장음표시 사용
301쪽
di se peccatores ostenderent. Vnde signat iter dicitur, Crin quibus non tiaent, id est, per quae vitam gratiae obtinere non possunt. Is i. postς subditur, cir polluι eos in muniribus siuis , id est , pollutos ostendi; ci im offerrent omne quod aperit vulvam propter delicta
Nota quod lex dicitur occidisse, non quidem effecti vh, sed occasionaliter ex sua imperiailaone : in uantum scilicet gratiam non comerebat, perquam homines implere possent quod mandabat, vel vitare quod vetabat. Et sic occasio ista non erat data, sed sumpta ab hominibus , unde Apostolus ait, Oc-
Rom. . casione accepta peccatum per manda- tum seduxit me , per allud occi
Ex hac etiam ratione dicitur qubdi ex subintrauit ut abundaret delissum , ut ly, t, teneatur consecta . tiuo, Hon causaliter , inquantum scilicet homines accipientes occasonem a lege, abundantius peccauerunt. Tum quia grauius fuit peccatum polh legis prohibitionem; tum etiam quia concupiscentia creuit : magis enim concupiscimus quod nobis prohibetur. Ad I. R. quod iugum legis seruari non poterat sine gratia adiuuante, quam lex non dabat , dici
ω rentis , scIlicet velle & currere in praeceptis Dei, Sed miberentis Dei. I Vnde dicitur , mam mandatorum
meum ; scilicet per donum gratiae &charitatis ra. 98. art. I. Non concupisces. Arguitur, praecepta legis dantur de actibus hominum : led prior est actus cordis, A P. XX. V f. II. quam oris vel exterioris operi si ergo inconueniente ordine praecepta de non concupiscendo , quα pertinent ad cor , vltib ponun
R. qubd etsi peccatum eordis sit
prius in executione , tamen eius
prohibitio posterius cadit in ratione. n. q. IOO. an. s. ad tertium Non concupisces. Arguitur: concupiscentia dupliciter potest capi; uno modo secundum quod est actus
voluntatis , ut dicitur Concupiscentia Saa. iasapientiae deduxit ad regnum perpe- N. 21. tuum: Alio modo secundum quod Coneu est actus sensualitatis, sicut dicitur piscen-Vnde bellam lites i*ῬοbΩὶ nonne ex tia. concupiscentiis quae militant in mem
bris vestris Aed per praecep m de i. i. calogi non prohibetur concupi iacentia sensualitatis ; quia secundum hoc primi motus essent peccata mortalia , utpote contra praeceptum decalogi existentes. Similiter etiam non prohibetur concupiscentia voluntatis ; quia haec in-s cluditur in quolibet praecepto er-l go inter praecepta decalogi incon-s uenienter ponuntur quaedam con-
j cupiscentiae prohibitiva. R. quod per praecepta prohibiti
ua concupiscentiae , non intelligil tur prohiberi primus motus con-
l cupiscentiae , qui consistit infra li-
l mites sensualitatis: sed prohibeturi directe consensus voluntatis, qui esti in opus vel in delectationem. 2.2. f.
