장음표시 사용
131쪽
et t. o is doloribus simul obortis, non in eodem loco , υehementior obscurae alterum . I. r Tiamsi haec mediea observatio Doloris unicuique nota sit, multos in. . men naturae perscrutatores in admirationem rapuit, sciscitantes in dum & causam huius phaenomeni. Ergo veritas hujus non est multis experimentis confirmanda, sed invenienda est Iox generalis, ad quam hoe phaenomenon referri potest, nam leges naturales nobis innatae experimentis detectae ampliore explicatione ulterius exponi nequeunt ; nisi quod a summo opifice ita sint conditae. II. omnium primo inter medieos constare debet, quid sit Dolor, de quo superius h. 3 i. III. quoque verba fecimus , sed in hoc Ioco ita est definiendus, ut intelligatur cur Vehementior obscuret alterum. Qui rogaret indoctum quid sit Dolere, risum equidem moveret, quum nullus sit, quin interdum Dolorem perceperit, aut vel levi experimento in proprio suo compore potuisset experiri . Illam tamen rem notissimam describere verbis, multis magnam praebuit difficultatem, quia voluerunt ex causa dolorem imserente definire Dolorem : quidam enim dicunt esse impeditum spiritunm fluxum, alii nervorum vellicationem, alii tensionem fibrae nerveae ruptioui imminentis, alii iterum alia adserunt. Sed qui quaerit, quid sit Dolor, ponit Dolorem esse rem incognitam , quam vult habere cognitam per aliquam descriptionem rerum cognitarum , sed non quaerit Doloris causam . Igitur suppeditanda est alia res quaerenti cognita, eui Dolor est compararidus, vel multae res cognitae sunt conjungendae , ut eae coniunctae uno nOmine Doloris exprimantur. Suppono itaque, quaerenti cognitum esse, quid
sit sentire aut percipere sensum ; intelligere quoque quid fit nagratum, quid molestum, quid adversum, quod evitare conatur, si possit. Qui igitur in
suo corpore percipit sensum, sed solito vehementiorein , iunctum eum ingratitudine , tristitia , aversatione, molestia , talis perceptio vocatur dolor . Haec descriptio Doloris propterea non data est , ut rem incognitam exponerem , quasi nulli esset notum , quid si Dolor , sed ut ex separatis rebus in Dolore concurrentibus invenirem , quae sint praeeipue in Dolore observanda. Ita enim invenio esse sensus speciem , atque organis sensuum exerceri , quare Doloris naturam possum ex sensuum doctrina exponere: atque scio causas sensum inserentes, etiam Dolores inferre posse , sed quia Dolor est sensus vehementior, scio, sensus causas majores & validiores in Dolore esse. Denique ex ingrata perceptione colligo , meum corpus inde
aliquod damnum pati posse, aut in parte dolente aliquid interitum mina-xi .
6- doti III. Unus Dolor, inquit, obscurat alterum , quod denotat Dolorem mitio- 'ebe'nem rem non curari, vel tolli, sed minus sentiri, si levior Dolor aliam partem infestat, ne decipiamur in iudicio, ac si ob vehementiam Doloris causa al-- ω. terius mitioris doloris minueretur, sed quia vivida Doloris perceptio solutri- modo obscuratur . Hi duo Dolores possunt esse in eodem membro, vel parte, sed tunc potuisset compressone nervi per Dolorem vehementiorem minui sensus Doloris mitioris ; sed observavit, obscurari quoque Dolorem in quacumque alia corporis parte per Dolorem vehementiorem , ubi nulla potest e
132쪽
suspieio obscurationis ex nervo compresso. Hinc per Dolorem vehementiorem debet aliquid fieri in corpore, quod vividam perceptionem in quacumque alia corporis parte obscurat. Haec observatio generalis est ex sensuum exercitatione deducenda, in qua experimur , unum sensum obscurare non solum alterum, sed inter omnes actiones voluntarias hoc observatur vinculum Mnecessitudo, ita prosunde cogitans imperfectius exercere potest sensus externos & motum voluntarium e sensum externum cum studio exercens minus ualet sensum internum & motum voluntarium exercere. Qui vero motum voluntarium exercet, minus attente operatur sensibus externis & internis.
Omnia haec exemplis vel experimentis illustrare, nimis longum seret: unusquisque hoe in semetipso experiri potest , nisi arte vel consuetudine didiucit , duas tresve actiones voluntarias exercere simul , experietur , non oinnes persecte fieri. Itaque Dolor quia est species sensus, has quoque leges generales sequitur, nihilque arcani haec observatio complectitur . Hoc autem boni suggerit, quod liberet nos a perverso iudicio de Doloris ablatione , dum propter Dolorem vehementiorem in quavis alia parte videatur evanescere . Quare semper in Doloris mitigatione attendendum , num mitigetur obscuratione, vel diminutione causae.
