장음표시 사용
391쪽
Veruntamen una dindio exprimens quid rei erit medium iri ultimae
deae snstratione , sed illa non erit definitio exprimens essentiam unius rei per se, sed unius Rati per accidetis, vel unius liabentiscon cretum loco unius austractici nec concludetur passio de nomine illiti, totius, sed de nomine partis per mediu in tunc non erit definitio sui
jecti proprie dicta, sed erit descriptio data per acccidentali sub jectilia. Et si in tales desinitiones es primentes in obliquo aliquam formam inhaerentem , faeti l cum hoc causam eis cientem illius in eodem subjecto, tunc talis passio poterit demonstrari de subjectu suo p imo per descriptionem indicantem, partem cui inhaeret illa olma,&simul causam ejusdem , tamen illa non erit demonstratio potissima,
sed illa quae demonstrat passionem de suo subjecto primo per cfiniti nem sub ecti. veruntamen sciendum , quod talis desinitio subjecti non semper
est propriistima desinities, talis qualis est praecise substantiarum , sed frequenter definitio indicans partes integrales rei , quales sunt desinitiones Mathemeticorum44 de tali demonstratione potissima, per quam demonstratur passio, sive definitio exprimcns quid nominis passionis de suo subjecto primo per definitionem subjecti tanquam per medium , t telliguntur milliae Authoritates in libro posteru'm . Nam ad talem demonstrationem non suiscit, quod syllogismus sit ex necessariis a demonstrabilibus; quia non omnis stllogismus et rcessariis Ind monstrabilibus est talis chmonstratio, quamvis omnis syllogismus ex neces artisvi indemonstrabilibus faciens scire conclusionem prius ignotam sit demonstratio, magis large sumendo demonstrationem. Tali etiam demonstratione non potest una conclusio nisi unica demonstratione 4emonstrari, quamvis aliis demonstrationiblis possit unica oen clusio multis demonstrationibus demonstrari j se tale medium n n- testellanissunicum respectu unius conclusionis, & extendendo nomen caulae respectu unius effectus. Non potest esse nisi unica causa. Et
per illas distinctione, consmiles possunt solui multa quae pradictis, etiam dictis ii tot in diversis locis, repugnare, demir.
A P. XLI. Ostendis quomodo terminatu quasi qMid est.
PE praedicta potest faciliter seiri quon o terminatur quaestio Pro
te quid est. Dupliciter enim potest terminari scilicet,per experieq-ti per Militiam iuinitivam sicut si aliquis videret terram interponi inter Solem Tunam. Aliter potest terminari a posteri xi per essecti vi per demo aratione, quia sicut Astronomus sciens
quod Lupa illumiaatur a Sole nisi sit iliquod picum mcdium, sci-
392쪽
en, und nullum aliud a Terra est, tum,concludit quia Terra nieris ponitur inter Solem Lunam, quod illa interpostio est causa Eclip. si . Et sicut est dei sta causa, ita est de multis aliis quae dupliciter, tificari possunt; & ita talia principia quantumcunque sunt dubitabilia, tamen demonstrari non possunt a priori , quamvis quaedam ὀemonstrari possunt a posteriorici propter quod in demonstrationibus non est
Quaedam enim principia nee a priori nec a posteriori demonstrati possunt , cujusmodi sunt principia per se nota, quae statim cognoscii tur cognitis terminis: quaedam sunt alia principi ptima, quae non nisi pet experientiam,& nullo modo per effectus, evidenter sciri possunt. Quaedam autem principia licet a posteriori possunt demonstrari, tamen talis demonstrans per illud principium, nisi aliunde acquirat notitiam eiusdem, non demonstrabit conclusionem. Et ita possibile est quod unus per principia demonstret eonclusionem, Malius per conclusionem etiam principium a posteriori tamen idem simul & semel non potest hoc hiscere. Et ista de demonstratione lassiciant, tantum enim ad complectionem istius, summe ne liber posteriorum totaliter dimitteretur intactus, tractatum de demonstratione inserui, multa alia quae sunt hieomilsa in expositione posterιοrum Aristot explicataru .