Non concupisces. Videtur quddvoluntas & actio sint diuersa peccata'peccatum enim in aliquo actu consistit ; ergo ubi non est idem actus, non est idem peccatum : sed non est idem actus voluntatis inte-
302쪽
ergo sunt diitera peccata. 1. Peccatum dicitur ex hoc qubdi legi Dei contrariatur : sed diuersis
praeceptis prohibetur actus interior, dc exterior : haee enim sunt duo praecepta decalogi , Non moe Riberis , nen concupisces sunt diuer
3. Si voluntas&achio sunt unum peccatum , hoc autem peccatum commissum est cum aliquis voluntate in peccatum consentit; sequitur quod clim agit actum exteriorem, nullum peccatum committat: quod est inconueniens. Sed contra, diuersa peccata mortalia sunt seorsum & distinetim
confitenda . sed non requiritur ut homo distinctim confiteatur voluntatem interiorem & actum exlcrio-Tem , ergo uoluntas interior Mactus exterior sunt unum pecca
Dicendum quM voluntas inte- .rior dupliciter potest considerarii Uno modo secundum quod est actui exteriori coniuncta: de sic est idem
Peccatum voluntas interior dc actus exterior; clim actus exterior rationem culpae consequatur ex hoc
qiiod est voluntarius. Alio modo potest considerari secundum quod est ab actii distincta; vi si aliquis primo in fornicatione consentiat; & postea eam actu exerceat , & sic sunt diuersa peccata. Oportet enim qubqliquando actus
exterior impletur , etiam interior Voluntatis actus iteretur: δc sic sunt ibi duo actus voluntatis, & per con sequens duo peccata. Et per hoc patet solutio ad obiecta. Lib. 2.sent ad Anmbald . dist au. I. sitnile. l b. i. sent. dist. 4 . q. I. au. l.
Exon I Cap. 1Οἰ v. l . Non ancistam.
A Neilla potest uili pliciter eonis
cupisci ; uno modo, ad conis cubitum. & se petetinet ad sextum praeceptum. Alici modo ad dominium , & sic pertinet ad septimum praeceptum. Lib. 3 Fnti dist. Αο. ι
expositi textus. v Exoni Cap. 2Ο, Isa a Non loquatur noιis Dominus.
differat . a noua ster radicem timoris Sc amotis litterentia enim legis non attenditur ex diuersitate
obstiuantium legem , sed potius e conuersis cum lex sit regula demensura obstinantium ipsam :'sed facere aliquid extimore vel amore, contingit ex diuersa dispositione obseruantium legem ἔ ergo penes hoc duae leges non distinguuntur. I. Nullus fructuose legem custodit, nisi qui ex amore eam ob seruat r sed in statu veteris legis multi fuerunt qui eam fructuose
obseruabant, vitam aeternam ex hoc promerentes , ergo lex vetus & noua non distinguuntur per timorem & amQrem.
3. Timor seruilis , qui contra amorem diuiditur, respicit poenam: sed maioris poenae comminatio fit in noua lege quam in veteri, ut patet , quanto putatis diteriora mereri Nebr. supplicia, cte. Ergo lex noua magis in timore consistit quIm Vetus.
Dicendum quod ex ipso modo legislationis apparet qubd lex vetus
303쪽
est lex timoris, lex autem noua lex amoris a. laxenim noua ex ostenso
ne diuini charitatis initium sumpsit, quia in effisione sanguinis Iesu
Cluisti, qui fuit perfectissimi cha
ritatis signum,auriiviri testameiatum consummatum est: lcx autem vetus
in ostensione diuime potestatis, quae timorum incutit , initium sumpsit: Vnde& in ipsa legissatione propter
fulgura, voces, & tonitrua terror auὸientes inuasit ut patet intextu. Et ideo vetus lex homines praecipue anducebat per comminutionem poenarum Noua vero icx per bencficia exhibita de speranda: & hoc satis competebat statui humani gcneris, ut prilis quasi rudis populus
Per timorem poenae cogeretur; postmodum vero per amorem in bono perficeretur. Sicut enim timor est via ad amorem, ita icx vetus ad nouam.
Ad i. R. qubd ista differentia
non tantum sumitur ex parte obse uantium legem,. sed ex modo editionis legis, ut dictum est.
Ad a. R. quod illi qui in veteri
lege ex amore legem obseruauerunt, perfecti erant, unde ad legem nouam pertinebant, in qua est status
perfectionis Ads R. quod quamuis lex noua
maiora supplicia comminetur, tamen comminatio suppliciorum non
est principalis inductio in legem nouam , sicut erat in lege veteri; lsed magis promissio praemiorum, & lcommemoratio beneficiorum, quae ad amorem incitant. Et ideo lex Doua non rimorem , sed amorcm, principalem radicem habct. Lib. . snt. dist. I. art. A
tare de terrae facietu mihi. ET iterum. Non ascendes ad al- Ex. xv. re meum per gradus : in conuenienter igitur mandatur postm dum altare fieri de lignis auro, velare conccxtis, & tantae altitudinis;
ut ad illud nisi per gradus ascendi
non possit. Dicitur enim. Facies Ex. 27 aliare de lignis Sethim , quod habebit quinque cubitos in longitudine , π ω tutem in latitudine, c tres cubitos in altitudine, cν operies illud aere. Et, Facies altare ad adolendum thymia- v. 1.
