장음표시 사용
41쪽
quorum vis δί rtunae conditio infima est,bene de Rep. meritos,percipe.i. libertate ciuitate publice donari videabamus. An aute omnes in ciuium numero haberentur ij
rui ciuitate donaretur,quaestio est.Augentque huius lociifficultatem Ciceronis & Festi Pompeia pugnates inter se sententiae. Nam municipes hic negat ciues csse,in iisq; nonnullos populos nominat, quos Cicero donatos dicit ciuitate. Festi verba haec sunt, Municipium id genus hominum dicitur, qui cum Romam venissciit, neque ciues Romani essent, participes tamen fuerunt omnium reruad munus fungendum una cum Romanis ciuibus . praeterqua de suffragio serendo, vel magistratu capiendo. Sicut fuerunt Fundani,Formiani,Cumani,Serani, Lanuuini,Tusculani, qui post aliquot annos ciues Romani effecti punt Ciceronis haec in Corneliana, Itaque & ex Latio multi,ut Tusculani & Lanuuini, & ex caeteris generibus gentes uniuerse in ciuitatem sunt receptae, ut Sabinorii, Volscorum, Hernicorum. Atque haec illi: Quae dissident inter se, nisi Cicero loquatur de eo tempore, quo ait Festus illos populos cum iam venissest in ciuitatem, ciues esse factos,aut certe recipi ciuitate vel 4n ciuitatem,&donari ciuitate, non idem declarent,vod ciue fieri,sed tantum quantum id quod ait Festus, venire in ciuitatem, id est, participem fieri omnium rerum ad munus fungenduVna cum Romanis ciuibus, praeter ius suilragij fere di ge- redique magistratus. Quod ut credam, facit ille Liui j locus,qui scriptus est in xxxv III . libro, quo quidem Formianos , Fundanos de Arpinates scribit ius habuiste fer di suffragi j anno fere D X V I. post urbem condita. Eius verba perscribenda censui. De Formianis,inquit, Fundanisque municipibus Arpinatibus.C. Valerius Tappo
Trib. pleb. promulgauit, uti iis su stragi j latio nam ante
sine si stragio habuerant ciuitatem effici. Acerranis autem in vi II . libro sine suffragio ciuitatem datam scribit his verbis, Romani facti A cerrani lege ab L. Papyrio praetorelata, qua ciuitas sine suffragio data. . Ciuis
42쪽
Ciuis autem Romanus hic a caeteris differebat , quod
sic erat urbis Romae, ut alterius esse non posset, cum alij possent ciues csse aliarum citam ciuitatu. Quod in Cor neliana oratione Ciccro docet, Atqui caeterae ciuitates omnes non dubitarent nostros recipere in suas ciuitates, si idem nos iuris haberemus,quod c teri Sed nos no poscsumus & huius esse ciuitatis, & cuiusuis praeterea: caeteris cocessiim est. Itaque in Grscis ciuitatibus videmus Athe . nis Rhodios, Lacedaemonios, caeteros undique ascribi, multarumquc csse cosdem homines ciuitatum. Quo errore ductos vidi cgomet nonnullos imperitos homines nostros ciues, Athenis in numero iudicum atque Areopagitarum,certa tribu,certo numero,cum ignorarent, si illa
ciuitatem cssent adepti, hanc se perdidisse, ni sitosti minio recuperassent. Peritus vero nostri iuris aσ' oris nemo unquam, qui hanc ciuitatem retinere velaeon aliam ciuitatem se dicauit. Hoc autem ius cadem oratione co-
paratum esse dicit ab initio Romana: Reip. O mira,praeclara atque diuinitus iam a principio Romani nominis a maioribus nostris iura comparata, ne quis nostrum plus quam unius ciuitatis esse possit.Dissimilitudo enim civi tatum varietatem iuris hancat necesse est. Quoniam qui ciues sint quique de plebe homines no sint in ciuium numero reponendi, satis demonstratum est, nunc non ali num crit,quae aetas in ciue desideretur,exponere. Neque
enim pueri omnino cives habendi sunt: sed solum quadaex parte,vcl inchoati Zc imperfecti, quod nondu pcr aetatem ciuilia munera sustinere possint. Eos sic appellat Aristoteles in tertio libro de Rep. γγ γυ αλκεις ώ- me, ηι - λιτα op αμπως πιλι ι α ρι ἄνιμο, ιι μυ-,ρi δ ἐI υ χειμαρ.