393쪽
UO GIC E Pan Tettia Incipit Tertia Pars Tertiae Partis.
D distinctionibus consequentiarum. HAbi: de syllogismo in communia de syllogismo demonstra
tivo , agendum est nune de argumentisin consequentiis quae non hasntformam syllogisticam, cujusmodi sunt Entbmemata. Et primo primittenda sunt quaedam distinctiones de consequentiis , ex quibus omnibus faciliter patere poterit studioso cuid de omnibus syllogismis non demonstrativis est intelligendum. Ponam ergo post aliquas regula quae consequentiis sunt commune , Primo ponam distinctiones.
Prima distinctio est ista; quod onsequentiarum Quaedam est Atetrus, Quaedam est simplex Consequentia ut nunc est , quando
antecedens pro aliquo tempore potest esse verum sine tinsequente, sed non pro isto tempore. Sicut ista consequentia est bona naac, ne animal currit, ergo Socrates currit; quia pro illo tempore pro ouo Socrates est animal, non potest antecedens esse verum sine cc tequente is tamen pro aliquo tempore poterit antecedens esse enim sne consequente Gonsequentia simplex est, quando pro nullo tempore poterit antecedens esse verum sine consequente. Sicut ista conse quentia est simplex multum animal currit, cie N illus homo currit; quia nunquam poterit antecedens esse verum sine consequente: nu quam enim poterit haec esse vera , Nullum animal currit, nisi si silet veraci Nullus homo currit , posto qued Drmetur.
Alia distinctio consequentiae et talis, quia Aliquando consequentia tenet per Medium intrinseca, Aliquando per Medium extrinjecum.
Illa consequentia tenet per Medium inti insecum , quando tenet virtute alicujus propositionis sermatae ex eisdem teriminis. Sicut ista
consequent a Socrates non curiit , ergo Homo non currit, tenez
virtute istius medi, scilicet Socrates est homo unde nisi ista, Socrates est homo , esset vera, consequentia non valeret. Si tunc consequentia tenet per Medium extrinsecAm , quando tenet per aliquata
394쪽
quam regulam generalem quae non plus respicit illos terminos quam
alios. Sicut ista consequentis, Tantum homo est asinus, ergo Omnis asinus est homo , tenet per illam regulam generalem, Exclusiva Ermativa muniversalis assirmativa de terminis transpositis convertuntur et non tenet per aliam propositionem formatam ex istis terminis, omo et
Asinus, sed per illam regulam genetalem , Exclusiva et universalis determinis transpositis idem significant, et per talia media extrinseca tenent omnes syllogismi. Et si dicatur contra istam dIstinctionem, quia ista tonsequentia; Socrates non currit , ergo Homo non currit 'tenet per illud medium extrinsecum , A singulari ad indefinitanis et ab inferiori ad superius, postposita negatione est bona consequentia Dei per consequens non per medium intrinsecum. Dicendum , quod tenet per illud medium e trinsecum mediate et quasi remote et insuffcienter, quia per illam regulam generalem requiritur plus , scilicet quod Socrates si homo et ideo magis immediate et sufficienter tenet per illud medium, Socrates est homo, quod eli medium intrinsecum. Alia est distinctio consequentiarum, quod Consequentiarum quaedam est consequentia materialu , et quaedam fomalis. Consequentia formilis est duplex , quia Quaedam tenet per Medium extrinsecum quae respicit serinam propositiunum seu sunt tales regulae. Ab exclusua ad universalem de terminis transpositis est bona consequentia. Ex majore de necessario et minore de inesse , sequitur concluso de ne cessatio; hujusmddi. Et Quaedam tent per Medii ciatrinsecum immediate , et mediate per medium extrinsecum respiciens conditiones generales propositionum , scilicet veritatem , falsitalcm, necessitatem, impossibilitatem cujusnandi est ccnsequentia dicta ista, scilicet So-erates non currit , ergo Homo non currit Consequenti materialis dicitur, Quando tenet praec se ratione terminorum, et non ratione
alicujus medii extrinseci resp cientis praecise generales cond tiones propositionum cujusmodi sunt tales, scilicet, Homo currit, ergo Deus est, et Homo est asinus, ergo Deus non est: et iujusmodi. Quarta distinctiu mtest, e ista , quod Aliquando concluditui pra cis praedicatum de subjecto non determinato an praxlicatum sit genus, vel species, vel differentia , vel proprium , ves aliquid hujusmodi respectu subjecti sicut quando consequens est tale, Hom est animal, Socrates est albus Homo est animal rationale. Aliquando concluditur cum tali determinatisne cujusmedi sunt talia consequentia, Animal est genus hominis, Risibilis est proprium hominis, Animal rationale est definitio homini, et hujusmodi. Quinta distinctio est ista, et silvenit multum cum praecedente
quod Alicuando insertur consequens in quo subjectum supponit perso Gliter et significative , et Aliquando insertur consequens in quo su jectum supponit simplici e vel materialiter , et n0n significative; scut
395쪽
seesta distincti est, quod liquando insertur consequens quiu est propositio universalis. Aliquando propositio particularis. Septima distin tio est , quod Aliquando insertur propustio si a tiva, de Aliquando propositio negativa.