ω de lignis Sethim, υesse que illud a m 'purissimo. R. quod Dominus praecepit alta re construi ad sacrificia x munera offerenda in honorem Dei, de sustentationem ministrorum qui tabernaculo deseruiebant. De constructione autem altaris datur a Domino duplex praeceptum: Vnum quidem in principio legis , ut patet In textu, vel saltem aliare de lapidibus non sectis; & iterum quod non facerent altare exclusium , ad quod oporteret per gradus ascendet-re:& hoc ad detestandum idolo latriae cultum ; gentiles enim idolis construebant altaria ornata &sublimia, in quibus credebant alI- quid sanctitatis & numinis esse. Propter quod etiam Dominus
mandauit, Non plantabis iacAm C Devt. omncm arborem iuxta altare Domini λο v.
Dei tui. Idololatrae enim consueuerunt sub arboribus siclificare, propter amoenitatem & umbrosita
Quorum etiam praeceptorum ratio figuralis fuit; quia in Christo, id by Coos e
304쪽
EXODI CAp. XX. 28squi est nostrum altare , debemus t Item, mandatur fieti Ex ar. confiteri veram carnis naturam j Sethim vestitis are , vel etiam πιιm; v. l. quantum ad humanitatem ἔ quodiergo videtur inconuenienter obser- est altare de terra facerc. Et qtian- uari in Ecclesia quod altare fiat sotum ad diuinitatem, debemus in eo lum de lapide. confiteri patris aequalitatem, quod R. qubd lapis competit signi Mest non alecndere per gradus ad al-icatim huius sacramenti, tum qii tare. altare significat Christum, de quo Nec etiam iuxta Christum debe- dicitur Prara autem erae sius; I Cen mus admittere doctrinam gentilium ad lasciuiam prouocantem. Sed facto tabernaculo ad honorem Dei, non erant timendae huiusmodi occasiones idololatriae. Et ideo Dominus mandauit quM fieret altare holocaustorum de aere , quod esset omni populo conspicuum: &altare thymiamatis de auro, quod soli sacerdotes videbant. Nec tanta erat pretiositas aeris, ut per eius copiam populus ad aliquam idololatriam prouocaretur.
Sed quia ponitur pro ratione ciuius praecepti , Non ascendes per gradus ad altare naeum, id quod sub
ditur , ne reuelemr turpitudo tua .
Considerandum est quod hoc etiam fuit institutum ad excludendam idololatriam : nam in sacris Priapi sita pudenda gentiles populo denudabant. Postmodum autem indictus est sacerdotibus feminalium usus ad tegmen pudendorum : Zeideo sine periculo institui poterat tanta altaris altitudo , ut per aliquos gradus ligiacos non stantes, sed portatiles in hora sacrificii s
cerdotes ad altare ascenderent sacrificia offerentes. II. φ IMa. art. q.
adsptimum. Altare de terra. Arguitur, veritas debet respondere figurae i sed inveteri Testamento quod gerebat figuram noui, non fiebat altare de lapidibus sectis , ut paret in textu. tum etiam quia corpus Christi insepulchro lapideo fuit reconditum. Competit etiam quoad viam sacramenti; lapis mi πω selidus est, de de facili potesti inuecini, ubique. quod nota erat necessariuin in veteri lege , ubi fiebat in uno loco s.
d auteiri mandatur altare fieri de taetra, ves de lapidibus insectis , fuit ad idololatriami remo.
