장음표시 사용
391쪽
necessitate reipub.nominassiet, sortes mitterent,
eamque obtineret quisq; quam sors ei ded istet: iecirco necesse erat, si extra sortem prouincia ali-Τ 4λretur,populu,cuius summa erat potestas,
e ea re consuli. Postremis temporibus , adeo
rue aetatis Ciceronis hanc fuisse ratione decernearum prouinciarum reperio. Consulares erant quaedam prouinciae, quaedam praetoriae . Erant autem consulares,quae singulorum annorum consulibus assignabantur, & in quas missi magistratus proconsules erant. Praetoriae uero, quae singulorum annorum praetoribus decernebantur,
ct in quas missi magistratus propraetores erat. Et quanquam summum est et utrisque imperium in prouincia,maior tamen erat proconsulum dignitas,quam propraetorum.Quod uel inde apparet , quia non modo maiorem exercitum, plures fasces habebant proconsules, sed etiam reliqua omnia
consularia ornamenta: propraetores uero minor
exercitum habebant,& fasces pauciores,Praetoruque tantum insignia prae se serebant.In quas ergo prouincias cum imperio consulari mittendos magistratus Senatus decreuisset,liae erant consulares prouinciae.Decernebantur autem singulis annis
duae iis consulibus qui adhuc designandi essent. Quib. post designatis nominatae a Senatu prouinciae in sorte mittebatur. Deniq; illud intelligi oportet, consulares prouincias non fuisse certas quasdam ex Romanis prouinciis, quae no possent nisi consulares esse: sed pro Senatus uoluntate cosulares sebam, in quas cu imperio consulari mittebatur: praetoriae,in quas cu imperio praetorio: ita ut uicissim quae consulares suerant, praetoriae fierent:& quae praetoriae antε fuerunt, consulares fierent. Porro autem solebant postremis illis teporibus consules sere totum annum sui consulatus in urbe consumere,nec fere in prouincias proficiscebantur, nisi ad finem anni. praesertim si nullum esset in prouincia bellum quod ad maturandum urgeret. Qua ratione fiebat', ut cum anno consulatus continuarent & alterum annum proconsulatus.Nec sicut prioribus temporibus temminato anno consulatus rogandus erat populus
de prorogando imperio,sed absque ulla rogatione,propter decretum senatus habebant in prouincia imperium,finito etiam anno sui consulatus . Erat autem hoc commune omnibus prouinciarsi magistratibus, ut tamdiu obtinerent imperium,
quamdiu successor non mittebatur, siquidem ipsi in prouincia esse uellent peracto tempore senatus consulti mee singulis annis ferendum crat ad populum de prorogando imperio, sicut prioribus temporibus fieri solebat: sed semel obtentum imperium eousque retinebatur,dum successor mitteretur.Alio modo priuatis extra ordinem prouincia decernebatur,si quando Reipublicae tempora requirere uiderentur.ut praeter eos qui magistratus gerebant, aliquis singulari uirtute Imperato seligeretur,qui in prouinciam mitteretur . Poterant etiam prouinciae extra ordinem dari his qui in magistratu erant:tam iis qui in urbe crat, quam iis qui extra urbem imperium habebat.Et, ut summatim de consularibus prouinciis dicam, suffragium populi ad creandos consules nunciua opus fuit,nisi extra ordinem aliquid fieret. Cumucro extra ordinem aliquid sebat, ante leξe quidem Corneliam interdum a populo,saepe a Senatu absque ulla populi rogatione imperia extraordinaria dabantur post legem uerb Corneliam, necessario populi rogatione sed interdum ex senatus etiam decretosaepe praeter Senatus uoluntate creari proconsules oportebat. De prouinciis uero praetoriis eadem ferὰ dici possunt.Nam a Senatu quoque decernebantur.Quas uero Senatus nominauerat, eas deinde sortiebantur inter se Praetores:sed hoc diuersum a prouinciis consularib. erat, quod Consulares in incertum decerni solebant a Senatu,antequam designati ossent Conse-las : at praetoriae decernebantur ipsis Praetoribus elim magistratum gerebant.Fortasse, quod omnibus Praetoribus suae erant in urbe prouincia iniure dicendo, quas necessario debebant toto anno suae praeturae administrare. Itaque statim designati Praetores sortiebatur inter se urbanas istas prouincias sibi per leges iam dudum decretas, ut nouo Senatus decreto in ea re opus non esset.Quia
igitur duas simul prouincias eisdem Praetoribus
decernere no licebat. iccirco A uincias extra urbe Praetorib. decernere non poterat Senatus,nisi eo anno quo praetura gerebant. Sic aute decernebatur,ut nisi exacto anno praeturae in prouincias noprosciscerentur:in quo illorum temporum a superioribus differentia obseruari potest. Superi ribus enim temporibus Praetores inito statim magistratu sortiebantur prouincias in quas etiam statim proficiscebantur ii,quibus extra urbem obtigissent prouinciae,annum suae praeturae in prouincia gesturi:quibus si successor non mitteretur, de prorogando imperio ad populum serebatur.
At Ciceronis aetate Praetores iuri dicundo in umbe retinebantur toto anno suae praeturaemisi quid accidisset tumultus, cuius caussa omissa iurisdictione,urbe exeundum esset:quomodo accidit in coniuratione Catilinae Ipso autem anno suae praeturae sortiebantur eas prouincias , quas Senatus praetorias decreuisset,in quas profecti tamdiu imperium habebat utiquamdiu successor non mittebaturiidque per legem Corneliam, uti diximus. Atque illa quidem erat praetoriarum prouinciarum ordinaria administratio, ad quam nullis opus erat comitiis,quib. prouinciales magistratus
crearetur.Sin extra ordine decerneretur, hic dicedu est,qa paulo ante in eo larib. diximus. Ante lege C. Cornelii,qua legib. soluendi potestas inconsulto populo Senatui detracta est, sere praetorias prouincias extra ordinem Senatus sine ulla rogatione
392쪽
rogatione populi decernebat. Post legem uero
Corneliam perlatam,omnino creandis extra ordinem propraetoribus, necesse erat taberi comitia siue decreto Senatus,sive a populo praeter Senatus sententiam prouinciae darentur: hoc est ali cuius Tribuni pleo. rogatione,quae non Centuriatis , sed Tributis comitiis ferri iolebat. Ac de prima quidem caussa tabendorum coinitioria Tribunorum hactenus. Sequitur altera caussa ad sacerdotes collegiorum creandos: in qua explicanda primum animaduertendum est, Romae multos ac diuersi generis sacerdotes suisse. Erant enim Pontifices, Augures, Amspices, Curiones,Vc stales,Flamines, Epulones, Sibyllini sacerdotes, Fecialcs, Salii, Luperci, Fratres aruales, cerdotes Galli, Rex sacrorum, Cereris Grsca sacerdos, &sodales Titii. Dionysius etiam .Ceterum praes ctos adiicit: sed eos sub regibus tantum fuisse opinor. Ex hoe aute omni numero hi soli suffragiis populi creabantur, qui publicae religionis administri assidui erant,ac non iungebantur sacerdotio.quod semel tantum atque iterum toto anno usui essent.Vnde fit,ut omittendi nobis sint Salii, Luperci,Fratres aruales, sacerdotes Galli, & sodales Titii. Neq: enim eorum sacerdotium publice semper usui esse poterat,sed semel tantum in anno sacris quibusdam peragendis uacabant. Salii ad sacra Martis peragenda mense tantum Martio adhibebantur, Luperci ad Lupercalia mense Februario peragenda:c odemque modo alii alio tempore. Quae causa erat,ut quanquam eorum esset quoddam collegium, suffragiis tamen populi nu- quam creatos credamus. Salii enim a magistris collegii legi solebant patricii adolescentes, quo