γa. puris generationes riseres , o febres magἰs accidunt , quam
I. IN corpore fano nunquam pus reperitur , est ergo semper morbosus hu- mkis ix I mor, sive maneat in corpore, sive exeat; estque productum actionis uitalis, quia in eadavere nunquam formaetur, aut ulla arte chemica generari potest : nullus enim chemicorum ullo artificio ex quovis humore nostri corporis pus facere potuit. Et in nobis observatur solummodo sermari in i co quodam clauso: nam si ulcus aeri aperto exponitur, in superficie sermaterussam , sub qua pus consectum colligitur, aut si ulcus emplastro vel alio operculo tegitur, fine crusta locus ille pure repletur. Ipsa autem medica menta non conficiunt Pus, quoniam fine medicamentis tamen in nobis sor- matur: sed si quaedam sunt in nobis impedimenta , iis impedimentis sublatis promovetur Suppuratio. Operae pretium erit rimari actionem vitae pus fa- Cientem , & materiem, ex qua sermatur pus. In viventibus duae actiones inveniuntur; una vitalis, qua ex assumtis alimentis conficitur sanguis; atque ex eo reliqui boni & servientes liquores, partesque firmae, qua etiam inutile iactum, vel quod subigi nequit adaptatur evacuationi, & actu expellitur; altera est automatica , ut corruptio, fermentatio, putredo, e servescentia, quorum enectus Chemicus norit artificio suo imitari . Sed neque actione vitali, neque automatica conficitur pus : quod in nobis producitur actione automatica , est corruptum aliquid, minime autem Pus. Invenimus quoque, hoc interesse inter Pus & Corruptum liquorem', Pus habere majo-Xem quam aqua pura specificant gravitatem, in aqua enim dimissum fundum petit, ut nostri humores boni circulatorii; sed Corruptus humor su-Pernatat, uti nostri humores excrementitit. Propterea non inepte dixit Ga-aenus in hoc Aph. Pus esse humorem semi-corruptum , quia notas non ha bet boni & corrupti humoris, sed de utrisque participat, neque productum φsse motu automatico eorrumpente, neque motu vitali moderato : atque Pu
133쪽
ii, MEDICINA HIPPOCRATICA Aph. ro
ris generationem inter bonas m lationes censeri, non tameta esse commutationem in humorem nutrientem sed humoris degenerationem per coe- ruptionem semper esse malum .p--;. II. Constat perpetua observatione solis in viventibus formari Pust sed a suis e ... ctio illa in sanis hoc nunquam facit, ergo hoc fieri debet, si actio vitae arat pust liquo modo ab ordine solito recesserit . Experimenta in viventibus & morbi docent, post maiorem circulationem vel in toto corpore , vel in quadam speciali parte pus prodire : nam post febres ardentes & morbos acutos sepe magna copia puris emittitur , aut alicubi in parte speciali deponitur fine praegressa inflammatione istius partis : vel post inflammationem partieulare pars antea inflammata abscessum purulentum format: imo pars sana vulnerata , vel laesa, ut inde inflammationem concipiat, pus in loco laeso post aliquod tempus colligit. His omnibus constat, circulationem seu motum vitalem per totum corpus vel in speciali parte Armare puς. Sed hoc quoque experimur, eum motum nimis validum non formare Pus, sed abire in corruptionem , quam sphaeelum vel gangraenam vocant. Hinc actio vitae moderata dieitur Coctio faciens humores nutrientes; actio validior autem Coctio materiae morbi in purulentiam; actio validissuria tendit in destrumonem seu corruptelam per nimium morum vitalem : sed actio minor quam in sanis, permittit corruptionem automaticam. Hi ne intellipitur, quantum debet au- seri vel minui motus vitalis in acutis, quum optima mutatio fiat in Pus,
v. instigandus est motus vitalis, si torpeat , sed sedandus , s nimis intensus
sit, ut paulo maiore circulatione humor mutetur in Pus. Ex qua III. In corpore fano nullum alienum morbosum humorem continente in
u--,r nigatur vulnus, eo in loco sermatur pus, ergo materia illa, ex qua forma' tue, est humor nutrititius ex assumtis, vel excrementitius, vel bonus, qui corpori est utilis. Ex tribus his per colorem album decepti existimarunt nonnulli , Chylum commutari in pus, sed in chylo deficit illa naturalis major