Octava distinctio, quod conse uentiarum Quaedam est ex antecedente affirmativo, consequente affirmativo: Muaedam ex utroque ne-patives: Quaedam ex antecedente assirmativo iconsequente negativorde Quaedim e converso.
Non distinctio est, quod Aliquando consequens est propositio de inesse,in Aliquando est propositio de necegario 3 sic de aliis.
Te regulis per quas tenent consequentia per medium in
tria secum concludentes coxclusonem iversalem. Stis is dicendum est de re ulis generalibus per quas tenent talei
consequetitiae: Primo de ren iis per quas tenent consequentiae quae tenent etiam per medium rati insecutri Et circa hoc primo dicendum est de regulis per quas tenent cons quentiae concludentes conclusionem universalem affirmativam , ex affirmativa in qua termini supponunt fgnificativein personaliter. Est autem prima regula talis , A sentiori distributo ad inflatius distributum est bona consequentia. Sicut sequitur , Omne animal currit, ergo
Et circa istam regulam est stiendum, quod ii regula debet intelligi,
quando est universalis assirmativa mere categorica, Sion exceptiva nec aequivalens ei madco ista consequentia non valet, Omne animal prae ter hominem currit, ergo Omnis homo currit tamen continoit in serie quodlibet inserius praeter partem extra captam, iraeter conte ut iasis parte extra capta di ideo bene sequitur, Omne animal praetet hominem currit ergo Omnis asinus currit.
Item notandum, quod talis consequentia tenens per istam regulam, Aliquando est consequentia simplex, Aliquando est consequentia nunc quando enim praedicatio superioris de inferiori est neces in M, tunc est consequentia simplex, quando autem praedicatio superioris deifiseriori est contingens, tune est consequentia lit nunc. Veruntamen unus casus excipitur , scilicet quando tae antecedens quam consequens sunt de possibili vel de contingenti, accepto subjecto utriusque pro eo quod est,uel pro eo quod contingit; quia in tali est generaliter consequentia simplexis quἰ quando illa propositio in qua prae dicatur superius de inferiori est vera, tunc est consequentia bona ou -
396쪽
tiles consequentiae sint vere simplices, Omne ens est in actu . ergo Omnis Deu est in aetii, Onane luppositum est lubitinua, ergo Omne div num suppositum cst substantia ; quia omnes tales sunt necessariae, Oinnis Deus est ens, Omne suppcstum divinum est suppositum. Sed tales consequentiae sunt bona ut nunc solum, Omne animal est substantia , ergo Omnis homo est substantia omnis homo currit , ergo Omnis homo albus curris; quia illae pro sitiones sunt contingentes, Omnis homo est animal, Hemo albus est homo ac hujusmodi. Ex isto sequitur, quod non magis est lxv consequentia simplex,
C. Diae animal currit, ergo Omnis homo currit, quam ista, Omne animal currit, ergo Oinnis homo albus currit nisi sorte quia pluribus temporibus cst una bona quam alia Sim liter sequitur ex praedictis, quod omnes tales consequentiae sunt borie, Omne animal est ens per se, ergo omnis homo albus est ens perdes omnis materia est prior forma, ergo Omnis materia insormata forma ignis est prior forma Omnis licino intest esse sine albedines, ergo Omnis honao albus potest esse sine albedines; .une ens est per se in genere ergo Omne album est per se in genere, xhujusm0di, quae tamc negantur a multi .