rum uterque parens uiueret,nec in magistratu essent. Deligebantur ergo ex patriciis iuuenibus a magistris collegii Salii sacerdotes,non populi suffragiis creabantur. Quod idem de Lupercis, &huius generis aliis sodalibus dicendum esse existimo. Neque enim tanti erant hae e lacerdotia, ut magnopere contendendum esset de ijs assequendis. Ego uero Potitios & Pinarios in superiori sacerdotum enumeratione omisi quia iam inde a
temporibus Appii Caeci ad seruos publicos id genus sacrificii transerat. Restant igitur nobis spoctandi reliqui sacerdotes. Αe pii inum Vestales ita fiebant, ut Pontificis Maximi arbitratu uirgines caperentur. Aruspices etiam populi suifragiis non creabantur,ut qui uel Hetrusci erant, &ex Hetruria acciri solebant, si quado opus esset pro digiorum interpretibus: uel Romani ciues as Hetruic is edocti. Relinquuntur ergo ex omni numero sacerdotii in considerandi Potisces, Augures, Epulones,Feciales,Sibyllini sacerdotes , Curio anes, Flamines, & rex sacrorum. Ac regem quidem sacrorum supra ostendimus centuriatis c mitiis c mari. Curiones autem iam inde a Romulo singularum curiarum suffragio creabantur,
non autem ab aliis Curionibus cooptabantur. Curio uerb Maximus comitiis a populo crea batur. De Fecialibus non habeo certum quod affirmem. Epulones quidem eadem lege D mitia populi suffragiis creabantur Sibyllini sacerdotes principio duo fuerunt, qui ouum uiri sacrorum appellabantur. Post Decemuiri facti
sunt,cautumque ut pars ex plebe, pars ex patribus fieret. At post Syllae dictaturam Quindecimuiri facti sunt, &per eandem legem Domi tiam populi suffragiis creabantur. quod idem de Auguribus& Pontificibus intelligendum est. Tributis autem comitiis hoc fieri lex eadem de
monstrat, qua cautum erat, ut non ab uniuersio
populo, sed a parte populi minore, hoc est, Ξ s
plendecim tribubus sacerdotes crearentur . cauero comitia,quibus tributim suffragium ferebatur, tributa fuisse , negari non potest. Quod autem supra de eollegio pontificum diximus, eos
ante legem Domitiam cooptatione collegii creari solitos sic accipiendum est,ut tamen Pontifex Maximus excludatur. Nam mortuo Pontifice Maximo a collegio alius quidam cooptabatur, qui Ponti sex tantum fieret, non etiam Maximus Pontifex.Tum deinde suffragiis populi Pontifex Maximus creabatur. Deinceps sequitur ut tertiam habendorum comitiorum tributorum eatissam
exponamus. Ac legum quidem ferendarum caussa haberi comitia tributa nomen ipsum picbisci torum satis ostendere potest,ut alia probatione ad eam rem non sit opus. si enim plebiscitum est, ut ait Iustinianus, quod plebs plebeio magistratu rogante constituebat: facile est intelligere tributis comitiis non centuriatis, utpote quae a plebeiis magistratibus uocari non poterant, Plebiscita fieri solita.quo in numero sunt rogationes de pace. bellum enim lege centuriata indici solebat. Item eae quibus superioribus temporibus legibus aliquis soluebatur : omnes denique quibus per populum triumphum decretum, publicas quaestiones constitutas,& es uitatem datam legimus . Superest ut quartam caussam persequamur. tiamsi magistratus aliquis faceret aliquem reum ad populum,nec capitis cum accerseret, sed inultam inviceret, tum tributis comitiis id iudicium fieri solebat. At si de capite ciuis Romani ageretur, per leges duodecim tabularum cautum erat , ne nisi comitiis centuriatis iudicari poΩset. Illud tamen non est ignorandum, si capitis die dicta in exilium abiisset reus ant quam dies aduenisset , tum ad decernendum ei id exilium, satis fuisse comitia tributa uoc re, nec fuisse ad eam rem Opus centuriatis c
393쪽
uentu comitia Tributa peragebantur . Caput III .
ORD NARios magistratus minores, pamtim Tribuni pleb.partim Consules creabant Plebeios enim magistratus, ad quos
rurici j non admittebantur, Tribuni plin creant.Huius generis erant Tribuni pleb. Se Aediles pleb.Nam utrorumque comitia Tribuni pl habebant. Semel tantum ae Potisice Maximo cre tos reperimus Trib. pleb. Quia tum nulli essent Tribuni. py Decemuirorum imperium, in quo instituendo cellerant omnes alii magistratus: nec posset ipsi ab Interrege patricio magistratu creari.Reliquos ordinarios magistratus ininores creabant Consules,aut Dictatores, si quado comitiorum habendorum caussa creabatur, aut Tribuni militii cosulari potestate.Nam Quaestores quidea Contulibus creatos constat et quod idem de Aedilibus existimo. Sed & Tribunos militares ,& Triumuiros tam Capitales,quam Nocturnos ,& Monetales arbitror creatos ab aliquo maiorema stratu: siquidem plebeios tantum rogarent Tribuni pleb. Porro autem ordinarios magistratus subrogandi munus proprium erat Consulum, neque id Praetores unquam leguntur factitasse Consulibus praesentibus. Consules ergo illa comitia habere solitos: necessario concedendum e rit.Quod autem ad extraordinarios magistratus attinet aciendum est, nsulibus, Praetoribus, Se Tribunis pleb.tantum ius fuisse eos creandi . Ex
historiae autem lectione perspici potest , modo
Praetores , modo Tribunos plebis,interdum etiaConsules habuisse comitia ad creandos extraordinarios magistratus Sacerdotum autem comitia tributa Consules habebant ex I.Domitia. antequam legem comitia tributa, quae Pontifici Maximo creando habebatur, ab uno quodam Pontifice habeti solebant. Post uero ideo existimo Consules liabuisse comitia Poti seis Maximi,quod certum sit sacerdotes colle-hiorum a Consulibus creari. Non est autem pro
abile,Pontificem Maximum non potuisse habere comitia Pontificibus sufficiendis,cum interim unus de collegio Pontificum posset habere C mitia Pontifieis Maximi. In quo si me fallit coniectura, in reliquis certe collegiorum sacerdotibus uerissimum est quod diximus. De legum iudiciorumque comitiis tributis facile est intelligere, ijs magistratib. licuisse habere ea comitia, quibus ius erat cum populo agendi. In historia auteIegimus interdum Consulesanterdum Praetores,
saepe Tribunos plebad populum de his rebus rositiones tulisse. Ac de personis quide quib. ius est habendi comitia tributa hactenus.De Persona
candidatorum pauca dicenda sunt. Plebeios magistratus petendi ius erat plebeiis tantum hominibus:binosque ex singulis classibus Tribunos esse oportebat. Illud etiam reperio cautum fuisse de Tribunorum,Aediliumq; plebis persona, ut eos magistratus gerere iis non liceret,quorum pater,
aut sella Curuli sedisset,uiueret. Candidati quae-urae tam patricii, quam plebeii esse poterant: tantumque in iis prouidendum erat post legem annalem, ut aetatem haberent lege definitam: &ut emeritis decem annis stipendiis. nullo infami iudicio a petitione reiicerentur. Tribuni uero militum non temere quiuis fieri poterant: sed cum uigintiquatuor Tribuni militum a populo crearentur , qui quatuor ordinariis urbanis legionib.
