Medicina hippocratica exponens aphorismos Hippocratis auctore Joanne de Gorter ..

61쪽

ui υero adgreditur hos Aphorismos explicare, eruere tenetatur ex obser rionibus medicis , num sententia baee in bisorii medicis si fundata, o quantum conveniat experimentis p scis in rebus mortuis , re quantum ab his recedat , dum eo lectiatur res in hominibus viventibus assequendas. auantum potuimus, hoe assecuti sumus, primo perspiciendo ea, quae olim collegeramin a ersariis de eadem re, quas in proposito Aphorismo tradi-

eis I hanc deinceps rem experimentis P sicis is Medicis comparaυi , ut eo clarior o frmior esset senνentia. Hie Liber Secundus in quatuor specimina divisus publice Die mentilatus, re quoniam duo specimina priori Libro desin eram ,

huius libri inlitum fuit Specimen Tertium, continens ib. I. ad XV. quod emsurae publica proposuit Gerbardus Vermeer Harder vic Gebus, ad Diem 28. Octobris I 7 39. uartum autem θ cimen , continens b. XVI. ad XXVI. publice defendere susianuit Godorietas Ge ardus Schoelar Romberga-Montenses ad Diem s. Decembris I 739. βuintum specimen continens Aph.

XXVII. ad XLI. Examini publieo submisi Gerhardus otio Rauυυrte, Zutphanienses ad Diem 7. Mais I 74o. Sextum seu ultimum hujus Libri specimen , continens b. XLII. ad LIV. Di ustioni publicae exposuit Iacob vin Calvertigen ,

se damo Baraυus , ad Diem 28. Maji 174o. Si Deus Iam giarur vitam re otium , inceptum opus , sngulis annis unum alterumυe Librum Aphorismorum in publicum emittendo , a

seseere conabor.

APH.

62쪽

h. 26.

A PHOR. I. 26. π N quo morbo somnus laborem Deis , ιerbale et si vero somnus Λυet , II non es lethale. δUid in hoe Ioeo per Laborem sit intelligendum , sicile ex Gmnus opposito sequente colligi potest , nam si somnus jaint, non ωφω est lethale , ergo hic per laborem intelligitur molestia

laesio, aerumna , noxa : ita deserabuntur a practicis febres laboriosae, in quibus suntina est corporis inquietudo & m lestia, & morbos difficile ferre . Si ergo aeger absoluto somno se sentiat pluribus novis symptomatibus pressum , vel si praecedentia magis suere aucta, dicitur somnus attulisse Laborem . Tunc autem quam maxime, si in aegris maior nascatur molestia & inquietudo , taliaque sympi mala, quae malignitatem potius quam vehementiam declarant , dicitur somnus laborem facere , quia aegri tunc inquieti se iactanres , quasi Iaborarent , gestiunt. Cons. Pe p. h. 44r. II. Si vero teger ex somno Praegresso te sentiat agiliorem , paucioribus vel Iub ,. benignioribus stipatus symptomatibus, nune facilius quiescere potens , talis somnus dicitur iuvans, quoniam declarat morbi magnitudinem per somnum suisse minutam , sed aegri vires auctas . Cur autem illae mutationes post somnum apparentes bonum & malum portendant non potest intelligi , nisi praemittantur effectus naturales in nobis , qui ex somno fiunt l, qui cum morbo comparati firmabunt doctrinam . III. Quae in Exereir. secunda fuse disputavimus desim no , collecta proferam , Mura A,

ut unico aspectu res fiat perspicua . Si comparemus hominem dormientem ad vigilantem, invenimus motum animalem omnino nullum, sensus externos & internos sopitos, earnem Iaxiorem , pulsum aequabili em minorem& rariorem, respirationem rariorem minus profundam , sed saepe steriorOsam, membra omnia Iaxa & flaccida , perspirationem paretorem. Quae mmnia simul sumpta declarant vitae altionem minorem esse , minusque com

sumi spiritus, quibus in vigiIiis peraguntur sensus interni & externi atque motus animales. Itaque in somno naturali post vigilias resolvuntur humores, praecedente motu majore compacti ; fit spirituum materiae accumulatio ; concoquuntur humores, qui motu minore praeparandi sunt ; colliguntur humores magis in venis & eellulis p ex quibus in praecedente motu fuere depulsi ; spatiola inter partes firmas humiditate implentur, quare partes fir mae fiunt humidiores & laxiores ; materia ad insensibilem perspirationem Pr paratur ; vires augentur collectis spiritibus ; sitis lenitur . & alvus humectatur Per ρ. Aph. 399. γε Caloris aestivi molestiam tollit.