Alia regula est, A dtauit distributo ad defititioncm distributam est
bona consequentia; converso. Sicut sequitur, inis homo est animal, ergo Omne nimal citisnale mortale est animal me conver h.
Alia repula est, A descriptione distributa ad descriptum distributum
est: na cons uuentia Me coniverso. Sicut sequitur , Omne animal
prcsibile bipes est substantia, crgo innis homo est substantia in sina
litor sequitur e con Ver . Alia regula est A nominis interpretatione distributa ad nomen interis pretatum distributum, xc converto, est bona csnsentientia. Sicuti quit i , Omnis amatur sapientiae est studiosus, ergo Umnis Philosophus est si idiosus. Sciendum est etiam, quod omnes praedicta regulae intelli endae sunt, quando nulla determinatio poni uir in antecedente, nis use ponitur insonsequente4 cstavcrso. Sciendum est etiam, quod omnes praedifire tegulae intelligendae sunt , quando termini supponunt persoraliter figi sieative. Et ideo tales consequentiae non valent , Omne animal est unum compositum ex sono universalia genere, ergo omnis homo est compositus ex univer ali signori gener : Omne animal rationale est compostum unum ex inere M.ffcrentia vel signo universali , ergo Omnis homo est unum compositum, Oc., sic de consimilibus quia a parte subjecti antecedent una termini non supponunt personalitervis si ficative, to vel simplici er ideo omnes tales con
Alia regula est , quod Ab ino convertibilium distributo ad reliquum. distributum est bona coissequent i me conver Sicut sequitur,
397쪽
om ne creatri una est, ergo Omnis Detis est merso: alia reis puta debet intelligi sicut caeter c,quando scilicet tcrmini supponunt Qui-ycatit e S personaliter. Sciendum est, quod Proprium non est nisi quoddam praedicabile de alteria, & tale pr. ed cabile aliquando privilicatur tam de ei te quam de non ente: sicut si risibile sit idem quod polens 4 idere dr icabitur de homine, sive homo sit, sive non sit unde sicut haec est vera hom me existente, Homo potest ridere , ita haec est vera homine non existinae, Homo potest ridere, sumptu subjectu pro eo quod potest esse. Alicuando autem proprium non sipponit nec prata catur nisi pro ente. Primon: o accipiendo proprium, rerum et cuid ab uno convertibilium distribum ad reliquum distributum est bona consequenties; sed ab uno est consequentia simplex, ab alio est consequentia ut nuec. Sicut haec est consequentia simplex, Omnis homo potest esse, ergo Omne risibile potest esse; haec autem est consiquentia mine, Omne tisibile est postibile ergo Omnis homo est possibi Is tamen omnes conseouentiae tales in quibus praedicatum non potest competere non enti, sed solumenti sunt simplices. lnde loquendo de proprio, secusido modo dicto, uti a tie consequentia est simplex: ε primum dictum inreli gendum est, iii subjectum talis propositionis non pos it accipi nisi pro iis quae sunt,
aliter sicut praedictum est nc esset ucrum.
Iterum sciendum est, quod pr dicti regula intelligendae sunt in propositionibus de inesse, .de modo in sensu tabesso, vel eis ae ut valentibus: non in illis de modo simplis in se os compositio . . In talibus
enim non sum dictae regulae universaliter, rae. Non enati sequitur. Omne ens esse in actu est necessarium, ergo Omnem hominem se in actu est necissarium nec sequitur, Omne animitasse asinum est conis tingens, ergo Omnem heminem esse asilum est coiitin Iens nec quitur, Omnem heminem esse animal est per se r iij mmdo, reto Omne risibile esse 1nimal est per se priae modo nec se luitur, lui1ὶ feturam planam habere tres angulos, Oc est indemonstrab te, ergo Omnem triangulum habere tres, Oc est indemonstr1bile. Nam in omnibus istis praedictis conseditentiis, antecedentia sunt verain cense quentia sunt falsa. Veruntamen sciendum est, que aliquando tales consequentiae sunt bonu Maliquando non sunt bonae. Ad qu0d sciendum, v dend im est, an modus pollit competere antccedenti nisi competat consequenti xttinc est bona consequentia, .ct modo veritatis tenet; non autem cumniodo necesiitatis vel possibilitatis: loe, quia in con Ritcntia ut nunc, ex necessario potest sequi contingens, ex possibili impossibilis.
