장음표시 사용
61쪽
SI imaginatio,&phantasut nee assirmat, nec
negat aliquid de objectis, quae per phanta-1mata apprehendit, apparet nullum posse istis potentiis accedere symptoma, quod sub delirio comprehendi possit; cum hoc dependeat vel knegatione, vel ab Grinatione, per quas dete minatur aliquod, omnino repugnans, & rationi contrarium, neque potest esse in istis potentiis error, cum, ut mox dicebam, etiam phantasiae insanorum sint verae, quia pendent a phantasmatibus appreher eo Ho, quo sunt. Ad phami iam mihi videtur posse reduci asse stus, a quo Noetambuli denominantur, & est affectus, in quo
aliquis vere dormiens, vigilantis munia exercet eo modo, ea advertentia, & consideratione, secundum quam praedicta munia exerceret si vigilaret ; ideo dicuntur Ninambuli, quia in nocte, quae est quieti a Natura destinata dormientes. ambulant, & hunc affectum esse proprium pham iasiae, ex dictis superius patet, nam in hoc affectu adest unio plurium phantasmatum, & eorundem ordinatio. Hunc auectum expertus est Galenus in se ipso; narrat enim lib. 2. de muscuhs cap. . Cion baberet necessitatem iter pedibusfaciendi,
per noctem somno indulsesse, insomnia habuisse,
o ambulasse, a somno e expergefactum, quia
in lapidem incitat. Sebenchim narrat quendam determinasse dissequenti iter facere equitando,
nocte iste exit, vestibus ad iter necessariisse cooperuit, coturnos cum calcaribus pedibus,
o cruribus adaptavit, postea aperta fenora cubiculi, duat aris cruris ussuper parietem fen
prae insedit, aes equum conscenderet, ct pedibus
calearia utrinque parieti infigebat, ac se equum a motum ηιmularet, voce,gesis ea per ebat, quibus solent equi ad motum excitari: narrat
Pariter quendam silitum s ciere e Myo dormiem
rem, es em determinato loco repositum manibus -ripere, evaginare, ct hanc tractare, ac si eum aliquo decertaret. Apothecarius, cujus apoth
ca a domosuae habitationis distabat, Mese quin
Elam Arimens surrexit nudus, claves apothecae
in loco, in quo remiserat assumpsit, scalas descendit, Uium domus aperuit, ad apothecam sense peis perveniet, clave hanc apervit, oesupervenientibus cais Amicis expergefactus, M.
ximo maore affectus fuit ob nuditatem, oe obisecliuentis inopinati consederationem. Aliam vi, servationem habet Bonetur in suo Poliantis Medico cap. de Insomniis, de Semo, qui cometur ducere equum in determinato loco pro Domino suo. quadam nocte quum necessariis rebus adequitandum ornat, exit Nabulo, equum ad P meria Urbis ducis, xH as Excubiis moeniorum exclamabatur Chi va la, 'se respondebat Sa gente Musiore . circiter moeniorum artem meisdam peragraverat, eum in terram eoneUD, nee resurgit, impellunt, compellunt Milites, ibi ciam Praefecto armorum moenia visitantes colisti tax excitant, resurgens quαritur se praematisia a somno excitari ratus se adhuc in isto cubare. Hadrianus Aleman. com. de lib. Hipp. de Zere, Aqua, er locis, narrat quendam Parisiis gla Socinctum stilum Sennam tranasse, eumque interfecisse . quem vigilans interficere prinfuerat, ac pos patrarum scelus domum redisse.
Plures aliae observationes apud Auctores reporiuntur, unde non licet dubitare de hoc affectu; dubium quidem possumus concipere de Causa,& modo hujus affectus, & pro hoc declarando considero. affectos ab hoc symptomate esse s
inno immersos, consequenter sensus externos,& sensum inremum communem esse ligatos, cum in ligamento horum sensuum essentia ibinni consistat, ut diximus in Dissertatione de Somno .&ita somno sunt immersi, ut nisi a valida corporis concussione, vel ab objecto sensibili cum
violentia agente a somno excitentur quapropter talis assectus non potest pendere a sensu commuis ni ligato, cum in tali assectu adsit potentia pham lasmata apprehendem, unde sequitur esse affectum phantasiae, quae non potest moveri nisi a phantasmate, quco est proprium excitativum,& determinativum istius potentiae,& tale pham lasma debet movere phantasiam valido motu, dum hane determinat ad agenda plura munia validum determinativum manifestantia. Phantasma ergo excitatur vel aspiritibus anumalibus per cerebri medulliarem substanti ex. currentibus, vel a vaporibus eandem substantiam adeuntibus,&phantasiae repraesentatur; haec iblud apprehendit cum omnibus circumstantiis ab
eo repraesentatis, una cum bonitate ei coniuncta. vel cum necessitate talis operationis, quae cum bono semper unitur, ab hac appetitus sensitivus movetur ad appetendum bonum repraesentatum in phantasmate, ad illius consecutionem se determinat, &spiritus animales dirigit ad eas partes, quarum motus est necessu ius pro consecutione illius boni: hinc omnes motus, qui in Ninctambulis observantur, oriuntur, itaut determ nare liceat, causam hujus assectus esse phantasma valide movens phantatam, quae in ejus apprehemsone apprehendit etiam aliquam bonitatem v
lide moventem appetitum sensitivum ad cons cutionem illius, pro qua disponit spiritus ad ill
xum in nervos pro movendis partibus; appetitus enim sensitivus, habent vim determinandi spiristus pro consecutione boni appetiti, non aliter. ae habeat voluntas, quae dicitur Apperitus rationalis ; quapropter per appetitum sensitivus ridete imuitem possunt fieri omnes motus, qui proveniunt a determinatione voluntatis, quod Patet in brutis, quorum motus pro consecutione alicuius finis appetiti diriguntur ab appetitu semsitivo: ex quo patet, motum in Ninambulis esse motum spontaneum, non necessarium,&rratin
62쪽
ratem, quia fit ab appetitu senstruo, patet etiam ad hunc assectum requiri somnum profundum, non cedentem, nec deficientem per tot, & varios motus a Ninambulis in suis exercitiis peractos; secundo enicaciam phantasmatis in repraesentam do objectum, cuius est phantasiam, quod cius non posset repraesentare in vigilia,& maxima efficacia phantata in apprehensione objecti repraesentati per phantasma, cum ita clare, &distincte percipiat, quo modo perciperet in vigilia ; tertio efficacia appetitus sensitivi, qua movctspiritus cum energia vigilantium propria, &qitati dispositio in spiritibus ad fluxum promptum per nervos.
