장음표시 사용
431쪽
im viediati, ita quod de qualibet propositione verificatur alter illorum sicut se habent possibile ec impossibile . quia manis propositio vel est possibilis, vel impossibilis Quidam sunt mediati, Sicut necessarium impossibiles nam impossibile est , quod aliqua propolitio saltem si
mul, semel sit necessaria impdssibilis. Tertio oporἰet scire, quod unus modus repugnat pluribus modis; sicut contingens repugnat tam necessatio quam in possibili quia propositio contingens ad utrumlibet, ne est necessaria , nec impossibilis. Similiter necessarium repugnat tam contingenti quam impol sibili.
Qiarto opotet scires, quod modorum Quidam sunt simpliciter aia firmativi sicut necessarium c possibile, scibile .demcnstrabile, hujusmodi Q ijdam sunt simpliciter negativi , sicut impossibile Piem est quia non possibile. Similiter est de inopinabiliis indemonstrabili , Qvijusmodi. Quidam non sunt simpliciter assirmativi,
nec simpliciter negativi sicut est de contingent , nam contingensis pugnat necessario is absolute inseri possibile. unde contingens aequivalet isti propositioni, Possibile non 'necessarium. Quinto sciendum est , quod in modalibus quaedam sunt propos ti nes simpliciter primae, quarum aequipollentiae non sunt quaerendae ; desunt omnes propositiones in quibus ponuntur modi simpliciter affrm1ti- viri vel non simpliciter assirmativi, tamen non negativi de quarum praejacentibus non est quaerenda aequi pollentia cujusmodi sunt tales, Possibile est omnem hominem currere et ossibile est nullum Iominem currere Possibile est nullum liominem non currere Neis cesse est omne ens esse in actu: Necesse est nullum ens csse in actu, Necesse est aliquod ens esse in actu: Non contingit omnem hominem turis πere: Contingit aliquem hominem currere Contingit aliquem h minem non currere S sic de aliis propositionibus modalibus. De Gliis prop0stionibus modalibus quaerendae limi aequivalentiae. Unde de omni propositione in qua ponitur iste modus pallidi ἰe, quaerendum est cui aequi pollet. Sexto oportet scire , quod in propositione cujus quaeritur aequi pollen tia, quandoque modus assirmatur is quandoque negatur; sicut patet in istis, Necesse est nullum hominem non currere , Non necesse est nullum hominem currere.
432쪽
C A P. XIV. Te aequipossintsi propo sitionum δε messaris eum atiis pro
Istis praemissis tanqi iam praeambulis, videndum est de aequi pollentia
istarunt propositionum Et causa brevitatis tantum dicendum est de mcdalibus famosis quia ex illis potest studio iis conjicere quid di cendum est de aliis. Primo autem dicendum est , de propositione in qua ponitur ille o dus necessarium de qua dicendum est, quod necessario aut non ne gatur modus, aut negatur naodus. Si primo modo, semper talis propo stio aequivalet alicui propositioni de necessario , quia in tali casu eodem modo dicendum est de aequi pollentia illius, &de aequi pollenti suae de inesse unde sicut ista , Non omne animal est homo, aequit valet isti, Aliquia animal non est homo ita ista N:cesse est non omne animal esse hominem , aequivalet isti, Necesse est aliquod an
mal non esse hominem is ita est generaliter de omnibus talibus..Si autem modus necessitatis negatur, & etiam senum, si habeat signum , tunc modus necessitatis mutandus est in medum quem infert, scilicet in pos ibile astarmativum is residuum in contrarium. Sicut ista, Non necesse est omne an mal esse hominem, aequivaletisti , Possibile est aliquod animal non esse hominem. Si autem modus negetur, id signum, solas modus mutabitur
