장음표시 사용
41쪽
nus quam saporem consulunt, quare grati Ora nimia copia saepe assumunt. minus grata vix ad sustentandam vitam. Qui vero sani viventes corpus nutriunt tanta quantitate alimentorum, quantum fame indicatu e , & in potiane a sti, non egent aliis regulis sanitatis quantitatem indicavibus , cum non omnes homines, omni aetate, &anni tempore, in otio & quiete, eandem quantitatem requirant: se in per tamen in fanis pari passu augetur fames& sitis cum alimentorum necessitate vid. nostram Exercitationem de fame& siti . In morbis autem Ionge alia est ratio: saepe enim vitiata fames &sitis plus vel minus petit quam requiritur : corpus ex aegritudine debile non valet modicam praeps rare copiam ; satius est emaciari parciori cibo , quam assuetam quantitatem ingerere , quae subigi nequit, & tamen permittit compus macie consumi, & insuper crudo & corrupto opplet .Eὰ c. IV. Tempus sumendi & alimentorum quantitas, tam in sanis quam aegro.
I et Mone. tantibus, aliquam mutationem patitur ex Consuetudine, quod, etiamsi in praecedentibus ea fuere definita, interveniento tamen Consuetudine, debeamus aliquo modo a receptis regulis recedete . Tantum enim valet Consuetudo , ut dicatur altera natura, & qui certis temporibus consuetus est cibum capere, si idem tempus recurrat, appetitu aucto moneatur tempus esse capiendi alimenta: hi si alio tempore comedunt, alimenta difficilius digeruntur ; ita multi ex Consuetudine contenti sunt & sani vivunt semel in die capientes cibum: alii vero quater de die assueti, non nisi difficulter serunt semel comedere . Idem quoque verum est de quantitate , nonnulli enim gloriosi se multum devorare vel bibere posse artificiosi fiunt heluones & bibones . His autem diu assuetis dissicillime restituitur victus, quamuis id insanitate tentant , sed morbo correpti aliquo modo perseverare debent ire, consueto vitae genere nihil enim in podagr:cis periculosius, quam dum doloribus langueant potum spirituosum in aquotan commutare; vidi quoque in hydrope post abusum spirituo ruin dat unosum ei se omnino a spiritu fermentato abstinere . A multo tempore consueta etiamsi fuerint deteriora, infue tis m uus turbare solent. Lib. 2. Aph. IO.
r. τλ V. Tempestates hic duplici modo capi possunt, vel fignificant variam aerii pessu. constitutionem , calidum , se igidum , humidum , siccum , nebulosum , pluviosum &c. vel respicere pollunt ad solita anni tempora, aestatem, hyemem , ver, & autumnum ; aequinoctium . solstitium. In his praecipit auctor. aliquid concedendum esse, uti hyeine frequentius & copiosius est dandum ; aestate autem Parcius ; sed cuncta quae praeci planda sunt in victu his temporibus &tempestatibus aliis in locis exponitur: debemus autem si morbus in tali aeris constitutione vel anni tempore occurrit. simul perpendere, num istis temporibus non debeat fieri quaedam in vi Etu mutatio , ut quoque ad ea aliquo modo nostram curationem dirigamus. P.
Ee Regi UI. Regiones calidiores pauca sed diluta & humida inagi egent: se igidi res vero solidiora & copiosiora: atque humidiores alimenta sicciora postulant, sed sicciores humidiora. Interdum quibusdam locis unum prae alio genus victus masis conducit r quae,omnia ex locorum inhabitatione sunt obsedivanda, ut si in istis Ioeis in eidie morbus, aliquo modo recedamus a regula generali, nosquς magis aeeomodenius ad victum tali in loco saluberrimum . .