praeessent,singuli singulis millibus:nemo ad id deligebatur,qui non gessisset minimum bina stipendia . Quod ad magistratus extraordinarios attinet, hoc unum lege fuisse cautum de candidatis reperio , ut neque ei qui tulerit de aliqua curatione ac potestate , neque etiam collegis eius, cognatis, assinibus ea potestas eur,tiove mandetur. De sacerdotum competitoribus hoc primum annotandum est, sacerdotes horum collegiorum dimidia ex parte patricios, ex
altera plebeios esse debuisse. Itaque frustra plebeius petiis let,si in locum demortui patricii sitsiiciendus esset lacerdos: & contra patricio locus
esse non poterat, si pro demortuo plebeio su stituendus esset alius plebeius . Hoc etiam Ioco animaduertendum est , non perinde desinitam legibus aetatem fuisse petendi sacerdotia , sicut erat in petendis mahistratibus. Nam praeter id quod legimus apud Suetonium , Caesarem septimo de decimo aetatis anno iactum suisse Flaminem dialem , Cicero scribit Bruto , se uel .le ut Cicero filius qui uixdum annos uiginti
unum natus erat, in collegium Pontificum cooptetur. Nec tamen ante annum decimumseptimum , quo anno uirilem togam Romani iuuenes accipiebant , id licuisse existimo : quandoquidem ad eam usque aetatem pueri censerentur: nec ullam Reipublicae gerendae potestatem haberent. In Pontifice Maximo creando id proprie sieritandum crasi, ut non posset nisi ex iis qui Pontifices essent , Pontifex Maximus fieri. Aede personis quidem propter quas habebantur comitia tributa,satis.Deinceps sequitur, ut de personis ius suffragii habentibus dicamus. Omnibus ciuibus Romanis quibus data erat ciuitas cum iure suffragii,licebat comitiis Tributis sua dicere sententia. Simul. n.cu pleno iure ciuitatis Tribuni aecipiebant,in qua suffragium ferrent.Nam qui iussuffragii no habebat,no ta reuera ciues erat,quam honoris caussa dicebantur . At omnes ciues, qui
in tribus Romanas descripti erant, ius sitffragii serendi habebant:etiamsi tribu moti essent, factiq; aerarii a Censoribus, aut publico iudicio , mo-
394쪽
do ne simul notae causa in Ceritum tabulas relati essent. Rribu . n. mouere nihil aliud erat, quam tribum mutare iubere. At qui in tabulas Ceritum reserebantur, iure tui fragii privabantur. Vtrum
autem Latini suffragii ius haberent in is comitiis, obscurum cst propter illum Livii locum: Testulis datis Tribuni populum submouerunt: Sitella-iue allata est,ut sortirentur ubi Latini suffragiuuTent. Uerum ego potius id beneficio & benignitati Romanorum magistratui attribuendum puto, concedentium illud societati & consanguinitati Latinorum, qui tum sorte Romae essent, cum haberentur comitia:quam iuris ac legum necessitati.
gamus, in quo hoc primum animaduertendum est: commune omnibus omnium generum comitiis fuisse, ut haberi non possent Io ue fulgente aut tonante. Interdum tamen ad legualiquam ferendam, quam omnino uellet Senatus pro temporis necessitate perferri, ut nulla ratione impediretur lator illius legis, soluebatur his lelegibus. Quanquam autem tributa comitia hactenus auspicato haberi debebant, in reliquo tamen genere auspiciorum nulla fere religione astringebantur . Nam cum plebeii magistratus nulla auspicia haberent, siue legum, siue magistratuu comitia essent, quae a Tribunis pleb.habebantur,ea non auspicato habebantur: nisi quatenus obnunciationi parendum erat. Nam si quo die creati essent, aut ibi rasset,aut tonuisset,uitio creati dicebantur: Quia cotra comune Augurii decretucupopulo aut plebe actu esset, quo die seruatu erat de coelo.Quod uero dixi Tributa comitia, a plebeijs magistratib auspica id non haberi, idem ad omnia Tributa comitia quae etiam a Patriciis habebantur, transferri debet. Nunc quaerendum est an sacerdotum comitia auspicato haberentur. Qui in collegia sacerdotum cooptabantur ,.ant Ea quibusdam collegii sacerdotib. inaugurari solebant. At enim inaugurati erat augurib.ad deos cosulendos adhibitis, inter eos nominari, qui face
dotio digni essent: ut locus inaugurari dicebatur, cum Dis ab Augurib. cosulebatur, placeret,e cis ad aliquid agendum ille locus. Hoc ergo affirmari potest, ante sacerdotum comitia tributa, auspiaetis hac saltem ex patre opus fuisse quatenus inauguratos esse oportebat eos.de quib. comitia habebantur. Consules uero comitia deinde habitum s his auspiciis contentris suisse existimo, ut eis opus non esset denuo auspicia priusquam comitia haberent captare. Erat igitur hoc diuersum in
comitiis tributis & centuriatis, quod his haben-
dis auspicia ante ab eo captanda erant, qui erat ea habiturus: illis uero, minime. Hoc etiam erat diuersum, ut tributis comitiis patres auctores fieri non oportebat,sicut centuriatis. Id quod ad magistratuum comitia potius pertinet quam legum. Leges enim ex Senatus decreto serri solitas, argumento uel hoc unum esse potest, quod in historia sepe videmus rogationibus Tribunorum ple. intercessum a collegis,quia non ex auctoritate senatus serrentur.Quia tamen multa legimus plebiscita non modo ab 'tie Senatus auctoritate,sed etiam contra Senatus decretum perlata, iccirco
existimo quod in centuriatis & curiatis legibus
necessarium erat, in tributis consentaneum p
tius suisse, quam necessarium, Se decreu isse magis, quam oportuisse. Illud etiam erat discriminis,quod non sacra fieri ante hae e comitia oporteret, quemadmodum ante centuriata. Cetera quae dixi inus centuriatis conuenire ante ipsa e
mitia, cum tributis communia sunt. Nam&his comitiis praemisso edicto opus erat, & promulgari trinundino leges, quas tributis comitiis perferre quis uellet. Ac de iis quidem quae ante comitia tributa fieri solita erant, hactenus: deinceps de ipsorum comitiorum modo dicendum. Quonia plebeiis magistratibus ius non erat plebeios aduocare,fatis psine intelligitur,praemissum ab iis eductum ad plebem tantum pertinuisse,cum interim liberum esset patriciis adesse, uel non adesse. Quae uero comitia tributa a patriciis magistratibus habebantur, quod ad edicti quidem ut m attinet,uniuersi populi erant: sed tamen quia his comitiis nulla habebatur ratio census,ordinis,aetatis , Pr pterea primores ciuitatis sere his comitiis adesse non sesebant: quia cum numero longe superior esset reliqua multitudo, spes nulla erat suum se Gfragium uim ullam h biturum contra plebis u luntatem. Unde eueniebat ut omnia tributa comitia sere peragerentur ab humilibus, ut uix unquam primores populi adessent. Ex iis inuenire caussam possumus,cur eum de tributis comitiis agitur, modo plebis, modo populi fieri mentionem saepe codem in loco reperiamus. Quod enim aci ius suffragii attinet. , omnia comitia crat populi: quia nemo ciuis suffragio excludi poterat,si comitiis adesse uellet. Quod uero ad potestatem & ius uocandi attinet, eius magistratus a quo comitia edicta sunt. aut uero si ad eos spectomus qui co uenire ad ea comitia solebant: non immerito plebis tantum fuisse ea comitia dicuntur. Erat aute hoc commune his comitiis ccturiatis, O priusquam in suifragium mitteretur populus, concio a magistratu habebatur, qua de magistratibus aut sacerdotibus creandis , uel de legibus ferendis uerba eodem modo fiebant, quo supra diximus in ecturiatis comitiis. Hac peracta cocione
populus in suas cuius tribus discedebat.Tu sortitiones fiebant a magistratur quae diuersi lgeneris si s crant.
