장음표시 사용
331쪽
LOGICI Pars Tertia. ra A P. VIII.
De mixtione possibilisis aliorum modorum a quatuor δε- mosis in prima ligura.
DE mixtione propestionis de possibili ciliorum modorum a quatuor samosis, dicendum est post lueta a primo in prima figura dicendum est, quod talis mixtio non valet, si ambae praemisseteriu-mantur in sensu composito. Sicut non sequitur, Omne arim et esse homine en scitum a te: Omne asinum esse animal est pultile ergo Omnem asi iam esse homi lem est scitum a te, vel est ροί sibile. Tamen quandocunque aliquis modus sumptus est inferior ad necessarium, cujusmddi sunt tales modi, per se, demonstrabile, per se uotum,Schujusmodi , semper ex tali majore de tali modo S minore de possibili, sequitur conclusio de possibili di si major fuerit de possibili Minor de tali modo. Et ratio est, quia illa propositio de rati modo infert illam de necessario in codem sentes; sed dictum est prius, quod ex taliden cessarioin tali de possibili mixtio valet respectu conclusionis de possibili Proportionabiliter dicendum est de illa mixtione, quando altera sumitur in sensu diviso, S attexa in sensu composito. Si autem utraque sumatutin sensu composito, major fuerit de possibili is minor de alio modo quae infert unam de inesse, ex tali de psssibili cilla de inesse sequitur conclusio de possibili, in eodem sensu, sicut dictum est prius. Si autem major non inferat suam de inesse, non valet. Non enim se. quitur, Omai bom pote esse Deus Socrates creditur esse homo rergo Socrates potest esse Deus. Si autem illa de possibili fuerit nainor, raro Vel nunquam valet mixtio Sicut non seqlitur, Omnis homo scitur esse Deus: Humanitas potes esse homo et igitur Humanitas potes esse Deus, ves scitur esse Deas.
A P. LIX. De eadem in secunda figura.
utraque illarum propositionum sumatur in sensu composito non valet mixtio, si ille modus non sit inferior ad necessarium, et aequivalens, in secunda figura Sicut non sequitur, Nullu Deum se homine ess sciί a te: uamlibet persona divina esse homine est posse
332쪽
bile. Si autem illa de modo inserat illam de necessario sequitur conclusi de instibili. Similiter si altera sumatur in sensu composito, alter insensula vise , si illa de modo non inserat illam de necessario,
non valet mixtio essi inserat eam, valet respetiti conclusionis de os hili. Si autem utraque sumatur in sensu diviso, di illa alia de modo non inserat illam de necessario , non valet mixtio Sicut non sequitur, O.nnis Deus citur esse tomo Quaelibet persona divina potest non est homo igitur diae libet persona si vina potest non esse Deus. Nec sequitur, Omnis persona divina potest esse humo : Omnis Deus scitur esse lismo Perps Omnis Deus potest non esse persona dirim si autem illa de modo inserat illam de neces ario valet talis mixtio, quando
ex illa de iecessario & alia de possibili valet mixtio.
De eadem mixtisne in tertia figura.
Quando autem praemisso tales dissiponuntur in tertia lauri, si
utraque sumantur in sensu composito , si illa de modo non inferat illam de necessario, non valit mixtio Sicut non sequi tur, Omne amine esse eam est scisum a te: Omnem hominem
esse humanitatem est posbile ergo Aliquam humauitatem esse Deum cβ ollybile. Sed si illa de modo inferat illam de necessario mixtio est bona , tenens virtute istius reaulae, Si praemissae sint possibiles ccompossibiles conclusio est possibilis& virtute istius, Omne necessa rium est possibile. Si autem illa.de posibili sumatur in sensu compisiis loci, altera in sensu diviso, si illa de possibili fuerit major, non sequitur consillis de inibili, si illa de modo non inserat illam de
raece .satio. Sicut non sequitur, Omnem hominem esse Deum est
possibile omni, homo scitur esse humanitas ergo Aliquam human laten esse Delim est possibile. Similiter non valet , si naino suerit de ps sibili per cosdem termin s. Si autem illa depcssibili sumatur in sense diviso, d illa de allomodo in ensu composito, si illa de pussibili fuerit majori, non sequi tu cenclusio dei l sibi I , sistitor inserat suam de inesse. Et hoc est verum quando major est universalis: converso est quando major est particularis. Et ratio est, quia illa de modo, sicut dictum est, infert suam de inesses; sed ex tali de pos ibiti ex illa de inesse est
talis nixtio inconveniens sicut dictum est prius. Si autem illa de possibili fuerit minor valet mixtio Sicut sequitur , Omnem hominem esse Deum est scitum a te et Omnis homo potest esse humanitas creo liqua ulmanitas potest esse Deus , sumpto subjecto conclusionis pro eo quod potest esse. Si autem utraque sumatur in sensu diviso, alat
333쪽
in itio re spe hi conclusionis de possibili , quando illa dei do inter suam de ines e.
