장음표시 사용
21쪽
Primum omnium principium , de in quod caetero resolvuntur , saltem indirecto illud est pervulgatum, impossibile est idem
esse&non esse. Prob. Conclusior illud est primum e gnitionis principium , quod est omnibus apertissimum, & idem certissimum, inde monstrabile se primum M in quod cetera r solvuntur I hoc principium est ejusmodi :neque enim ab homine qui loquitur ut sentit, negari ullo modo, aut ullum eo prius& simplicius afferri potest : in id quoque resolvuntur, quae demonstrantur omnia imo & qui alia negat principia, eo tandem adigitur, ut hoc absurdum, quo nullum est majus admittat, idem videlicet simul esse, &non esse .. Sic enim adversarium premimus, ut si aliter res se haberet. V.gr. si concessis praemiilix conclusio non esset vera, idem esset simul & non esset: quocutique est perabsurdum .
Confirm. Cetera quae afferuntur, aut ab
principio non dissident, aut non, sunt Prima, ut ea percurrenti planum fiet. Haec duo sunt, v. gr. unum & idem principium, impossibile est idem esse & non esse , ac necesse est quodlibet esse, vel non esse. Nam haec principia non re sed verbis discrepant. Illud medium omne per participatianem hoc medium per negationem extremorum Omnino excludit : illa autem media in contradictoriis sunt unum &idem: quod enim unum negat, negat & alterum . Huceti in
22쪽
etiam pertinet' illud axioma, interens Mnon ens non datur medium vel illud, quodlibet est, vel non est; vel de quolibet vera est assirmatici, aut negatio. Nam eb dem omnia recidunt & explicantur per fillud, necesse est quodlibet esse, vel non
esse aut , impossibile est idem esse , α
p. I. Illas propositiones esse modales , necesse est quodlibet esse vel non esse; aut, impossibile est, &c. Sed propositio absoluta oc simplex prior est modali: ergo illae propositiones. non sunt prima cognitioniRPrincipia. 'MO. Propositio ablatutae prior est modali &simplicior, quatenus est propositio , Cc quatenus est principium , N. Majorem enim saepe prae se fert evide tiam modalis, quam absoluta propositio ι p. z. Principium illud, impossibile ,&c. est propositio negans, ex qua demon strari non potest conclusio affirmans ergis non est primum principium-φθ. .Ex propositione, negante demonstrari non posse conclusionem assirmantem directe & ostensivo , ut ajunt, quod est verum demonstrationis genus, sedandirecte tantum & ducenda adversarium ad
Opp. 3. Illud principium impossibile
est, &c. non est omnium primum, si interesse, & non esse, seu inter contradictoria detur aliquod medium. Sed interens
23쪽
&illius negationem, ut inter visum&.negationem visus, qualis est in lapide, datur aliquod mediumper exclusionem utriusque extremi , ud caecitas: erro ens &l negatio tis non immediato oppouunturi, &,inter ut tu mque aliquod ni ed tu nil in terjacet . o. Intenens , & non biIs abfulath nul- .sum medium intercedere, ut intes homi- rnem, & non hominem I inter videre, re non videre: . quamvis inter ens tale, & nonens cum subjecto aliquo determinato , ut . inter visum, & negationem visus in lapide, aliquod medium interjaceat. Quotiescunque a atem. Ribjectum aliquod determina- ivum affertur , ut lapis , tum ea non est OPIpositioίco radictqria δ. sed potius ad priva, tivam reducitur: quae duplex pimiis tam strictoidicta plli vatio i, i cum Tubjecturi capax est forntiae excipiendae I de latius: i u surpata, cum in ectum formae excipiendae non est idoneum P . . o r et
Fatendum Iamen est ejusmodi principia, impossibilpest idem esse & non esseς & alia hujus goninis usu besse posse ut p*ntinaciam;
advertarsico vancant aud vexitatem jam tnotam confirmenti: sed nesciolan plurimum rutilia dunpulsint, & rerum verita tiTOmparandae necessaria trii istQuare illud fortasse in hunc finem utilius. erit principium cognitionis nostrae, de quo suo loco dicemus. IlIod i de re aliqua verae aifirmari potest , quod in ejus.idea clara dei distincta comprehensum Mognoscitar. Hujus generi sua e aequalitas radiditum in es foculo, da cuncta ferem' i Mae matteis ut certa ponun tur, ut demonstrantur.Acr
24쪽