gravitas, quae in pure observatur, atque post longam inediam tamen formatur, etiam nihil chylos restet in corpore: taeque excrementitius humor hanc mutationem subire valet , cum corporis actione ad eam specificam levitatem duimis , non patitur tacitum compingi, ut hanc aequirat puris graviata em : Quare verisinde mihi videtur, materiam gelatinosam humorum Zeconeres bilam motu maiore vitali commutari in pus. Cur IV. ta morbis inflammatoriis internis & inflammationibus externis paribis. ,, .is., cularibus, egregia est observatio medica practica, sensim intendi in hi, d Dinis, lores & febres, donee pus si natum, sed eo iacto sensim leniri dolorem Sem febres mitescere sebrem, quia inde Δobis constat, minui posse inflammationis sym- .... Plomata, etiamsi non sit curatus morbus, sed transiit in suppurationem . Atque inde cognosti inus, muri morbus adhucdum versetur in inflammatione , facto vel commutatus fuerit in morbum suppuratorium d ut ita valeat quoque medicus suam si mul mut re medendi methodum. Huius mutationis sic mihi videtur causa . Dum pars quaedam corporis vel a causi mechanica vel stimulo inflammatorio insipatur, sensim motus ex stimulo magis magisque intenditur. ut experimur in parte quacumque irritata, si maneat stimulans causa ,
partes ita sensim magis asitatae, sensim quoque magis calere & dolere incipiunt : hoc si fiat per universum corpus, vocatur febris calida vel ardens,& in parte speciali Inflammatio localis. Ablato autem stimulo sensim quoque ineipit ille motus ex stimulo major compesci, atque Dolor ex eo motu& stimulo natus mitigari . Ita Fus ex hoe aucto motu natum , collemim iri ter causa in stim intem & Partem vitalem, facit, ut stimulans causa non
134쪽
amplius eam partem tangat, quare obvoluto stimulo per pus natum , quietem concedit his partibus stimulo agitatis: quare hoc tempore sensim m1-iore copia puris interposita , & quia sensim quoque instigatus motus coin- pestitue , Dolor & febris ex hoc instigato motu nata minui incipiunt, &ita loco Inflammationis habetur morbus purulentus. Quando ob stimulum minorem minor Calor, Dolor, & Febris observantur.
π N omni corporis motu, quando dolere coeperit, interquiescere flatim las stadinem curat. I. LX phinologicis demonstratum assumo , nam n mis longum seret hie ebriis; a proponere, motum voluntarium fieri alterno copiosiore spirituum motui deis influxu per nervos in istos musculos, qui voluntatig actione exercentur , at- que hoc alterno incitu . praeprimis si vel nimis diu duret, vel nimis sortis sit, ta z. fibras musculares agitatas simili sere modo affectas esse, uti a levi contusi ne, vel frictione unius partis ad aliam , cum musculi alterne non possint constringi, quin simul una fibra mustuli terat aliquo modo alteram, ob quem attritum nimium evitandum Deus posuit inter fibras niastvlares pinguetudi nem , quae motu continuato senfim consumitur, ut tandem circa finem una fibra alteram magis terat. Cum vero ille motus voluntarius diutius continuatus fuerit, spiritus sensim deficere iueipiunt in serviendo : ex hae denique penuria spirituum formatur ad motum ineptitudo, seu impotentia , quae ex motu musculari nata vocatur Lassitudo. Et quoniam continuato illo attritu fibrarum inducitur levis inflammatio, quae eonjunctum Dolorem habet, inde pars illa prae caeteris agitata quoque dolet: ut omnes homines experiuntur, qui sua eorpora diutius ti vallatus exercent. Hoc quia omnibus constat hominibus, existimarunt Interpretes nonnulli, hanc sententiam Hippocrate imdignam esse , quafi nil nisi arcana debuisset noster Auctor proferre . Ego autem existimo, eum, qui sundamenta artis studet condere , oportere notissimas res quoque proserte , ut istis demonstratis possit uti ad obscuriora explicanda , quemadmodum in sequentibua eonstabit. II. Qui post tamdiu toleratos labores suum corpus ad quietem componit, huic non amplius tanta copia spirituum sertur ad musculos, neque fibrae mu- νae Is sculares amplius fricantur es sentit tunc quidem ex spiritibus consumtis ineptitudinem admotum, & molestum sensum in contritis fibris levi inflammatione affectis, sed quia etasat causa duo illa producens, inde corporis actio,im. vitalis ex reliquis humoribus praeparat materiem spiritibus suppeditandis aptam , praeprimis si superdormiat; quare post aliquod tempus restaurata materia spirituam, corpus iterum fit agile, ut antea. Levis quoque inducta inflammatio sensim iterum evanescit, ut si pars ex fricatione rubet, eessante fricatione ad naturalem colorem redit senfim, ita quoqne in his musculis agitatis inducta lenis inflammatio evanescit: atque consumpta pinguetudo per
continuatum motum, nunc per quietem restauratur, ut ita ea pars sintilis fiat, ut erat ante exercitationem. Hae autem ipse momento quietis non restaurantur, ut nonnulli ex hoe Aph. colligere conantur, hoe nimis obesset
quotidianae experientiae, quam ut hoc nescivisset Hipp. Quare ut sensus con- 2 stet,
135쪽
,14 MEDICINA HIPPOCRATICA Aph. r.