Non negaverim tamen, assectum Noctam
lorum poste oriri a phantasmate intellectui proposito, qui apprehendendo in hoc aliquam soni.
tatem, live Veram, sive apparentem hanc voluntati proponit, haec delectatur in proposita bonitate , a delectatione oritur determinatio voluntatis ad illius consecutionem, pro qua movet spiritus ad nervos modo superius dicto; minimξ ve rosi intellectus nil aliud agat, nisi apprehendendo bonitatem per phantasma repnesentatam, tunc se gerit tamquam phantasia, & qui a minuetur a phantasmate, & quia apprehendit solum bonitatem obiecti repraesentati, & in hoc casu
movetur solum appetitus sensitivus, non rationalis ad consecutionem repraesentatae bonitatis;
sed solum quando Intellectus, ultra apprehensionem objetii in phantasmate repraesentati, illius bonitatem cognoscit, de hac judicat, asserendo tale objectium esse bonum, & ut tale voluntati proponit, haec appetitu in tale bonum sertur, ct se determinat ad istius consecutionem, eligit media,&movet spiritus,&musculos pro motu necessario. Sic manifestum fit, talem affectum
posse pendere non sollim a phantasa, & appetitu sensitivo, sed etiam ab Intellectu judicante,
a voluntate,& appetitu rationali appetente. Modum, quo fit talis aflectus, superius innui, quando dixi in hoc assecta concurrere essicaciam phantasmatis in repraesentando, essicaciam pham lata in apprehendendo, e scaciam appetitus semsitivi in appetendo,& essicaciam spiritus anima.
Eis ci a phantasmatis in repraesentando, habemus a valido motu, quo fibra modificata, quae est ipsum phantasma, pulsat sedem sensus communis; ab hac emcaci pulsatione fit clara, &distincta repra entatio objecti, ut superius dice. ham de phantasmate moto, &de phantasmate illustrato, clara, & distincta representatio objocti a phantasmate efficaciam istius comprehcrudit ; etenim, quo clarius ,& distinistius objectum
repraesentat, dicitur etiam magis eis x pham lasma in operatione repraesentandi. Movetur
phantasma, seu fibra modificata in sedem sensus communis vat lo motu, & Moci impressione,
primo quando modificatio est alte, &prosende impressa fibrae, unde in suo motu in sedem sensus
communis altam,&prosiandam sgit impressionem, Fr quam dicitur valido motu moveri, &profunda impressio habetur a continua apprehen. sone objecti ejusdem; per hanc enim semper altius figitur modificatio fibrae, hinc videmus Ninambulos ea peragere in somno, quae se quenter in vigilia operantur: secundo vi, & ene gia ejusdem fibrae, quam acquirit a reiterato motu, a quo acquirit, ut ita dicam, habitum se mo vendi cum facilitate, agilitate, & impetu, ut o servamus in aliis motibus, a quibus oritur habuetus; hujusmodi motus iteratus fibrae modificatae habetur in passionibus animi, in quibus fibra mindificata repraesentans objectum passionis, semper est in motu, ciun semper tale objectum reprini sentetur phantasiae, & etiam intellectui, ideo Nodi buli eos exercent motus proprios passi nis, a qua assiciuntur: tertio necessitas alicuius operationis meditatae in vigilia diu a Nocta u. lo; ab hac enim necessitate operandi spirituum copia semper circa fibram modificatam rem peria agendam repraesentantem versatur,&ins innomoti spiritus sua copia motum validum in mbram imprimunt,&in sedem sensus communis impellunt, relicta in hac impressione validi mitus , idcirco videmus Noetambulos in somno agere ea, quorum actionem necessariam in vigilia
Quando dixi, phantasma valido motu pulsare sedem sensus communis, innui sensum commi nem esse solutum, quoad perceptionem objecti interni, nempe phantasmatis, non vero quoad perceptionem objecti externi sensibilis, quia socundum hanc est ligatus per somnum; nec repugnat sensum communem esse solutum quoad perceptionem phantasmatum, & esse ligatum quoad perceptionem obiecti externi, cum liga.tio, & solutio sit respectu diversorum, & experientia demonstrat in dormiente esse sensum comis
munem, quoad perceptionem externorum obj
ctorum ligatum, quia haec licet agant in organo sensuum externorum a sensu communi non percipiuntur; esse vero solutum respectu objecti ii, terni, patet ex insomniis a dormientibus perce. ptis , quae non sunt nisi operatio sensus communis
imaginationis,& phantasae dependenter apham
Λ' clara, & distincta repraesentatione objecti per phantasma determinatur phantasa ad ci ram, & distinctam apprehensionem objecti, in quo consistit essicacia potentiae apprehensivae; hujus periectio summa est clare,&distincte pro. positum objectum apprehendere, & summa persectio potentiae operantis arguit etiam summam effractam in operando; quapropter effracta
phantasiae in apprehendendo, nil aliud erit, nisi clare, & distincte repraesentatum objectum Per phantasma apprehendere. Ad hanc claram, &distinctam apprehensonem obiecti, non solum requiritur clara, & distincta repraesentatio istius, sed etiam requiritur spirituum animalium Pur,x a insa
63쪽
eas , luciditas, subtilitas, & agilitas. Spirinis ani, noles servire Minue pro suis stinctionibus cmgm siclinus, dum observam is ab istorum depravatione , ct vitio Animae sunctiones vitiari: si spiritus animales sunt instrumentum Animae, quo periectius tale instrumentum fuerit elaboratum, eo periectiores,& cum majori eis cia edet oporationes ; supradictae vero conditiones spirituum gnam illis perfectionem addunt, unde litorum medio phantasia etiam suas actiones persectiori modo consciet, & cum magna ecticiacia, quod confirmatur a debilitate, & imperiectione oporationum Animae in eis, quorum temperamentrum spirituum impuritatem, opacitatem, crassi item, & torporem praebet. His persualus rejicio opinionem illorum, qui volunt, efficaciam phantesiae in operando in au
cta proposito pendere ab humore melancholico, a quo cum spiritus impuri, opaci, & torpidi generentur, Patet non posse contribuere essicaci operationi phantasiae; ct cum isti determinent amelancholia praedominante haberi imaginati innem, seu phantasiam fixam,&postea pro motu exercendo requirunt spirituum puritatem, &subtilitatem, patet, haec duo non poste conjungi melancholis praedominium in corpore, & spiritus purus, lucidus, ct agilis, nisi melancholis conjuncta fuerit bilis, illius imperiiniones, ct errores corrigens ; sed habetur eis cia imagin tionis per claram,&persectam apprehensionem phantasmatis, cum persectione spiritus animalis. Ab eadem clara, a distincta apprehensione ob Secti procedit clara,&distincta apprehensio suae honitatis, a qua eis citer movetur appetitus sensitivus: omnis bonitas movet appetitum, binnitas autem clarE, & diistincte apprehensa minvebit eis cius, quam si confitia, & indistincte cognita fuerit; &haec est ratio, perquam in ali, quibus aliqua eis citer appetuntur, quae ab aliis tepide, quia ab illis clare, &distincte apprehenditur bonitas obiecti, ab istis vero indistincte,&confuse. Appetitus senstivus cum tali essicacia motus, ct clara,& distincta cognitione bonit iis, statim se determinat ad coniecutionem talis objecti, ut boni apprehensi, & itatim eligit,&dii ponit media ad hujus finis consecutionem; ideo spiritus animales impellit ad nervos promotu neces lario ad consequendum tale bonum, Diritus promptὰ imperanti appetitui obediunt, ct ob dictas periectiones, quibus ornantur, cum robore, energia, & es acta imperatos peragunt motus, & talem spirituum persectionem in No-ctanabili is experientia ostendit; observamus enim, qui tali assectu laborant, temperamentum habe re summe activum,&esse promptos ad omnes actiones, quae spiriturun agilitatem,& lucidit tem demonstrant. Nec est dissicile explicare quomodo in somno tales motus peragantur, si animadvertamus cum Hipp. in lib. de Somniis, Animam cum corporemu duri re , sed vigilare, eis Ner in motu esse,
domum suam gubernando, omnes corpor s a ZA-nes perficiendo ut ait Divinus Ser X, corpus dormiens non sentit, ipsa vero hoc est Anima vigilans, coo cit, ac vi talia vi et, uin b, ha audit, tangit, tristaeur, anima vertit quod intelligendum est per phantasiam ,& imaginationem γ in summa quaecumque cori oris, aut Animae munia, ea Anima ipsa in somno obit, cujus rationem superius timuit in illis verbis, s iam is fui juris non es, neque quoad actiones
ad corpus spectantes, neque quoad proprias, quae sunt cogitationes, si laae sint requisitae pro praeci sa, & necessaria corporis conservatione; ideo debet semper agere pro necessitate, & inda entia corporis, cum hoc pro sui conservatione temper indigeat Animae operationibus. Hinc oritur necessitas semper vigilandi in Anima, ut praelio sit necessitatibus corporis operando providere: ab
hac necessitate eximendae omnes operatione, Anibinae voluntariae.