E. E UII. Ex iis quae saperius h. 13. I. noravimus, sicile est determina- νε- re, in exhibitione, tam quoad copiam, quam qualitatem, quando & quomodo debemus recedere a generali regula in aetate varia: in pueris enim Riunioribus copiosiora & dilutiora exhibemus ; in senioribus autem solidiora &parciora. Ita semper est in medicina raeti Inandum: primo proponendus ethcasus
42쪽
alas singularis & absolutus, in quo cuncta praecepta traduntur; itidem iaalio singulari easur sed tunc deinceps hi duo inter se sunt conserendi, ut si
differentia occurrat, eligatur temperamentum, ut nempe de singulis aliquid .detrahatur & addatur, quo in casu composito non peccemus in nimis stri-
regula hujus vel illius. L I B. I. A P H. XVIII. IVIII. State tamm cibos ἁ cillime ferunt : be me facillime
L mentis porrigendis concedendum esse Tempestati h. r7. U.ὶ in hoc
nunc quatuor anni partes agitat, ut cibus parcior sit exhibendus aestate &autumno, sed copiosior hyeme & vere. Ex quibus autem causis haec regula firmatur, videndum: nam his temporibus quaedam naturalis debet fieri mu- tatio, quae copiosiora, vel pauciora alimenta exigit vel tolerat. II. Ritate solis calorem maiorem partes firmas non solum nostri corporis, AD sed &alia relaxari, minus contractilia & elastica esse , atque humores omnes dissetis citius suscipere corruptelam , omnia experimenta suffragantur, eum calore e-μ nim maiore chorda, corium laxantur, in frigore vero contrahuntur, ita ut
ipsa metalla flexibiliora fiant aestate, dum autem in frigore hyemali rigeant: atque caro, pisces & cuncta corruptibilia brevi tempore in aestate putri lagi nem contrahant, quae hyeme diu sne corruptela potuerunt servari. Est ergo in partibus firmis nostris aestate minor actio quam hyeme ; sed ingesta alimenta corporis actione erant subigenda, quae nunc debilior facta non valet ut antea tam cito ingesta subigere : itaque si eadem servatur ingerendi qua titas , aliquid de ingestis restabit in corpore non subactum . Hoc dein per
spontaneant seu insitam aEtionem commutatur incorruptelam, quae non esset exspeεtanda, s tantum fuisset detractum de ingestionis quantitate, quantum vires suere diminutae per supervenientem calorem. Imo non solum enervatur ex calore contracti litas in partibus firmis, verum infirmior etiam fit motus animalis & vitalis , corpora enim nostra cum eodem pondere sentiuntur graviora , quia vires moventes fuere enervatae. Quod non subactum est de ingestis, citius quoque in corruptelam convertitur, si itaque per abundantiam hyeme peccatum fuerit, quoniam tarde in corruptelam convertitur , sequentibus diebus id abundans saepe emendatur ; sed in aestate protinus abundans incorruptelam conversum morbos parit e quare aestas minorem copiam alia mentorum ferre potest quam hiems. III. Ex allatis rationibus, cum aucto calore coe poris vires minui, patere Autu- videtur, autumno facilius ferri posse alimenta cum aer tune frigidior fieri fincipiat e sed pari modo non procedit , ab accedente frigore vires augeri, quemadmodum fit virium diminutio cum ea loris augmento : nam per Calorem,
ut diximus , laxantur solida & exhauriuntur spiritus , sed per frigus augetu quidem contractilitas, verum non adduntur spiritus, qui generandi sunt propria actione nostri corporis . Inde ingruente frigore autumnali solida quidem
contrahuntur, verum quia vires smul non augentur, a quibus validis alimenta sunt subigenda, & quia minuitur insensibilis perspiratio, alimentatam copiosa serri nequeunt: nam ingesta a viribus infirmioribus minus prae parantur, &, quod ex harare debebat, retentum , morbos parit: tum aer a
43쪽
praecedente calore maligna insectione inquinatus pronior est ad produeendos
morbos. Quare qui morbos autumnales studet evitare , caveat a nimia iα- gestione alimentorum hoc tempore; & studeat, ut conservetur corpus in e dem pondere , ut erat pondus aestivum , id est ut servetur corpus perspirabile . Mev. s. IU. Tandem vero continuato seleore sensim magis roborantur corpora , ut Mia nam ex frigore subito veniente non ita augebatur spirituum copia, ut vale. rent majorem alimentorum copiam serre, neque statim emendatum fuit eor-
' ' ruptum ex antecedenti calore aestivo, verum si hyeme diu continuatum fuit frigus, corpora serendis oneribus redὸuntur paria; & tandem liberatur aer ab omni inficiente: Quare hoc tempore alimenta copiosiora non solum facilius seruntur, uti experimur omnes , nos hyeme plus comedere quam aestate , sed etiam in morbis victus humidus & parcior minus condutae, quam aestate . Hipp. autem rationem hujus redderet ex maiore calido innato, cum ventres hyeme sint ex ejus sententia calidissimi. vid. h. is. IV. Inre. U. Discrimen ponere videtur Hipp. inter hyemem &ver, nam non dicit. hyeme, & vere, sed Deme facillime, dein vere , quasi innueret hyeme facillime ferri alimenta, sed vere minus , facilius tamen quam autumno Maestate. Hoc non est fide ratione, nam hyeme & ob majorem contracti lit tem in partibus firmis , & spirituum copiosiorem proventum facile fertur maior alimentorum copia, magisque deteritur , & inde copiosiora alimenta tam in fanis quam aegrotantibus desiderantur : sed vere ob accedentem calorem sensim relaxantur partes firmae, verum quia calor non est nimius, sola valida adlide actione vitae subiguntur alimenta, inde vere minus ferri potest, quam hyeme, plus vero, quam aestate & autumno .