stet, hoe modo legendus est hic Aph. In omni corporis motu quando dolere eae inperit , nterquiescere flatim , lassitudinem curat. Monet igitur Hipp. nos non debere continuare illum corporis motum , si Dolorem aut Lassitudinem induxerit, ut multi conantur, ut permotum continuatum superent eum Dol
rem & Lassitudinem ; sed vult, ut talis homo statim quiescat, quoniam quies multo melius curabit Lassitudinem & Dolorem, quam motus continuatus.
L I B. II. APH. XLIX. 4. onsuet; solitos labores ferre , etiamsi fuerint debiles aut senes , insurais , robus is licet oe juvenibus , facilius ferunt. I. R , Ultum valere Consuetudinem in capiendis alimentis, superius Aph.
1 A r6. IV. Aph. II., IU. notavimus, in hoc autem loco sermo habendus , quid valeat consuetudo in corporis exercitiis, de quibus praedicax Auctor tantum valere , ut sepe superet innatam potentiam: sne Consuetudine enim juvenes & robulii facilius tolerant labores, quam senes & d biles, dum tamen contendit, contrarium fieri posse ex Consuetudine. Duae itaque res in hoc loco examinandae veniunt : I an illa veritas experimentis sit firmata. a quali modo nostrum corpus Consuetudine laboris firmatur, ut facilius toleret labores. Monuerat in praecedente, quamdiu labores erant tolerandi, ut conservetur sanitas generaliter in omnibus hominibus tam assuetis quam insuetis. Hoc autem loco indicare vult, quod fialiquis multos & graviores velit serre labores, eum non oportere se statim accingere , sed comparare sibi aliquam consuetudinem . C Deri II. Qui manuum pedumque opera totam vitam assueti fuere victum quae-D Hiv rere , vel qui gladio, saltu , quavisque corporis exercitatione suum corpusti n- satigarunt, a duriore illo labore vix fatigantur: nos vero otiosam vitam ducere consueti, literisque dare operam , interdum levi ambulatione non solum corpus statim sentimus IasIum & ad ulteriorem motum ineptum , atque dolens; sed si obnixe contendimus cum assueto licet viribus minus valente, continuare labores, nostrum corpus veluti comminutum sentitur, ita ut longo tempore egeat , antequam restauratur. Illi vero e contra severiore studio brevi hebescunt, imo ad aetatis constantiam pervenientes ad studia exeolenda se sentiunt in idoneos, dum vero literis assueti etiam in senectute ulterius discere valeant. Tantum valet Consuetudo in nobis. ut non solum corporis actiones obfirmentur, sed & nostra mens immortalis ingenii exercitatione fir metur. An vero certo generi laboris assuetus minus defatigetur in diverso genere laboris, quam qui omnino otiose vixit, hoc generali observatione in hominibus est assequendum . Experimur ab insolitis laboribus magis defatigari quam a solitis , sed tamen corpus laboribus assuetum serre facilius potest quosvis alios labores, quam corpus continuo otio torpens: ita qui exercuit ingenium, quavis quoque alia in scientia valebit magis, quam ille, qui numquam literas, excoluit.