Hoc istante, dum in somno appetitus senstivus se determinat ad consecutionem boni propositi, ct a phantasia apprehens, tota Anima nec late
naturali a connexione cum corpore Orta tenetur
appetitui servire: hinc tota illius determinationi incumbit,& determinata peragit. Non mirum ergo, quod in Noctanabulis tot admirandi motus uniantur, cum Anima tota sit applicata in illis dirigendis, non solum sua vi motiva, sed etiam cogitatione prae conceptis aliis ideis in se ipsa flectis,&reservatis, utendo, ii opus fiterit, ad dirigendos motus ab appetitu senstivo determi, natos, dc electos. Causae externae sunt, fixa imaginatio alicujus rei peragendae, passiones animi, ct quae spiritus animales nimis subtiles, & agiles eiscere possunt. . Signa diagnostica possint haberi ab aegri, vel suorum semiliarium relatione. Prognostica, liuet non sit assectus per se periculosus, quia tamen Ninambuli multis periculis,&praecipitiis se exponunt, ratione illorum cur
tionem exigit. Pro qua exequenda causae ponderandae, nam
si a fixa meditatione alicujus rei proveniat, ut dictum est, haec interrumpenda; si a passionibus animi, istae divertendae, I ablegandae, spirituum agilitas, & tenuitas moderanda, ct haec sola indicatio medicam opem exposcit, aliis sola prindentia aegri satisfieri potest. Ad hoc, ut simplici huic indicationi satisfaci mus, non indigemus nec purgatione, nec sanguibnis missione, ita solum alteratione, per incrassantia, & fixantia spiritus, ct sunt omnia frigida simplicia, ct composita, ut Murabara, Nen pharis, Papaver erraricum, Viola, L. iura, Portulaca, Plantara, mulsones ex seminibus sedidi, coniectae, steries trium Santalorum, Dila plantaginis Misi hi, mitis ex succo Plans Anis con e aro, cum portione succi Araciae, o
'pori idos. Post coenam,&in ingressuin lini sumat Aquam Papaveris erratici, ct Nen phari.
64쪽
pbaris ad L. i. cum J. i. Qiniorum psi. cis, eodem icini ore seveatur caput cum decoctoi upradii horum simplicium restigerantium, mitis
lineis, & duplicatis in eo imbutis, & capiti applicatis. Balneum A quae dulcis Noelambulis prodesse, adnotavit Zacui. Lot. de Medi c.
Princip. es or. lib. I. rasor. I s. observ. I . Vbctus ratio sit incrassans, cum Carne mestra, Porcina , Matris, occarum, usus Pi sciuin, & procipui Tincarum, Anguillarum, Eanarum, est cuias; pro pulmento utatur Orita, Hordeo D minibus, ct reliquis alimentis harum naturae consimilibus. V inum omnino interdicendum, &aqua soliun utendum.
AD alteram Animae potentiam devenimus,
quae est Intellectus, qui definitur Poten-ιia Animae mmnia apprehendens obfecta. Dicitur Potentia, non quia patiatur solum, ut materia, sed quia agit per potentiam, quam
in te continet: h. potentia non est quid distinctum realiter ab Anima, sed est ipsa realis sui,
stantia Animae; distinguitur tamen per respectum ad alias potentias Animae, nam Anima, considerata prout habet in se potentiam sentiendi, distin. guttur ab eadem Anima, quatenus habet potentiam intelligendi, sed haec distinctio est respectib
Dicitur apprehendens omnia objecta, tam muterialia, ct corporea, quam ritualia,& incomporea; cognoscit enim non solum dimensonem corporis, sed cognoscit se ipsam, cognoscit Almgelos, & denique Deum ipsum, eo modo, quo potest, per quod dii seri ab inmaginatione, phantasia ,& sensu communi, quia hae potentiae versantur solum circa corpora, ct objecta maiorialia .
Per apprehendere, intelligimus dictorum O,
jectorum naturam, essentiam, proprietates, ab
tributa cognoscere, itaut de his omnibus ratioci, nari ,&ab his multa deducere valeat. Hujus potentiae objectum est verum, reale, vel apparens, in quod necessario sertur, & necessui O tenetur assentiri illi , quod verum cognoscit, cum in co non reperiatur libertas dissentiendi; quapropter dicitur Potentia necessaria, quae v ritati cognitae necessario adhaeret.
Modus operandi Intellectus in hoc consistit, quod res intelligibiles per sumn potentiam inte,
linivam percipiat, exprimat ,& repraesentet eo modo, quo sunt, vel realiter, vel apparenter, producto actu intellectionis, versando circa o,
jecta intelligibilia, qui est actus vitalis, quia a principio vitali, quod est Anima, & est actus
- manens, & intrinsecus ipsi potentiae intello divae, &actus vitalis,& actus intrinsecus con stituunt actum Immanentem: dicitur actus intellectionis immanens, quia actus, quo intelligit existentiam Dei, hic immanet in ipsa potentia intellectiva, & ideo dicitur actus immanens, α
tales actus intellectionis remanere in Anima pro discursu, & ratione necessarium erat; ex uno enim actu intellectionis alias elicito, multa d, ducit , quae faciunt ad intelligentiam eorum, quae
Actus intellectionis nil aliud est, quam Brin, lis repraesentatio objecti, prout est intelligibilis.&istius vera imago, quia quidquid est in objecto cognitum ab Intellectu, restringitur in actu intellectionis: dicitur elici Deci 's expressa, o vembum mentis, & per hanc imaginem, & speciem
expressam, quae manet in ipta potentia intellectiva, dicimus objectum esse in Intellectu, quia quidquid est in objecto, & ab Intellectu cognitum, est in ipso Intellectu; quapropter dicimus etiam Intellectum fieri objectum intelligibile per hanc imaginem,quia haec imago objecti est ipsum objectum intelligibile ,& est actus intellectionis: actus intellectionis est ipse Intellectus, consequenter Intellectus est ipsum objectum intelligibile;& hac ratione riseoteles se . de Anima Tex.
ii definivit Intellectum, in potentiam, quae potest fieri omnia; hoc est, potest fieri omnia o
jecta materialia , o immaterialia per repraesem rationem ,seu per imaginem distorum objectorum in actu Intellectionis circa ea versantis comprehensam. Duo itaque dicit Intellectio, primo actum vi, talem, secundo repraesentationem objuti; qua
tenus dicit actum vitassem productum, connotat Animam agentem; quatenus dicit repraesent
tionem, vel imaginem objecti, dicit Animam imtelligentem: actus enim vitalis intellectionis, est actus productus a potentia intellectiva per prinpriam actionem intrinsecam, & ita connotat Animam agentem; idem actus intellectionis, qu tenus est repraesentatio objecti intelligibilis, vel imago istius, facit Animam intelligentem, quia dum Intellectus elicit formalem repraesentationem objecti per actum intellectionis productum,
fit intelligens distincte cognoscendo objectum ,&quidquid est in eo cognoscibile.