Similite videndum est, an talis modus possit convenire t. n. convertibilium nisi conveniat reliquo; quia si non, A desinitione disti ibuta ad dcfinitum distribunim , Me converso, cum tali modo est bona conse quintia unde ista censequentia est bona, Omnem heiminem esse animal
398쪽
est necessarium, ergo Omne animal rationale esse animal est necessa-xium converso ita est de quibusdam aliis. Si autem possit talis modus competere uni propositionum convertibilium absque hoc quod conveniat alteri, non valet talis consequentia universaliter. Unde per illa duo potest lari quando tales consequentiae ex talibus modalibus valent, quando non , exempla quaere per reipsum. Alia regula est, quia A differentia superiori distributa ad inservis distributum est bona consequentia. Sicut tequitur, Omne sensibile est substantia, ergo Omnis homo est substantia. Alia regula est, A convertibili cum luperiori distributo id inferius distribunim est bona consequentia. Sicut si ly dormiens, vel vigilans, sit cunuertibile cum animali, ista consequentia est bona, Omne lorismiens vel vigilans est coloratum ergo Omnis homo est coloratus. Alia regula est, A definitione superioris, R descriptione, icininis interpretatione, distributa, ad inferius diruibutum cibos conse
Alia regula est Quando contingit inferre definitum,vel descriptum,
vel interpretatum, cum distributionc contingit inferre definitionem descriptionem, nominis intirpretaticnem cum distributione. Et ista regulae intelligendae sunt sicut priures ita scilicet quod omnes termini
supponant personaliter eon sicative.
1 e regulis per qua infertur iversalis a firmativa non re
spectu omnium Iradicatorum. DI a de regulis per quas contingit inferre universalem respectu
cujuscunque praedicati, dicendum est de regulis per quas infertur universalis auarmativa non respectu omnium praedicatorum , scd re prcha aliqtioni m. Et est una regula talis, Abin relativorum, quae sunt simul natura, distributo, ad reliquum distributum respectu hujus verbi est, est bona consequentia, Sion respectu aliorum praedicatorum. Unde benes quitur, Omnis pater est, ergo Omnis filius est, sed nos sequitur, Omnis pater est hic intus, ergo Omnis filius est hic intus nec sequitur, Umne duplis in est pedalis quantitatis, ergo Omne dimidium est Ualis qua titatis tamen aliquando tenet consequentia tam respectu aliorum praedicatcrum quam respectu hujus verbi est sicut sequitur, Omnis paterest homo, ergo Omnis filius est homo; sed quando tenet respectu ali
rum praedicatorum, quando non oportet videre naturam illorum, lativorum, quod nimis foret longum enarrare. Sciendum est etiam,
quin illa regula non est general su sicut non ea verum uni rsaliter, quod
399쪽
cuod omnia relativa tua simul natura, cui declarat Philosephu, in lib. praedicamento lιm unde non sequitur Galefactivum est,ergo Cale- stibile est. Quid autem sit relativa esse simul natura declaratum est in lib. praedicit me illorum. At a regula est, A toto distributo ad aliam partem distributam respectu huius verbi e res bona con equentia. Sicut sequitiir, Omnis domus est, ergo Omnis paries est' sed re pectu aliorum praedicaturum non valet; quia non sequitur , Omnis sinus componitur ei surdamento parietibus tecto 'apid. bus, ergo Omnis paries compotii tur ex iis . Intelligendum est , quid proprie loquendo non argili tur a toto diutributo in talibus id partem distributam; scd arguitur a nomine totius, veri conccptu tutius, distributo, ad nomen Vel conceptum partis distributum sic intelligunt Authores multas tales pro si iones, &alidum loci cana talis, consorinando me dictis communibus, intelligo