Non ascendes 'ad altare meam 'μν gratas. '
ID est , in Trinitate gradus non
facies. 3.p. q. 8s. arti ad nonum.
Exo DI. Cap. XXI. v. 1. Si emeris struum Hebraeum , sex annis seruiet tibi, in se timo egre-- dietur liber gratis. lIdetur quod inconuenienter lex vetus praecepta edim . . derit circa personas do- 'mesticas , seruus enim id quod est, Domini est: led id quod est alicuius, perpetuo eius esse debet , ergo Diuitiaco by Corale
305쪽
inconuenienter lex mandauit quod serui septimo anno liberi absce
a. Sicut animal aliquod, ut asinus aut bos, est possessio Domini, ita etiam seruust sed de animalibus praecipitin quod restimamur D minis suis , si errare inueniantura,
incomuniem cr ergo mandat, Nontra struum Domino IAo, qui ad te consurra. eLex diuina debet magis ad misericordi uti prouocare quam etiam lex humana i sed seeundum leges humanas grauiter puniuntur qui nimis asperE affligunt seruos, aut ancillas. Asperri inc autem videtur esse 'afflictio ex qua sequitur mors; inconuenienter uitur fatuitur qabd qui percusseri muni suum, vel anciliam virga , si mno die superui- non βubiac rit poena; quia pecunia imus est.
. Alius est principatu, Domini ad scruum & partis ad filium : sed hoc ad principatum Domini ad ser
uum pertinet, ut aliquis seruum vel ancillam vendere possit; incor uenienter igitur lex permisit quod alia quis venderet fit Mim. suam in namulam vel ancillam.
Pater habet sui filii potestatem: sed eius cst punire excessias qui habet potestatem super peccatum , II Conuenienter igitur mandatur quod Pater ducalptium suam adsensores ciuitatis puniendum. . C. Dominus prohibuit ut cum alienigenis non sociarent coniugia,& coniuncta etiam separarent , ut parci 3 inconuenienter igi mr conceditur eis ut captiuas alienigenarum ducere possint uxores. T. Dominus in uxoribus ducendis quosdam consanguinitatis &p. XXI. Vers. 2.affinitatis gradus praecepit esse vitandos , Ut patet ἔ inconuenienter igitur mandatur quod si aliquis e set mortuus absque liberis, uxorem ipsus frater cius acciperet. 8. Inter virum & uxorem scutest maxima familiaritas, ita debet esse fides firmissima : sed hoc non potest esse si matrimonium di lubile fuerit ; inconuenienter igitur Dominus permisit quod aliquis post i uxorem dimittere scripto libello repudii quod etiam ulterius eam recuperare non posset. Τ9- Sicut 'uxor potest frangere fidem marito, ita etiam seruus D
mino, & filius patri: sed adimie-stigandam iniuriam scrui in Dominum , vel filii in patrem , non cst institutum in 'lege aliquod facii ficium ; superflue igitur videtur institui sacrificium Zelotypiae ad imuestigandum uxoris adulterium. Dicendum quod communio domesticarum personarum ad inuicem, est secundum quotidianos actus qui ordinantur ad necessitatem vitae. Vita autem hominis conseruatur dupliciter , uno modo quant sim ad individuum . prout scilicet homo idem numero viviti& ad talem vitae conseruationem opitulantur hominis exteriora bona, ex quibus homo habet victum& vestitum & alia huiusmodi necessaria vitae, in quibus administrandis indiget homo seruis. Alio modo conseruatur vita hominis secundum speciem per generationem, ad quam indipet homo vXOre, ut ex ea generet filium. Sic igitur in domestica communione sunt tres combinationes , scilicet Domini ad seruum, viri ad uxorem, patris ad filium, Et quantum ad
306쪽
EXODI Car. XXI. 's. 2. 29 Iomnia ista lex vetus conuenientia geret , sed potius Scripto libello am D/M. Praecepta tradidit.
dimitteret. Et ut etiam maior dile P t.