Hinc patet dari Intellectum agentem,& Imtellectum passibilem, seu patientem, prout admittit Ari'. de An. cap. 4. Tex. I 8. O I9. dum Intellectus intelligendo agit producendo actum
intellectionis,&eundem actum recipicndo tamquam actum vitalem immanentem patitur; ute
que tamen Intellectus est realiter Anima Ratio. is, nec alio modo inter se distit untur, quam per res pectum; Anima enim rationalis est, quae sit intelligendo,& producendo actum intelloctionis, & in se agit recipiendo eundem actum
intellectionis tamquam actum immanentem,&illi intrinsecum, quatenus agit, dicitur agens,
quatenus in se agit, est patiens. Intellectus ad hy,
ut agat, debet ab aliquo determinari; est enim indis
65쪽
initiiserens ad intelligenda quaecumque intelligibbilia Primo determinatur a sensu, quia Anima cognoscit, quae tensus internus, seu sensus communis sentit, cum haec si Brina corporis, & in hoc se ae munere Mngatur, & quatenus talis sinis ejiis est tam constituere hominem cum principio ratiocinandi, & principio sentiendi, quoi in pintentias sibi subordinatas, quales sunt sensitivae rogere, collibere, continere, sustinere jaecta regii Iam rationis, nullum ex his praestare valet, niscognoseat id, quod sensus sentit; ad hoc enim,
ut regat potentiam sensitivam, necesse est, ut cin os at, an e orbitet, an deficiat, ut e orbitantem retineat, descientem cristat, nec poterit hinminem a malo ludicratem, vel bonurn prosequentem adjuvare, nisi cognoscat tu minem a malo molei lari, bono delectari, & ut Arma eis ad hoc ratione sui finis determinata, ut est determi, natum corpus grave ad descensum; imo ut se a alio modo determinari non potest,& s aliter dote inaretur, non haberet rationem serinae, sed intelligentiae, vel serinae assistentis; praeterquam-
quod Anima potentiam senstivam, & motricem habet ii bordii ratas, hoc est eis utitur ad libitum, ct easdem cogit ad sui imperii ex ultionem,
omnes appetitus regit, moderatur, minuit, auget, temperat, prout ratio exposcit,&cum hac
perioritate necesse est, ut cognoscat quaecur que a sensu sentiuntur. Quae sensus sentit, Anima cognoscit intuitive: cogi scere innittive, est cognoscere per species
imprias, ct proprie in se, ac per se, sed Anima cognoscit, quod sensus sentit, & cognosci rse ipsam, ac in se ipsa cognoscit, ergo cognoscit intuitive, nam ad hoc, ut tali modo cognoscat, indiget solum determinativo; cum liuabeat potentiam cognoscendi per se, & in se, ctim habeat pintentiam 'r se agendi, & in se agendi, ut dictum fuit superitis; deterini nativum trabet a senso, quia
in pastionem, seu allectionem organi ab obiecto sensibili externo, &per actionem.&passonem sensus communis habet sui sciens determinativum ad exercendam potentiam illi intrinsecam
cognoscendi intuitive, quae patitur, & agit scidiis
Hic modus cognoscendi ea, quae sentit sensus, importat cognitionem evidentem, & certam, physicam, quia insensibus talis evi sentia, & ce litudo adest, consequenter in intellectione eorum, quae sensus sentit, a rit evidentia, & ce titudo phys . Pron demonstrando, suppono cum GH em En , duplicem esse evidentiam , aliaria exissentiae, alium udicii, o enunciationis: Evidentia existemtiae est in sensu, itaui se an non sit aliud medium ni is ei scis ad deri vinistrandam exilientiam evi, dentem corporis sensibilis, nisi sensus,&quando dubitamus de re existente, ad sensus recurrimus,
ct ad illorum Tribunal provocamur pro Iudicii
certitudine, & idem circi existentiam senis
bilium, it aut per sensus etiam propriam existen tiam evidentem nobis demoni remus, dicendo,
o sentio, ergo exillo & s etiam mal cogitem,
hoc est, cinitem cum fallacia, & errore: vera est illa propolitio, Cogito, ergo ex illo; ita, etiamsi sentiam cum fallacia, ct errore, pollum interre, illo, quia sentio. Evidentiam extilentiae sequitur evidentia talis extilentiae, hoc est evidentia emitentiae corporis tali,& tali modo disposui,& hanc evidentiam habemus a sensa, quotiescumque hic erit bene
dispostus, cum omnibus circumstantiis requiluis ad evidentiam talis extilentiae; sicut enim omni . bus agentibus naturalibus a Natura determinatum eii spatium, per quod illorum actio dii sui ii ist, ct dicitur sphaera, activitatis non est aequalis ubique, sed in spatio proximo agenti actio esti gis intensa, & semper decrescit . usquequo in ultimo termino spatii deficiat; ita in sensitas,
unusquisque habet determinatum spatium, initia quod se exercere potest, magis auton se Gercet
circa illud , quod est illi proximum , α quo imgis
semper accedit ad ultimum extremum spatii, in i nus sentit, ideo si ita statuatur, v. g. objectum vii,
bile in tali dii fantia, quae sit requisita ia hoc, ut iassensu percipiatur, quale est in se, a sensu Visus
habebimus etiam talem exillantham,&si in ma-
jori distantia non possumus habere, hoc non prinvenit a desectu,& illacia sensus, sed a desectu circumstantiae requisitae ad sensum, quae est talis determinata distantia ab obiecto visbili, intram. am inspicietas, habet evidentiam illius exisset, tiae,&habet evidentiam illius talis,&talis exibilentiae, nempe talis longitudinis, talis latitudinis, talis figurae quadratae, talis ornamenti: si vero pinnatur videns in majori distantia, habet evidentiam turris, v. g. extilentis, quia turrim videt a
longE, non habet evidentilam talis suae existentiae. quia videtur minor, videtur rotunda, cium sit quadrata, ornamenta non distinguit, haec fallacia, & hic error, non est imput .andus sensui, sed
est circumstantiae distantiae; Si a non poteti dici per hoc, quod sensus sit sal lyc, &non repti emet
talem existentiam turris, quia sensus ad hoc, ut praebeat evidentiam existentiae talis, necesse eii,
ut si in tali dii tantia ab objecto; scuti enim non possum dicere, quod ignis me Sesaciat, cum sim extra spiraeram suae activitatis, ita nec possum dicere , quod sensus Viliis me sellat circa evidentiam talis extilentiae turris, cum sim extra illam Atlantiam, in qua non potest praebere evidentiam talis extilentiae , ideo ad hoc, ut sensus p beat evidentiam talis existentiae, necesse est, ut
sit bene dis positus, ct in debita distantia, & iri
Si sensus esset per se sallax, sere omnes noti nes Intellectus essent sallaces, & salsae cum sint pro majori parte desumptae a sensibus. Mech: nica explicatio Philosophiae adeo acceptata, esset tamquam sallax rejicienda, quia mechanica P
det a sentibus; nulla provisus suisset a Deo Homo
66쪽
sensibiis, si his fidem habere non posset in distri.