Gatimo videndum est de mixtione propositionis de contingenti c caeterarum propositionum modalium. Et primo de mixtione x propositiune de contingenti &de impossibili. Sed ista patet ex mixtione contingentis, necessarii, propter causana saepius dictam riden dicendum est de mixtidire contingentis: aliarum modalium: primo in prima figura. Et est ciendunt, quod si utraque sumatur in sensu composites, si illa de modo non inserat illam de necessario . mixtio non valet. Sicuti an sequitur, Omae animal esse ho Ain et scit a te Om P a sinu fearimes e reonti gens ergo Omne ali pes e hominem A cesiti gens, vel polybile. Nec sequitur : Omne animal esse hominem est conti geus: Omae a Dis esse animal est scitu a te. ergo Omnem asinum esse ο-minem est posibile, et tanti Kens. Si autem illa de modo inferat illam de necessario mixtio est bona quia ex tali de necessaries de possibili sequitur conclusio de possibili , sicut dictum est prius; sed illa d Diasbili sequitur ad illam de contingenti, ergo Oc. Si autem illa de Contingenti sui tur in sensu compostes, alia insensu diviso, si de contingenti fuerit major, non valet mixtio Sicut non sequitur, Omne album esse hominem est contingens : Omnis asinus scitur esse albus: ergo Omnem asinum esse hominem est possibile. Si auteni illa de nando inferat illam de necessario mixtio est bona. Similiter d cendum est, si illa de contingenti sit minor: s autem illa de contingenti sumatur in sensu diviso, si major, semper sequitur conclusio de possibili, quando minor infert suam de inesse, maliter non quia dictum est prius, quod ex tali contingenti xilla de inesse, sequitur concluso de possibili. Si autem minor non infert suam se in-esie non valet mixtio sicut non sequitur, Omne album esse hominem est scitum a tera Omnis asinus contingenter est albus ergo Omnis asinus potest esse homo. Si autem racti sumatur in sensu d viso, major fuerit de contingenti sequitur conclusio de possibili quando minor inscrt suam de inesses; sed uuando non inseri suam desines e . non valet. Si autem illa decontingenti fuerit minor ne valet scut non sequitur, Omne album scitur a te esse homo : Omnis asinus contii; Dinc est albus ergo Omnis asinus potest esse homo.
334쪽
C A P. LXII. D eadὸ secunda figura.
IN secunda fetura si utraque propositio sumatur in sensu compost ,
non valet mixtio, respectu conclusonis de contingent , nec respectit conclusionis de possibili nisi illa de alio mcdo inserat illam deis cessario unde non sequitur, me Des elye hamiud est scit uare iamlibet persona divina non est iomtu est cortingens ergo
iamlibet persona dioina una esse Deu e possibile. Nec sequitur, Nulluleis esse hami is est scitu radi libet perfoaa divina esseh miae est contingens: ergo amlibet persona divina nou esse Dei; esspossibile. Si autem illa de modo infert illam de necessario mixtio est bona et si autem illi de contingenti sumatur in sensu composito, illa de alio modo in sensu diviso, si illa de contingenti fuerit regativa, non valet mixtio Sicut n0nsequitur, Nullum Deum esse hominem est con tingens Quetlibet persona divina scitur esse homo ergo Qua libet persen divina potest nonasse Deus. S militer si assirmativa fuerit de contingenti non valet. Non enim sequitur, omnim Deum ess enhminem est contingens Quaelibet persona divina scitur non si homo: ergo Quaelibet persona divina potest non esse Deus. Si autem illa de contingenti sumatur in sensu diviso is a La in sensu composito, non valet mixtis patet per eosdem terminos. Et mutraque sumatur in sensu diviso etiam mixtio non valet sicut patet per eosdem terminos.