τολλα νώ - ἰα ' id est, Hoc enim veru est,
non omnes ducedos esse ciues eos, sine quibus csse ciuitas nullo modo potest, quippe cum pueri no eodem modo cives habedi sint, quo viri,sed hi omnino, illi quadam ex parte. Sunt enim illi quidem ciues,sed inchoati. Cum
43쪽
Aristoteles dicit non eodem modo pueros & viros ciues esse, profecto tum demum pueros ciues omnino fieri so litos dicit,cum viri esse coepissent,id est cum ex pueris e cessissent. Atque apud Romanos quidem cum primum pueri pubescere incipiebant in numerum ciuium ascribe bantur,tumque praetexta posita,quae puerorum erat ins-gne cum bulla, virilem togam siumebant, patebatque eis iam ab ea aetate magistratus. Suetonius hoc in Augusto indicat his orbis,Quadrimus patrem amisit. duodecimii annum agetis auiam Iuliam deiunctam pro cocione laudauit. Quadriennio post, virili toga sumpta, militaribus donis triumpho Caesaris Africani donatus est. Ex his vetabis quae de uno dictitur Augusto,ca intelligi possunt quae
ad omnNertinent, ut omnes ROm anno sextodecimo
virilem in sumere solitos intelligamus. Is enim an nus, vel quindecimus ci aetati costitutus cst quam pubertatem voca quemadmodii Aristoteli placet,qui xi ii rnegat annum initio citis aetatis couenire. Ab eis enim qui aetates in septenarium numerum partiuntur, dissentiens 'in septimo de Rep. sci ibit his fere verbis, δυο κλιας αναγν uobi vi qm ρείαν Μ οὶ εἴ-λ
-oi netrae icctμά π δαροῦντες - κλ ωας, γ πολυ-ου η λ , id est, Duae autem aetates sunt in quas disciplina diuidenda neccssario est, altera a septimo. a Iano ad Cum clam primum puer pubescere incipit, altera ab illo ad primum & viccsimum.Nam qui aetates in scpte partiuntur,ij fere errant. Hoc ergo iam intelligimus, pueros in ciuium numero no habitos, nisi quadam ex parte eosque apud Romanos a viris praetexta & bulla esse diuinctos. Plutarchus huius distinctionis aucti orem ponit Romulum. ex cuius verbis 'mise τυροὶ praetextam dici
πω ρουροὶ . Atque etiam carii liberis bullam quam vocant a figura S smilitudine aqueae bullς quς eis a collo
44쪽
dependere praei ercturque pr texta,insgne concesiit. Festus autem Pompeius bullam auream fuisse dicit,disceditque a Plutarcho de etymologia, nec ait pr textam ei purpuram fuisse. Bulla, inquit, aurea iii signe erat puerorupr textatoria, quς dependebat eis a pectore, ut lignificaret eam aetatem alterius regendam consilio. Dicta est autem bulla a Grςco sermone cουλκ, quod consilium dicitur Latine, vel quia eam partem corporis bulla contingat, id est pectus, in quo naturale manet consilium. Itaque Romani cum de pueris suis loquutur, ponere prςtextam dicunt,& virilem tosam sumere. Cicero Philippica secuda, Visne igitur te inspiciamus a pucro ξ Sic opinor, a principio ordiamur, Tenesne memoria pr textatum te decoxisse 3 Paulo infra, Sumpsisti virilem togam quam statim muliebrem stolam reddidisti. Sunt qui pr textam fuisse
dicant intum patriciorum.Plutarchi verba quae paulo sta-praposita sunt, omnium fuisse declarant. Nam cum raptarum virginum Sabinarum liberis hoc ius a Romulo concessum esse dicit, profecto omnium Romanorum liberis concessum fatetur, cum praesertim tum d centum essent solum senatores & de plebe homines ex ea multitudine uxores duxerint. Quod autem Romani de suis loquentes dicebant, pr textam ponere, hoc de aliis expueris &cphebis excedcre,dc Graeci D. arcuctor, de suis dicebat, Demosthenes αυ si φανὰ qub loco suum institutum cum Aeschinis comparat. συ δ' ὀ μνός te