tuendo malo, & bono . Omnes Philosophi, quamia dicunt aliquid per sensus constare, tamquam
Certum admittunt, primas notiones reriam sensibilium Intellectus habet a sensibus. Corpora materialia trula diniensone constare habemus a semsu, & eodem probamus calidum, frigidum asmittimus , quia sensu experimur; & si existimans sensus essetallaces, cum dolet vehe1nenter in M, qua Parte, consolaretur cum hoc, quod sensus in sillis, irasceretur in consolantem, & quicumque error, qui potest assignari in sensu, non est error iitius, sed est error potentiae judicantis, quia dum video Solem sequantem magnitudinem bi. palmarem, video Solem , qualis mihi apparet per species visbiles meo oculo imprestas, α quia taliter Video, non errat meus oculus; sed si in mem per potentiam intellectivam, Solem esse b, Palmarem, in hoc est error ,& est fusitas; neque potest dici, quod visus sit causa talis erroris, quia Visus videt Solem, qualis apparet, nee suum est Corrigere parvitatem illam ortam a distantia Solis intercedente inter illum.& meum oculum, sed talis correctio est propria potentiae intellectricis, cui eum sit notum ex distantia minorari objecti magnitudinem, & cum possit etiam habere notitiam per tantam distantiam, tantum mi. norari, valet ex viso Sole sub tali magnitudine Comprehendere etiam quaenam sit ejus vera m gnitudo. Patet tamen sensum non errare, sed Solem videre prout apparet, & prout etiam requirit circumstantia distantiae. Plura vide apud Gasiemium de Criteris veritatis. Secundo determinatur Intellectus ad actum intellectionis a phantasmate alicujus objecti m terialis repraesentativo, casu excitato, q- mub toties contingit 1 spirituum motu circa sedem Phantasmatum, a vaporibus, & exhalationibus. vela sanguine in vasis cerebri existente evaporam tibus , vel a sanguine partes inferiores irrigante ad cerebrum elevatos, & dictam sedem pham
lasmatum penetrantibus, cum motione alicujus
fibrae impressionem objecti sensbilis continentis;
α hoc multoties experimur, cuin nobis occurrant phantasmata non quaesita, nec desiderata. in quorum contemplatione nos figimus ,& Intellectus circa illa speculatur,prout dicit Ariflorebs.
Intelle iam pbantasmata speculari, & hoc nil
aliud est, quam phantasma vel componere, vel dividere, vel spoliare, vel vestire, vel diminuere, vel augere, vel disponere. Ex his operationibus cognitiones insensbilium proveniunt, dum Imtellectus phantasma objecti materialis speculando, materialitate spoliat, ea non considerata,&tamquam quid sine materia existens comempl.
tiar, ea quo viam sbi parat ad insensibilium, &spiri alium perceptionem. Universalia colligit idem, phantasina objecti materialis consideram do illud solum serandum sua praedicata essenti lia, omnibus aliis ei conjunctis praetermissis,&intcllcctionem suam circa ea suspendendo, quod
dicitur abstrahere, & ia ducitur Intellectus a
particulari ad universale, dum cognoscit praediacatum illud essentiale, quod contemplatur in
phantasmate convenire omnibus corpori μα-
stentibus sub genere,&specie, in qua existit cor pus illud materiale; ex quo deducit, pnedicatum illud essentiale esse unum aptum esse in pluribus , quod est essentia universalis. X contemplatione talis phantasmatis plura deducit, quae sunt illi connexa, vel sub ratione causae, vel sub ratione effectus, vel sub ratione termini, vel smilitu is,
vel connexionis, vel dependentiae, comparando unum phantasma cum itio, multa etiam ignota retrat in aliquo eorum occulta; sic phantaima ,
dividendo omnes proprietates, attributa, opera. tiones, gradatim rimatur.
Tettio determinatur Intellectus a voluntate ad speculandum huius, vel alterius corporis semsbilis phantasma, vel hoc, vel illud intelligibile. Speculanti aliquando contingit indigere combtione alicujus vel alias percepti, vel de novo per cipiendi, &rime voluntas mediis spiritibus an, malibus excitat phantasma rei jam perceptae, Metiam determinat Intellestium ad rimandam n turam illius, cujus cognitio est necessaria,& re. qui sta; tam enim duo important electionem, α electio est munus voluntatis proprium. Ab eadem voluntate determinatur Intellectus ad distinctε cognoscendum illud, quod cognoscit confuse, α Intellectus hoc exequitur mediante ratiocinis. quod nil aliud est, quam unum ex alio cognos re per connexionem propositionis antecedemtis cum consequente, &quia deducitur per comsequens, continebatur in antecedenti, vel antec
dentibus , seu praemissis confuse, re cognita solum
antecedenti, confuse cognoscitur id, quod peream explicatur; hoc vero confuse nitum ex consequenti deducto, apparet clarum,& distimctum, & quia hujusmodi ratiocinium est prinprium Intellectus, ideo est etiam huic proprium distincte cognoscere illud, quod prius confuse
gnovit; ad hanc vero operationem, cum dete minativo indigeat, a voluntate determinatur,
quae non distinguitur ab Intellectu nisi per respe.
Tres habet operationes Intellectus: Prima est Apprehensio, per quam Intellectus res simpliciter
Concipit, exprimit, repraesentat, nil de istis assi
mando, ves rimando; & per hoc ista oratio nullam eontinet lassitatem reperibilem solum inatamatione, ves negatione.
Secunda operatio est Iudicium, quod Intelle.ctus fert de re apprehensa assi auo, ves negam do. Hanc operationem Aristoteis1 mss. de -- tex. 26. appellat Co intranem. α Diuisi nem; quando affrmat, unum alteri inesse com- p mi uando n*at dividit: a mando assentitur ei quae in re apprehensa concepit,negando dissem tit: in hac operatione reperitur veritas. & Alsitas. Veritas essem Ormitas conlisionis cum Objecto;
67쪽
omnes errores Intellectus a praedicta assirm
elone, vel negatione orti, dependent a compossetione, & divisione ab Intellectit facta negando, vel in ando. Error in compositione est, quam do unit praedicata ex sui natura repugnantia,&in eodem subjecto impossibilia,& haec Hrmatrer assensum esse in eo talia praedicata. Error indivisione fit, quando ea, quae ex sui natura non sunt divisa, nec divisonem patiuntur, assi Messi divisa: in utroque casu in error,&falsitas, quia in utroque casu cognitio non est conformis
objecto. Causa errorum Intellectus in assi ando, vel negando est primo inadvertentia, qua Intellectus
praeoccupatus non respicit repugnantiam, quam ex sui natura habent termini componentes asse tam propositionem, vel repugnantiam, quam mparte terminorum divisio continet, sumte impostillitate talis divisonis. Inadvertentia oritur ex praecipitatione iudicii, aue est. Inconsideratum, ex praeceps re ignota Diurium. Gla in tali judicio de re ignota non videt originem errorum phantasma, &spiritus perturbant praecipiti iudicio ansam pra,
hent, quod observamus in passione irae, moest, the, in ebriis, in febribus ardentibus, quae valent phialasmata perturbare; talis enim perturbatio phantasinatum aliqua incompossibilia simul quandoque unit, aliqua, quorum divisio repu--t, dividit, & Intellinus in eadem phantas tum perturbatione agitatus,& velut consinsus non considerat repugnantiam compositionis,
S unionis praedictae; ideoque cum inadvertentia illis assentitur, claram plurium phantasmatum
incompossibilium unionem repraesentatam V ram credit Intellectus cum errore, ob clarit
rem, qua phantasmata illa incompossibilia unita
repraesentant, & talis error oritur ab inadve tentia, qua praetermittit examen, an talis uniorer net, Vel non repugnet; sic phantasma in insomnio corpus volare repraetentans, tam clare hoc exprimit, ut somniantis Intellectus verum esse crint corpus suum volare; in vigilia vero ad examen revocando hanc repraesentationem, errorem detegit, percipiendo impossibilem unio.