IN:ςrtia stura, si utraque sumatur in sensu composio. ρη valet
mixtio respcctu conclusionis de contingenti, vel respectu conclus
Deus possibile. Consimiliter est dicendum, quando illa de contingenti sumitur in sensu compost , is alia in sensu diviso. Si aut milia de contingenti sumatur in sensu diviso subjectum supponat pro iis quae sunt fuerit universalis, malia de modo inserat suam de inesse , sequitur concluso de contingenti: similiter est quando est ecdavcrso. Si autem utraque sumatur in sensi diviso, valet mixtio quando
335쪽
quando illa de alio modo inserat suam de inesse. Et ista de mixtionibus ad praesens ut sciant, quamvis multa caula brevitatis sint omissa, quae tamen a studiosis elici possunt. Si ouae autem dicta Aristot isti, contrarientur , per aliqua superius dicta potiunt solui , quorum etiάm solutio patebit expressius supra i num prioram, si contingat me illum librum exponere.
m xtione ex propo sitionibus modasibus, alioru umodorum ab illis quatuor.
SI autem fiat mixtis ex propositionibus modalibus aliorum modorum ab illis quatuor, Aut utraque propositio sumitur in sensu comm- sit , sive in tali sensu per quem denotatur modus verificari de uade inesse: Aut sub alio malio sensu. Si primo modo raro vel nunquam valet mixti quia nunquam valet nisi quindu tales modi non ps sunt ver ficari de praemissis , nisi aliquis illorum crificetur de conclusione sequente ex praemissis quod iion emper tenetri quia quamvis una praem .ssa sit scita, Malia credita iacia op0r et conclusiunem credi
vel sciri in ita est de aliis. Si autem praemillae sumantur in alio sensu, tunc si minor inferat suam de inesse in prima pura , semper conclusis sequitur in eadem figura,de eodem modo, de quo est major sicut secuitur, Omnis homo per se est animal Aliquod albu scitur ege Om rergo Alrquad album per se est an al; quia ex eadem majore, eccillade inesse, sequitur eadem conclusio , per consequens eadem conclum so sequitur ex majore mantecedente ad illam de inesse. Per praedicta potest studiosus cognoscere, quando mixtio in talibus,alet quando non , etiam in aliis figuris.
A P. LXV. D fugismis ex propositioaibus reduplicativis, vel a
tera reduplicativa. Postquam, sum est, quomodo syllogismus fit x propositionibus tam
de inesse quam de modo, quae plures cxponentes non habent vi- 'dendum est quomodo syllogismus fit ex propostionibus plures exponentes habentibus cujusmodi sunt exesu Vae, exceptivae,m reda-plicativae, hujusmodi de quibus dictum est prius. Pro quibus utendum est ista remi generaliter , quod Quandocunque quaelibet exponens conclusionis, ves ipsi concluso, sequitur X talibus exsonent
336쪽
bus praemissartim, vel ex una exponente unius praemissae, semper est bonus syllet ismus Maliter non. Et ideo ad videndum an talis discum sussit bonus, vel non oportet diligenter videre quae sunt exponentes talium pr. Emissa rumin conclusionis, & quomodo se habent secundum eonsequentiam ad invicem. Sicut ad videndum an iste discursus sit bonus, Ocinis homo in qua tum risi is est homo : Alima est homo ergo ui mali quanti risibile ebl homo iop ciet videre exponentes majoris se conclusionis unde expunentes majoris lunt istae, Omnis homo est homo, omnis homo egrisibile , Omne risi ' est homo , Si aliquid est homo ipsum est risi