XIX. Is qui per circuitus exacerbantur, nihil dare oportet, neque cogere,
I I seu abferre de appositionibus ante jaedicationes. I. TN praecedente Aph. XI. egerat Hipp. de Diaeta generali in paroxysmis
I morborum, qui dicuntur Remittentes & Intermittentes: deinceps dixit in morbis iudicium desumi ex exacerbatione, natura morbi, anni tem poribus , paroxysmis, & epiphaenoinenis: hinc dat regulas diaetae aetate v xia, tempestatibus anni, consuetudine ; concludit aliquid concedendum esse consuetudini I b. i. Aph. XVII. majorem dandam quantitatem hyeme& vere, minorum autem testate & autumno ; hanc nunc arripit occasi nem ut dicat , quando nihil dari oportet . Tria enim in victu observari possunt, ut plus, vel minus, vel nihil detur: ut itaque hoc ultimum traderet, vel debebat antecedentem Aphorismum XI. repetere, vel locum Ci- rare , ad clariorem autem doctrinam verba quam locum repetere τ Hoc Hippocrati non est infrequens , nam saepe eadem verba repetita in Veuies , si ejus opera pervolvuntur: & quando ordo pertrahiationis nos eo deduxit, ut eadem res antea fuerit explicata, locum praecedentem indicabo. Sensum
hujus, quia istς ex praecedente peti potest, non est opus hic Proponere .
44쪽
XX. judicantur m iudicata sunt perfecte , neque movere oportet neque I inno re , sive purgantibus , sive altis arritamentis, sed mere . q. T T Ue usque egerat Hipp. de dirigenda diaeta in morbis, nunc autem l x mutat sermonem & agere vult de evacuationibus faciendis in moris his , initium sumens a morbis acutis, nam agit de crisi in morbis, quae non ita in chronicis observatur: in acutis praeceptum dat de irritamentis & purgantibus adhibendis determinato tempore acutorum , nempe dum morbus acutus iudieatur vel iudicatus suerit; & hoc perfecte: nam si imperfecte iudicatur vel judicatus fuit morbus, haec regula non valeret, ut infra constabit. Quare in hoc aphorismo primo determinandum venit , quid sit intellige dum per iudicantur perfecte, & persecte iudicatum, deinceps quamobrem eo
tempore irritamenta & purgantia sunt evitanda. II. Celsis doctrina ab Hipp. aecuratissime observata & descripta, a neoteri- e sis cis vario modo agitata, hodie admodum incerta & fallax, imo nullius momenti a quibusdam habita, iacit, ut tiro medicus incertus, num observa da vel repudianda sit haec iactrina , anceps haereat. Ueteres autem ex obse vationibus practicis in aegris , dum versabantur in locis calidioribus, atque ex ratione , qua statuebant pugnam vel luctamen fieri inter morbi materiem &vires vitae, statuebant in morbis fieri crisin seu iudicium. Sed neoterici, vel quod minus attenderunt naturales morborum mutationes; vel easdem praepostera curatione perverterunt; vel in regionibus frigidioribus minus obse vabiles sint, totam hane doctrinam, ex alium pia hypothesi , naturam ncn habere mentem, qua observaret tempora , omnino delerunt & repudiarunt .
Quid autem si sentiendum , paucis videbimus. III. Omnes sere morbi aeuti, qui nempe sensibili evacuatione finiuntur, vel metas asin faciunt ad aliquam partem, nam inveniuntur quoque, qui materiem sens bilem non habent, ut pestis ; atque alii, qui desinunt per i sensibilem perspirationem, ut levis ephemera ς vel crisin non subeunt, ut putridi & erysipelatosi atque maligni morbi certo tempore morbi ex sua natura , si nulla inducitur mutatio vel per artem, vel res non naturales, moliuntur evacuationem, qua eliminant morbi materiem . Hoc tantum interest, num ea evacuatio fiat certis diebus morbi, an vero indifferenter omni tempore & die. Neoterici contendunt certum tempus observare non posse naturam anima carentem , at qui observat accuratissime stadia , quae servant variolae, nemo negare potes hodie adhue morbi materiem servare tem
pora . Quod autem hodie crisium doctrina sit incerta, ex allatis rationibu et facile colligitur, praeprimis si quis morbos putridos & erysipelatosos obse vans , detegit, incertis diebus naturam moliri evacuationem , facile concludet omnia ineerta fore t sed aliquid certi esse in diebus criticis, morborum
IV. Crisis apud veteres duobus modis accipitur , vel intelligunt symptomata , quae concitantur, dum morbi materia praeparatur & expellitur, vel intelligunt ipsam evacuationem . Dum vis vitae versatur in elaboranda materia morbi, quando in excretis quaedam signa huius consectionis conspiciuntur, dicebant, crisin instare : si vero dein augentur symptomata & procedit evacua-
45쪽
tio in ateriae praeparatae, concipiebam fieri Crisin, post hane evacuationem eum mitescebant symptomata, dicebant crisin factam esse. PRAE ,- Quam primum ergo ae in urina vel aliis excretionibus apparent signa, ' quae praecedere selent in morbis acutis, post quae laudabilis secuta fuit eva-- cuatio eum morbi diminutione, morbus dicitur judicari, atque etiamsi natura versatur in expulsione, etiam dicunt, morbum iudicari. te mIL UI, Ultimum hoc 3c quando facta seu absoluta est evacuatio, morbus di- - , μ' citur iudicatus, nam dum evacuatio fit, quia antecessere sgna hanc evacuationem praesagientia, res quidem versatur in iudicio, sed respiciens ad prγeedentia, dicitur iudicata. Si vero evacuatio fuerit peracta, absoluta est ju- , dicatio, & morbus dicitur iudicatus.