IV. QEi autem aliquo morbo correptus est, non acquirit ea bona , quae mirus aliter ex somno placido in sanis profluunt e nam ex mutationibus in dor- - - .mientibus mali causa augeri vel minui potest e quare ut cognostamus an Profit vel noceat somnus, alicuius morbi causa comparanda est cum somni

mutationibus . Morbi generaliter dividuntur in Acutos & Chronicos , seu in morbos eum aucta & minuta circulatione . Quia in somno circulatio sit minor, iacile liquet generaliter somnum magis concludere Acutis quam Chronicis: tamen si isti morbi seorsim examinentur, facile patebit, somnum in utrisque prodesse & nocere posse. - G a v. Con

63쪽

3, MEDICINA HIP PO RATICA A . et o

rbis4ὰ, U. Concitatur irinus in aeutis, primo si homo ob praecedentem motu an a iis . maiorem impeditus suit dormire, nune cessante illo motu aucto & perturbato in somnum labitur, qui si sit placidus, egre, um aegrotantibus praebet auxilium : nam aeger per majorem illum motum spiritibus privatus, laborans lentore seu sanguine compacto , atque solidorum siccitate , a semno ejus cor pus temperato calore fruetur, viribus erit auctum , lentor erit dispostus ad crisim faciendam. Talis igitur somnus non solum non lethais, ut dicit Hipp. sed admodum salubre est . Huneque bonum statum cognoscimus ex viribus auctis, diminutione symptomatum , temperatiore calore & motu , subsequente critica evacuatione, urina minus tincta, muto sedimento albicante saturata, pulsu minus duro & minus citato , respiratione liberiore & saciliore , madoris suffusione per totum corpus, faciliore morbi tolerantia . a) Si autem in acutis ob majorem sanguinis impetum ad caput opprimatur cerebrum , ut aeger in soporem incidat, talis somnus ut signum malum est accipiendus e nam quod aeger dormiat, morbi causa non augetur, imo potius minuitur , qui Lin maiore impetu conducit temperare motum , ut fit in somno , sed quia ta-

Iis somnus concitatur ex mala causa, declarat aegri somnum non esse natur

tem , sed symptomaticum , di inde id boni, quod ex somno provenire solebat,

non producitur. Somnus inductus medicamentis hypnoticis, neque salutem, neque mortem declarat, nam omni tempore talis potest concitari rex perientia docuit in principio acutorum somnum hypnoticis inductum raro Prosuisse, quoniam tempus non est in quo lentor mutari potest in materiem Criticam at suppurationis tempore conducit hypnoticis conciliare somnum , ut diu fuit observatum in variolis : qus multo felicius curantur, si suppurationis tempore nimius motus compescatur hypnoticis diluentibus. Hinc Pa paverina miscent pectoralibus in fine peripneumoniae & pleuritidis. omnus VI. In morbis autem Chronicis, ut signum & causa malum i Merre pot- C. qm . morbi enimis sere omnes languidiorem habent circulationem , t no xemque actionem vitalem , si tunc ex viscidi copia opprimatur cerebrum , ut

inde homo fiat somnolentus, & obdormiat, talis somnolentia indicans pituitae in encephalo collectionem, malum est signum s atque ipse somnus non solvit pituitam , sed debilitata actione vitae in somno major fit pituitae collectio : quare in his neque somnus longior, neque hypnotica conveniunt. Interdum vero in Chronicis ex humore tenui & acri natis, aut quibus est motus perturbatus, ut in mobilitate & passionibus hystericis, somnuς & somnifera conveniunt; omnium optime humores tenues somno & somnifero crassescunt, quod dicitur coctio in his humoribus; & nisi quies inducatue motui

Perturbato, non solet cessare paroxysmus. Ita a priori determinare valemus , num proderit somnus, vel damnum sit allaturus e in nostra autem opinione firmiores simus, si peracto somno aeger sentiat levamen vel laborem.