te. Exponentes conclusionis sunt istar, Aoimal est homo , Animal ostrisibile , Omne risibile es bain , Si aliquid es risibile UMm est homo. Nunc autem equitur , Omnis homo est homo ergo Animal est bis : Similiter sequitur, Omnis homo est risibilis, ergo Animal est,isibiles sic duae exponentes conclusionis sunt exponentes majoris. Ex quo patet, quod omnes exponentes conclusionis sequuntur ex antecedonte, ita discursus est bonus. Et ideo omnis talis discursus est bonus ollibet uictu in quant si L 1gicis dissert a Grammatico : Grammaticus e Logicis Gergo Grammaticus in quantum Logicus dissoria Grammatico sed major est falsa Ex isto patet , quod semper in prima figura ex majore red plicativa, minore reduplicativa vel non reduplicativa, sequitur comcluso re tiplicativa. Sicut sequitae , metis homo a quantum ration ilis est fusceditivus discipliηae: Animal ess homo liquantam ratiouulercrgo aimalia quantum rationale est susceptibile discipli/De. Omne ogeus liquautam agens Uerta a D: Aliquod passumis agens: ergo siquod passum in quantum agens differt a pas o. Et non so- Ium sequitur conclusio reduelicativa . sed etiam sequitur ennelusio sine reduplicatione quae est praejacens illius reduplicativae. Quod autem
omnes tales syllogi mi sunt boni, patet , quaelibet exponens consequenti siquitur ex aliqua exp0nente anteccilentis, vel ex alia exponente , iis nore, vel est eadem clim aliqua exponente majoris. Sed si minor hiae rit rcd iplicativa, major non , quamvis sequatur conclusio sine r dii plicationes, non tamen sequitur concitisio cum reduplication LInde non sequitur, viae susce tibile disciplinae est album et Omnis bo- nij qu rettum rationalis est susceptibilis disciplinae: ergo Omnis homo rationalis est albres; quia ista exponens consequentis, scilicet, Si aliquides ratiocale illud exalbum, non sequitur ex aliqua exponente majoris, nec etiam cum majures scut patet inductive. Q ita autem dicta sunt, intelligenda sunt quando reduplicatio sumitur prsprie, Manet non negata. Si enim reduplicatio fuerit negata in majore εἰ affirmata in conclusione , non valet discursus unde quamvis iste discursus sit bonus, Omnis ham in quantum albus non eam c d Socrates e Phamo ergo Socrates inqtia Ium rabio an G
337쪽
m ictu sed sequitur ista conclusio, ergo Socrates aes msi casiaq4auum et albus. In secunda figura quaeeunque nrarmina sumatur cum reduplicatione, alia sine, non equitur conclusio reduplicativa. Sicut non sequitur, Omnis homo is φιantum animal est sensibilis et ullum albud est se sibile ergo Omae albam a quantam animal non est homo. Nec potest talis syllogismus reduci ad primam figuram per conversonem, quia re-
duplicativa non convertitur. Non enim sequitur, Omnis homo in qua
tum ama est sensibiles ergo Aliquod sensibile in quantum auimal
est homo; quia conditionalis exponentis consequentis, non sequitur ad conditionalem exponentem antecedentis, nec ad aliquam aliam osculmanifeste patet inamvis autem in secunda figura ex talibus pro sitionibus, non sequitur conclusio reduplicativa sequitur tamen conclusio in qua negatur reduplicatio; se consequens non est reduplicativa. unde bene sequitur, Omnis hom in Iactum animal est sen-sbili, Milum albam est se sibiles ergo Nullum album is quantum animal est homo hoc, quia ex praedictis praemiis sequitur ista concluso, tum albam es homo is sequitur, Nullum albAm es homo, ergo Nasium album is quantum animal es homo. Si autem omnes praemissisnt reduplicativae, ita quod in utraque reduplicatio cadens super idem si assirmata, sequitur concluso reduplicativa. In tertia autem figura, si major univcrsalis surrit reduplicat ix Malia non sequitur conclusu reduplicativa. Sequi in enim Omnis homo ia uantum animal est sensibilis: Omnis homo est albus: ergo liquo ialbum tu quantum animal est sensibile ; quia conversa minore fit vllogismus regulatus per dici de omni in prima figura. Sed si tu utit fuerit reduplicativa, non sequitur conclusio reduplicativaci non enim sequitur, Quis homo est albus jQuis homo in quantum auimal es seu-sbilis et ergo AEqaadsensitae in quantum auima es album.