VII. Tria haec tempora, primo futura e Vacuatio, secundo evacuatio ipsa, 1.,ργὸβ- & tertio quando evacuatio fere abseluta est, distinguuntur in persecta & imo .. perfecta; nempe in sutura evacuatione deteguntur omnia, quae bonam evacuationem praecedere solent, persecta dicitur: ita quoque in evacuatione &post evacuationem: sed si quaedam notae deficiunt, vel aliena simul conspiciuntur hoc tempore , crisis dicitur I inperfecta . b.9..t VIII. Multi contenti sunt dicere, persectam crisin bonam esse, impers ctatu vero malam , sed iunior medicus nesciens, ex quibus signis colligere debet, num in aegro persecta vel imperfecta fiat crisis, aeque incertus est in praedi Stione & modo agendi, ac si nihil scivisset; quare operae pretium erit istas hic addere notas, quas praxis detexit in morbis persectam crisin concomitari,
ut iunior medicus ex istis detectis & observatis diiudieare valeat de perfecta& imperfecta erisi. i Omnis persecta crisis fieri debet per Evacuationem,
quoniam morbi materia ad aliquam partem deposita omnem quidem materiem deponere potest, sed quia non sertur extra corpus, illa liberatio est imperfecta . χ Evaetiatio signis antea debuit esse indieata, id est aliquid sedimentosi
in urina praecedere debuit, ut constaret, praeparationem materiae morbi inceptam fuisse, cum unico momento materia cruda non convertatur in coctam ,
sed sensim : si ergo statim magna fit evacuatio, illa critica esse nequit in morbis aeutis. 3 Satis copiosa, idest respondens magnitudini morbi, quare copiosior in magno, quam parvo morbo esse debet: si enim parvus morbus magnam molitur evaeuationem, haec parti m ex morbi materia, partim etiam ex bonis humoribus pervenit, quare non est persecta crisis, quia ablatione. bonialium saepe inducit morbum. Per locum conveniens; ita enim nostra sunt creata emunctoria, ut specialetri materiem a communi massa segregare valeant, non vero sine discrimine omnem materiem morbosam , id quoque nota fit in fanis, cerebrum enim secernit spiritum, hepar bilem, renes urinam, sed hi humores non segregantur a communi massa sine discrimine per quodcumque organum secretorium vel excretorium; frustra enim laborarem omnem urinam ducere per cutis spiracula, vel perspirabile omne per renes traiicere . Ita quoque sentiendum est, morbi materiam purulentami commodissime per renes segregari a communi massa, minus commode per alvum vel cutis spiracula e interdum tamen pus aliam affectar viam, sed in crisi perfecta reddi debet per renes, vel si in pectore haeret, etiam per sputum . 3 Debito tem pore . Multi, ut monuimus, indiscriminatim omni tempore persectam crisin fieri contendunt; Hippocrates autem passi ira inculcat, execretionem perfectam fieri debere diebus Criticis, si verum fateor , quod observavi in morbis acutis, Hippocratis sententiam veram inveni, si morbus perversa curatione vel errore in diaeta non turbatur, optima elisis a me observata suit diebus criticis :& ut non errar m in signis, sedulo perscrutatus sum variolarum stadia, ia
46쪽
Η I P P. LIB. I. A P Η. XX. 33