VII. Ex dictis facile liquet, in quo tensu capi debeat Lethati , & non Lemrhale: nam experientia docet , saepe somnum attulisse laborem sine.morte subsequente, ut haec vox indicare videtur; quare pro lethale mallam ponere malum, & pro non Lethale, bonum, quia post somnum, si aeger percipiat levamen, inter praestantissima signa salutis instantis observatur.

64쪽

1. xxie Aphoe. Est veluti exemplum prioris, nam posuit in quovis morbo D Dςν

I 1 somni indicia, hic vero auntaxat in Delirio, quoniam morbus hic Dmn s. exemplar praebere potest, tam in Acutis, quam in Chronicis. Omnis enim mentis abalienatio Paraphrosyne seu Delirium dicitur, sive fiat cum vel sine febre , taem a causa externa & cognita, quam interna latente . Quam maxime laborant Commentatores Delirii species perscrutari , ut sit vel continuum, vel interpolatum, cum studio, tristitia, moerore, furore , stultitia,& aliis notionibus, ac si multum faceret ad prognosin & curationem: hine

multa quoque finxerunt nomina , quae magis retardant, quam promouent Medicam scientiam . In omnibus autem morbis nomen mutuantibus ex ph nomeno, quale est Delirium , perscrutandae sunt causae variς eum morbum producentes; praecipuas earum delibabimus, nam omnes recitare nimis longum foret. a. II. Qui ex morbosa causa aliena percipit, cogitat , & agit, quam idem finitio. homo sanus antea vel cogitare vel agere solebat, a Medicis talis censetur Delirare: nam aliena sacere ex voluntate, malevolentia, vel quavis alia actione voluntatis, a Medicis non dicitur Delirare, quoniam mentis aberratio ex morbosa causa sola ad forum medicum pertinet. III. Si perscrutemur morbos eorumque causas Delirium inserentes, inve-

nimus istas in Externas & Internas satis commode dividi posse . Quae omnes Θμ r turbant aequabilem per cerebrum circulationem a) Desectum spirituum pariunt; 3 Spirituum naturam mutant. Neque haec generalis diviso ad cognitionem, num somnus proderit nec ne, sufficit, ad huius enim divisionis simplices species est descendendum, antequam certum potest cominparari iudicium. IV. Causae externar Turisntes spirituum aequabilem motum sunt omnes ce- causarebri laesiones a vulnere, contusione, fractura eranti &c. in his, nisi tolla- tur Delirii sensibilis causa, somnus obrepens nihil boni praestare potest, talis tunc somnus ex Cerebri oppressione generari solet , & tunc est mortis indicium: sed ablata causa, ut in fractura cranii sublato fragmento ossis, vel educto humore ex encephalo , si obrepit somnus, valde bonum, quia significat mali causam turbantem ablatam esse. Detrahentes autem causae sunt omnes evacuationes copiosores, studia severiora profundiora, vigiliae protractae : in his si somnus iuvat, valde bonum , quoniam declarat, per somnum illum restitutos fuisse spiritus o sed si non sedat somnus , delirium tale malum est, quia inde scimus, non ex solo desectu spirituum , sed ex eorum etiam mutata indole Delirare hominem. Mutantes naturam spirituum multae sunt externae causae: ita omnis spiritus sermentatus , stramonium , cicuta aquatica, aliaque philtra, atque morsus canis rabidi, & in servidis regionibus optum. In his omnibus si somnus sedat Delirium, servantur, sed si non levat, admodum periculosvira est. V. Λ multis causis internis Turbatur aequabilis spirituum fluxus, ut gene- in I retur Delirium. Ita Inflammatio, Erysipelas Meningum ; sanguinis impetus maior ad cerebrum; eommotio labrilis praeprimis in capite, serum , lympha , 'acris quivis humor in encephalo collectus, morbus ad caput metastasim faciens : consensus praeprimis assecto pulmone , hepate , diaphragmate . In quibus omnibus optimum est, si somnus delirium sedat, nam , nisi minuantur vel evacuentur illae morbosae causae , non cessabit Delirium : ut si quis o dormiat auctis istis causis, sopore premitur, non vero fruetur placido somno, Hypnotica in his omnibus nota aeque bona sunt; nam in Inflammatione &Erysipelate non tollunt causam, sed inducunt soporem , nihil levaminis asse

65쪽

, NEDICINA HIPPOCRATICA A . 28.