L siccis III. Aliam legem in nostro vivente corpore invenio , quam in ullis rebus Vbi zz mortuis: omnia enim corpora mortua usu deteruntur , nostrum autem corpus inasia D ab exercitiis, frictionibus& attritu occallescit, durius fit & tenacius cohaerens,
M. quod non solum in cute externa manuum &pedum operariorum, verum etiam
in partibus interioribus verum invenimus: hinc in iis aorta callosa imo ossea fuit inventa, & callus obtegens capitulum ossis laxati non repofiti: modo statim
136쪽
non applicetur Vehemetatior attritus, quam cohaesone fibrarum potuisset sis ne solutione sustentari . Ex lege generali ergo constat, fibras musculares toties exercitatas tenaciores fieri, & propterea non tam facile disrumpi posse& inflammari, quam fibrae motui inassuetae. Ex laboribus non ita veheme tibus inassuetis generabitur in manibus rubedo , vesculae aquosae , & excoriatio, aut diutius ambulanti inflammabuntur pedes; quorum autem manus& pedes eallo obducta sunt, ab iisdem laboribus ne minimam laesionem percipient . Ita igitur ex innata generali lege , quia fibrae mustulares callosae sunt factae, laboribus assuetus in istis musculis minus dolebit. Ex his autem non patet, quam ob rem minus satigantur desectu spirituum . Sed experImur quoque omnes, corpora evacuationi assueta minus laedi quam non a Dsueta, quoniam corpus longa consuetudine quasi firmatum ad generationem majoris copiae spirituum , tandem quoque majorem aptitudinem acquirit. Ulterior huius rei inquisitio neque uti Iis est, neque prodetia potest medico, debemus tandem fateri, hanc legem nostris corporibus viventibus a Deo i natam esse, quae in rebus mortuis non invenitur: eamque observare medico susticit, licet primas causaς non attingat .
73. Λ Multo tempore consueta, etiamsi fuerint deteriora , ἰnsuetis miniις tur-IL bare solent. Oportet igitur etiam ad insolita mutare .
I. T Um nascitur homo, nullis rebus assuetus est, at ex innata natura obastinis I xigit alimenta faellis digestionis saepe de die , atque corpus sensim dinis dis- increscens naturalem habitum ti figuram aequirit sine ullo artificio. Statim sereno . vero accedit ars curatricum, cingunt ligantque membra , quasdamque corporis partes, ut pulchriorem formam, ut putant , acquirant . Ita Hipp. a , 348. narrat de quadam gente, in qua infantum capita ita cingebantur, ut prohiberetur rotunditas, sed acquireretur figura oblonga, hos macrocephalos vocat; tandem Ionga illa consuetudo non amplius egebat artificio, quasi natura cum consuetudine conspiraret . Hodie autem strictissime cingunt praecordia , ut graciles fiant puellae. In aliis regionibus stringunt pedes, ut maneant parvi, tandem formantur corpora in quamcumque formam , quam decus istius gentis vel morum exigit. Hoc etiam in victu Aph. I7. IU. La-horibus tolerandis Aph. 7 . & omnibus aliis in rebus verum observatur. Sed ut Consuetudo convertatur in naturam, primum est, ut instituatur statim a nativitate, nam in adultioribus non facile fier alterum est , ut longo tempore fiat, brevi enim tempore si aliquid fiat , consuetudo in habi
tum seu naturam non commutatur.
II. Quaenam hic intelligantur per Meliora A Deteriora, exponendum est, / quia si aliquis rebus quibusdam ait uetus sit, omnes mutationes ipsi videbuntur deteriores. Itaque accipiendi sunt homines nullis rebus assueti, quae tunc in his observantur conservare sanitatem , nullamque molestiam asserre , dicun--rurba tur meliora; quae autem dissicilius tolerantur ab homine non consueto, di NID cuntur deteriora. De his nunc Deterioribus dicit Auctor, ea minus turbare vel molestare consuetos a longo tempore, quam insuetos . Ut si quis longo Jempore degit in regione calida vel frigida , usus suerit uictu duro vel levi , piose vel parco, corpus hiultum vel parum exercuit longo tempore, talis Ioluo non serc mutationem , quin inde turbetur vel molestiam percipiat, quia
137쪽
, iis MEDICINA HIP POCRAT IC A Aph. s.