in possibile assirmativum unde ista mullus homo de necessitate est animal, aequi pollet isti, omnis homo potest non esse animat: ideo non est qua Tendum cui aequivalet ista , Omnis homo de necessitate non est animal ; sed cui ista aequivalet, Nullus Umode necessitate est animal. Et est dicendum, sicut nunc dictum est hoe quia istae aequipollent, Omnis homo de necessitate non est animal, me- cesse est nullύm fominem esse animal , illa autem, Non omnis homo de necessitate est animal, aequivalet isti, Aliquis homo potest non esse imal & ita est de aliis. Sicut dictum est de propostionibus de necessario , respectu propci. sti num de possibili ita dicendum est proportionabiliter de propositionibus de possibili , respectu propositionum de necessario. Nam
quando modus possibilitatis remanet amrmativus, non est mutandus
modus; sed quantum ad residuum accipienda st pro ortionabiliter a qui pollentia , sicut in illis desine se unde ista , ossibile est non Oamem hominem esse animal, aequipolici isti P0ssibile est aliquem hominem non esse animal. Q iando autem tam modus quam gnum zizgatur, tuac modus possibilitatis mutandus est in modum necelsitatis,
433쪽
8 ros litum in contradictor usi, scut sua de inesse unde ista monest possibile omne animal esse hominem, aequivalet isti, Necesse est alliaqu6d animal non esse hominem. Qilando autem signum cetativum non negatur, sed tantum medus possibilitatis, tunc praecise mutandus est diis possibilitatis is medum necessitatis racion fgnum universale in signum particulare, nec e converso. Sicut ista, Nullus homo potest esse animal, aequivalet isti, omnis homo de necessitate non est animat: tune quamvis modus universalis non mutetur in modum particula
rens, nec e converso tamen modus uni Verialis negativus mutandus
est in modum universalem assirmati uis, sicut patet in exemplo praeso. Et isti faciliter patere possunt arquipollentiae propositienum, in iiibui ponuntur isti modi nec amm, ossibilessis quibus etiam potest facillite
patere , quae propositiones repugnant , quae nona scito quae propositiones proprie repugnant, 'uae non unde sciendum est, quod istupropositiones, Omnis homo de necessitate est animal, omnis homo deiiecessitate non est animal, repugnant contraries; sicut istae, Necesse est omnem hominem esse animal, Necesse est nullum hominem esse animale ista autem sunt repugnantes, Omnis homo de necessitate est animal, Hliquis homo de necessitate non est animal , non tamen proprie sunt contrariae, eo quod non utraque est universalis nec sunt contradictoriar, qu a possunt simul esse saliae: cita plus conveniunt cum contrariis , eo
quod possunt simul esse salsae, sed non possunt simul esse vera'. Eodem modo dicendum est de his, Omnis homo de necessitate est animal, Aliquis homo de necessitate est animala istae autem pro positiones, Omnis homo de necessitate non est animal, Aliquis homo potest esse animal, sunt contradictoriae. Et similiter istu Omnis lium, de necelsitate non est animal, Aliquis homo potest esse animal. Istae autem propositiones, Omnis homo potest esse animal, omnis homo potest non esse animal, non repugnant nec istae, Omnis homo potest est animal, Aliquis homo potest esse animal nec istae, Omnis homo potest non esse animal , Aliquis homo potest non esse animal sed istae contradicunt, Omnis homo potest esse animal, Aliquis homo de recessitate Non est animal; cistae similiter, Omnia humo potesticatae animal, R Aliquis: mo de necessitate est anima
434쪽
AEquipolonii propositionum de coni 1gent cum aliis
CIrca propositiones de contingenti oportet primo scire, quod istarum
propositiunam , Contingit omnem hominem esse animal , o tinetit aliquem hominem esse animal , Contingit aliquem hominem non esse animal non est arquipollentia quaerenda eo quod sunt primae possunt tamen tales propolitiones exponi , quia quaelibet iularum aequivalet uni copulativae ex duabus propositionibus despolii bili Sicut ista, Contingit omnem hominem esse animal, aequivalet isti, POL sibile est omnem hominem esse animat,in Possibile est nullum hominem esse animal; cita de aliis. Et ideo semper affirmativa legativa de
contingenti , modo contingenti remanente affirmativo convertuntur.