Pentem, neque evacuant humorem acrem in encephalo collectum t sed ita

maiore impetu, si simul .adhibentur derivantia , sanguinis mi stio , & refrigerantia, cum levamine conciliant somnum ; atque ex Consensu delirantibus egregium praebent hypnotica auxilium . De δ-- UI. Non raro post lochiorum profluvium in puerperis, vigilias diuturniores V I in ex morbo diu toleratas, febres intermittentes & longas invaletudines, exhau- μ' stis spiritibus, generatur Delirium , solis recuperatis viribus abigendum, quale etiam fit in summa senectute : vel spiritus exstincti commutatis humoribus ita sphacetum, ut in moribundis ex acutis, vel spiritus inviscati lentore morbo-xum aeutorum, aut viscoso chronicorum generant Delirium, in quo somnio eruatio multum valet. Nam qui ex debilitate virium delirant , si a s

mno levantur, magna spes est, tandem vires recuperari posse iterato somno is Delirium ex Lentore egregie levatur somno , quia somno placido tantor Commutatur in materiam, quae critice evacuari solet: Sed in viscoso, quoniam augetur quiete & somno, somnus Delirium aut stultitiam augere solet vis, is, VII. Ut quaedam externa Iv valent ita commutare naturam spirituum ictio . ut mens omnino fit alienata, ita etiam in nobis generantur Morbosi humores crasin spirituum invertentes, qualis est bilis corrupta , materia melancholica, pus corruptum , deliquata materia chronicorum , urina retenta ad cerebrum delata. In his omnibus, quia per somnum non fit commutatio ita melius, sive somnus fiat ex naturali cauta, sive ex cerebri oppressione , nihil boni ex somno in hujusmodi Delirio est exspectandum: neque propinanda sunt hypnotica: sed tale Delirium eductione & emendatione illarum ea

sarum est curandum ..

nus, vigilia , utraqκe modum excedentia, malum. I. Mnes sere Commentatores hunc Aphori absolute ponunt, tam insa- nitate, quam morbo, & inde insequentibus, somnus vigilia utraque motam excedentia, morbus, eodem modo exponunt sed ex nexu huius cum

duobus praecedentibus facile liquet, in hoc loco somnum & vigiliam ut figna epiphaenomena capienda esse: nam in primo huius libri exponi somnum ira quovis morbo; in altero autem qualis esse debeat in Delirio; nunc vero dicit somnum & vigiliam Iongiorem quam exirit natura morbi, malam sacere . Duplici modo somnus ti vigilia excedentia, ut figatim nempe & causa , malum indicant . II. In fanis hominibus quandiu somno sit indulgendum, ex possiimus E a. LVI. Sed & ex illis constat hominem ex necessivate interdum longius,

interdum vero brevius tempus, quam octo horarum, concedere debere somno, atque in omni aetate idem tempus non servandum esse e in his longius & brevius tempus non dicitur modum excedens , quia sanitati conducit

sed si homo, cui competit somnus brevior, utitur longiore , & vicissim , aut qui longo eget somno, adhuc magis somno indulget, quam exigit sanitaris conservatior in his omnibus somnus modum excedit. Ita etiam in morbis hic sensus capiendus nam qui post diuturnas vigilias longo fruitur somno, is non dicitur excedere modum, sed est eonveniens, quia supplet defectum

praecedentis temporis.

66쪽

III. Multi in ea sunt sententia, quo plus&diutius dormiunt atri in AE ti., hcaiis, eo melius esse, quasi non potuisset somnus in acutis modum exeedere , eontrarium vero inculcat noster Auctor : nam in acutis oppresso cerebro ex mala causa, diutissime dormiunt, ut in Caro , in quo somno quo diutius detinentur, eo pejus signum, quo enim cerebrum magis est oppressum, eo profundior & diuturnior Caras . Sed somnus lonsior ut causa in acutis modum non exeedit ; nam relaxatis partibus firmis , temperatiore motu Lentor morborum acutorum optime disponitur ad criticam evacuationem. IV. In morbis autem Chronicis somnus modum excedens, ut signum & ut r. c causa malum portendit. Omnibus sere morbis chronieis est tardior vitae actio quo humores abeunt in spontaneam corruptelam , & minus commutantur ingesta deficientitat viribus in bonum succum , quare talia corpora frequentissime laborant Corruptela spontanea & Cruditate, quae causae morbosae ex