nem Corporis humani, cum volat d. Pari pacto, si in vigilia plura phantasmata simul unita, &incompossibilia summa elaritate Intellectui pro. ponatur, & ab hac deceptus praetermissa consideratione repugnantiae, quam habent dicti phan.
easnata ad hoc, ut verῆ uniantur eis assentiatur, errat ex inadvertentia, quia praeterinist Gamen,
claritati repraesentationis fidens. Oritur ex cognitione confusa, cui assensus, vel dissensus praestatur, sine advertentia error Inleb Iechias, sicuti cognitio clara rei judicii falsitatem saepissime inducit ex inadvertentia errorem; haec cognitio confusa quandoque permanet ex inaduertentia Intellectus, cui inest vis clare, & distimete cc ostendi, quod confiise percipit, ut demonstratum est superius, cum ratiocinio; ab it ratis enim deductionibus per ratiocinium, a coisgnitione confusa gradatim deductis tandem ad
Modus etiam dubitandi circi cognitionem cono sesam subministrat motiva ratilicinio,&s Intellectus, vocata in auxilium voluntate, ad tale ra. tiocinium non se determinet, ex sui inadvertemtia cognitio remanet confusa,& assensus falsus. quandoque Intellectus non se determinat auxilio Voluntatis ad ratiocinium circa cognitionem confiisam ob desectum anticipationum, quae definiuntur antecepta quaedam animi informatio. quam aliqui a Natura menti inseri cum ideis volunt , alii a sensibilium ussi impressam probab,
liter contendunt, qua de causa, qui diu vivunt, quia in sensuum exercitio multum exercitatiiunt, ideo securiori, & expeditiori pollent ratiocinio. Intellectus enim a nostro ortu est tabula rasa respectu sensibilium, in qua per sensus multarum rerum imagines,& notiones imprimum
tur, & ideae, quas volunt Animae Intellectuali impresse, meo judicio, non sunt nisi recta ratio; cum his anticipationibus, seu informationibus
mentis dubitamus, quaerimus, deducimus, quod
sine istis non licet; unde etiam sine istis promistionem confiisam illustrare, & claram reddere nescimus,& sine istis Intellectus ignorans perseverat, ex ignorantia oritur inadvertentia, eX inadvertentia error. Praejudicia ab aetate tenera
accepta, & menti impressa vel ab educatione, vel a Praeceptore, ad errores in assensu Intellectum impellunt. in eius in rem aliquam nos ducit ad assensum illarum c nitionum, quas de
illa re habemus, & quae minui, & amori in
illam correspondent, quia ex amore, & affecta Intellectus fit inadvertens. Tertia operatio Intellectus est Ratiocinium, seu Discursus, per quem unum ex alio, cum quo
connexionem habet, crenoscimus,& si per deductionem consequentis ab antecedenti, cum quo illud habet connexionem necessariam, cum con sequens confuse contineatur in antecedenti, &hoc est quoddam determinativum remotum, quo
una uti potest ad obtinendam aliam cognitionem distinctam, dependenter 1 praecedenti cinitione fine opera sensuum; proximum vero, immediatum determinativum est actus Vinluntatis, a quo Intellectus determinatur ad doducendam conclusonem ab antecedenti, & tam in antecedenti, quam in consequenti requiritur assensus, vel dissensus. Ex his omni biis de Intellectu dictis colligitur, Bruta non cognoscere per secte, nec ratiocinari, ut cosideranti patebit;
in his etiam inveniemus causam omnium erro.
68쪽
De Laesis operationibus Intellectus,
Communiter definitur Melanchesia Deli
rium cum timore , m rore fine causa min
Per Delirium intelligenda est alienatio me,
eis. ΑIienare importat amittere possessionem rei. vel rem immutare, vel minuere, in delirio, vel amittitur recta ratio mentis, vel mutatur, vel
diminuitur, & quocumque ex his modis ratio mentis alterationem subeat, dicitur Delirium; determinatur etiam in melancholia Intellectus erationem hedi per errorem absiludum irratio. bilem, Ac iacile patentem, consistentem in assirmatione. vel negatione alicujus, verae, &reetie rationi repugnantis; in alio vero, &negatio, ut diximus superius .est operatio secumda Intellestiis, consequenter ex eo, quod in me. Iancholia reperiatur delirium, debet etiam admitti, melancholiam esse eum laesione di stae oporationis Intellectus,qiiod demonstratur etiam a verbis definitionis. Dicitur in hac Delirium cum rimore sne causa manifesta; timor conjungitur Cum operatione Intellectus, per quam asseritur adesse causam timoris. Timor, ex Aristotele, es Perturbatio animi ex imginarione futuri mali corruptisi, unde ad timorem requiritur cognitio malicor livi,&assensus determinans tale o lectum esse corruptivum, & imminere; timentenim Melancholici, non quia simpliciter apprehendunt objectum triste, & eorruptivum, sed quia ciedunt vel actu assici a tali objecto, vel affecturos fore ab eodem, & talis credulitas imvortat assensum formalem.& assimationem de malo vel praesenti, vel filium, in qua affirmatione consistit operatio Intellectus, haec assirm tio est cum errore. Secundo Intellectus assirmat adesse, vel imminere tale objectum, quod est causa timoris, & tamen abest; quapropter talis affirmatio est cum errore,& consequenter eum
delirio Intellectus; & quando dicit, timorem esse ab imaginatione suturi mali, intelligit apprehemsionem mali corruptivi, cum assensu, quod sit sinturum , nam qui πedit malum non futurum. neque sibi eventurum, non timet; quod confimmatur ratione a missaria adducta lib. I. Pract. cap. 2I., quia aliqui Μelancholici mortem sibi instrum, quod scelus laesam,&depravatam rationem supponit; &sicosiderabimus omnes o servationes ab Auctoribus recensias de Melameholicis, advertemus Laesonem mentis in assi
matione, Vel negatione rei repugnantis rectae rationi, ut qui in res Myilem conoersum se putabat , ut Galenus recenset lib. de loco σα .eap. 7. & Micona lib. I. Fen.I. tra I. 4. cap. II. ideo omnium duriorum corporum occursum M. clinabat. timendo, ne collisone totus stansero. tur, asserebat se in testam fictilem eonversum,& postea ab hac assertione inserebat, ergo oportet cavere a duris cormribus, ne stan M, & delirium erat in antecedenti asserto; ac quise feram, avem, Oel gallum crediderunt, ex Galeno, et Avicenna
loco est.. assida metuerunt, ne a Venatoribus in peremur,&enecarentur, asserebant se esse feras;
in hac assertione delirabant, & per hanc asse
tionem continuo timore premebantur, unde reacth postea inserebant, ergo cavendum a Venato. ribus, delirium in assertione antecedentis, quo posito necessaria,& vera consequentia. Mulier, ex relatione lib. I. cap. 16., me dicebat metam suae manus dligito torum Orbem gestare. plorabat addigiti motum, timens, ne totus Orbis
flatim corrueret; & hoc timebat, quia asserebat. α assirmabat per operationem Intellectus se mystare totum Mundum, digito hoc moto nectitario casurum. Lemnius IV. a. cap. 6. de Guel xkinibus narrat, quendam nunquam fedde, ne starieret clunes , quas vitreas basere putabat; hic syllogietabat,&ex praemissa asserta,&assisemata , quod clunes vitreas haberet, inserebat non esse sedendum.&in illa assertione antecedentis erat delirium, & nis illam asseruisset, non pintuisset deducere illationem non esse suendum, nec timorem concepisset frangendi clunes. Ex Montano confiso 23. habemus quendam ex Lmasse superficiem Terrae esse subtilissimo vitro
obductam, subtusque esse Serpentes, ideo in leuctu semper decumbebat, ne descendendo vitrum
frangeret, ct in Serpentes incideret. Haec illatio erat bona, sed desum ab asserto in antecedenti. quod delirium ostendit,& In quo timor Serpem tum radicabatur; &ita in omnibus observation, bus inlancholicorum semper videbitis aliquam assertionem, vel negationem, delirii,& timoris rundamentum; assertio vero, & negatio est opus Intellectus, consequenter in melancholia adest laesio Intellectus, non setius imaginationis, ut
major pars bledicorum sentit; & licet Intellectus
veram consequentiam ab antecedendi deducat, errat tamen in praestando assensu antecedenti ci re salso,&eam non corrigendo. Ηoe delitium Intellectus est in componendo, vel dividendo phantasmate, ita qui putabat te ram vitream, cum Serpentibus substantibus, coinponebat phantasma vitri cum phantasmate Ser.