quibus mutationes magis quam in aliis morbis acutis sunt manifestae, semper detexi, minime periculosas esse variolas haec tempora observantes; sed ab iis temporibus recedentes, erant periculosiores . quare minus irridendi sunt veteres, quam a quibusdam fieri assolet . Tamen tempus non ita valet, ut crisis alio tempore sine vitae discrimine non potuisset fieri . Experimur etiam, malas herbas florendi & semen maturum proserendi tempus accurate quoque observare , non est ergo mirum , semina morbosa sua quoque tempora serva re, valeo tamen praemature flores & semina generare conciliato maiore calore ἱ & retardare , detracto calore naturali, hoc quoque fieri in morbis, experientia practica Confirmat: optimae tamen fruges debito tempore colliguntur, quare optima quoque est crisis, quae critico die perficitur. 6 Tollens omnem morbi materiem , nam si aliquid relinquitur , id novum morbum faciet, vel re ei divam inseret, quod cognoscimus ex virium incremento pos eam evacuationem : nam si bonus humor evacuatur, vires inde non recuperantur,
neque minuuntur morbi symptomata . Si omnes hae notiones adsunt , perfecta
dicitur seu optima ; si multa vero , bona potest vocari ; si quaedam , mala ; &quo pauciora adsunt vel his contraria, eo pejor habetur . IX. In Crifi dictis signis indicata, quae ad salutem tendit, vetat nunc Hi p-pocrates μυentia ; hoc expertus est observatione practica, si tune irritamen. tum addator, turbabitur illa crisis laudabilis, quia omnis mutatio indu Et a seis sim. unum alterumve bonum signum detrahit . In vitae actione modus est, a quos recedit, vel quod motus fiat maior, vel minor, in utriusque malum producitur, nam motus maior invertit laudabilem praeparationem, & corrumpit bonos humores.' ita tepor naturalis avium impraegnatum ovum facit producere pullum, minor impedit, m1ior corrumpit. Inde contra hanc regula iri non parum peccant, qui in variolis cum optimis signis erumpentibus exhibent calefacientia , moventia, quibus fictam malignitatem excuterent, dum experiuntur variolas nune bonas, his auxiliis in corruptelam verti. X. Motus vitalis aequalis est per totum corpus in sanitate , sed in exonerandis liquoribus suos contentos liquores in vas s magis ad aliquam partem dirigit: atque in morbis observamus, impetum maiorem interdum fieri ad caput, pulmones, hepar, aliaque organa; in ulceribus etiam si instat hemorrhagia, praecedit partis pulsatio indicans sanguinis fluxum magis ad eam partem dirigi motu vitali arteriarum : hoc etiam in mensium fluxu instante . Ualemus etiam medicamentis ad aliquam partem dirigere fluxum , ut in purgantium , diu reticorum , em menagogorum, salogogorum exhibitione observatur e cunita enim haec ore assumpta, proprias tamen suas exequuntur operationes: hoe etiam tota doctrina derivantium comprobat, motum vitalem in arteriis sanguine in
maiore impetu ferre posse ad aliquam partem . Sed insuper observatur, si talis vel ex natura vel medicamentis fiat derivatio, reliquas excretiones minui &ssii, ut in sudoribus, si alvus fluat, in alvi fluxu, si sudor erumpat. Si ergo- natura in morbo moliatur crisin bonam vel per sudorem vel urinam, illa directio ex dato purgante pervertitur ad alvum; at vero quia illa morbi materia adaptata est, ut possit per cutis spiracula duci, ad intestina delata exonerari nequit, quia quodcumque emunctorium suum proprium liquorem separat& exonerat. Quare per purgans exhibitum retinetur id, quod in crisi perfecta fuisset evacuatum. Aliquis tamen dubitare potuisset, si crisis fieret per alvum, an tunc illa non esset promovenda purgantibus: neque hoc faciendum in crisi persecta , nam in ea evacuaretur omnis materia, si addas purgans, plus
eliminetur , sed quia tantum non est de materia morsi, id quod purgantibus evacuas, est de bonis humoribus, qui cum detrimento aegri evacuantur . Ergo E a non
47쪽
non sine ratione concludit Hipp. sed sinere. Nihil enim praestari potest medicamentis ad melius.
Ua dueere oportet, qua maxime vergant, eo ducenda, per loca comvenientia .