Sicut istae duae , Contingit omnem hominem esse animal, Contingit nulliina hominem esse animal, conVertuntur; sic de aliis. Ex istis faciliter sciri potest aequi pollentia propolitionum de contingenti sicut enim ipsa aequi valet uni copulativae ita tua repugnans aequivalet uni disjunctivae, ompositae ex partibus repugnantibus illius copulativae. Et ideo inquirendo aequipollentiam propositionis de eo tingenti, resolvenda est illa in unam copulativam ex duabus de possibili quo factes, videndum cui aequivalet una pars , alia, di ex illis formanda est una disjunctiva cui aequivalebit illa de contingenti. Sed hoc non est faciendum , nisi quando modus contingentiae est negatus. Verbi gratia, si accipiatur ista negativa, Non contingit omne animal esse hominem, ista assirmativa; Contingit omne animal ebeiusminem, resolvenda est in istam copulativam cui aequivalet , Omne animal potest esse honio is omne animal potest non esse homo; utrique istarum praepolienda est negatio sub disjunctiune sic , Non omne animal potest si homo, vel Non omne animal potest non esie homo. accipierida est
aequivalcns isti disjunctivae, per regulam datam in praecedenti capitulo, scilicet ista, Necesse est aliquod animal nen esse liominem, vel Neces et est aliquod animal esse hominem; cista ultima disjunctiva aequivata
isti, Non contingit omne an mal esse hominem. Eodem modo ista per easdem regulas, Nullus homo contingenter est animal , aequivalet isti de disjuncta praedicato, Omnis homo de necessiatate est animal, vel necesi ita te potest non esse animala non enim in
isto eatu potest aequi pollere disjunctivae scut patet de ista , Nulla persona divina contii ieenter est patera sed aequivalet uni universali de di Dicto praedicati, ita tamen duod in utraque parte disjuncti addat modus necessitatis. Quando autem dictum propositionis de contingenti, elicuivalent et , rutatur in contradictoriuua, tunc particularis aequi-
435쪽
alet uni disjunctivae hoc , quia propusitio panicularis: indita
nita de disjuncto Iraedicato convertuntur. Oportet etiam cire, quod quando modus contingentis est assirmativus accipienda est arquipollentia servato eodem modo ex parte res ui; eddem modo proportionabiliter, scut dictum est de praecedentibus. Unde ista, Contingit omnem liominem currere, aequivalet isti, Contingit ali
quem hominem currere 3 sic de aliis.
De quipossint aprositionum da gibilia
CIrca propositiones , impostali est primo sciendum, quod nulli
earum est prima quia quaelibet illarum aequivalet opposito ali cujus de possibili , ideo de qualibet quaerendum est cui aequivalet. . Et cum dicitur, qudd impossiuile, aequivalet isti, non possibile, faciliter potest sciri per praedicta cui aequivalet proposco de impolsibili, ponendo nou possιbile loco illiu m6di impossibile.
Est ergo sciendum , duod quandoque iste modus est assirmativus , ita scilicet quod negatio non negat eum : scut hic, Impossibile est omne animal esse hominem, Impossibile est aliquod animal esse hominem. Quandoque autem est negatus per aliam negationem : scut hic, Nonam possibile est omne animal else hominem , Non impossibile est omnem
In primo casu quando scilicet nulla negatio negat modum impossibilitatas, tunc illa de impossibili aequivalet uni de necessaries scut illa depossabili in qua modus negatur aequivalet uni de necessario. Unde ista. Impossibile est non omne animal non esse hominem, aequivalet isti, Ne cesse est aliquod animal esse hominem is ista ImῬssibile est aliquod animal non esse hominem, aequivalet isti, Necesse est omne animal esse hominem: cista, Inam sibile est aliquod animal esse hominem, aequis alet isti, Necesse est nullum animal esse hominem. Si autem modus impossibilitatis sit negatus, tune mutabitur modiis impossibilitatis in modum possibilitatis sicut ista, non impossibile se omne animal esse hominem, aequivalet isti, Possibile est aliquod animal esse hominem. Ex quo enim modus possibilitatis, quando negatur, debet mutari in modum necessitatis in modus necessitatis, quando negatur , debet mutari in modum possibilitatis assirmativum necesse est Fqd imp sibile quando negettur mutetur in modum possibilitatis. Per praedicta, ct per istam regulam de aequipollentiis de inesse, Prae eo tradia, ou co/itrar, prae postque sabaltera, potest saciliter sciri aequi pollentia propustionum in dilium. Et ideo ista de earum Wqui pol litatis lassiciant
436쪽