pentis; tri compositio asirmabatur ab Intellis
, ob inadvertentiam suam, per quam non re flectebat alios deambulare,& non frangere teraram, & impossibilitatem talis assertionis, eiura terra si habitabilis, & calcanda ab hominibus.1 bellula, a brutis, ideoque excludere compositio
ineror pendet a timore, in quo adest compressio,&restrictio spirituum artimalium,&vi. talium, ut Patet ex confusione mentis, pulsu
Paris, quae timori sunt semper conjuncta,
69쪽
sunt effectus dictis oppressionu, & probat gaudium maerori contrarium, hoc consistit in expansione dictorum spirituum, ita moeror in oppressione, & restriistione, & hac de causa , qui timent
Dicitur sine timor cum causa non est indispositio morbosa; cum ratione timet, qui timendi causam habet, cum delirio timet, qui timendi causam non habet.
Dicitur'e febre, ad differentiam Phrenitidis, Paraphreniti lis, & Letharghi, in quibus adest delirium cum febre, & melancholui per hoc.
quod sit delirium, convenit cum eisdem morbis. Admissa tali explicatione definitionis melam choliae, assero inter Melancholicos non esse enumerandos eos, qui in suis deliri is assertionibus titia, & jucunditate perfunduntur. Narrat mari. Scrutis. Ingeniorum cap. 7. Famulum
panum se rotius Mundi Monarcham exis,m se, cum magna animi voluptate ; & similem historiam refert Marceli. Donat. in Ustor. Med. mirab. lib. 2. cap. I. de Muliercula, quae se esse Regi desponsatam certo credebat ,, er se sorte in fragmenta vitrea, aut alia lucida corpora incidebat , a Conjuge Rege transmissas dicebat gem. mas haec, tamquam pretiosa ,σpignora amoris Alecti Conjugis in arcam reponebat; ita Tro, laus Pilbogori filius, omnes naves, quae Portum ingredebantur, tamquamsuas excipiebat, tanto gaudio, aes Dominus esset earum mercium, quas transferebant, es cum afratresuo Medicis con- Agnatus convaluerit, a mavit se nunquam jucundius vixisse s ita refert Athenaeus lib. iE., &Horatius ις 2. refert de Argivo quodam, qui sedens in Theatro vacuo tragoedos auditurus ibi
permanebat, ope vero Cognatorumsanatus, qu
sui es extortam Ni voluptatemJucundit am.
ademptumque mentis errorem grati um. Haec deliria, dico, non esse enumeranda sub mela cholia , eo quia non est cum eis conjunctus timor, di moeror, quae sunt essentialiter conjutusta cum
melancholia; sed esse aliud delirii genus 1 Medicis irinominatum, & comprehensum sub una disserentia melancholiae, quam dicunt a sanguine. Cum melancholia sit delirium per laesam operationem ratiocinationis, & haec exerceatur in capite,& in cerebro, non tamquam in organo,
γ uia est potentia inorganica, sed quia principium
pirituum animalium, quae dictae facultati, non pro organo, sed pro requisto inserviunt, sedes istius affectus stabilietida in cerebro; cum cerebro, non potest negari, cor pati smul ob timorem, di moestitiam cum delirio conjunctam; praedictas Passiones ad cor referri, patet manifeste ab alteratione pulsus dictas passiones sequente; est tmisen tale subjectum melancholiae cor, dependem ter a cerebro, & ab operatione rationali Animae. Non esset subjectum melancholiae cor, nisi lacubias rationalis timorem conciperet per eognitionem objecti noxii corruptivi praesentis, vel immunentis, a qua cognitione turbata, di agitata Anima, spiritus animales opprimuntur, restrin. guntur; talis passio spirituum cordi communica. tur, dum motus cordis per nervos efficiendus M.
biliter peragitur, & sanguis inaequaliter, & di. minute fluendo,& inaequaliter,& parum raresactus ob motum diminutum cordis, ad pulsum inaequalem debilem concurrit; ideo passo cordis non potest negari in melancholia, sed non potest admitti tamquam independeris, sed cor debet statui subjectum melancholiae secundarium, &per laesionem facultatis rationalis, a qua laeditur operatio cordis; primarium vero subjectum est cerebrum, in quo facultas ration lis operationes exercet. Bod docuit Hipp. lib. 6. de morbis p pularibus Iect. 8. tex. 68. dicendo: Atrassiarii mitiali morbo corripi plerumque solent, ct invicem comitiales feri solent arrabitarii hoc est Melancholici ; uterque vero morbus magis fit, prout ad alteram partem inclinarit; Auidem enim ad corpus inclinarit, comitialessunt, μι ro ad animum, atrabitarii, Μelancholici dicti: ex qua sententia Hippocratis colligitur primo, subjectum melancholiae esse etiam subjectum morbi comitialis, hujus est cerebrum, consequem ter&illius; secundo Iaedi operationes Animae r tionalis in melancholia, nam per illa verba, Si pervenerit ad animum, intelligendum est, si linserit operationes Animae magis proprias, ut est
Causam Delirii immediatam, patet ex dictis de Intellectu esse compositionem, vel divisionem
phantasmatum, evidentem repugnantiam coni,nentem, non animadversam ab Intellectu, ideoque non correctam, sed formali assensa accepta. tam , & confirmatam. Hic duo consideranda veniunt: primo causi assensus dictae compositioni, & divisoni pham lasmatum, in quibus adeo clara est repugnantia; secundo colitumacia in hoc assensu irrationabili invincibili a quacunque ratione. Quoad primum, nempe quoad causam assem sus praestiti ab Intellectu divisioni, vel commistioni phantasmatis irrationabili, nulla alia est. quam illa generalis movens Intellectum ad assem ttendum alicui propositioni, & est veritas sync ra, Vel apparens cognita in propositione; hae enim imice cogitur Intellectus asiniri propotationi cuilibet ei repraesentatae, qua ratione Intellectus assensum praestans propositioni, in qua
praedicatum in ea contentum repugnat clare , evidenter subjecto, ideo praestat assensum, quia V ritatem in dicta propositione cognoscit, α si non gnosceret veritatem, non praestaret assensum . In delirio ergo propositio continens evidentem repugnantiam terminorum inter se, ideo asseritur, quia in ea cognoscit Intellectus veritatem.& in hac firmiter sistit, non animadvertendo re pugnantiam claram, quam habent termini pro. positionis assertae inter se, qua non animadversa repugnantiam terminorum, non detegit Intellectus, ct apprehenis veritati assentitur.