395쪽
erant. Una erat ac prima omnium, ad sortienduin qua tribu Latini suffragium ferrent i id quod superius attigimus. Altera erat in magistratibus uidem creandis,& legibus serendis, ad sertienum quo ordine tribus quaeque suffragium semret . Ad quam sortem peragendam omnium tribuum nomina in cistellam quandam coniiciebantur, tum ut quaeque prior exierat dia prior siuifragium ferebat. In sacerdotum uero creatione , quia septendecim tantum tribus suffragium se re ex lege eoterant , idcirco sortiendae tantum erant hae tribus septendecim, quae erant suffragium laturae Nam trigintaquinque tribubus in cistam coniectis, septendecim ex eo numero educebantur,quarum suffragio staretur. Apparet igitur iit' tributis comitiis pro praerogatiuae fuisse eam tribum, cui sorte obtigisset, ut prima exiret e cistella. Verum id diuellum erat a Centuriatis, quod sortitione praerogatiuae centuriae facta, reliqua comitia absque sorte pro censu,ordine, atque artate peragebantur. At comitiis tribuiis sorte utendum erat ad finem usque comitio-Tum,ad uocandas ordine tribus. Quod uero supra diximii s de tabella suffragii, & de pontibus per quos suffragium ferebatur, id commune erat tributis comitiis cum centuriatis. Verum hoc erat proprium tributorum , quod rogatore&iniis non adhiberi solebant , sed custodum, diribitorum & praeconum ministerio tantum pera-sebantur. Vocandis enim ad suffragium tribu bus ut quaeque sortiente magistratu exierat, prae
conum opera erat necessaria:tum uero & renun
ciandis singularum tribuum sententijs postquam dixerant suffragium. Quia uero his quoque comitiis diximus tabellas populo ministrari solitas, cum ad pontes uenerat, iccirco necesse est, ut ad hoc ministerium diribitores adhibitos dicamus . sed & qui fraudem animaduerterent, quae uel in
diribendis tabellis, uel in colligendis suffragijs
committi poterat, & qui sententiarum numerum pro candidatis inirent, certos quosdam homines suisse necesse est. Hi autem erant qui custodes appellabantur. Iam uero in certum quenda locu uocari singulas tribus his comitiis, sicut in centuriatis,hinc ostendi potest quod cum mentio est horu comitioru,non modo uocari trib. sed etiam intro uocari reperimus. Vndeapparet seorsim diuisis suis locis fuisse singulas trib. priusquam uocarentur, ex quibus deinde locis migrarent, ut Prontes in alium quedam locum introduceretur: quod nos supra ouile & septa appellari diximus.
Vt autem omnes qui ex eade erat centuria , uiritim rogabantur , ut post numerus iniretur eorum , qui plures sutile in eadem sententia comperiremur ; ita uiritim omnes qui ex eadem tribu erant, rogabantur. Ac postquam tota tribus suffragium dixerat ententiae numerabantur, ut ea demum sententia tribus renunciaretur, inquam plures consensisse perspicerentur radeo ut omnia quae de renunciatione supra diximus ad haec comitia accommodari possint , si tantum pro Centii iis Tribus ponas: nisi quod quaedam erant proprie obseruanda in comit ijs Tributis legum, alia quaedam in magistratuum, alia in sacerdotum. Nam in magistratuum comitijs Tributis tot dabantur Tabellae, quot erant candidati , quorum nomen teceptum esset. Et quoniam X XXV.tantum tribus erant, oportebat decem decieto tribus serre quemque candidatum, ut a maiore parte populi creatus diceretur. Ut aut equisque prior eum numerum tribuum tulerat, ita prior renunciabatur. Cumque tot creati crant, quot ex lege in eo magistratu esse oportebat,ium
finis fiebat comitijs. Veluti Aedilitiis comit ijs, quia duo tantum creandi erant, statim ubi ex omni candidatorum numero duo ob octodecim tribubus facti Aediles erant, finis fiebat uocandarii tribuum . Ac si consens stent in eo ille octodeeim tribus,quae primae sorte exierant ad suffragium serendum,reliquae tribus non uocabantur: sin uariassent octodecim illae tribus, quia alios candidatos aliae tribus fecissent. tum eousque voeandae erant tribus, dum legitima sitffiagia duo cons cissent: hoc est, donee duo ab octodecim tribubus creati Aediles essent. Quod autem induob.