nescio an omnia pene principia & conclusiones in hoc principium tandem non resol-Vantus, cum directo & positive demonstrantu . Cur enim tam constanter asse rimul totum esse majus sua parte, nisi quia in distincta totius idea partem ipsam, dc aliquid amplius comprehensum clare intolligimus Θ Ιdque essicit ipsa terminorum perceptio, quae omnem inductionis imperassectionem supplet. Neque enim sola in--ductio idoneum est & suffciens argum eiutum, aut principium ., cum generalis ea CSQ con possiturii pii i ZSed cum saepst accidat, ut nos rem clare dc distincto percipere arbitremur', quam ne intelligimus quidem , merito id quaeri potest, quae sit regula adhibenda , ut falsitatem dc deceptionem effugiamus . Primum itaque hoc loco inquirendum , quod sit id veritatis criterium & regula . . Id enim longe omnium est utilissimum ,
ut quae sit veritatis regula aut criterium paulo explicatius tradatur. Neque iis asse 1entimur, qui nullam esse veritatis notam,
nihil esse in disciplinis certi, nihil explora ti pupanti: hos utique jam in ripso. Philosophiae limine rejecimus. Sed nondum liquet quae sit insignis .illa & propria percipiendi nota, qua mens verum a falso secernat. Hanc utique in certitudine & evidentia positam esse docent Philosophi Certitudo, ut veritas, duplex est ',' una objectival quae inmexu attributi cum subjecto consistit ; eoque esst major, quo nexus ille eli aestior, & magis indissolubilis . Altera certitudo est formalis vehsubjectiva,
25쪽
11 META PHYSICAE . qua mens judicio stabili, firma adhaesione,
ct citra erroris periculum rem sic esse, vel non esse cognoscit. Jam ut judicium illud sit firmum, necesse est ut mens cognitionem suam ad aliquam regulam certam re indubitatam exigat, atqueut loquitur sanctus Thomas I. p. qu. I 6 art. a. mens ipsa judicet, rem ita se babere, Min informainuam de re apprehendit. Sic Geometra secundum idea circuli, quam sola mente complectitur de omnibus circulis iudicat: & arti sex omnis opus suum ad artis suae praecepta exigit. Sic faber aut architectus normam operi suo adhibet, ut exploret, an sit rectum, aut secus. Quaerimus itaque quod illud si v ritatis criterium: an fores sit in sensu ipso positum, ut videtur Epicureis, ita ut illud verum sit quod inculcat Lucretius Misis ab se bus esse ereatam ritiam ver , neque sensus posse refelli.
Alii. in clara & distincta rei eogni
tione omne veritatis criterium constituunt. Quid autem hae de re sit sentiendum, una aut altera conclusione aperi mus. Sit igitur i ta
In sensibus posita est quaedam evidentia,
aut veritatis nota, sed non omnis. Probatur pars prior conclusionis contra
Academicos, qui omne judicium sensuum, ut falsum , aut confusum rejiciunt -
26쪽
enim Christus Dominus ut resurrectionis suas fidem astruat, sensuum testimonio utitur. Palpare, inquit,ex videre,quia spiritus cammm-ostis non habet Idque si opus esset tum variis Scripturae locis, tum Patrum authoritate, & unanimi omnium consensu pro 'aretur. Nam omnis cognitio nostra, quae inductione& experimentis acquiritur, non alio fere, quam sensuum testimonio cominprobatur. Quod autem veritatis, criterium in solis 1ensibus non sit reponendum, quae est pars altera conclusionis, id multis argumentis evinci potest I. enim sensus intimas rerum ellentias non pervadunt; exteriora duntaxat rerum accidentia delibant . 2. mantemu inter se discrimine differunt, non pollunt sensus internoscere, & similitudo Pinerumque eos fallit. 3. Quae per sensus percipimus, plerumque quam citissimo fu-guant: hinc errandi occasionem praebent . . Cum 1entus res corporeas non attingat,
, 'peΙ' interjectum medium, hoc utique diversimode constituto,necesse est, ut varia quoq; judicia adhibeamus. Hinc sidera varus coloribus apparent, modo subrubra . modo pallentia videntur , ut crassius aut purus aer nobis offunditur. organa etiam In quibus rerum imagines excipiuntur, non uno temper modo affecta sunt. Ex quibus liquet insensu non omnem , quam quaerimus, evidentiam esse positam,
ste ut solam veritatis regulam esse
adhibendum . Nam ut optime a viro pere- Tudito G. Πν observatum video,omnis re
sula lic docente Aristotele Physico
27쪽
ε Tum, ejusdem generis esse debet, & co-- gnata maxime iis ad quae adhibetur; cer--ta quoquo & aequabilis, non fallax; ge--:neresis deniquet aut i communis sit necesse est . Iam homilio sensuum est corporea, neque adeo cum spiritali cognitione lsatis videtur habere cognationis ; fallit interdum seu occasionem erroris praebet nec denique omnia sensu. percipimus, aCne corporea quidem cum micros copio quotidie infinita detegamus , quae omnCm: visus aciem fugiebant Sed neque circulum, aut triangulum perfectum ullo umquam sensu persis imus , qualem mente.