Nam quantum ad seruos instituit i ctio inter coniuges a principio con
ut modestὶ tractarentur& quan- i trahatur, praecipitur quod cum nil tum ad labores , ne scilicet linmo- per aliquis Uxoreιn acceperit, nihil deratis laboribus amigerentur. Vn- j ei publicae necessitatis iniungatur; D μι-1--Dominus mandauit, et ι in die ut libere possit laetati cum uxore sabbau requiesceret fertius π antista ' sua. tu. Iterum quantum ad l Circa filios autem instituit ut pN poenas insigendas , imposuit enim ' tres eis disciplinam adhiberent, i Ex. 1 . mutilatoribus seruorum, ut dimιμ situendo eos in fide. Vnde dicitue v. M. tenent eos liberos. Et simile etiam sta- Cum dixerint vobis fili, vestri is ri. tuit inaneilla, quam in uxorcmali- ista milio ' dicetis eu, υιctima traii- λο.quis duxerit. Statuit etiam specia- l plus Domini est. Et quod etiam in liter circa seruos qui crant ex popu- l struerent eos in moribus. Unde dilo, ut septimo anno liberi egrede- l citur quod patres dicere debent, rentur cum omnibus quae apporta- l Monita nos a audιre contemnit,comis uerant, etiam vestimentis, ut patet 1 msationibus vacat σluxuriae atque in textu. Mandauit etiam insuper conuiuisso ut eis detur iaticum. Ad i. R. quod quia filii Israel Circa uxores ver. statuitur in Ie- erant ae Domino de seruitute liberage quantum ad uxores ducendas, ut j u,& per hoc diuinae seruituti ad Icilicet Dueam uxoressuae tribus. Elidi cui noluit Dominus ut in perpe-zzum. scilicet Dueant uxoressuae tribus. Et i di ii noluit Dominus ut in perpe-- - Τ' hoc ideo ne series tribuum confun- tuum serui essent: unde dicitur, Si t iax ui. dantur. Et quod aliquis uxorem paupertate compulseus venae deνit Ie v. y. I MI ducat ixorem fratris aes knm sine li-jtibi frater tuus , non eum opprimes beris. Et hoc ideo.ut ille qui non seruitute famulorum , sed quas merc/potuit habere siccessores secun- ηarint o colonus enm. mei enim siuntdam carnis originem, saltem habeat stmi, o ego eduxi eos de terra MD
Wr quandam aptionem; Se sic non totaliter memoria defuncti deleatur. Proh u etiam quasdam per- senas ne in coniugium ducerentur, scilicet alienigenas propter peric
tum seductionis , & propinquas
propter reuerentiam naturalem, quae eis debetur. Statuis etiam qualiter uxorcs iamdu tractari deberent, ut scilicet non Iluiter infamarentur. Vnde mandatur Panin ille quι falso crimen. imponia uxori. Et qubd etiam propter uxoris odium , filius deir mentum non pateretur. Et etiam qu bd propter Odium uxorem non affli-pti , τt non veneant conditione sem
rum. Et ideo quia simpliciter serui non erant, sed secundum quid, finito tempore dimittebantur lia
Ad a. R. qubd mandatum iuud intelligitur de seruo qui a Domino
quaeritiir ad occidendum , vel ad aliquod peccati ministerium Ada. R. qudd circa laesiones seruis illatas, lex considerasse videtur utrum sit certa vel incerta. si enim laesio serta esset, lex poenam adhibuit : pro inutilatione quidem amicsonem serui, qui mandabatur libertati donandus. Pro morte. a
307쪽
tem homicidii poenam, elim seruus
in manu Domini verberantis moreretur. Si ver b laesio non esset cerista , sed aliquam apparentiam haberet, lex nullam poenam infligebat in proprio seruo putὶ cu inpercussus seruus non statim moriebatur, sed post aliquos dies. Inccrtum enim erat utrum ex percussione mortuus esset quia si percussisset liberum hominem, ita tamen quod statim non moreretur , sed super. haculum suum ambularet, non erat homicidii reus , qui percusserat etiam si postea moreretur : tenebatur tamen ad impensas soluendas, quas percussus in medicos fecerat.