Intelligendum est etiam, quod pars Aliquando est talis, quod sine ea totum esse non dies sicut impossibile est quod homo sit, 'u danima intellectiva non sit S de tali parte S toto debet intellisei, quia
A nomine totius distributo ad nomen partis distributum respectu hujus verbi ea est bona consequentia. Aliquando autem pol cst esse totum sine parten sicut aliquid potest esse homo, quamvis non habeat manum & de tali toto non intelIgitur regula quia non sequitur, O nn si mo est, ergo innis manus est. Eadem regula quae in te
ligitur de toto integrali: parte, debet intelligi de toto essentialiri
Et eodem modo intelligendum est etiam, quod quamvis respectu aliquorum praedicatorum a nomine totius ad nomen partis non sit bona consequentia , tamen est bona respectu aliquorum. Unde quando omnes partes sunt ejustem rationis, sicut in homogeneis, a toto, respectu praedicabilis in quid vel per se secundo modo, est bona consequentia. Sicut sequitur, Albedo est qualitas er o Pars albedinis est qualitas. Similiter sequitur, Albedo est disgregativa victus, ergo Pars albedinis est ei gregativa visus. Quando autem talis consequentia tenet, quando non , non potest sciri, nisi sciatur in speciali tam natura totius quam
Alia regula est, Si concretum praedicatur de concreto distribitio abstractum praulicabitur de abstracto distributo. Sicut sequitur, O nne justum est bonum , ergo Omnis justitia est bona. Nutandum etiam, quod illa regula est inta ligenda quando concretum Mabstractum ordinantur secundum superius .interius, d non quando sunt impertinentiaris ideo bene sequitur, Omne album est coloratum, ergo
Omnis albedo est color sed non sequitiis, Omin altam est calidum, ergo Omnis albedo est calor.
400쪽
1 e regulis per quas tenent consequentiae inferentes universa. lem negativam respectu omnium praedicatorum. Politis liquibus regulis per quas tenent Enthymemata inserentia
universalem assirmat vam ex affirmativa. quamvis plures aliae pol sunt pota, de quibus dicetur inferius, ponendae sunt modo regula per quas tenent consequentiae inserentes universalem negativam ex ne gativae, Primo quae deserviunt univeralibus respectu quorumcui que praedicatorum.
Est aut prima regula generalis talis, A superiori distribui ad inserius distributum negative est consequentia simplex ε qualecunque sit illud inferius, ve sit inferius per se sve per acciuens unde bene secuitur, Nullus homo currit, ergo Nullus homo albus currit; ullum animal currit, ergo Nullus asinus currit M se de aliis. Ex quo patet, quod Diles consequentiae sunt bonae, Nullum animal est enaper icciricias, ergo Nullus homo albus est ens per accidens: Nullus hom o es ens diminutum, ergo Nullus homo intellectus est diminutum; sic de aliis. Aliae repulae, quod idesinitione ad definitum cum distributione etiam negativa & A descriptione a descriptum, Me converso. minis interpretatione ad interpretatum, Me converse , ab uno convertibili ad reliquum distributive, negative est consequentia bona. Et illa quae dicta sunt in primo capitulo hujus partis circa illas regulas, in telligenda sunt etiam circa istas quae non sunt hic expressa licio, A diis rentia superioris ad inferius, definitione superioris ad inferius neristive cum distributione tenet consequentiaci sunt istae regulae intelli gendae sicut priores.
A P. V. De regulis qua non deserviunt res ictu quorumcunque prae
Consequentiis tenentibus per regulas me non deservium respecta
quorumcunque praedicatorum deserviunt regulae talis. Ab uno relativorum quae senissimul natura ad reliquum nex tive cum distributione est bona consequentia sicut sequitur, Nullus
ilius est, ergo Nullus pater est; la e regula intelligenda est sicut rias. Alia regula est , A notata partis distributo ad nomen totisi distrib