I. T N generali evacuatione facienda Hipp. haec tria observat. 1 Ut fit
I materia apta ad evacuandum, & quae ablatione eius mitigare vel curare potest morbum . χ Ut observetur naturae directio , nam reluctante natura difficulter procedet evacuatio , vel aliena evacuabuntur . 3 Sed quia interdum per alienam viam, quae magnum damnum inferret, natura evacuationem molitur, in eo casu ductio derivanda est ad alium locum minuς periculosum .gia δυ- II. Qualia ducere oportet, in sequente Aphorismo praecipit, nempe Coctis e sa non Cruda . Tria sunt humorum genera , quae evacuari possunt. I Sola a ' ' materia morbi evacuationi adaptata , sed talis nisi haereat in primis viis, eliminari nequit in morbi principio , ni fi talis sit naturae , quae praeparatione non eget, ut materia perspirabilis retenta . a Cocta , quae in sequente aphorismo tradetur. 3 Bonus humor, ut in venae sectione, qui aufertur ad temperandum nimium motum minuendam abundantiam humorum, si Peccat: ex his ea ducere oportet , quae cum emolumento aegri auferri posisunt , & quae natura evacuare solet , si hominem in sanitatem restituit . Uerum talis saepe fit evacuatio sine ullis auxiliis, tune illa quoque medicamentis non est turbanda, sed si experimur , naturam languere , suppetias serre debemus , nam materia erat evacuanda, & non satis evacuatur, quλre ejus evacuatio medicamentis est promovenda, hoc denotat quae ducere oportet. ο; .. III Sanguis materia morbi insectus ex cordis ventriculo sinistro in inrtam da natura pulsus, si sola cordis actione & elatere arteriarum propellitur , secundum leges .irrctio. hydraulicas aequali quantitate seretur per omnes ramos arteriarum , seu quantitates per aequales canales fluentes erunt eo maiores , quo minor est resistentia . In vasis igitur integris & corpore quiescente, ut in decumbentibus aegris, nulla fieri potest directio ad hane vel illam partem maior : nam si cor validius D peratur, Per omnes arterias aequabiliter augebitur velocitas , ut experimur insontibus salientibus me varia e inissaria ex eadem scaturigine provenientia ἰ &vicissim languente cordis actione, per omnes arterias fit tardior fluxus. Certum itaque est ex observatis hydrauli eis, si in nobis sola actione cordis peragatur circulatio, naturam sacere non polle directionem , quae tamen toties livmorbis observatur: veritate itaque victi, cogimur admittere causam aliam , circulationem facientem , quae potest in quodam ramo maiorem & minorem concitare motum . Talis est motus vitalis in fibris arteriarum , nam si in alicuJus arteriae ramo major fit motus vitalis, in eo ramo accipit sanguis majorem im-Petum , quam in aliis e sed quoties liquor circulans in itinere accipit novum ampetum, sanguis a tergo veniens, in eo ramo minorem inveniens resistentiam , ob magis propulsum in eo ramo fauguinem ; maiori copia eo derivabitur . Ergo natura potest ad aliquam partem facere ὸirectionem, si modo concitetur in quodam ramo motus vitalis validior . Hanc directionem possumus quo
que praestare topicis medicamentis, nam stimulantia applicata in istius loci a teria, maiorem motum concitant sed in directionem quoque facere possumus exhi-Disiliaco by Corale
48쪽
exhibitis internis medicamentis , minus liquet : qum enim stimulant, quia toti massae mista sunt, non videntur in speciali parte motum concitare posiis . Uerum aliter ratiocinamve in rebus mortuis & aliter in viventibus , multa fiunt in nobis, quae longe superant detectas leges motuum in phymeis . & interdum fit in viventibus actio a nemine mente consecuta. Quis Νphysiologicorum ex alimentis in machinis mortuis secit Iacὶ quis potuit exsanguine solam separare urinam ρ bilem semen spiritus ι si deficit organum motu vitali instructum , nihil horum ulla arte assequi potest : nam
sanauis per organum tale mortuum traiectus, non conficiet urinatri, semen,
spiritus, bilem: quare directio vasorurn, fabrica organi , transitus liquoris
per id organum, non sunt sufficientes causae ad horum liquorum praeparationem & secretionem , adesse insuper debet motus seu aetio , quae in viventibus solis praesens est: imo hanc actionem in viventibus non omni tempore praesentem esse, docet observatio in seminis & lactis consectione, nam si illi humores non confieiuntur, praesens tamen est organum & fluxus humorum per istud in viventibus e verum naturaliter lac solummodo post partum formatur in mammis, & semen in matura aetate. Quare admittere debemus, in organis his requiri praeter structuram & generalem motum vitalem , alium specialem motum , quem Deus in distinctis organis locavit. Eum autem motum seu actionem majorem & minorem fieri posse , experientia