Sed hoc in seruo proprio locu non habebat; quia quicquid serinis habebat , & etiam ipsa persona serui, crat quaedam possessio Domini: &ideo pro causa assignatur quare non subiaceat hcenae pecuniariae , pecunia νstiaes est. Ad 4. R. quod nullus Iudaeus poterat possidere Iudaeum quasi simpliciter seruiuo: sed erat seruus secundum quid , quas mercenarius. usque ad tempus. Et per hunc modum permittebat lex quod paupertate cogente aliquis vel filium, vel filiam venderet ; & hoc etiam verba ipsius legis ostendunt, dicit enim, Si quis vendederit suam in fa-l mniam, non, egredietur sicut exire an-eillae conseverunt. Per hunc etiam
modum non solum filium suum, sedeti. in seipsum aliquis vendere poterat magis quali mercenarium, quam quasi serinim, secundum il-Leu. 11. lud , δι pauperetate compulsus vendi-ν- deriise tibi frater tuus , non eum opprimes semitrue famulorum , sed qμ
ternus habet solum admonendi potestatem non autem habet vim coactivam, per quam rebelles de conintumaces comprimi possunt. Et ideo in hoe casu lex mandabat ut filius contumax a pri ipibus ciuitatis
Ad 6. R. quod Dominus alienigenas prohibuit in matrimonium duci, propter periculum seductio-l nis, ne inducerentur in idolola-
de illis gentibus quae in vicino ha bitabant ; de quibus erat magis probabile quod suos ritus retinerent: si quae verb idololatriae cultum dimittere vellet, & ad legis cultum set transferre , poterat in matrimonium duci, licui patet de Ruth, quam duxit Booz in uxorem. Unde ipsa dixerat socrui suae, Populus tuus, Ruth. l.
Populus meus, Deus tuus, Deus meus. v. 16.
Et ideo captiua non aliter. permi tebatur in uxorem duci, nisi prius rasa caesarie, te circuncisis unguibus, & deposita veste in qua capta est, & fieret patrem εc matrem; per quae significatur idololatriae perpei tua abiectio.
malum erat mors apud Iudaeos, quil omnia pro praesenti vita faciebant, statutum filii, ut defuncto filius s nasceretur ex fratre, quod erat quaedam mortis mitigatio. Non autem alius quam frater vel propinquus iubebatur accipere uxorem derunt oti, quia non ita crederctur qui exi tali coniunctione erat nasciturus,
esse eius filius qui obiit. Et iterumi extraneus non ita haberet nocessit ratem statuere domum eius qui o ierat , sicut frater , cui ctiam ex -
gnatione hoc facere iustum erat. Ex quo paret quia frater in accipiendo
308쪽
uxorem fratris sui, persona fratris sui defuncti sungebatur. Ad S. R. qubd lex permisit repudium uxoris , non quia simplicrterrustum ei let , sed propter Iudaeo-rimi duritiam.
Ad 9. R. quod uxores fidem inatrimonii frangunt per adulterium, de facili propter delectationem,& latenter : non autem est similis ratio de filio ad patrem, vel de seruo ad dominum ε, quia talis infidelitas non procedit ex tali concupiscentia delectationis , sed magis ex malitia quae non potest ita latere, scut infidelitas mulieris adulterae.
liberi eius erunt domini sui, ipse vero exibit.
V Idetur onbd filii debeant se-
qtii conditionem patris; quia Aenominatio fili digniori: sed pater 'in generatione est dignior,
a. Esse rei magis dependet a fot-ma quam materia: sed in generatione pater dat lamam, mater mare iam λ erm.