A P. LXVI. syllogismis rae propositiombin excisset si vel altera ex-
CIrca exclusivas sciendum est, ouod In prima figura ex omnibus exelusvis contingit inferre exclusivam et sicut sequitur, Taeti Amhomo currit Tantum animal est bomo: eroo Tantum animaleurrit. Similiter ex majore exclusiva minore universali non sequitur concluso, nec particularis nec universalis sicut non equitur, Tanis nanimal est homo omnis a sus est ammat Pereo liquis siclus et hamo. Sed ex majore universalia minore exclusiva sequitur conchisio atticularis, sed non conelasio exclusiva.
338쪽
I secunda spura ex omnibus exesusvis non sequitur exclusives scutnon sequitur, Tautum animal est homo Tantam nea homo non est homo erg0 Tantum notham nota est animal. Nec sequitur, autum ens ea homo: antiis nou homo notest homo ergo natum non homo non estenaci quia concluso infert istam, Non homo noles ens, quae est sata cum ejus opposita sit vera, scilicet, Omnis homo notis eas. In tertia figura ex omnibus exclusivis non sequitur exclusiva quia non sequitur, Tuutum animal eb homo Votum animal est asinus: ergo Tantum asi ius o homo. Sicut nec ex duabus universalibus assirmisti vis in secunda figura. Si autem major sit universalisin minor ei- clusiva, sequitur cunctuso particularis.
Ollogismis ex propositionibus exceptivis vel altera e
ceptiva. Irca exceptivas est sciendum, quod ex omnibus exceptivis in prima
figura non sequitur conclusio exceptiva: sicut non sequitur,omuis homo praeter Socratem currit: omne animes praeter irrationale est homi ergo Omete animal praeter irratiouale currit. Similiter ex majore exceptiva, Minore non exceptiva sive de inesse, non sequitur gelicraliter conclusi, non enim sequitur, mais substantia praeter fab-s i itia incorporea est subflautia corporea: Homo est substantia ergo Nomo est substantia incorporea. Similiter in secunda figura, uenia non valet. Per praeclicta a pr ncipi hujus tractatus potest sciri qu modisyllog randum cst d fferenter ex illis de mcdo etiam ex aliis propol ἰ ionibus habentibus plures X ponentes. I, praedicta etiam a principio istius tractatus, Sir cedentis, potest sciri uomodo disserenter syllogizandum est ex illis de modo,, aliis propos ionibus habentibus plures exponentcs, quando propositiones sunt de praesciati, o quando de praeterito, inuando de futuro quando sunt in recto, quaildo sunt in oblicuo. Et ista de sillogismi ad praesens
A P. LXVIII. Dd Ollogismis hvotheticis.
Dicto de syllo risivis categoricis, dicendum est de syllogismis hyp
theticis: irim de sy Nil mi ex conditionali. Inde primo est sciendum , quod semper ex c inditionali antecedente vel clim aliquo antecedente, ad antecedens illius cunditionalis sequitur consequelab
339쪽
seqviem . Sicut sequitur, Si homo currit animal currit: ADE currita ergo Adima currit. Similiter sequitur, Si ho ino currit aramal cumi: Sed omnis substantia currit ergo Animal currit. Sed ex conditionali, consequente, non sequitur antecedens. Non enim sequitur, Si homo currit animal currit: clima currit ergo Homo currit. Similitere eonditionali majore, conditionali minore, habente pro consequente antecedens prima conditionalis est bonus syllcgismus. Sicut sequitur, Si homo currit animal currit ergo Si Socrates eurrit animal cunit. De aliis hypotheticis dictum est prius, in tractatu de propositionibus; di quia ex ibi dictis potest elici modus arguendi ex aliis propositionibu bypotheticis, ideo propter brevitatem ad praetens pertranseo.