70쪽
M hae inadvertentia oritur contumacia in assertione propositionis, nam Intellectus cosno. scens in propositione veritatem, nullam discedi
nem repugnantiam terminorum, contumax σω
dit in cognita veritate, sicuti talis est semper, quando veritatem cognoscit, & necesse est, ut talis sit, quia est potentia necessaria. Veritatem, quam videt in propositione, deducit clare, &distinctE a phantasmate, nam compositum est,
V. g. phantasma in cerebro repraesentans terram
vitream, & subtus hanc Serpentes, Intellectus speculiam hoc phantasma, clare,&distineth co.
gnoscit in hoc terram vitream cum Serpentibus; ustens Intellinus in hae repraesentatione pham lasmatis, concludit cum assensu, terram esse vitream, & sub ea esse Serpentes, nec dimoveri potest ab hac conclusione, & assensu, quia claia, ct distinctε videt rem it, se habere in phanta. smate, & plus fidit repraesentationi phantasmatis, quam rationi contra dictam repraesentati nem allatae. & tanto magis credit phantasmati repraesentanti, quanto magis clar8, & distincte in hoc videt,& contemplatur terram vitream, S subtus eam Serpentes; ideo nulla ratione convincitur errasse in praestito assensu, in quo nullam
cognoscit repugnantiam terminorum, quia et
te,&distincte cognoscit in phantasmate terram esse vitream, & cum Serpentilis. Intelliatias ergo, ratione phantasmatis clare, ει distincte repraesentantis terram vitream cum Serpentibus, errat, & delirat, & ratione inas vertentiae, & praetermissionis examinis dictae prin-sitionis continentis terram esse Uitream, cum
subtus Serpentibus; nam si consideraret terram immensa molium pondera sustinentem, una cum se ere hominum, animalium, & vegetabilium, α consideraret vitrum stiabile a minimo pondere
frangi, deduceret, terram non posse esse vitream; α si adverteret terram .di, arari, & germinare, ει facta comparatione cum vitro, quod nec sodi, nec arari potest, nec germinationi servire potest, vel non assentiretur propositioni terrae vitreae, vel datam assertionem retraheret. Quomodo phantasmata componantur ,& de.
Haventur, & claia, & distincte repraesentent rem, cujus sunt imagines, dictum est superius, ubi de Phantasmate, & in dictis inveniemus causiundepravationis, & clarae repraesentationis phamia tis. Solum hoc addo. phantasma fieri ab actione obiecti sensibilis in organum sensus,&in sedem
sensus communis, ut loco cit. dictum est, quo admita, prout admitti debet, sequitur terram, quatenas est corpus visibile, non habere actionem concurrendi ad elaborationem phantasmatis eam vitream cum Serpentibus repretilentatis; quaprinyter incendum est actionem objecti semibilis, posse mutari in medio vel in organo, vel in sede
sensus communis, vel ab aliqua apparentia. ut ab hac elaboretur phantasma repra entativum
ita diversis ab obj agente in organum sensu.
Hujus argumentum habemus in casu illius, quo
asserebatur consanter ranas in ventre habere.
eism a fatibus per intestina discurrentibus, pericipiebat aure sonitum aemulantem sonitum rari
An Causa remota, & immediata depravationis phantasmatis si intemneries cerebri, vel humo. rum depravata crasis, di spirituum animalium vitium, concludendum inirmative ex Hipp. Humorum vitio, & sanguinis melancholicum delirium fieri, videtur ab Hipp. demonstratum
quibus locis melancholiam sanari per fluxum mensium, haemorrhoidum, & ad varices, cum magna istarum intumescentia, sancivit. Si iam guinis fluxu curatur melancholia, ergo Isangulis ne depravato melancholia; & in lib. defat. n. m. docuit, sanguine in constanti habitu persistente
prudentiam consistere, sanguine permutato comcidere simul prudentiam, re consequenter delis rium emergit; & in eodem loco ait, a refrigerato sanguine somnum procedere, er insomnia, quae sunt somniantium deliria, & prudentiam concidere; concidit prudentia in delirio, constaquenter a frigiditate sanguinis potest fieri detrurium, sicut ab eadem fiunt insomnia,&opinio. nes peregrinae surgunt, quae sunt somniantium delirium; & a frigiditate delirium confirmavit Hisp. lib. I. de Diaeta n. Is . his verbis: Si veris
a Buc amplius superetur ignis a praesenti aqua quae est frigida ) bos jam alii decipientes idest
delirantes alii attonitos, si sui os appellant. Α'quantitate sanguinis delirham proficisci, probat eodem loco exemplo ebrii, dum ait: Hiser in temulentis auecto de repente per ebrietatem
sanguine percellitur animus legit Foesus , comcidit animus9 ct in animo prudentia, o fiunt
praesentium malorum obliviose, ac futurorum bonorumfoecundiaspe beantur , quae sunt signa pedimutatae prudentiae,& delirii. Ab omnibus primis qualitatibus deliria proflui, determinavit lib. is morb.sac. n. I6. ubi habet: Eodem hoe est cerebro insanimus, ct deliramus, ct terrores, of timores nobis accedunt parim noctu, partὸm nterdiu, ct insomnia, o errores intempestui .es curae inanes, er ut non noscamus adflantes,
o des retudo, or inexperientia, atque haec omnia perpetimur a cerebro, eum sanum non fueris,sta aut calidius , quam ex natura fiat, aut frigidius , arui humitus, aut serius, aut quid aliud
perpetratur praeternaturam, es consuetudinem. K spiritu animali depravato causam delirii deis duxit PQR. cit. lib. de morb.sac. n. II. cum statuerit in spiritu animali sapiemiam, Prudentiam.& intelligentiam pendere, ait enim: Ad intes. ligentiam verὸ intereuntius es cerebrum, Διmenis homo spiritum in seipsum attraxerit ,'Lmum quidem ad cerebrum pervenit c& videtur
sustinere sententiam ad generationem spiritus an, malis aerem, seu aether concurrero; er' ad rei,
quum crepus aer idest spiritus animia elaboratus G i muctione