quia longa illa Consuetudo quasi in naturam si commutata, ut superius oecorporis varia artificiali forma monuimus. Hoc non solum in rebus, quae seisque lacinae censentur, sed & in deterioribus, quae corporibus nulliς rebus asistetis intulissent molestiam & damnum . Qui potione Diristiora a longo tempore deperierunt, ut umim adseram exemplum, infinita vero incurrunt, hipodagra correpti, vel hydrope , vel debilitate assem ex spirituosorum 1busu ,.si omittant spirituosorum potionem, admodum periclitantur, etiamsi senius morbi abstinentiam exigeret: saepe enim observavi spirituosis addictos, si propter doloris vehementiam , vel monitu adstantium hul amicorum vel medie rum omiserunt hanc potionem , deficiente stimulo consueto spirituoso, periisse. Tantum aegris valet Consuetudo, ut deterioribus debeamus indulgere . - III. Inter medicos non constat , an certum & fixum vitae genus sit eli- . f. .s gendum ad sanitatis conservationem & longaevitatem acquirendam , num sis.senia Vero varium & mutabile debeat vitae genus institui . Si absolute ratiocine- m. mue , ea sola sunt eligenda, quae nobis non assuetudini addictis nullam adserre possunt molestiam; id est temperate vivere maxime faInhre , quia omnia deteriora, etiamsi propter Consuetudinem non amplius inserant m lestiam, tamen sanitati α longaevitati obsunt, quum intemperate viventegraro decrepitam aetatem attingant. Quia vero omnes homines inopinatis r rum sortibus subiiciuntur , ne incidamus repente in nobis insueta fati uxin, inquit Galenus, omnia tentare . Atque Celsus monet , sanum homi- ..i nem, beneque valentem nullis obligare se legibus debere Et noster Auctor. oporιet etiam ad insol ta mutare. Sed quae est causa huis ius mutationis, regulariter magis conducit solis melioribus uti, sed quoniam multi in his totam vitam transigere nequeunt, coguntur multa tentare, naex consuetudine a deterioribus nimis laedantur . Ergo deterioribus uti nora est conservare vitam & sanitatem ; sed quia non semper valemus in communi vita evitare deteriora, hinc illiς, qui non obstricti sunt interdum doterioribus uti , non est opus ad vitae & sanitatis conservationem singulas mensibus vomere vel bibere ad ebrietatem, ut monet Celsus nemo emta cogitur ex naturae abuti spirituosis, aut edere vel bibere nimium.
76. ' statum, re derepente aut evacuare, aut replere , aut ealefacere , συν LVI. stipefacere , aut aliter qMotumque modo eorpus moere , periculosis est . Nam etiam omne matrum natura es inimicum .. Quod vero p.ralatim fir , rutum es et tam alias , tum se quis ex altero aes alteram transeat .
- , 1 I strat ira praecedente . ως constetudine aequirere habitum , ut faeia M tolaremus deteriora , fi ergo recedere volumus ab hac mala con--- . suetudine, nune regulam generalem suggerit, eam mutationem paulatim fieri debere, cum omnis subita mutatio non careat periculo et imo addit damn sum esse, sive recedamus a peioribus ad meliora, vel a melioribus ad peio ra , quam sententiam his verbis con lectitur , tum alias, tum si quis ex altero ad alterum transeat. Egerat enim in superiore de consuetudine deteriorum , & meliorum , quam rem hoc Ioeo ulterius vult persequi, ut demonstret, quali modo consuetae sunt mutanda Quae igitur hoc Ioeo proponuntur, ad Disera 'sunt
138쪽
sunt perstringenda, sed minime ad omnes Curationes morborum extendenda , interdum enim in periculosis morbis subitaneae mutationes sunt inducendae ad majus malum evitandum . Huius regulae generalis quaedam exhibet spee instina . . II. Quoniam versamur in homine vel persecte sano, vel leviter aegrotan- Peri,ute, serueritia de multa Si repentina evacuatione ad talem casum est perstrin- sum vigenda, & quidem in homine huiusmodi evaeuationi non assueto, quod si vel
per venae sectionem multum sanguinis detrahas , vel purgante vel vomitO- νμt. --xio multum evacues & subito, talis aeger facile incidet in syncopen , &foris rimis. san non reviviscete quod si talis evacuatio instituta inir ob nimiam humo. rum abundantiam, ne quidem tunc conducit, ut monuimus Aph. 3. IX. Sivero sine abundantia Aph. a. U. fiat, eo pejor est, quia tunc cum ablationebotii destruitur aequilibrium . In Consuetis autem minus malum , quoniam hi largiorem serunt evacuationem sine mulio detrimento e ita taminae copiose menstruantes facilius serunt largiorem sanguinis evacuationem , quam viri robusti sine metu laipothymiae, quod multi mirantur: in his autem si modum excedat, uti in menfium profluvio, non raro fiunt hydropicae; quare ne quidem repentina & multa evacuatio assuetis conducit . In morbis quoque militis non est licitum talem facere morbosi humoris evacuationem, uti in hydrope & empyemate: cavent enim omnes prudentiores Medici &Chirurgi , ne nimis cito omnem humorem evacuent . Sed in phrenitide,
pleuricide , aliisque morbis, quibus subito instat summum periculum, in1-
Peramus largam evacuationem, ut praeveniatur maius malo m.