fortuna cum tu a,cuius aduerso flatu, puer in magria egestate educatus es &c. paulo infra. Cum autem ex pueris excessisses corroborata aetate, matri initianti libros legisti, dcc. paulo supra, loquens de fortuna sua, ἐΙ 'ρ ἶ πια'ειν dixit,quod ut alio loco docui Cicero in Archiana oratione,ici excedere ex pueris. Ex quibus perspicuum
45쪽
est,eos qui ex pueris excederent, iam in Virorum num rum ascriptos fuisse. Quod si in virorii, etiam in ciuium, quonia ut ostendimus ae Aristotelis sentetia, non erant omnino ciues pueri,nec eodem modo quo viri erat. Itaque Plutarchus in Antonio de eo loquens εγγῖα. ista λε*κζάρ dicit virilem togam dare. αναλκινθουρη is et
giam a Cleopatra reccptus esset,ciuitatem ad prandia,pocula, potationes, diuisionesque couertit,qubd & virilem togam Cleopatrae Caesarisque liberis daret,& Antyllo. quem ex Fuluia susceperat,puram & iustam daret. ἐγγρα- Φελu ctiam solum verbum cst ascribi in ciuium nullae-ru. ἐγγεγραμμῖδες enim Aristoteles eos, qui ascripti sunt,& professi nomen suu appellat. In tertio de Rep. lib. M
omnino huius participes sunt secietatis, sed quemadmodum pueri qui nondum virilem togam sumpserunt, dc senes qui exauctorati fiunt, ciues quodammodo dicendi. sian non omnino quidem, sed cum adiunctione, illi inchoati, hi veterani. Ciuium enim omnium etiam eorum
qui ciuitate donabatur quos Aristoteles mincn, id est,iactos ciues appellat Adij enim nasciatur ciues, alij cssiciuntur nomina in tabula perscribebantur,quod verbum ο- γράrtip & ἐγγρά ει de indicat. Romae id fiebat apud pr torem, ut ex Archiana Ciceronis oratione licet perspici. An domicilium Romae no habuit is,qui
tot annis ante ciuitalcm datam, sedem omnium rerii ac fortunarum suarum Romae collocauit 8 At non est professus.Imo vero his tabulis professus,quae solet ex illa professione
46쪽
fessione collegioque prςtorum obtinent publicarum tabularum auctoritatem. Nam cum Appij tabulae negligetius asseruatae dicerentur, Sc Gabinu, quandiu incolumis
fuit,leuitas, post damnationem calamitas, omnem tabu .larum fidem resignasset: Metellus homo sanctissimus modestillimiisque omnium, tanta diligentia fui ut ad Lentulum praetorem, de ad Iudices Venerit, id unius nominis litura se commotum dixerit. Lex autem Romae erat, quam Syllanus& Carbo tulerant, ne quis foederaatis ciuitatibus ascriberetur, nisi qui in Italia domicilium habuisset. In eadem oratione, Data est ciuitas Syllani lege & Carbonis,si qui foederatis ciuitatibus ascripti fui csent, si tamen cum lex ferebatur, in Italia domicilium habuissent, & si sexaginta diebus apud Praetorem essent pro sit. Cum hic domicilium Romae multos iam annos haberet professus est apud Praetorem. Lutetiς etiam Parisiorum nemo eorum qui eo habitadi gratia commigrant, ciuis habetur, nisi annum continuum diemque praeterea domicilium habeat. Quod ait Cicero profiteri&prosessio, graece dc ανακμι. dicitur, is autem, ad verbum auctibi est in proximo Ciceronis loco. In Vcnctorum Repub.omnium patriciorum, id est,ciuium nomina in tabulas publicas suo codices referuntur, quod quemadmodum fiat, quaque aetate, dicedum est. Omnes quidem qui annos quinque & viginti nati sunt patricii ij enim soli,ut dixi, habentur ciues cum magistratum adeunt, qui legum custodiam habet, quae Censoribus Romet cura dabatur, apud Graecos iis qui νομο*υλακας ex ea dicebatur, Venetiis autem aduocatorius