Aedilibus dixi, idem in decem Tribunis pleb. Muiginti Quaestoribus,& uiginti quatuor Tribunis
militaribus,& alijs quotquot errandi essent, ordinariis extraordinariisve magistratibus, dicenduest.Verum enim uero in tribunorum pleb.renunciatione primis quidem temporibus id proprium
erat,ut si euenisset ex numero eandidatorum decem non consecisse legitima suffragia, tum ab iis qui legitima suffragia confecerant, cooptabanturatisque suffragio populi, quot erant necessarii ad perficiendum numerum decem Tribunorum. Sed ea ratio lege Trebonia quae cooptationem sustulit,mutata est. Vnde apparet, post eam legusi accidisset Tribunos pleb. ad numerum legitimum factos esse, reuocandas fuisse tribns ad GDsragium,eousque dum decem Tribuni pleb. creati essent. Nam ea lege latum est,ut qui plebe Romanam Tribunos pl.rogaret, is usq; eo rosaret, dum decem Tribunos pl. faceret. Quod idem in comitijs Aedilium non fiebat.Nam si quando ac cidisset, pares sustrigiis este candidatos, non reuocabantur tribus , sed sorte decernebatur cui cederet magistratus: sed non fuit eadem in ceteris magistratibus ratio. Itaque Quaestoriis comitiis hoc casu idem iactitari solitum existimo, quod in Tribunitiis , ut reuocarentur potius Tribus quam ut sorti committeretur. In Tribunoriam uero militarium comitiis.s ad legitimum numerum non peruenerant qui creati erant, Consulis, ut opinor, hac in re iudicio stabatur. Erat enimis magistratus quem Consul creare posset. Nam
396쪽
qui Rusuli appellabamur, omnes ab imperatoribus non a populo creabantur. In extraordina-rijs uero magistratibus idem quod in Tribunis pleb. sentiendum est. Id enim totum sui iudicii esie, populus uolebat. Etenim cum omnes potestates, imperia, curationes ab uniuerso populo Romano proficisci conuenit,tum eas prosecto maxime quae constituuntur ad populi fructum alique& commodum. In Iesum comitiis tributis idem modus omnino, qui in Centuriatis, seruabatur. Quod uero attinet ad comitia iudiciorum,ea Ciacero pro Domo sua docet fuisse rationem,ut nemo nisi praedicta die accusaretur: tum ut Magistratus ter reu ante accusaret. quam multam irrogaret. Hac uero irrogata, trinundino prodenda erat dies, qua ad populum multa certanda esset: quae dies cum aduenisset,quarta accusatio fiebat a magistratu. Cium dies dicendae caussae aduenerat, atratus reus & sorditatus,barba de capillo promisso a magno amicorum item atratorum comitatu
in forum deduci solebat. Mati stratus interim in rostris sedebant, reus sub rostris stabat, populus
ante rostra in comitio erat. Nam rostra sic eranti aedificata, ut qui inde conciones habebant,comitium & curiam spectarent: sed ita tamen ,ut etiam liceret in sorum se conuertere. Praeco interim cum Magistratus iusserat, ex rostris reum citabat .Qui si uellet pro se dicere, in rostra ascendebat, ut inde orationem haberet ad populum. Sin per alium se uellet de sendere, is item iussu magistratus in rostra ascendebat ,reu quae defendebat.
Quod si orationibus lepus usque eo consumere . tur, ut non satis uideretur rei tare temporis, qu
ante noctem peragi comitia possent,dies producebatur: hoc est, in alium comitialem diem differebatur populi iudicium. Qui dies cum uenisset, dem quod priori peragebatur nisi quod spacium dicendi sere masistratus constituebant. Cum dicendi finem utrinque secissent, populus in suifragium mittebatur. In quo non eaedem dabantur tabellae,quae iudicibus,condemnandi,absoluendi &liandi: sed quales in legibus serendis, VTtROGASAE ANTIQvo . lege enim lata multa dicebatur. Quae lex si a populo acciperetur, tantae
pecuniae damnatus erat reus, quanta erat multa
quam dixerat magistratus: sin populus antiquaret , absoluebatur. Neq; uerbe x eo quod supra rostra eo mitiumque appellauimus in iudicio populi discribendo, existimandum est, eo tantum in loco comitia de multa haberi. Nam alijs quo
que in locis haberi postea demonstrabimus: sed quia eo in loco saepius id usuueniebat, propterea eum locum potissit num accepimus: sed ita ut de alijs locis idem uellemus quod de hoc inligit. Praeterea in reorii fauorem proprie institutae De-unt duae rationes effu gi endi iudicii:quarum una erat in auspiciis,qnae si diem iudicii diffunderent, totum iudicium sublatum erat: benigna scilicet
uoluntatis Deorum interpretatione, quasi noulent omnino de hoc reo damnando cum populo agi, quando bona auspicia non dedissent. Ait in caussa erat in excusatione legitima: quae si die iudicii obtendi poterat, tota caussa tollebatur ita ut reus non posset hoc nomine caussam dicere , nisi renouato de integro toto iudicio, perinde ae si nihil priore actum esset. Erant autem excusationes le timae , in orbus , exilium uolunaarium, funeris familiaris procuratio, aliaque generis eiusdem. Quod uero attinet ad sacerdotum comitia, in his id iam diximuς proprium suisse, quod septendecim tantum tribuum seifragio staretur earum, quibus id sorte obtigisset. Itaque propter incertum sortis beneficium omnes tribus conueniebant, ut nulla se exclusam conqueri posiet: sed in sorte tantum id coniicere poterant, quae in suffragium uocatae
non erat. Statim ergo, ut unus competitorum nouem tribus tulerat, sacerdos renunciabatur. Auts ita uariassent tribus, ut nullus competitorum nouem serret tribus, tum qui plures tulerat, reliquos superabat. Sin suffragiis pares essent, tum reuocari tribus oportuisse existi momis potius hae in re collegii iu)icio staretur,ut is sacerdos esset,
quem potissimu cooptasset. Erat etiam nominatio necessaria iis, qui petitionem facerdotii profiteri uolebant. Neq; quisquam sacerdotii petiti nem profiteri poterat, qui non sibi aliquem ex
collegio conciliasset, a quo in concione nominaretur. Id quod a plurib. qua duobus e collegio fieri non poterat . oportebat praeterea eum qui aliquem nominaret, publicὰ iurare dignum esse eum quem nominaret eo sacerdotio de quo aperetur. Quod ego iuramentumled institutu sui sieputo, ne quem suffragiis suis populus indignu sacerdotio crearet. Post saceraotes inaugurabantur: quod tum fiebat, quando adhibitis ad duos consulendos auguribus. pronunciati erant Diis accepti ad sungendum sacerdotium. Atq; ante lege quide Domitia omnino cooptabatur in collegi iis,qiii inauguratus erat. At post legem Domitiam omnes competitores inauguratos esse oportebat, sed is solum cooptabatur, quem populus creasset. Na s in quibus sacerdotiis ante lege Domitia populi suffragio opus erat, in iis post competitorum inaugurationem populi habebatur comitia, que admodum nos supra ostendimus in Regis sacroru ac Flaminii creatione. Pari pro sedibratione dicendu est in his creandis sacerdotibus
qui lege Domitia suffragiis populi seri coeperui,
inaugurari ante copetitores oportui sie, qua de his comitia haberetur. si. n.post comitia iis ina gu radis auspicia capiada fui siet illis no addicent i b.optari no potuisset que populus creasset: nec suisset necesse hae i re stare populi iudieio. Ac si forte eueni siet, ut post comitia i uno qui creat uaesiet, auspicia no addixi sient, rursus ad creadu au
397쪽
terum habenda suissent comitia.In quo si rursu euenisset auspicia non bona esse, iterum uocanda suillent comitia. Ideminie dici potest in tertio di quarto competitore i ut usuuenire potoeatὶ tot esse accidisset.Hac igitur ratione emeiebatur ut bis,ter,quaterve frustra populus in suffragium mitteretur ad unum sacerdotem creandum . qd sane est absurdisiimum. Itaque dicendum,inaugurationem quidem fiet i antequam populus insuta fragium mitteretur: sed quia non alios populus creabat,quam qui ab aliis sacerdotib. inaugurati
essent,ita ut iudicium facerdotum populus confirmare tantia uideretur. idcirco facta est,ut apud Latinos auctores totu hoc creandoru sacerdotii negocium. uerbo inaugu radi contineret ur:ita ut
inauguratum fuisse aliquem sacerdotem dicant, cum factum fuisse facerdotem dicere uolunt. Post dicta suffragia, in magis ratuum creatione eadem fere quae post Centuriata fiebant. Postquam enim a praecone 3c a magistratu renunciati erant,quos populus crearat, domum a frequenti amicorum comitatu deducebantur. Post legum
comitia id modo restabat, ut publicarentur. id quod aeneis tabulis per fora & templa fixis fieri solebat.Tacitus lib. I r. Aspiciuntur etiam nunc in aere publicandis plebiscitis per fora ac templa fixo.In iudiciorum uem comitiis fidanatus erat reus,illico praedes dare soluendae multa e cogebatur:alioqui in uincula duci rubebat a magistratu
DE LOCO TRIBUTOR v Mcomitiorum. Cap. V.