III. Quae corpora magnam simul copiam alimentorum sumere sunt consueta , etiamsi minus laedantur reliquis, ad sanitatis autem tonservationem non conducit, corpus nostrum toties onere pressum , tandem succumbit
magis autem id experietur corpus insuetum ς est enim in nobis nata definita actio subigens, quae valet mediocre ingestum in bonum siccum assimu- Iare : sed s nimis ingeritur , id abundans non solum opprimit vires , ' ut corrumpatur, sed etiam reliquum , aliter in medioeri quantitate sumtum subigenduin, impedit praeparari , quare omne ingestum manet crudum, &dein corruptum non carens periculo. Vide quae disputavimus Aph. 3. III.& Aph. . II., III., IU. his satis constabit asserti Auctoris veritas. IV. Ducibus modis corpora nostra calefiunt, unum genus dicitur fieri Α- causae
ctu, alterum Potentia. Nos enim, ut Omnia corpora etiam mortua a calido
applicato incalestimus, sive sit aer calidior, sive ignis aeeensus, sue collectus in aliquo corpore ; de huius Caloris communicatione nemo ambigit: sed alterum igenus ni viventibus istis observatur , si excipiamus incalestentiam Putredinis, sementationis, & efferve ntiae, qui calor dependens ab actione
vitae, Eugetur omnibus simulantibus, maiorem motum vitalem facientibus, di inde calefacientibus dictis. Ita experimur, aromati eis, vel spirituosis assumtis aut applicatis, etiam illa ad thermometrum nullum indicium pr. Deant caloris, in nobis tamen calorem verum & sensibilem concitare- De utrisque nunc monet Auctor, periculum esse , si muItum & repente excitetur Calor. Qui enim consuetus est in aere frigidiore versari, deseratur in aerem admadum calidum , aut si tempestates subito mutantur, Non solum homines magnam molestiina experiuntur, sed etiam hanc murationem non fine periculo ea perivmtur. Qui partem gesti constrictam maiore talore tentat degelare, partem destructam inveniet. Qui calido vapore , vel accenso alco te conatur resolvere concretos humores, caveat, ne nimis cito nimium calorem Concitet, perierunt enim nonnulli serre rion potentes tam repentinam mutatio nem ,
139쪽
ing MEDICINA HIPPOCRATICA A . 6.
nem , qui calor sensitit auctus in majori gradu sine damno potuisset tolera xi . Hoc quoque consuetum est observare in Calefacientium exhibitione , si a majore dosi inchoamus, magnam molestiam adierunt, sed a minima dosi data, sensim vero adscendens ad majorem dosin , selicem dedit in Chroni
Quod monuimus de Calefacientibus, id quoque statuenduin est de Friis pefacientibus: sunt enim corpora actu frigida, quae alteri corpori calidiori demunt calorem; sunt etiam quae potentia refrigerant, ut nitrum & omnia nitrosa . Non minus in his, quam in praecedentibus datur peccandi locus. Compora enim excalefacta exponere aeri frigido nihil periculosius, quae experimenta omnlhus ita sunt obvia , ut non egeamus exemplis. Sed de Refrigerantibus videtur hodie nullum periculum exstare, quasi nemo in his, quae antiphlogistica vocant, in excessu potuisset peccare , sed secundum nostrum Auctorein & experientiam constat, antiphlogistica omnis periculi non esse exisperta , etiamsi toties non in his, quam in actu frigidis experimur damnum .
VI. Qui equos aliaque animalia exercere norunt, nunquam permittunt, ut equus a stabulo veniens statim valido agitetur cursu ; neque ut a cursu veniens statim in stabulo quiescat: experientia enim didicerunt, si hac cautela non fuere usi, haec animalia sepe damnum passa fuisse . Ita etiam ita hominibus observamus, qui a longo tempore didicerunt suum exercere corpus, si dein se totos tradant otio , plerumque aliquo corripiuntur morbo, neque tam facile est vitam otiosam in validiora exercitia commutare. Len te semper omnis illa mutatio est inducenda . Quare regula generalis constat , omnis subitanea mutatio non vacat periculo.