minori actione in somno Cons. Exe. 2. XLII. XL. , XIV., XXXV., &c. γaugentur: sed majore agitatione sunt eoncoquendae & expellendς; qnare in Chronicis raro per somnum longiorem curantur morbi , vid. h. 26. . VI. Qui somnus ex morbosa causa modum excedit, quale exemplum habetur in Lethargo, nunquam bonum praesagium praebet o cerebrum enim Pituita oppressum non facile liberatur. U. Frequentius in acutis vigiliae modum excedunt, & malam praebent pro- gnosint nam vigiliis protractis, constat cerebrum continuo in morbo turba- -eaiavi ei, ut non concedatur quies pro somno capiendo quare in perpetuo vigi- in πι- tantibus, quoniam Lentor in acutis sermatus, continuato illo motu raro ad criticam evacuationem deducitur: interim vigiliis & motu aucto in acutis quam maxime exhauriuntur spiritus, unde summa debilitas generatur.

VI. Minor & quietior motus in Chronicis disponit quidem eorpus ad lon in giorem somnum capessendum, sed si aeger nimis vigilat , inde stimus, ali quid aere latitare, quod hune languidiorem motum turbat , atque vigiliis protractis exhauriuntur quoque spiritus, quorum privatione corpus sensim magis debilitatur. Et quoniam viribus auctis superandus est morbus Chronteus , corpus vigiliis debilitatum , morbum quoque auget. Inde in Chroni

tura modum excedat.

I. Eneralem de omni excessu, & specialem de fame & satietate eomple- sis ctitur sententiam . Omne nimium naturae inimicum non est opus ad- pM - .struere, utpote omnibus satis cognitum: quid autem hic per Satietatem Famem fit intelligendum, non constat inter auctores: maxima pars sensum

huius ad parciorem & copiosorem ingestionem alimentorum resert ; de his autem in morbis superius egit Hipp. in Lib. I. Neque hie regulam tradere vult de quantitate alimentorum assumenda in sinis; nam statim in primo Aph. hujus libri incepit quo in morbo, & in eo examinavit somnum cou- ducit ergo, ut nunc regulas praebeat de sensu famis, quia versatur in codiporis action ibus observandis, quid boni aut mali portendunt in quovis morbo. II. Per satietatem intelligo hoc loco, fi corpus praecedentia ingesta alimenta omnia subegit, ita ut si suisset sanum, nune debuisset esurire, sed quam

67쪽

Famua Satistas non bonata morbis. Aecitis. In chronia

ris Fames ni-

,s MEDICINA HIPPOCRATICA Aph. 1ν

vis nihil alimentosi sit in corpore , tamen talem sensum percipit ae is qui saturus est, id est, cibum non appetit, aut si parum ingerit, statim sat

rus est.

III. Quid si Fames, satis exposuimus Exe. 3. In hoc Ioco intelligitve

sensus famis praeter modum urgens, ut fames non placetur modica ingesti ne alimenti, citiusque redeat quam in sanis hominibus redire solebat post aisumta alimenta, imo urgeat ventriculo pleno . Utrumque hoc dicit Hipp. in morbis est malum , quod paulo altius ex suis causis est eruendum .

IV. Ad famem naturalem concitandam I requiri Chyli desectum in sanguine ; et ventriculum vacuum alimentis; 3 bilis bonae eonfluxum inventriculum vacuum , quae nuda ventriculi latera tangens sensum famis excitat, olfactus ab odoriseris & gustus a sapidis applicatis in Exe. 3. demonstravimus ; si vero ventriculi latera muco nimis obducta , vel bilis sit iners, cum alimenti desectu in ventriculo & chyli in sanguine, homo non solum

saturus videtur, & minima ingesta alimenti quantitate oppletus, verum etiam multo dissicilius quoque ingestum cibum in bonum chylum convertit. U. Constante observatione practica experimur, in fine morborum acuto rum hominem non securum esse, quamdiu fames naturalis non redit; ut anim vires praecedente morbo amissae restaurentur, bonus chylus est suppeditandus, qui in tali inappetentia imperfecte conficitur , ut notavimus Exci3., XL. Et visente morbo acuto semper minor est fames, quam in sanis,