De consequentiis composivis ex propositionibus ornarum n sterminus supponit in pliciter vel materialiter. Postquam visum est de aliquibus regulis deser*ientibus consequenti sex propositionibus in quibus omnes termini supponunt perso saliter ωsiget sicative , nunc videndum est de conliquentiis compositis ex propositionibus in quibus aliquis terminus supponit simplicite vel materiaciunt': ut sunt consequentiae inserentes tales conesusones, At mest accidens Socratis momo est species talis eneris, Risbile est passio hominis, Substantia animata sensibilis est dcfinitio an malis, Canis est aequiuscum & hujusmodi. Et primo dicendum est de regulis quibus construitur problema de accidente; quia sere tota ista materia patere potest ex praedictis, ideo breviter est transeundum. Est igitur regula generalis talis, Illud contingenter veriscatur de aliquo ergo Est accidens ejus. Sicut sequitur, Asbum veris catur contii genter de homines, ergo Album est accidens hominis. Intelligendum est etiam, quod ista regula tenet quando talis propositio potest pse veta salia, tante propositione vera in qua enuntiatur esse de eodem sui jecto. Opictet etiam scire, quod hic non accipitii accidens pro illo quod realiter inlinet alteri,in informat ipsum sed accipitur pro praedicabili de alicuo , cui tamen non inhaeret, nec ipsum informat. Et sic accipiendo accidens potest concedi, quod creans est accidens. Co sim, te correed ii Aqselmus Monologio a. s. quod ridens est accidens h minita Alia regula, Hoc ver scatur de hoc, non est proprium illius,
nec genus, nec differentia, nec species, nec definitio, nee aliquid cor nautae omnibus ergo est accidens ejus.
Alia quae neccssaria sunt sciri de accidente elici possunt eo prioribus;
praesertim ex illis quae dicta sunt in primo tractatu de acetia te , idis ad praesciis ista sussciant.
437쪽
Post liae videndum est quomodo construitur vel d struitur problema
de genere is quia Aristot istam materiam diffuse tractavit , ideo perina retulas est discurrendum. Est igitur Prima Repula talis, Si praedicatum non praedicatur de sui jecto universaliter sumpto, illud praedicatum non est genus illivis su Iecti. Sicut si hac non sit vera, Omnis li6mo est lapis, Lapis non est genus huminis. Notandum, quod loquendo de virtute sermonis, aliquando idem est genus alicujus, quod aliquando nun est genus illius: sicut animal, quando haec saevera, Omnis homo est animal, cst g nusti m .nis; quando autem haec est falsa, Omnis honis est anima , tune animal non est genus hominis; sed ad hoc, quod an mal sit genus hominis, oportet quod animal praedicatur de homine univerialiter
2. Regula est, Quod non praedicatur de aliquo In qu d, non est nus illius. Sicut quia lue non est praedicatio in quid Omnis heino est
coloratus, ideo colaratum, nec etiam album est genus .ominis N
tandum, cuod tunc praedicatur aliquid de aliquo in quid, quando omnia quae ii an sicant omnino eodem modo pia ficant: ita scilicet quo indefinitior. ex pr mente v d nominis utriu'que, vel omnia polluntur inredi i vel aliqua in rccto, aliqua in obliqum ita scilicet cu d solum differunt in huc, quod unum significat plura, Maliud non omnia illa scd aliqua de illic vel utrumque significet aliqua, Timiliter cunnotet alia oportet quod unum significet multa, Daliud non omni illa multa, sed aliqua be quod illud pr: dicatum cunnotet multa, Maliud nonc notet omnia illa, scd aliqua tantum. Et propter hoc , nulli tal. spraedicatio est in quid Onris limo est albus; quia Album, Psignis se vel connotat otianes albesines. praecise albed nes, sed homo non significat nec cunnotat quascunque albed nes. Similiter ista non est in quid , omo est rationalis; quia rationale in obliquo an mam intellectivam seniscat, ita quod abstractum per se siniscans anini in intellecti vana debet poni in obliquo in desinitione exprimente quid nominis ipsius rationalis sed sic non ponitu i d finitione exprimente quid nomininis ipsius hominis, quamu sinum sequatur ex alio. Et propi r istaeuae ibet tal f praedicatio est in quid Omn temo est animal cuia homovi animal differunt in hoc, quod animal significat omnia an mal ',
homo autem non sanificat omnia animalia, scd aliqua tantum. Similiter ista est in quid Album est coloratum qu a coli ritum Jan ficatomata subjecta potentia habere colorem, album autem signincat innis
438쪽
subjecta potentia habere albedinem coloratum autem vel connotat vel significat principaliter omnes colores, album vero nec connῖtat nec si illa 'cat principaliter omnes colores, sed aliquos antlim. Adve tendtim est tamen . quod, o emper reo uiritur, quod illud quod praedicatur de aliquo in quid actualiter significet plura , quia tunc, nurulum enim alcisset nisi homo, haec non esset praedicatio in quid , omo
est animal, cu6d fallam est scd sut scit, quod possit fgnificare plura pec
solani productionemn varum rerum.