I reis Prima Pars Tertia Partis.
Incipit Secunda Pars Tertiae Partis. A P. LII Asiatim demonstratis is inacceptionibus scire. Postquam dictum est de Ollogismis in communi, sequitur mine
tractare de speciebus syllogismi & quia nobilior est demons ratio, ideo primo de demonstratione oportet disserere. Omnis autem demonstratio componitur ex propositionibus, propositiones ex terminis unde quia terminorum tropositionum, ex quibus constat demonstratio, sunt quaedam coaditiones propriae, non omnibus terminis competentes; ideo Primo dicendum est de conditionibus eorum Secundo de propositionibus requistis ad demonstrati nem Tertio de demonstratidiae. Oportet autem primo scire, quod secundum dominam Aristat. Demaustrati est θllogismus faciens scire, ista enim definitio, sciliret, Faci eas seire , est definitio exprimens qκid nominis illius termini de- προβratis , adeo sicut in omni disputatione, etiam veritatis inquisitione, oportet significata vocabulorum supponeri ideo bene volenti tradere notitiam demonstrationisvi suarum parti ira, portet praemittere, quid pes hunc terminum demon'aιio importatur , quod, n
340쪽
est aliud, cuam definitiinem exprimentem quid nominis declarare. Dico ergo , quod omnes de demonstratione loquentes per hunc terminum demon'ratio, non intelligunt, nisi Syllogismum facientem scire; sed quia scire in diversis locis accipitur aequivoce, videndum est, quomodo scire in hac definitione accipitur.
Unde sciendum est , quod quamvis sUre diversis modis accipi possit,
tamen suscit ad prasen dicere, suod tribus modis dicitur uno modo scire dicitur, evidens comprebensio e itatis; sic dicuntur sciri non tantum necessaria, sed etiam contingentia a sicut scio te sederes me vivere. Secundo modo dicitur scire, videas comprehensio oritatis,
quae non potest esse falsa sic dicuntur sciri tantum necessaria , de
non continetentia Tertio modo dicitur scire,comprehensio Muta erutatis necessariae, per evidentem comprehensime duarum veritatum
necessariarum puta , duarum caemissarum in modo rigura dispositarum , ullae duae veritates faciunt tertiam veritatem evidenter sciri, quae aliter esset ignota sic accipitur scire in praediisti disinitione. Omnes cnim recte loquentes de demonstratione, per demoηstratiouem intelligunt syllogismum compositum ex duabus praemissis necessariis notis, per quas scitur concluso , quae aliter foret ignota nis in eodem sorte tempore simul concurrant cum illis praemissis aliae praemissa sufficientes ad causandum notitiam ejusdem conclusionis. Quamvis ergo probari non posSit, quod demonstratio est hilogismus faciens scire modo praeei posti sicut nec signiscatum vocab ili , nec definitio exprimens quid nominis probari potest, nisi per usure loquentium et figendum tamen est pro fundamento , quod demonstratio est syllogismus faciens scires, super quo omnia dicenda in sequentibus undabuntur, per aplam probabuntur, quando necesse erit probationem adducere.
De terminis qui Agrediuntur demonstrationen'. EX quo omnis demonstratio est syllogismus, necesse est demona
strationem tres terminos ad ejus constitutionem requirere. Non omnes autem termini possunt ingredi demonstrationem asrma
tivam ex propositionibus mere de inesse , de praesentia illi enim termini qui de nullo possunt praedicari nisi contingenter, vel false, ipsis sumptis Ruscarive, nunquam possunt esse partes demonstrationis talis N ideo tales termini, chimina, corpM Uuitum,in hujusmodi, non
possunt, si significative sumantur, esse termini in demonstratione tali squamvis in demonstratione negativa possim esse, quia in Mativa possunt de aliis necessario praedicari. Similiter quamvis talps termini,
A. -, nigram, calidam, di hujusmodi, non pussum is partes pro