si aeger vero nihil appetit , sed semper saturus videtur , multo peius est , quam si alimenta petit. Ul. Frequentissime in Chronicis observatur , famem deletam esse, vel quolventriculus pituita scateat, vel bilis fit iners: in his quia inappetentia malam latentem declarat causam famem exstinguentem ; & quia tune imperfecte coquuntur ingesta alimenta, quae morborum Chronicorum causam so-vent , satietas illa in Chronicis mala est censenda. UII. Ut olfactus & gustus interdum a morbosa causa concitantur, & tune pro natura materiae istos sensus excitante bonum & malum signum praebent hi sensus, ut odor foetidus sine stetente applicato naribus ; sapor salsus, dulcis , putridus sine applicatione earum rerum, ita etiam fames ex non naturali

denotat morbosairi esse causam, hanc alienam famem excitantem. VIII. Naturale est in acutis parum Comedere , si vero tantam Famem sentit, vigente morbo, ac sentiunt in sanis, talis tamen fames dicitur modum. excederer sed finito morbo acuto, aut in morbis acutis , qui per paroxysimos exacerbantur , bonum est sentire naturalem famem : quia fgnificat , causas famem excitantes naturales intactas esse , sed in tali casu cavendum est a nimia ingestione alimentorum, corpus enim debilius non valet, ut sanum , mediocrem quantitatem concoquere, sed permittit , portionem ma nere crudam , vel abire in spontaneam corruptelam . IX. I ii Chronicis autem morbis melius est , si fames modum excedat, quam si sit deletae interim non est bonum nimia fame laborare, nam talis non fit ex sanitatis causa , & quoniam nimium quoque selet ingeri , quam id corpus ex aegritudine debile potest superare, corpus morbo & multitudine alimentorum onustum in graviorem solet incidere morbum. Paulo itaque minus, quam in sanis requiritur, est ingerendum, licet fames plura

exigit, di interim nimiae famis causa est curanda. LIB. Diqitig Corale

68쪽

Pontanea lassitudines morbos denunciant.

di neptitudinem, ita ut, si membra movere conatur, debeat plus via Diaeiosa. rium adhibere , quam antea solebat , atque in ipso motu aliquam molestiam percipiens, dicitur lassus vel defatigatus; illa autem lassitudo se quente quiete &. somno iterum evanescit. Talis conveniens laboris magnitudini non recensetur inter morbos, & vocatur Lassitudo laboriosa. Qui vero ex minori labore fit lassus, talis dicitur debilis. Lassitudo haec laboriosa erat praemittenda, ut constaret, quid esset sentiendum ge causis Lassitudinem spontaneam inducentibus . Motum membrorum fieri copiosiore spirituum influxa, eoque motu spiritus consumi , colligi potest ex iis , quae iam . T. I S. exposuimus. Hac spirituum consumtione nascitur maior ni vendi diisevitas , & frequentiore musculi agitatione relinquitur dolor seu molestia in ea parte; quae utraque somno & quiete satis longa emendantur, regenerantur enim spiratus, & rediguntur humores atque partes firmae musculorum aequali motu vitali in pristinam sanitatem, nullisque egent medi

camentis .

II. Qui vero in suis membris similem difficultatem & ineptitudinem sine

Iaboribus praegressis sentit, is Lassitudine spontanea laborare dicitur: est ergo μ' min corpore causa morbosa, ita minuens vel immutans spiritus, ut ad hunc ' motum peragendum fit de semis vel ineptitudo . Spontanea igitur est, non quia sponte sine causa nascitur, sed quia generatur sine laboribus praecedentibus, qui Lassitudinem in sanis inserunt. Hanc autem spontaneam lassitudinem veteres non sine ratione diviserunt in Squalentem, Laboriosam, tace rosam , Tensivam, Phlegmonosam, ex adiunctis symptoinatibus causas Lassit dinis indicantibus. III. Qui in membris citra labores praegressos observat Lassitudinem cum se me. cutis colore squalido, haec signa juncta satis denotant, ex Cacochymia vel Cachexia hanc generari lassitudinem: atque ita formatur Curatoria indieatio , nos debere anticachecticis hanc discutere Lassitudinem, corpus esse m vendum & fricandum . Talis lassitudo mane surgenti solet sentiri maior, atque moderato labore levatur, quia id crudum aucto motu solo itur 9 expellitur, sed somno & quiete magis accumulatur.