appellatur, eique iureiurado obstricti testes duo clari viri assirmat ex patricio patre illos natos csse 5 proba matre, pr sente patre si etiam viuit,sin ille excesserit, matre, sin illa quoque de vita migrauerit, eo qui proxima illum co
gnatione attingat.Is autem qui ex his tribus adest,in verba iurat aduocatorum quos vocant, filium natum esse annorum quinque & viginti, tum omnium nomina in
47쪽
tabulis describuntur. De uniuersitate etiam studiorum quae Lutetiae Parisiorum collocata est frequentissima &clarissima, non alienum erit cum locus dabitur, di sputare.Neque enim ullam esse Rempub.existimo, in qua verius Romanae Reipub.simulachrum,quam in ea, eluceat. Nam & comitiorum eadem est,& fcrendorum sussragio rum ratio,& tribuum ccturiarumque ordo & descriptio. Atque hic quidem duo sunt ciuium genera, ut fere ubique. Prius genus est eorum qui semestre in studiis lepus consumpserin quo exacto tempore apud summum magistratum,qui Rector uniuersitatis recte dicitur nam derector Reipub. a Cicerone appellatur is qui summam ob- obtinet in Repub. auctoritatem, & uniuersitas mundus hic ab eodem dicitur, quod res omnes complexu suo co- tineat. Itaque uniuersitatem a maioribus nostris appella tam hanc 1cholam puto, quod uniuersa artium genera complecterctur cuiuis licet profiteri. In ea autem professione a Rectore ipso leges quςdam recitantur, quas se quisque seruaturum esse iuret. Hinc scholastici iurati vocantur , corumque locus, nomina, in tabulis, aut codice describuntur. Iura quaedam his comparata sunt a maioribus nostris. Itaque sunt illi quidem quasi ciues Universitatis huius tanquam Reipub. sed no omnino ciues, quod eis magistratus minimc pateant. Aliud autem genus est ciuium qui magistratus adipisci possunt, & serre se Traiagia . Nec vero omnes quibus ferendorum suffragiorum ratio patet,iis etiam inest adipiscendi magistratus. Quod enim in aliis Rebuspub. ςtas valet ad gerendos magistratus,hic vel tempus certum Valet, quod adepto eo gradu honoris quod magisterium artium vocant , in docendis aliis ponitur, vel gradus honoris, qui baccadaureatus dicitur,vel licentiae.
48쪽
CORVM MAGISTRATIBUS. LIBER SECUNDUS.
Tque ut aliquando hunc locum de ciuibust concludam, hoc intelligendum est, ut apud Romanos virilis toga insigne erat virorum,
& ciuium, sic apud Graecos fuisse in publicis
Uλιχ m Mil ins Osit,id est,Quod si constet aliquem quippiam eorum vel dicere vel facere quς vetita erunt, isque ingenuus sit,nec dum in conuiuiis publicis accubat, casti-gadus erit ignominia, virgis', cςdendus. Diximus adhuc ρος fuerit origo magistratuum, quot in partes & ordines diuisus fuerit populus & apud Romanos dc Graecos, quibusq; pateat honores. Nuc sequitur ut quomodo cuique magistratus mandetur,doceamus. Et quia hoc totu positum est in ferendis sustragiis,primu qui ea ferrent &MO- modo ferrent,dicendum est Sed quoniam tribus Zc centuriae ius su stragiorum habebant, ab eis capiamus exordium . Tribus quide tres initio a Romulo institutς sunt. Ennij ea est, ut Varro ait in libro de Latina lingua , sententia. Ager, inquit,Romanus primum diuisus in partes tres, a quo tribus Tatiensuim,Ramnensium, Lucercnsiunominat ,Vt ait Ennius.Tatienses a Tatio,Ramnenses a Romulo, Lucerenses,ut ait Iunius,a Lucumone.Sed omnia haec vocabula Thusca, ut Volumnius qui tragoedias Thuscas scripsit, dicebat. Ex quibus verbis perspicuu est,vcrbum tribus Varronis sentcntia, a tribus quod in tres partes diuisus esset ager, esse nominatu. In quo ille Athe-
49쪽
