceperit. Poteratque forsitan, pro autoritate sua, sceptro insulae sine hujusmodi connubio
39쪽
al Jo. LELANDI COMMENTARII ' nubio obtinuisse. Consilio tamen optimo usius est: nam regiae puellae nuptiis, non modo Britannorum animos sibi conciliavit, verum etiam imperium sibi suisque firmum, stabile, certum reddidit. Non possum hic non vehementer insurgere in illos, qui
falso scribunt Helenam stabulariam fuisse, & Constantii
concubinam. Nam si ex tam humili fuisset genere, nec Sextus Aurelius Victor, nec Eutropius, ut neque Pompo nrus Laetus, aut Ha ista Eenarius, qui vitas Consantii Zc Constantini imperati. multa cum fide posteritati tradiderunt, silentio praeteriissent. Solus Ambrosus videtur locum
dedisse errori, quo Helena stabularia sed bona dicta est.
Quare tantum aberit, ut eius in hac parte autoritati subscribam, ut modis omnibus dissentiam. Quid si turpissimi P
daer hanc infamiam commenti sunt, quod viderint, ind luerintque, pulcherrimam basilicam 1 iancta foemina ere ctam eo loco, quo Christus O. M. inter jumentorum prinsepia natus est. Certe, quae D Ortim malitia fuit, facile adducor ut credam, ab humili stabulo, quod magnis merito Gyarum palatiis praetulit, stabulariam per contemptum fuisse dictam. Haec, ut ingenue fatear, opinio alium ante me autorem habuit. Porro cur ab Adhelmo ψ . cap. libri de Virginitate pellex vocetur, non satis video, quemadmodum nec cur da v II. cap. primi libri Hi oriae -- g canae concubina appelletur; praesertim cum ab antiquis autoribus, Latinioribus quidem illis, nusquam prorsus h iusmodi notetur stigmatibus. Eutropius, 1ed citra infamiam, refert ConsauIrtim, tantum non compulium, post Caesaris acceptum nomen, Helenam repudiasse, ut Theodoram, Maximiani Hercuri privignam, inperinduceret. Nullum illic nec de pellicam, nec de concubinatu verbum. absit igitur procul a candido lectore tam sordidarum rerum vel suspicio omnis.
Sed ad Constantium redeo, cujus in dritannia imperium tam quietum fuit, ut nihil supra. Accessit & illud ad summae raelicitatis cumulum, quod Consantinum ex Helena uxore sua genuisset, quem probitas, quem virtuS, quem fortuna, tanquam individuae comites, etiam adhuc juvenculum, non tine multorum invidia, & maxime Galerii, s
suebatur. O terque Puer que felicem diritanniam , quae
40쪽
Da Sc RIpTORI Bus BRITANNICII. zytalem ac tantum orbi primum ostendit. Ο feliciorem Hel vom, quae talem peperit, cujus postea auspicio Chrsia rum res publica in immensum excrevit. Certe fatale quis dam fuis1e arbitror, ut quemadmodum Graeca Helena mutitis Asam calamitatibus misere adflixit, ita druannica H lena magnis adornaret commoditatibus. Erat jam senio &morbis gravatus Constantius, cum filius ejus Constantinus, Galerii Maximiani tyrannidem fugiens, in Britanniam re diret. Fuit ille reditus patri longe jucundissimus, quia quem paulo ante & Caesarem & haeredem fecerat, videre gestiebat. Quid multis moror Parvo post tempore Consantius diem obiit, & Eboraci sepultus est.
Non hic institui res gestas & fortia Constantini facta j
sto encomio prosequi. Aliud ago, nempe ut Helena nostra aliquanto oratione clarior fiat. Fiet autem nulla magis ra- , tione, quam si ostendero, quibus modis religionem promin
uerit inrisianam: a qua sola filii in imperio successus
Omnes, tanquam h fonte perenni, scaturiebant. Juvat it que paulo altius rem repetere. Lucius, Britannis rex la catissimus, fidem per evangelicos praecones, ab Eleutherio P. R. ad se transmissos, accepit; mansitque illa in muli rum Britannorum pectoribus sincera & illaesa, donec Amximianus Hercunus, Diocletiani in imperio sociuς, & Asci piodotus tyrannus, per totam late insulam, Chrsiani nominis professores tam exquisitis tormentis laniarent, ut nullum omnino crudelitati relinquerent locum. Perculit subito calamitas insulanorum animos, &, ab illo templis eversis ac sacris libris igne consumptis, fides cum religione per muti tos annos in obscuro latuit.
Quanquam paululum quiddam Grisianis licuit resipirare sub GH, qui tyrannum extinxit, & de fide bene sentiebat.
sed breve ejus imperium religiosis Eritannis multa comm da abstulit, succedente praefertim Consant o, homine Romano & idolorum cultore. Ucrum, postquam ille fato functus fuisset, filiusque ejus Consanimus regnum accepto set, Helena, quae de fide juvencula a patre audiverat, magni merito secit. Nec antea promovere causam religionis, vel per momentum temporis cessavit, quam persuaserit se tissimis argumentis filio Christianum nomen in honore habendum. Ecce nobilissimae heroinae nobilius consilium. Ut-