VII. Hucusque cum nostro Auctore probavimus Replere, Calefacere, Frigefacere , & Movere non conducere , si subito fiant, quoniam corpus consuetum alicui rei non facile patitur subito ad contrarium statum duei. Restat autem videre, multum Replere, &c. quoque periculosum esse , sive corpus asi uetum sit, sive non , Qui enim multum evacuat, sive sit bonus sive malus humor, semper destruit aequilibrium . detrahitque naturale sustentaculum tua se enim & fibrae nostri corporis mediocri vel majori etiam copia humorum distenta , se nequeunt tam subito accurtare, ut satis firmiter amplectantur re Iictos humores tanta copia privatos ; unde vasa non satis humoribus distenta collabuntur , & semi impleta istos minus propellunt, imo stagnare patiuntur . Si talis subito Evacuatio fiat ex cavis eorporis, n i si artificiale accedat susten taculum , vasa antea humoribus incumbentibus sustentata , nunc sustentaculo
orbata, ultra modum tument, omnesque sere reliquos e corpore humores ira
se recipiunt, imo interdum disrumpuntur, ut observamus in subitanea puris ex abscessu, vel cavo pectoris eductione, & in paracenthesi hydropicorum . are sive corpus sit aisuetum sive non , sive bonus educatur humor sive
morbosus, omnis evacuatio nimia non caret periculo. Neque Repletio m
dum excedens in hominibus quidem consuetis sanitati conducit. Multi autem existimant, pari passu corpus nutriei cum copia ingestorum , iudicantes inde multum laedi non posse . Sed si perpenderent , ingesta alimenta natura diversa esse ab eo, quod in nobis nutriri debet , illa actione nostri corporis Primo esse commutanda , quae adtio multitudine obruta nil boni conficit, facile intelligerent, multum ingestum potius inducere cruditatem vel corruptelam, quam bonos nutrientes humores generare. Hoc etiam sentiendum es de Calore & Frigore: nimius enim Calor etiam in corporibus assuetis non conducit sanitati, quoniam nimius Calor enervat nimis, disponit ad putre
dinem , & ultra modum dissolvit humores, servor autem coagulat humore
140쪽
& partes firmas erispare facit; sed frigus nimis inspissat humores, atque tantum minuit motum vitalem , ut in nimio frigore omnino subsistat ; dum
vero tepor moderatus faluberrimus sit corpori: quare non parum peccant medici, qui excessu refrigerandi vel calefaciendi conantur morbis mederi . Etiamsi in multis morbis Chronicis corporis Exercitatio summum statuatur auxilium, longe vero abest corpus multum exercere conducere sanitati, mediocris quidem membrorum agitatio humores concoquit, sed nimius motus bonos humores nimis vel deterit, vel convertit in lentorem : neque multum quiescere debet homo ad sanitatem conservandam, quoniam omnis pri- paratio solo motu vitali est absolyenda , & multi humores in reniotissimis vaseulis ti cellulis stagnantes, quia ultra debitum tempus ibidem relinquuntur, dum exeunt, corrupti inveniuntur. Ex his constat, omne multum &. derepente factum tam in Consuetis quam in Inconsuetis periculosum esse, etiamsi Consuetos minus afficiat.
7. Mnia secundum rationem facienti, oe non fecundum rationem evenisn- tibus, non transeundum ad aliud , manente eo , quod υ sum ab ini- iis .
I. I omnes curandi modos perstentemur, experimur his tribus modis tentari Curationem . i Empirica est , quae solis vagis nititur experimentis: ut si aliquid profuerit in dolore, inappetentia, debilitate, delirio, vertigine, reliquisque morbis, qui ex unico praecipuo phaenomeno obtinuerunt nomen, protinus audito vel viso phaenomeno in promptu hahet appropriatum medicamentum , vel didicit medendi methodum , aut adhibet regimen in diaeta, quibus ille morbus antea fuit curatus, si fideliter agit Emriricus. Nihil est, quod maius damnum intulit Medicinae, quam huiusmiai arcana , quoniam idem phaenomenon in sensus incurrens, ad quod solummodo attendit Empiricus, & existimat se ex arte agere, variis & saepe oppositis nascitur causis, quae suam appropriatam exigunt curationem. Hos morbos varii nasci causis, variamque postulare curationem, passim indicavimus in Compendio nostro. Quare non mirandum, Empiricos suis probatis medicamentis frustra toties tentasse curationem: & nostram scientiam , ad hoc usque tempus in Curatione non majorem secisse progressum . Sperandum itaque esset in posterum, si quis detegit vel medicamentum , vel methodum medendi , vel quodvis aliud auxilium in curatione morbi , qui ex praevalente phaenomeno nomen obtinuit, ut addat simul causam hoc phaenomenon producentem , quae ex multis simul phaenomenis collectis vel causis procata cticis praegressis colligitur: haec tunc probata medicamenta & auxilia erunt constantia, eorumque usus in posterum non erit inutilis vel contrarius, ut saepe in empiricis auxiliis evenit. Altera est Covecturalis. Qui medicus curandum habet morbum multis phaenomenis stipatum , incertam indicantibus latentem causam, ut saepe fit, quia causa ita abscondite latet , ut ne peritillimo in Arte medica possit erui, talis tunc medicus ex quadam veri-iimilitudine coniicit de causa latente , ut aptam adhibeat inedendi metho
dum : hos vituperant Empirici, sed ipse Empiricus nihil plus praestare pot-R est,