Sed merito hic quaeri potest, quatenust sensibus fides sit ad hibenda, di quando ireciis reritatis criterium sicconstituendum Uis enim quisquamidi Epicuro dabit ,' .lum umquam falli seniuin; ac si unus sensus semel in vita mentitus sit, nulli uinquam esse credendum aut solem nobis quasi bipedalis videtur, non multo
esse majorem. Sed non continuo in diverasum peccandum. est, aut omnem debemus iensibus fidem abrogare. . ias IId itaque ori pro loco in i statuenduli1 vid etur pristum mentis aspectura seu perinceptionem rensimplicem a sensu originem suam ducered: adeo 'ut verum sit illud Peripaeteticorum effatum, nihil esse in in-xellectu, quod non prius fuerit in sensu . Ac plerumque distincta & clara sensuum
cognitio distinctam in mente parit perceptionem et quamvis ex confusa sensuum
Perceptione inciis sierispedistinctas emiat
28쪽
notiones , ut forte alio loco dicemus . 2. Nec verum, nec falsum, neque ullum omnino de rebus judicium ad sensus pertinet: nam ab objectis quaedam in sensuum organa impressiones manant , Cum quibus simplex, aut coloris, aut soni perceptio ab Authore naturae conjuncta est . Hanc plerumque judicium animi consequi tur,quo illam impressionem ab objecto proficisci decernit, simul & judicat objectum
esse ejusmodi, ut idea quam animus formavit , id repraesentat. g. Hujus generis judicia non solum vera, sed& certa esse possunt: secus omnis vitae ratio tolleretur. Cum enim de rebus, quae sensu percipiuntur, sententiam ferre teneamur , nec Dei prOVidentia, aut veracitas nos in errorem induci necessitate quadam patiatur: hoc utique ad Dei providentiam pertinet, ut certas nobis rationes
suppeditet, quibus verum a falso distinguatur, phantasmatum ludibria ab objectorum imprestionibus secerni possint: praesertim ubi acri & intento animo rem ipsam inspeximus. Unde cum inter dormiendum somniamus, non eadem est evidentia,
vigilandum experimur; neque id aequum erat ut in dubio semper esset animus, auforte a sensibus illuderetur. q. Nec tamen hinc licet concludere, res omnes ita prorsus esse, ut videntur sensibus . Primum enim excipiendi sunt omnes organi defectus , dc medii interiecti impedimenta , tum imaginationis phantasmata: ut nihil dicam de musionibus eat. Fbii. Butae Tom. LII. B moin
29쪽
monum, aut Dei miraculis, quae ad institutum nostrum n6 pertinent. Deinde illud imprimis videndum est, an ideae, vel imagini, quae hausta esst a sensibus, quaedam non adjiciamus, AEuae ei non sunt a natura conjuncta. Sic ubi Irim cernimus, fit insentu quaedam colorum impressio, quae ab objecto proficiscitur: at si obj cto eos colores assingimus , tum fallimur & male judicamus. Iam itaque respondeamus, tum iis qui nullam in sensbus veritatem ponunt tum iis etiam qui in solis sensibus regulam
veritatis constituunt. Misuntur objectione3.
Qui nullum veritatis criterium in se
sbus positum volunt, multa solent oppon re, quae strictim attingemus. I. Sensus , inquiunt, plerumque nos destituunt, aut idecipiunt. a. Multa sensus etiam non impeditos effugiunt, aut corporum subtilitate, aut partium minutiis, aut loci distantia, aut tarditate, vel etiam nimia celeritate motus, aut familiaritate objecti 3. De rebus tantum per sensum judicamus, ut nostra a sciunt corpora, non ut in seipsis existunt. Hinc aerem &subtiliora quaeque corpora nihil sere esse arbitramur,quia sensus nostros non seriunt.
Resp. Ex his& aliis plurimis non aliud essici, quam id quod ultro concedimus, non
Omnem mentis cognitionem oculorum aspectu, aut manuum contactu contineri neque in solo sensu omnem veritatis regulam esse constituendam . Sed illud tamen
30쪽
firmum est & inconcussum , res saltem sensibiles dc corporeas per sensus ad mentem deduci; quaeque experientia & inductione cognoscimus, per sensus animo imprimi : adeo ut omnis earum rerum evi
dentia in testimonio sensuum posita videatur. Unde si sensus aliquis desecerit, ut visus, vel auditus, nihil eorum quae subeum sensum veniunt , intellectu percipimus. Nec sere subest alia ratio, cur rerum naturalium causae magna ex parte nOS
fugiant, nisi quod sensus habeamus obtusiores , quam ut minima quaeque corpora intueri valeamus. Unde & tubi opti-ci , & micros copii usu multa quotidie ante incognita detegimus. Contra qui Oaene veritatis criterium in sensibus reponunt,multa quoque solent op ponere, quae jam magna ex parte videntur soluta. Non enim ii sumus, qui se sus ad rerum cognitionem inutiles arbitremur, sed eos nequaquam sussicere merito contendimus. Rerum quidem existentiam per sensus, sed intimas earum naturas &principia sola mente consequimur . Primus
mentis aspectus vel perceptio a sensu ducitur, sed quae sequuntur judicia & ratiocinia omnem vim sensuum superant is Sensus denique ab Authore quidem naturς concessi sunt, quo vitae consulere, & totius compositi naturam tueri possimus , quaeque prodesse aut obesse solent, dignoscere. Sed non continuo de rei alicujus natura aut veritate judicandum , quod sit nobis utilis, aut noxia. Multa denique sunt quae per phantasmata, aut sensuum B a im-