Ithes praecipuε debet aliquid sequi cui magis similatur: sed fiIius
plus similatur patriquΨm matri, fi-eut& filia plus matri , ergo ad mInus filius Geberet sequi patrem, Jcsilia matrem.' η. In S. Scriptura non compri-τarur genealogia per mulieres, sed per viros ; ergo pretiles magis sequitur ratrem quim matrem. Sed contra , fi quis semiarat in rerra aliena, fiuctus sunt cius cuius est terra : sed' venter mu heris respectu feminis viri est ficu. terra respe-XXI. mef. 2. ct . q. 293ctu sementis b ergo. Praeterea, in aliis animalibus hoe videmus, quae ex diuersis specicbus nascuntur, quod pardus magis se-
e muli qui nascuntur ex equa dcasno , magis similantur equis, quam illi qui nascuntur ex asina&
equo ergo similiter debet cile in hominibus. Dicendum quod secundum leges ciuiles partus sequitur Ventrcm , dcl hoc rationabiliter, quaa prolcs lial bet a patre complementum format te, sed a matre substantiam corpol ris. Seruitus autem corporalis Couditio est, elim seruus sit quasi 1nstrinnentum domini ita operando;.&ideo proles in libertate M seruitute sequitiir matrem.' Sed in his quae pertinent ad cli-l gnitatem, quae est forma rei, se- quitur patrem, sicut in honotibus& mumeliis, & haereditate & es t is-l Et huic et,am concoridant Can
nes , & lex Moysi ; ut parci in
Io quibusdam tamen terris, quae iure ciuili non reguntur , partuIMunire deteriorem conditionem;
Vt si pater sit seruus, quamuis μ ter sit libera, erunt filii serui; noni ramen si post peracth matrimonium pater se in seritum dedit nolen remtore & similiter si si E conuerso
Si autem uterque sit servilis conditionis , & pertineant ad diuersos dominos , tune diuidunt filios , si plures sunt ; vel si untis tantum, unus alteri recompensabit de pretio , dc accipiet prolem natam in fili seruit rim. Tamen non est credibile quod talis consuetudo possit esse ita ra
tionabilis, sicut illud qubd multo-Οo is
309쪽
eundum quod fecit, propter diffe- iuriosὸ laedit alterius persenam marentiam voluntarii de inuoluntarii. iorem, maior est actio quam passio ii enim inuoluntariὸ se eie iniu- eiusdem speeiei quam ipse patere-riain. miniis punitur: sed volunta- tur. Et ideo ille qui pereulit prin-rium de inuoluntarium , quae acci- l cipem , non sollini repercutitur, piuntur ex parte noli ra, non diuer- l sed mi illi, gratiius punitur. sificant medium iustitiae , quod est i similiter etiam clim quis aliquem medium rei . de non quoad nosItinuoluntarium in re sua daemnificat. ergo iustum simpliciter videtur esse maior est achio quam esset pallio, si idem quod contrapassum. sibi sola res illa Auferretur ; quis ip- 'Dicundum quod hoc quod dici-ssequi damnificauit alium in re sua,tur contrapassum, importat aequa- nilui damnificaretur. Et ideo putem recompensationem passionis i uitur in hoc quod multiplicius re ad actionein praecedentem. -d i stituat; quia etiam non solum dam- qiud. in propriissime dicitur in pas- l nificauit personam priuuam , sed monibus oc actionibus iniuriosis, rem publicam . eius tutelae securit
quibus aliquis personam proximi tem infringendo. sedit ; puta si percutit qubd reper- , Similiter cliam nec in commut cutiatur. Et hoc quidem iustum d itionibus voluntariis esset semper
Ierminatur in lege , ut patet in aequalis passio, si quis daret rem