TR η is comitiis uocandis no erat unus
destinatus Iocus, quemadmodum Centuriatis r quia religio non erat,extra ne,an intra pom rium haberentur. At magistratuum
quidem comitia Tributa sere in campo Martio habebantur. Reperiis tamen interdum etiam in pratis Flaminiis, qui post fuit circus Flaminius , item in Capitolio atque etiam in Comitio habita fuisse Quod uero extraordinarii magistratus alibi quam in campo creari possent, argumento . se potest,quddm Capitolio creati sunt Triumuiri agrarii ex lege Tiberii G racchi.Legum comi tia plurimum in comitio haberi soli ta,uel hine in testigi potest: qubd Cicero in oratione pro Pota humo indicat ex rostris leges ferri ιBlitas. Erant
autem rostra, tribunal aut suggestus, unde eo ciones fere habebantur:sic dicta a rostris nauium quae huic erant praefixa. Erant autem ad comutium, prope iuncta curiis. Itaque cum ex rostris conciones habebantur, populus ni comitio stababa quo etiam populi in cum locum conuentu nomen habuit mocaturque a Graecis auctoribus cκκλησιμέριον . Quanquam autem hae pars fori quaedam esset, concionibus populi proprie desti ta: de etiam leges in soro latae dicuntu ,
quae in comitio latae sint: attamen cum proprid forum accipiebatur, diuersum crat a comitio. Quod uero dixi comitium locum fuisse proprie destinatum concionibus populi, non ita accipi debet,quasi uelimus eb populum non conuenire solitum,nis ut uerba ad eum ex rostris fierent. Cicero enim in Bruto minora quedam iudicia apud unum iudicem in comitio exerceri solita testatur.Quin etiam praetorem urbanum in comitio ius dixisse constat. Et quoniam Praetori urbano suum quoddam tribunal erat, in quo sedendi multis cum Praetore locus erat, propterea hoc Praetoris tribunal ita ad comitiu aediscatu fuiste existimo,ut longe a rostris disiunctum esset: alioqui simul ex rostris cociones liaberi, & ius a Praetore reddi ex suo tribunali non potuisset:quod tamen secus esse multis cx locis constat. Quoniam ergo una ex parte rostra comitium spectarent, ex altera parte Praetoris urbani tribunal, iccirco p ri ratione ut inque in comitio fuiste non male dici possunt. Erat igitur comitium ea pars sori quet potisiimum concionibus & comitiis populi destinata erat. His porr5 habendis comitiis septa quaedam fuisse,quo intro uocarentur tribus cum suffragium inibant,cum ipsum introuocandi uerbum argumento esse potest, tum uero quod lege Maria per pontes suffragium ferri,his etiam comitiis quae in foro habebantur, conueniebat. Neque enim pontes intelligere possumus uiam tutia se,qua suffragatores introuocarentui : nisi in inressu septorum quorundam hos pontes futile initulos concipiamus. Neque enim aliud erant huiusimodi pontes, quam angustae quaedam substructiones e tabulatis,gradibus θ solo sublatae,ad id institutae,ut per eas suffragium ferretur absque omni fraude ac confusione. Neque uero in comitio tantum legum habebantur comitia, sed etiam interdum in Capitolio,nonnunquam etiam in circo Flaminio. In iudiciorum autem comitiis idem quod de legum comitiis dicendurneq;.n.in comitio tantum habebantur: sed etiam in Capitolio
CO , MUNE omnibus comitiis erat, usnisi comitiali die non possent haberi , sicuti supra docuimus. Id quod cum hae excepti ne intellectum uolo,nis nominatim, ut aliis etiadiebus cum populo agere sibi liceret,quisque legem tulisset.Erat etiam hoc omnibus comit ijs comune,ut cum populo agi non liceret ante prima horam diei. Porro autem ut propius tempus c mitiorum definiamus,id non potest, nisi in ordinariis magistratib. fieri. Nam legum iudiciorumque & extraordinariorum magistratuum comitia certum tempus habere non poterant: quandoquidem pro publica necessitate ac uoluntate magistratuum
398쪽
stratuum uariis anni temporibus haberentur. Sacerdotum comitia cum erat in demortui locum sufficiendus alius,non alias habebantur, nisi aut noui instituerentur sacerdotes, aut numerus in collegiis augeretur. Ordinarii uero magistratus
fere ad finem mentis Iulii,& principium Augusti curabatur. Ac Tribunorum qnidem, Aediliumq;
pl. comitia primum erant: ceterorum magisti tuum prima erant consularia , tum praetoria mox
aedilitia , post quaestoria, postrema tribunorum militu:quae omnia de his temporibus intelligi debent, quibus Calendis Ianuarii magistratus iniba
tuum, praeter Tribunos Aediles'; plebis,eo tempore fiebat,quo superiori libro diximus Cosule, tum creari solitos. Ego uero propterea Tribunos Aedilesq; plebis excepi, quia non eodem tempore inibant magistratum , quo ceteri magistratus. Nam postquam primu creati sunt Trib. ple. semper mense Decemb. magistratum inierunt.
DE COMITIS ROMANORUM.Libri terti, Epitome.
mitia Caput I. U R I A T A comitia a Curiis perinde nomen habuerunt , ut Tributa a Tribubus,
riis. Αe Romuli quidem instituto curias numero triginta Lis
ad extremae usque reipublicae tempora perdurasse,superiori libro demonstrauimus, cum a tribubus eurias semper fuisse diuersas ostendimus . Quid autem quale'; essent hae curiae Dionysiuslib . r. his docet uerbis: Romulus diuisa in tres partes omni multitudine, singulis partibus praefectuin constitui t eum, quem illustrissimum aenobili ssimum censebat. Tum sin*ulas trium partium rursus in decem partes distribuit:totidemq; singulis praefectos dedit,qui essent fortissimi. Aemaiores quidem partes tribus minores curias appellauit,ut etiam ad nostram usq; aetatem uocantur. Diuisae autem rursus sunt curiae in decurias:
uocabaturq; singularii praesectus, Deeutio. Postquam autem hoc modo omnes in tribus & curias descripti sunt, solum urbanum uniuersum in triginta aequales partes distribuit, ae singulis curiis suam partem attribuit. Exempta ex singulis tantilla torti one, quae sufficeret templis delubri': construendis: simulq: parte aliqua in eo mune relicta.& alio loco eiusdem libri de eodem Romulo : Sacra sua singulis curiis constituit rsuis euiq; diuis, quos uenerari semper deberent, assignacis. Ze sacris faciendis certos sumptus definiuit:quos ex aerario suppeditare oporteret. Porro autem una cum suis sacerdotibus saeris sibi solennibus peragendis Curiales adesse oportebat: unaq; epulabantur seriis, in curialibus tHeliniis ,
ecenaculisve. Erant enim suae cuique curiae ccx- nationes, in quibus communis ueluti secus singulis euriis consecratus erat. Huiusmodi autem aedes curiarum nomine etiam Curiae appellabantur: quod nomen nostra adhuc aetate retinent.