IV. Lassitudine autem pressus si ne quidem per momentum in eodem si- La reios . tu manere potest . sed continuo prae anxietate me in bra hinc inde iactat, uti fit in febre laboriosa, talis lassitudo periculosissima est , nam lassitudine constat virium desectus, & ex inquietudine , organa vitalia affici , homi

nemque anxietate urgeri .

U. Molesta vero sensatio in membris, quemadmodum in membris ulce- misisti. ribus obsessis, cum lassitudine tune observatur, quando ea materia purulenta per corpus dispersa generatur lassitudo; saepe etiam in scorbulo & cae chymia in aerimoniam conversa. Talis ergo lassitudo si sit ex pure quietem exigit & medicamenta, quae puris corruptelam inhibent: In curonicis autem Antiscorbutica & D aphoretica praecipua sunt. UI. Ex humoris abundantia aeque , quam ex diminutis viribus nascitur las Tm a.

69쪽

,s MEDICINA HIPPOCRATICA A . t.

impletionem, inde plethorici Lassitudine tensiva laborant, quae facta naturali vel arte ficiali evacuatione evanescit: ita unicae instituta venae sectione, vel supervelliente alvi fluxu tollitur saepe vernali tempore lassitudo . p. ..is. VII. In febribus acutis, ardentibus, inflammatoriis frequentissime obse vatur Phlegmonosa Lassitudo, quia aucta circulatione Ac compacto lentore diminuti sunt spiritus , sed irritamento concitatus motus vitalis non desinit urentem eatorem in corpore producere t admodum periculosa haec est Lassitudo , antiphlogisticis eo randa . Sponta- VIII. Omnes species spontaneae Lassitudinis ex morbosa oriri causa, iam satis constat , ergo non ambigendum , quid denotat morbos denunciat,is..ia, . nempe Lassitudo illa semper oritur ex latente Morbosa causa . Haec autem

phrasis saepe in futuro sumitur, id est morbum praelagit. Lassitudo enim a quibusdam non accipitur ut morbus, sed ut signum indicans morbum imitare ; hoe declarant multi , s sine labore corpus sentiunt lai Ium , aiunt, morbum exspecto, nam plus solito sum defatigatus . Hoc non est sine ratione, nam Lassitudo semper indicat minorem agendi potentiam , qua ingesta alimenta nova non satis subiguntur, & quae sunt evacuanda, retinentur , ipsique boni humores ex laudabili statu recedunt : ita ex his co ruptelis inductis per motum infirmiorem varii nascuntur morbi . Ut igitur praeveniantur morbi, spontanea lassitudo est curanda.

Ui umque aliqua eorporis parte dolentes, dolarem fere non sentium, hIs

mens agrotat.

ros, I. Uam maxime laborant Commentatores in hoe Aph. explicare, quo-- . modo Dolor, qui sensus est molestus, tamen polsit dici non sentiri, quia sentire 9 non serit ire simul constare nequeunt. Sed fi v rum capimus sensum , facile haec dictio admitti potest, & non erit contradictoria, nam si pars quaedam dolet, dc, manente causa dolorem ante it serente, pars illa nou amplius, a nobis percipitur dolere, vero sensu dicimus, nos non sentire istius partis dolorem. Sentio II. Ita creavit Deus nostrum corpus vivens, eique iunxit animam , ut fi μ' si in organis sensui dicatis, nam non omnia organa communicant suas mutationes animae quaedam a rebus externis vel internis inducitur mutatio, aritisma alicuius mutationis in istis organis redditur conscia: & quamdiu durat mirabilis ille nexust inter animam 8c corpus, atque organum manet inte- grum , semper omnis mutatio in tali organo iacta a mente percipitur: experimenta autem probant, animam agere in nervorum principia, & eorum Principiorum mutationes, quae in encephalo fiunt, immediate perciper ς ει

quia sensuum mutationes a rebus externis fiunt in nervorum extremitati

bus , igitur ipsa inducta finibus nervorum mutatio per nervum vel e; auspiritus, est propaganda ad nervorum principia, seu aliquid aliud per nec- .vum vel spiritus propagatur a finibus ad principia , quod productum me ti communicatur, ut mens percipiat aliquid fieri in nervorum extremitatibus . Hanc propagationem a finibus nervorum ope spirituum fieri , qui continentur 3c fluunt in canaliculis nervorum , alibi Comp. T. I 6. demonstravimus, δι quidem hoc modo, fluunt spiritus ex encephalo aequabili 8c continuo fluxu per canaliculos nervo s sensui famulantes , quoties ille liber fluxus fetardatur, mutatur, aut turbatur in finibus eorum canalicui