3. Restula est, Illi id ouod contingit alicui inisse, ὀ non inesse, non est genu illius. Unde quia homo aliquando est albus , aliquando non, ideo album lac est genus hominis. Notandum est hic, quod per i esse intelligitur praedicari unde regula est ista, Quando aliquid pra
dicatis de aliquo contingenter , ita quod aliquando praedicatur aliquando non illo tamen manente quod importatur per subjectum actu, liter, timc non est genus jus. Unde quia homine existente potest reesse vera, Nullus homo est albus , ideo album non est genus hominis. lnd amen aliquid aliquando praedicatur de aliquo, aliquando non, per destructionem omnium rerum importatarum per subjectum , non impedit illud praedicatum esse genus illius: sicut quamvis haec positi esse vera, Immo non manimal, quando scilicet nullus homo est tamcncum hoc stat, quod animal si genus hominis. 4. Regula est, Si aliqua non sint in eadem coordinatione, illa non se habent sicii genusin species quia in quocunque praedicamento est sentis, in eo em est species j e converso. Notandum est, quod quamvis de ecdem possint praedicari diversa genera diversarum coord, nationum, Metiam dixersa praedicamenta4 scat eadem res est substantia cuantitas tamen idem non potest esse per se species d versorum, nec potest esse species diversorum generum diversarum coordinationum, hoc est diversorum praedicamentorum hoc, quia diversa praedicamenta nunquam praedicantur in quid de eodem unde quamvis istae sint verae,
Hesro est substantia, Homo est uantus, vel quantitas tamen una
praedicatio est in quid is alia non Mideo non est species quant tutis, sed substantiae. Et ideo qued Philosophus dicit a praedicamentis, quod nihil prohibet idcin esse in d. versis praedicamentis P in diversis locis dicit quod species non est ad aliquid, sed genus debet intelligi uod nihil prohibet diversa praedicamcnta praedicari de eodem aliquanto gens est ad aliquid, & species nona non qnidem per se species illius p reris, sed alterius, de qua tamcn specie illud genus qucd est ad silicuidprxdicatur tamen illa species de qua praedicatur non est ad aliquid.
Per istum modum debent Livi omnes Authoritates quae videntur con
s. Regula est, Si aliquid participat aliud, rationem illius , non est
genus illius. Sicut quia homo participat animal, desii. tionem animalis, ideo homo non est genus animalis motassum , quis alicuid
439쪽
participare aliud non est, nisi iiod semper dum veri scatur de illo,
aliud praedicatur universaliter de illo. Sicut homo participat rationem animalis, quia necessario, dum homo est, haec est vera, Omnis bona est animal , si formetur: cita participare non accipitur hic pro capere partem essentiae , vel includere illud essentialiter sed capitur pro vere subjici cum signo universali respectu alterius , secundum medum pra expositum. Ex praedictis patet , quod quamvis haec possit esse vera, Omne animal est homo; asta similiter. Omne animal est animal rationale quia tamen utraque istarum poterit esse salsa dum haec est vera, An mal est homo ; ideo animal non participat hominem, nec rationem
id est definitionem hominis,4 ideo hoc non obstantes, animal est genus
6. Regula est. Quando species assignata praedicatur de aliquo, sives de suo subjecto, sive de suo contento, live non, de quo nun praedicatur genus assignatum, tunc illud non est penus illius. Sicut opinabile prae dicatur de non enteacente, ieciens nec scibile praedicatur de innente ; ideo nec ens nec scibile est genus opinabilis, quia de quocunque praedicatur species de eodemin genus: uod est intellicendum , quando in praedicatione exercita omnes termini supponant pellanaliter Tigniscative.