nienses imitatus est. enim dicebatur, ut paulo infra docebo. Titus autem Liuius a tributo pendendo tribus appellatas esse dicit, nec vero has quas Varro tribus vocat, eodem appellat nomine, sed centurias easque equitum in primo libro post Romam conditam . Eodem, inquit,tempore dc centuriae tres equitum coscriptae sunt. Ramnenses a Romulo,ab T. Tatio Tatienses appellati. Lucerum nominis dc originis causa incerta est.Idem paulo supra, populum in curias tripinta a Romulo diuisum fuisse scribit his verbis,Itaque cum populum in curias triginta diuideret,nomina earum curiis imposuit. Id no traditur,cum haud dubie aliquato numerus maior hoc mulierum fuerit,aetate, an dignitatibus suis, virorumve, an sorte lectae sint,quae nomina curiis daret. Omnes qui nostra vel maiorum memoria de curiis aliquid scripserunt, curias & tribus easdem dicunt fuisse. Sed eorum errorem
perspicue & Cicero & Liuius ex nostris,& ex Gr cis Dionysius Halicarnasseus coarguunt. Cicero enim alia comitia tributa facit,alia curiata, ut,cum de comitiis differam, demonstrabo. Titum autem Liuium easdem non appellare tribus & curias, ex iis verbis intelligi potest, quas
in eodem primo libro de Seruit Tulli j Regis rebus gestis
loquens ponit,Nec mirari inquit oportet,hunc ordinem qui nunc est, post expletas quinque & triginta tribus duplicato earum nismero, centuriis iustorum seniorumque ad instituta ab Servio Tullio non conuenire. Quadrifariam enim urbe diuisa regionibus collibusque, quae habitabantur partes,tribus eas vocavit, ut ego arbitror, ab tributo, nam eius quoque aequaliter ex censu conserendi ab co inita ratio cst, neque hae tribus ad centuriarum distributionem numerumque quicquam pertinuere. His
verbis multa traduntur a Liuio, ex quibus id quod volumus, perspici licet, primum duplicatum fuisse tribuu numerum quas XXXV. suo tempore dicit fuisse. Quod si
duplicatae fuerunt, ut ipse vult, & curiae caedem sunt quae tribus,certe cum dicat curias a Romulo triginta fuisse,no solum
50쪽
solum essent quinque dc triginta tribus,sed sexaginta duplicatae. Deinde tribus a tributo appellatas confirmat, cuius conserendi Scrutus rationem inierit,distributa regi ne in quatuor partes,quas tribus vocaverit. Quod si qua tuor erant tantum tribus quς a Seruio institutae sint MappellatGcuris autem triginta,quas Romulus, ut vult invituerit, certe aliud tribuum, aliud curiarum nomine
vult intelligi. Ex quibus perspicuum est, non solum a
Varrone r Liuium verbis, sed sententiis etiam & rebus discrepare,nec easdem esse Liuij sentetia tribus & curias. Quid ergo interest inter tribus & curias dicet aliquis. Equidem cum omnium scripta, qui de his rebus aliquidrcliquissent,euoluissem,qui de horu verborum dissimilitudine melius accomodatiusque ad veritatem Dionysio. Halicarnasseo disseruerit,inueni certe neminem.In secu-do enim libro eorum, quibus Romanorum antiquitates diligetissime persecutus est, scribit his fere verbis, Dicam autem primum de forma Reip. quam ego puto unam ex omnibus maxime seipsa esse contentam de bello & pace. Fuit autem talis partitio.Diuisa enim tres in partes omni multitudine, singulis partibus singulos duces clarissimos homines praesecit. deinde earum trium partium unaquare in partes decem distributa,harum quoque praesectos
elegit viros fortissimos. Vocauit autem partes maiores tribus, & minores curias, quibus nominibus etiam nunc
appellantur. Latini omnes scriptorcs quos quidem legere potuerim nullam huius diuisionis inutionem faciunt. Nam Plutarchus Graecus scriptor in Romulo Dionysij