dictitat; sentiunt enim laminae Iactantes quodam tempore lac veluti ad mammas pelli, quando etiam facilius & copiosius ab infante attrahitur ; ed motus ille non dependet ab arbitrio Iactantis , quare non est voluntarius motus , neque motus a generali causa dependens , cum in tali lactis . copiosiore ad mammas affluxu nulla observetur in cordis vel arteriarum a- Hione commutatio, sed dependet a seia agitatione organi in mammis. Neque hoc solummodo in mammis, lachrymae enim, saliva, & aliat secreti nes ex animi pathemate augentur , non quod totius corporis circulatio augeatur , sed in istis solis organis, ut taceam, quid sit in generationis actu . Negari ergo nequit, in organis specialem fieri posse motum .' eum non pendere ab arbitrio nostro, neque a generali motu vitali. Hunc motum vocat Hipp. Natura.& vult si natam vergat ad aliquod organum excretor um, ut eo ducamus. Constat ex dictis praestare posse consectionem motum illum specialem in quibusdam organis ; non ergo est absurdum , eundem quoque motum concedere renibus, intestinis, cuti, aliisque organis excretoriis, cui, si fiat, iacilius est medicamentis suppetias ferre , quam eum auxiliis suscitare . Atque altera subest ratio: morbi materia non sine discrimine per quodvis organum secretorium a communi massa potest sesregari, pus enim commodissime per urinae vias , melancholicus humor per intestina , insectio venerea per glandulas salivales, variolosum per cutim , segregatur. Si ergo ex inchoata evacuatione percipio, motum specialem in quodam organo augeri , materiem aptam esse, ut per istud organum possit eliminari, non solum dinficile erit ad aliud organum eum ducere liquorem reluctante natura, verum etiam saepe frustra hoc contendimus, cum materia evacuanda inepta possit
esse, ut per istud organum separari possit: quare inducta perturbatione per
nostram praeposteram sapientiam, non raro retinetur morbi materia in corpore eum aegri damno . Evae
IV. Quisnam sit locus conveniens evacuationi, non satis constat apud practicos, unus laudat eutim , alter alvum, urinam , vomitum , imo artificialem eum viam . Ut hoc generale in morbis cum iudicio tractetur , distinguendum est Vmis
inter humorem generalem & specialem: nam quidam humores per omnia i '
49쪽
ea patiuntur educi, & tune eligimus commodissimum: vel humores uni, organo segregari possunt, & tunc debemus Imitari naturam . Haec autem regula in exemplis clarior fit. V. G. Ob malorem motum vel plethoram xe quiritur sanguinis evacuatio, sanguinis milsionem instituo in pede vel brachio , quia locus est conveniens, in quo operatio potest institui sed si natura conatur se exonerare per haemoploen vel mictum aut vomitum cruentum , non sequor naturam, sed conor naturam divertere per aliam viam , quia aeque facile per venam brachii vel pedis communis abundantia potest tolli, quam per vias istas periculosas. Aliter autem facie um in particularis humoris eductione ; si enim empyematicus deponat materiem ad alvum . tali evacuatione non liberabitur, cum omnis alvi fluxus malus sit in phthiseis & empyematicis, intestina enim non valent pus segregare a sanguine, renes id commodius peragunt, vel per sputum ethminatur, si ergo in em-Pyematicis natura moliatur evacuationem per alvum, ea cohibenda .& promovenda expectoratio & diuresis. Et quoniam observatur in praxi , mate-Tiem tenuem per alvum evacuandam , etiam duci posse per cutim, & vieissim ad al. I fluxum cohibendum exibentur sudorisera. Constat ergo secu dum Hipp. praeceptum, nos interdum recedere debere a naturae conamine, fi per alienam viam affectet evacuationem ; atque hoc arte fieri posse , ex
iis quae supra disputavimus, satis firmari posse, reor . L I B. I. A P H. XXII.
XXII. Oncina purgare ρο movere oportet , mym Cruda , neque in princi- tam piis, nisi turgeant. Plurima vero nou turgent. Ι. R IF Axime satigavit Commentatores hic Aphorismus, variam hinc ad sui duxere interpretationem, & inversionem sensus , & ad probandum varia loca Galeni adserunt : sed quia auctoritas nihil valet iii medicina , sed experientia, & inde dedustis rationibus veritas est adstruenda , videbimus quid Experientia & Ratio dictitat . I. Examinandum, nutri concocta sint purganda & movenda. a.) Num Cruda neque purganda nequae movenda sint. 3. Num Cruda non sint movenda & purganda in principio, nisi turgeant. 