. Reguli est, Quod si genus assignatum non participat aliquam specierum comentarum sub genere a nato, illudia in elimnus illius Sicuts voluptas , nec est generatio, rec corruptio is ac de alii speciebus, motus non est genus voluptatis. Notandum est, quod illa requia debet intelligi, quando species assignata non immediate continetur sub genere. Unde homo non participat aliquam specierum anim lis; tamen animal est genus hominis: hoc , quia homo immediate cintinetur sub an mali. Nutandum etiam, qued participare accipitur luc, sicut prius, pro subjici cum signo universali respectu illius non e converso secundum modum ibi dictum.
8. Regula, Si aliquid praedicatur de pluribus mans quam aliu8, illiiqnon est genus illius. Sicut quia opinabile praedicatri de pluridiis quamens , ideo ens non est genus opinabilis; quia semper geri. praedicatur de pluribus quam sua species. Sciendum est, quod non eam per actualiter genus praedicatur de pluribus quam sua species quia si nihil sit nisi homo, animal non praesicatur actualiter di pluribus quam homo protundi: adeo authoritates debent intelligi, quod semper genus praedicatur de pluribus quam sua species , nisi omnia in .v da alicujus speciei, vel specieriim, sint destructa vel non existentia. q. Regula est, Si genus: species praed cantur de aequivalentibus nense habent sicut genus species. Ista regula debet intelligi sci: pr or nam semper in alvio cujuscunque speciei alicujus generis cst aliquod individuum, genus praedicatur de pluribus quam uxcunque sua species. Et ideo, quia semper ense unitae praedicantur de aeque pluribus , ita qii d
440쪽
quod ens non potest pra 'dicari de pluribus quam unum, nec e conferso ideo neutrum est genus respectu alterius. Similiter est de principi ovi primo ; nam principium non potest praedicari de pluribus quam primum, nee e converso ideo nec principium est genus primi , nec e cometo Regula est, Quod non est mus alicuius individui, non eligenus aliquorum individuorum differentium specie quod est penus ius individui est ginus individuorum ejusflcm specie cum illi:
ita idem est genus omnium, quae non differunt specie, vel nullius. II. Regula est, Nihil continetur sub diversis peneribus, nisi unum illorum continetur sub altero. Sicut homo non poliat esse per se species animalis&corporis, nisi animal contineretur sub curpore , Vel e con
Sed contra istam regulam instat Philosophus quarto topicoro ; quia
prudentia coni netur, tam sub justitia, quam sub virtute. Nam istam regulam corrigit Philusophus ibidem per hoc, quod oportet quod illa:
nera sub quibus continetur sint sub alterna, vel quod contineant sub eodem genere. Sicut scient:adc virtus quamvis non sint subalterna, men ambo illa genera continentur sub eodeni gen re, utpote sub habitu.
Unde dicit Philosophus ibidi m sic Si neque subalterna genera sunt, 'nec sub ecdem ambo, non erit quod assignatum est genus. Sed contra hoc videtur esse Philosoplius in lib. praedicame4t ubi dicit, Di- 'versorum generum non subriternatim tisitorum, diversae sunt speciesin differentiae. Ergo idem non potest esse species talium generum d versorum, is subalternatim prestorum.
Praeterea D.nne genus dividitur per differentias oppositas, quarum una remoVetur universaliter ab alia, ergo idem ronio est contineri sub diversis generibus non subaltcrnatis. Praeterea, Ira regula videtur esse zontra praedicta, quia dictum est prius, i d diversa praedicamenta raedicantur de eodem tamen illa praedicamenta non continentur lub eodem, nec sunt subalterna. Ad primum istorum dicendum est, quod semper diversorum gene rum, Oc si sint genera habentia differentias non tamen oportet, quod omses pecies generum talium sint d versae: cita stat quod aliqua sit eadem species eorum. Et si dicatur, que aliquae sunt species diversae diversorum generum subalternatorum .sicut multae species corporis quae non sunt species animalis ereo in hoc non d Trunt genera lub alatina, & non subalterna. Dicendum est, quod quamvis unum nussibalternum habeat aliquam speciem quae non est species alicrius , tamen e converso est impossibile sed quando sunt genera Dia sub dierna, utrumque illorum habet aliquam speciem quae non est species alterius; hoc sussicit ad intentam Aristotelis. Ad ecundum dicendum est qucd cn omne tenus diu ditur per dise
restiuioppositas. quando tamen genus habet dist lcntias, potest d v di