His ex Iocis intelligi potest, Curiata comitia ea fuisse,in quibus populus curiatim suffragium dicebat : hoc est,in quibus populi curias diuisi se tetia rogabatur: ut quod plures curiae statuis lent, id iussiim populi esse diceretur.
CAussae horum comitiorum diuersae pro diuersis reipublicae temporib.fuerunt. Nam post curias a Romulo institutas usque 'ad tempora Seruit Tullii sexti Romanorum regis, omnia quae suffragiis populi a Regibus committebantur,curiatis comitiis peragebantur,ut ex eo intelligi potest, quod necdum centuriae, nec tribus erant, quae suffragium dicere possent. Itaq; non modo Reges, sed etiam ceteros magistratus euriatis comitiis creatos fuisse interpretandum est, eum apud auctores reperimus a populo cosereatos: & leges omnes quae ad illud usq; tempus latae sunt, euriatae fuerunt: S iudicium Horatii a populo curiatis comitiis peractum est. At post classes a Seruio rege institutas, tum duo coeperunt esse comitiorum genera,curiata & centuriata: atq; illis duobus tantum generibus usus est populus usque ad iudicium Coriolani, anno urbis CCLxI II. Quo primum anno ceperunt Tribu . ta comitia. Creandis etiam magistratibus curiata
comitia in usu fuisse, demonstiant Tribuni pl. quos ad legem usq; Voleronis perlatam curiatis eomitiis creari perspicuum est. Et ante Coriolani iudicium multa iudicia populi leguntur habita in soro, ubi centuriata esse non poterant, unde relinquitur curiata fuisse. Postquam uero ad illa duo comitiorum genera accessit tertium genus Tributorum comitiorum,tum minus frequerari coeperat curiata : oc maxime postquam lex lata,est
399쪽
ta est,de plebi is magistratibus creandis Tributis comitiis. Ego tamen adhue post illud tempus
reperio duas generales eaussas fuisse horum comitiorum habendorum : unam legibus serendist altera sacerdotibus creadis. Ac legum quide caussa toties trahebatur, quoties legibus Curiatis o- pus fuisse legimus. unu genus caria legu erat, quas de magistratuit imperio ferre oportebat, tametsi Tribuni & Aediles pl. eo in num .no sint.Neq; uerb ordinariis magistratibus iatum ea lege Curiata opus crat, sed etia extraordinariis. Neq; enim rem militarem cuiquam attingere licebat, nisi lege Curiata id ei nominatim datum esset. Atqui nemo cum imperio rem militarem gerere poterat, nisi Consulari aut Praetorio.Quicunq. e
go in prouincia cu belli geredi potestate mittebae
tur lege Curiata ante habere debebat. At enim nemine Praetorio aut Cosulari imperio in prouincia suisse, qui belli geredi potestate non haberet, dubitari no potett. Neq; uero illud omittediu est. quod prouincialibus magistratibus praeter legem
Curiat fi opus erat senatusconsulto, quo decretae prouinciae ornarctur. Ornari aute prouinci ς magistratuu dicebatur,quando a Senatu decerneb2tur, quo sumptu, quo comitatu instructi de publico, magistratus inprouincias proficisceretur. Naquo id Senatus liberalius secerat,eo ornatiores dicebatur esse prouinciat. Re de magistratus quidelege Curiata satis dictu est lege Curiatata alteri uxseneris reperio eam, qua reuocatus est ab exilio Camillus qua de rescribit Liuius s. s. Fuit etiam alia uetus lex Curiata, quae serri olim solebat testamentis confirmandis, quo tempore Calatis comitiis in cocione fiebit. Erat de alia qua adoptiones fiebat, ite alia qua sacrorum de testationes fiebant, id est omnes consecrationes, quas publiace in concione populi fieri oportebat. Atq; ego illas primis temporibus a Pontificibus factas Calatis comitiis existimo quae comitia erat Curiata. At post latam legem Papyriam, quae uetabat aedes,terram,aram, eonsecrare iniussu plebis, magistratib. plebeiis coepit potestas esse huiusmodi
consecrationes faciendi: quas Tributis comitiis pera Serent .m quo satis erat eollegio Poti ficu, ut ades et de nunciare: ad quod etiam pro imperio Tribuni cogere poteram Pontifices. Altera caussa habendorum comitiorum Curiatorum erat ad creandos sacerdotes: id quod ad Flamines tantum & maximum Curione pertinet. Nam lingulos Curiones suae curiae creabat. Erat aut e maxumus Curio, Festo auctore, cuius auctoritate Curiae omnem; Curiones regebantur.Vnde ego potissimum collegio Curiarum suffragio creari , ac suisse eius comitia Curiata Par enim est,ut quemadmodu singulos Curiones singulae Curiae creabant , ita Curionem maximum omnes Curiae: ut omittam, cum hoc sacerdotium institutum est,no
alia suisse in usu comitia, quam Curiata.