4. Plurima non turgere. - ia II. Cuncta, quae at menti nomine ingeruntur, nobis sunt aliena , sed se --β actione vitae M assiuentium humorum ita commutantur , ut maxima ' ingestorum pars convertatur in liquida & firma nobis propria , qualis et boratio dicitur Nutritio : altera autem pars assumtorum huic nutritioni ine. Pta , commutata tamen, ut praebeat alvi excrementa, urinam n perspirabile si actione corporis etiam fuerit subacta, & a materia nutriente separa ta, vocatur Coeta : nam si illae excretiones praebent materiem minus ela bor tam , vel & partem nutrientem, dicuntur Cruda emitti . Formatur e go OX assumtis duplex stenus materiae coctae. i. Humor sanus Perseae la ratus noliris allimu Iatus . a. Humor alienus nobis inutilis , sed ex Cretioni adaptatus, ex assumtis consectus , si emittitur , Coctum evacuari dicitur vid. Pe p. Cap. vi. Sed si humor ille bonus evacuatur, vel quolemittendum erat retinetur, dicimus evacuare & retinere Crudum . Nam bonus & utilis humor ratione evaeuationis , dicitur Crudus I & bonus alevacuandum retentus etiam dieitue Crudus. III. In morbis alio sensu accipitue Coctum. Quaedam morbi materia actio-- ne vitae elaborauda est, antequam cum levamine emittitur, alia vero ulla Vis tute
50쪽
te corporis praeparari nequit; nam omnis materia morbi non ita mutabilis est, ut amone corporis subisi possae, quemadmodum non omnia, quae per os assumuntur in laudabile nutrimentum converti possunt; sed manent immutabilia , ut assumebantur, vel abeunt in sibi propriam mutationem . Morborum
inflammatoriorum materia, quae praeeipuam Partem acutorum generat, Observatur actione vitae commutari vel sorsan in nutrititi uiri seu bonuiti iterum liquorem, si parva fuit sacta mutatio, ut in levissima febre, vel lentore nato validiore exere itio corporis tunc potest ille lentor sne materiae coctae evaeuatione in bonum succum commutari: sed fi materia illa sit c piosior, attenuatur, interdum exit per iii sensibilem perspirationem, desinit etiam morbus sine eri si sens bili. Sed fi maior fuerit degeneratio, constans observatio practi ea docuit, evacuationem & retentionem hiasus dici Crudum evaeuari & retineri, de quibus infra: sed si materia haec continuata corporis actione suerit subacta & evacuationi adaptata, dieitue Coctum, quando per emunctoria evacuatur: sed retentum dicitur Crudum. Ut evitetur ambiguitas, res ipsa in exemplo clarius concipi potest: si quis in morbo acuto reddat urinam cum multo sedimento, albo, laevi, constanter. Is dicitur e vacuare coctum , & morbi materies ab omnibus practicis statuitur cocta. Verum si ira eodem morbo istud sedi meritosum dispaeeat & reddatur urina
tenuis sine sedimento, dicunt crudum retineri & talem urinam arguere cruditatem, quam materiem antea vocarunt costam . Ergo eadem materia morbi , quae respectu evacuationis est cocta , respectu retentionis est cruda . IV. In Cocti descriptione quasdam species Crudorum delibavimus , omnes vero in hoc loco, quantum ex practicis colligere potui, recensebo. i Alimenta ingesta sne commutatione per os , vel alvum, reiecta. ast Eadem quoque corrupta & dein electa vel retenta. 3 Chylus bene elaboratus per emunctoria evacuatus. Chylus corruptus evacuatus vel retentus. ue Sanguis & reliqui humores boni evacuati : interdum tamen singuis bonus in plat hora vel impetu maiore emillas cum levamine non vocatur cruda evacuatio . 6 Materia inutilis facta actione corporis & dein retenta . Morbi materia quaevis retenta sive fit inepta sive apta evacuationi . 8 Morbi materia non satiet subacta & ita evacuata Cruda vocatur. Sunt ergo multae species materiae Crudae, & id ex vario respectu, vel quia evacuatur id, quod retinendum erat ἰ vel retinetur id quod erat evacuandum ; vel suod evacuatur non satis subactum . De his omnibus plura videri possunt in Comp. T. 39. Per p. Cap. U. & passim in Persp. Aph. V. Praecipit Hipp. Cocta medicanda eg e. Liquet faei Ie, qualem materiem Coctam intelligit, nempe I Materiem ex alimentis consectam evacuationi adaptatam II. a. Nam si talis in morbo retinetur , ulteriori mora &motu perturbato e num peretur, conducit ergo collectum illum evacuare per emunctoria naturalia ; inde licitum est omni morbi tempore, si talia fuere collecta, purgare corpus, id est liberare a materia illa coecta , ne retenta novum morbum pariat, vel praesentem augeat. a Materiem morborum acutorum actione vitae eousque elaboratam , ut evacuationi III. sit ada- Plata: haec quamvis matura si, non tamen semper subsequitur eius evacuatio, sed arte est facienda, uti in abseessu diutius elauso istud pus diutius stagnans eorrumpetur in ichorem, qui absorptus novum morbum putridum facit. Talis ergo materia morbosa vel per naturalia vel artificialia emunctoria est educenda , si sponte hujus evacuatio non procedit. VI. Cum duplex se coctus humor, alter bonus ex alimentis in corpore retinendus, alter evacuationi adaptatus, & evacuandus, videndum , num hi