textu. sium, accipiens rem alterius; quia Et quia etiam auferre rem alte- forin res alterius est multb maior rius, est quoddam iniustum facere; quam sua. Et ideo oportet secun- ideo lecundario etiam in his dicituridum quandain proportionatam εontrapallium, prout scilicet aliquis commensiarationem adaequare pasequi damnum intulit, in re sua etiamIsionem actioni in commutationi- ipse damnificatur. Et hoc etiam iu-Ibus, ad quod inuenta sunt numisiastutu damnum continetur in lege, mala. Et sic contrapassium est com-Eπ. 33. di quis furatur fuerit bovem, mutatiuum iustum. Quod in distri- v. occiderio vel veniderit, butiva iustitia locum non habet, bouea pro no bove quia in distributiva non attendituetuor oves pro Ῥtrat oue. aequalisa secundum proportionem Tertib verb transtatur nomen rei ad rem, vel pallionis ad actio- contrapassi ad voluntarias commu-inem et unde dicitur contrapassum,tationes, in quibus utriusque estista *cundum proportionalitatem. actio&passo: sed voluntarium di- rerym ad personas - .na inuitae ratione pastatus. Ad i. R. qubd illa sorma diuini an omnibus autem his debet fieri iudicii attenditur secundum ratio-
secundam rationem iustitiae c6m- nem commutatiuae iustitiae, prout mutatiuae rec*mpensatio secundumiscilicet recompensat praemia meria aequalitatem , ut scilicet passio re- tis, & supplicia peccatis
compensata sit aequalis actioni: non Ad 1. R quia si alicui qui com-
autem seniperesset aequalis, si idem munirati seruisset, retribuereturipecie aliquis pateretur quod fecit: aliquid pro seruitio impenso, non tam primo quidem cum aliquis im esset hoc distributivae iustitiae, sed
310쪽
commutatiuae. In distributiva enim iustitia non attenditur aequalitas
erus quod quis accipit, ad id quod ipse impendit: sed ad id quod alius
accipit, secundunt modum utriusque per uae
Ad R. quod quando actio iniuriosa est voluntaria, excedit iniuria: & sic accipitur ut maioT res ' unde oportre maiorem poenam ei recompensati, non secunditin differentiam quoad nos, sed secundu m disterentiam rei. 21. 6 I.
membro suo, in nullo casti possit esse licitum ; nam sicut se habet tota anima ad totum corpus, ita se habent partes animae ad partes corporis r sed non li et a i quem priuare anima , occidendo ipsum, nisi publica potestate ; ergo etiam non licet aliquem mutilare membro, nisi forte secundum smblicam potethatem. a Salus animae praeferenda est saluti corporalia sed non here aliis cui miret te se membro propter si-lutem animae; purinint enim secundum statura Nicaeni Concilii, qui se castraverunt piri ter Castat tem se uiandam I ergo propter nullam eausam aliam licet aliquem membro mutilare. cendum quod cum membrumas quod sit pars roritis humani corporis , est propter totum sicut impersectum propter persectum. Vnde disponen lum' est de membro. humani corporis seeundum quod expedit toti. Membrum autem hu-XI. Vers 23. 1 mani corporis per se quidem utiIeest ad bonum totius corporis: per accidens tamen potest contingerequbd sit nocimim, putacum mem brum putridum est totius corporis
Si ergo membrum sanum fuerit,& in sua naturali dispositione conia
sistens , non potest praescindi absque
totius corporis detrimento. Sed quia ipse totus homo ordinatur ut ad finem , ad totam communita- rem cuius est pars potest continis
gere quod abscissis membri , etsi
vergat in detrimentum totius corporis, ordiriatur tamen ad bonum communi alis , inquantum alciui infertur in poenam ad cohibitionem
Et ideo simi per pubiscam pote
statem aliquis licite prauatur totaliter vita , propter aliquas maiores eulpas , ita e Nam priuatur membro, propter aliquas culpas minoreS. Hoc autem non est licitum alio cui priuatae personae, etiam volente illo cuius est membrum , quia per hoc fit iniuria communitati, euius est ipse homo, & omnes par-
tredinem sit totius corporis corru- Primim ; tunc licitum est de voluntate eius cuius est memesum putridum, membrum prescindere, pr pter salutem totius corporis , quia . unicuique commissa est cura pro- priae salutis Et eadem ratio est, si fiat voluntate eius ad quem pertinet curare de salute ems qui habet membrum corruptiuum: Aliter autem air rara membro mutilare est omnino illicitum.