DE inceps sequitur de personis, ut pavea dia
camus. His comitiis ius habebant suffragii non omnes qui ciues Romani erant: sed hitatu qui in Curias descripti erant, quas nos supra ostendimus eorum talis in fuisse, qui urbe habitabant . Quae caussa fuit ut postquam Italiae municipia ciuitate donari coeperunt, minus hae e comitia frequentarentur. Nam quod ad magistratus attinet, ego omnes minores a principio existimo Curiatis comitiis creari solitos, no aliter qua
Tribuni Aedilesq; plebis, usq; ad lege a Voler
ne perlatam. idq; eousq; duras te a donec ex municipiis Italiae ciues in horum minorum magistratuum Ccnturiis admitti uoluerunt, sicut in maioria comitiis Ceturiatis. Neq; enim aequum uidebatur hac suffragiorum parte eos priuari, qui aequo iure ciues essent. I ii igitur ea ratio in ueta est omnes ciues admittendi, ut illi magistratus tributim
non curiatim crearentum sed ita tamen, ut post de
eisdem illis magistratibus, lex curiata serret: idq;
auspiciorum caussa, id est, ne in eorum magistratuum creatione negligi uiderentur auspicia. ributa enim auspicato non habebantur, nec patre auctores fiebant. His ergo magistratibus ut sua essent aulpicia, lex Curiata ut de iis qui designati essent Tributis comitiis ferretur,cautu est. Atq; i, , la quidem lex a principio iustis comitiis Curiatis terebatur.at successu tandem temporis factum
est, ut non triginta curiae in sitffragiu uocaretur sed pro triginta curiis triginta lictores suifragia
inirent: adeo ut legem Curiata magistratibus fer re, non esset populo cutiatim conuocato legem
iubenda dare, sed ad usurpationem quanda in v tu statis, triginta lictor u suffragio legum comittere. Quod tamen de iis comitiis quae adoptionis
aut sacerdotu caussa habebatur, dictu nolo. Nam magistratibus creandis citum auspiciorum cauias a retenta erant haec adumbrata comitia : si quidecos populus iam ante iustis comitiis designasset. Vnde fiebat. ut rursus coire populus popter e Ol de magistratus minus curaret. itaq; reo innin Oserta P infrequentia populi uiderentur, constitu- tu in uidetur ut pro triginta curii triginta lici
res conuenirent .ad ceteris in rebus retinenda uia
detur fuisse Curiata comitia quado nullis aliis c initi s de iis iudicium esset populi. Ego tame bacin re nihiI ero certo affirmare ausim. Tatum hoc dicere possumus, si quae adhuc essent iusta comitia Curiata aetate Ciceroni in iis suffragii ius h buisse Oes ciues, qui curiarii descriptione continebatur. sin nulla erat iusta comitia, in iis omnibus triginta tantum lictores in se stragium mitti solitos. comitia Curiata habe di ius erat patriciis tatu magistr
400쪽
magistratibus.& potis cibus'. illis quide, legibus
Curiatis seredis: his uero .sicrorum caussa. Magistratus aute intelligo ex ordinarijs quidem, solos Consules & Praetores de extraordinariis uero, Dictatores & Interreges. Neq; enim uerisimile est, eos qui a Cosulibus creabatur, ut Aediles, Quaestores,& Tribuni militii, potuisse Curiati legem de suo imperio serre: praesertim cum lege Curiata iustius magistratum acciperet, quam Tributa: iit omitta auspicia eos, nisi per lege Curiata no habuisse. Pontifices uero sic rorum caussa ius habui si e uocassi comitia Curiata, ex eo intelligi potest quod supra ostedimus,Ceturiata comitia habe di ius habuisse. & Calata comitia propria crant
Pontificii: Flamines aute Calatis comitiis creab tur. Quonia aute no modo a Poti lice Maximo inaugurari Flamines reperi litur, sed etia nusqua in eoru creatione ulli interuenire magistratus coperiuntur: idcirco a Pontifice Maximo haberi comitia ereadis Flamini b.existimo, absq; ullo inter uetu magistratuu praesertim cu ei pro sui sacerdotii auctoritate ius esset agedi cu populo . comitia maximi Curionis potius alicui magistratuum maior ii qua Porificibus attribueda cesseo: comitia uero legis Curiatae de adoptione feredae ab aliquo magistratu potius quam a Pontificib. haberi solita existimo: tamettii hae in re Potifices interueniebant, ut de iure adoptionis cognoscerent,ne scilicet populus legem iuberet contra quam iura adoptionis postularent.
Modus horum comitiorum diuersus fuit
diuersis reipublicae teporibus. Na donec Tributis comit ijs creari minores magistratus coeperu t,comitia Curiata, quod ad magistratus quide attinet habebatur ad ueligna dos maestratus ex cadidatis alijsve , quos populus uelui. At postea retera sunt ad lege Curiata de imperio magistratuit sere da, perinde ut ante ferri solebat de imperio maioru magistratuu:adeo ut post illud tepus nulli designaretur magistratus comi . tiis Curiatis, sed latum de eoru imperio, quos iapopulus designasset, lex ferretur: ob idq; duas tantum caussas posuimus habendorum comitiorum Curiatoru,ad leges scilicet teredas, & ad sacerdotes creados. Curiatis omnibus eo mitiis comune erat, ut auspicato haberetur, & patriciis auctoribus. sic aute auspicato haberi debebat, ut no modo obnunciationi parendii esset, si de coelo seruatu esset sed etia ut adesse augures oporteret, qui latori legis in auspicio essent, & ut boni ominis esset praerogatiua curia. Intercessionis ius etia in his comitiis ualuit. Legibus aute Curiatis de adoptione serendis, trinundini promulgatione opus
erat, priusqua ad die qua magistratus i dixisset,comitia haberi possent. Quod autem ad leges imperio magistratuu seredas attinet, existimo eas prima quoq; die comitiali serri solitas,nec trinudini promulgatione opus fuisse, sicut in lege Curiata de adoptione: quia no perinde noui aliquid ad populum referebatur in lege Curiata magistratuit, quando id ordinariu esset, ut in lege de adopti
ne .Caussa uero promulgationis per trinundinumerat, ut populus an id rem cosnosceret , quam msuffragium mitteretur. Indictis ergo comitiis tantu opus erat,no etia legis promulgatione Ad in lege adoptionis tri nudini promulgatione opus erat,ut esset examinadae legis spactu. V ulta enim
erat quae in adoptione legitima provide da erat: quo ii cognitio ad collegii si poti ficu pertinebat. Itaq; praetor latore legis,eosq; inter quos arrogatio sebat,potisces aderat: qui de caussis de om ni
iure arrogadi cognosceret. In quo certia quoddaerat iuramentu a Pontificibus conceptum, quod hi iurare debebat inter quos fiebat arrogatio. Actum Potifices publice profitebatur, utrum causisas adoptiois probaret, nec ne. Quod si omnia se probare Potifices pala pro sessi essent,tum populus a magistratu rogabatur, ut legem iuberet. Q gaute attinet ad comitia sacerdotum propriὸ o se rufidum erat in creatione Flaminis dialis, ut tres patricii cosarreatis natis paretibus nominaretur, ex quibus deinde unus legeretur. Neq; uero fi men Dialis tatu inaugurabat a Potifice Maximo, sed ut omnes Flamines attributi erat collegio Psitificum, ita eos omnes inaugurandi potestas erat penes collegi ii Pontificum. Curio uero Maximus ex iis qui peteret, creabatur: no secus qu in in magistratibus, aut quo modo post lege Domitia in collegiorum sacerdotibus fieri solebat. Ac de iis quidem quae ante suffragia specta da uidebatur. iatis. In ipsis comitiis Curiatis, quae iusta ac no adumbrata erat populus, postquain magistratus aut
Poti sex exposuerat sua rogatione, in suas cuiusq; curias discedebat: quae deinde eo ordine suffragium dicerent,quo sorte exibant. Quodq; plures ex triginta curiis iusserant, id ratum habesatur. ac si primo uocatae cosentiret,statim atq; sedecim ex illis suffragium dixerant, finis fiebat comitiis rquia tum certum esset a pluribus curiis id iussum
esse, quod sedecim Curiae iussissent . sin dissentiarent, eo usq; uocabantur,dum sedecim Curiae eonsensissent. Iam uero qui in tribus descripti erant, locis ae regionibus erant distincti: qui in classes, censu,ordinibus,aetatibusq;: at qui curiis continebantur, nulla habita istorum ratione tantum lacrorum quadam disti iustione distinguebantur. Erant enim ex omnibus tribubus qui urbem incolerent, ide'q; in curias descripti erant.unde fit ut in Curiis esset tribuum & classium diffusior quae tribus classesq; quoniam erat populi Romani partes praecipuae, ut ex eo constat quod Censores in partibus populis describendis tribuu m