70쪽

eum nervosorum, statim quoque influxus in principia eorum mutatur, quae mutatio a mente percepta dicitur sentire . A causa autem iraterna non raro circa medium huius canaliculi in transfluxu inducitur mutatio , qua in principio hujus canalicesi quoque turbatur spirituum infiuxus , quia tune mens eandem mutationem percipit , quam antea percipiebat ex affectione extremitatis, mens errare dicitur, quamvis error non sit in mente, sed in .rgano, quod afficitur alieno loco. III. Omnis causa sensum excitans in organo quovis sentiente validius a- Dolis gens nobis ideam doloris praebet, quamvis multi dolores ad solum organum qu . s. Tactus reserant: nam dolent oculi ex nimia luce; aures ex acutiore sono , lingua a nimis sapidis ; & nares ab acrioribus odoriseris . Causam excitantem dolorem existimant consulere in tanta fibrarum tensione, qua rupti ni imminent: verum si omnes perscrutemur dolorem inserentes causas, de-xegimus, eas sistere liberum fluxum spirituum per canaliculos nervosos sensui dicatos, sive fibra nervosa tendatur, ut ita fiat angustior , sive prematur, sive ipsa contrahatur, ut in nimia exsiccatione re levi combustione, omne impedimentum huius fluxus aequabilis spirituum per sensuum nervos, dolorem insert: leve autem impedimentum facit sensum , majus Dolorem,& quo impedimentum est maius, eo acrior fit Dolor, donec tandem totus subsistat fluxus, quando etiam subsistit Doloris pereeptio : inde in sensim increscente causa doloris tandem subito omnis exstinguitur dolor, tunc nempe , quando impedimentum huius fluxus eo usque fuit auctum , ut fluxus omnino subsistat. Mens ergo nostra percipiens in principiis nervorum impeditum influxum, in nervis sensuum Doloris ideam praebet . Hinc , quo Partes pluribus nervis ad sensum sunt ditatae , eo vividior in istis Dolor ;quo Vero pauciores, eo Dolor obscurior, verbi gratia in omhus; his autem nervis destitutae licet afficiantur ab iisdem causis, quae in aliis partibus Dolorem intulissent, nullus tamen sentitur Dolor, ut saepe in pulmonibus &hepate: sed loco Doloris sepe generatur Anxietas, quemadmodum observa tur in Doloris metastas ad interiora viscera minus sentientia . IU. In Sensibus& Doloribus duo loca simul occupantibns observamus, si Dotirem unus prae alio sit major , maiorem non solum minuere, sed interdum omnino e . ρ exstinguere perceptionem mitioris, imo profundiore cogitatione sensus hebescent . a Si nervus sentiens in organo destructus sit, ut in parte quadam sphace lata : ita pars contusione destrulta , vel combustione valida exusta non infert Dolorem e & pars antea vehementer Uolens per supervenientem sphace-

dum exstincta, statim desinit dolere . Quia alio in loco haeret Doloris ea

si, quam ubi mens Dolorem percipit, inde intercepta via communicationis, causa aliter Dolorem inserens nune nullum Dolorem inducit; ita ligato, a scisso, compresso vel destructo nervo ; tendente ad partem Dolore eorreptam, statim iacit omnis Doloris exstinctionem . Tandem quando principia ne Vorum , quibus mens consensit, ita immutantur, ut ad mentem debita non seratur mutatio, hoc in casu dicitur, mentem aberrare. Potest ergo mens erataeorrupta , & tamen non sentire Dolorem . Ex his igitur constat, nos non ita certos esse, semper mentem aegrotare , si non percipitur Dolor alicujus partis. U. Si vero constet ex signis, necessario in quadam parte Dolorem adesse , - - Vel ex ratione sciamus , Dolorem non potuisse cessare, atque pateat, Partem ipsam non esse destructam, aut nervum intermedium compressum vel destructum , his tamen non obstantibus, aeger non conquerens de Dolore, demo frat, vel principia nervorum non communicare menti, vel mentem ipsam ita aegrotare, ut mutationes principiis nervorum inductas non animadvertat. In