장음표시 사용
101쪽
tem mediamve, & crudam senectam. Quod iterum lis quido Phavorinus demonstrat ita scribens , νεσα -ολιοι
M-ωμογέροντοι, Kμὶ μίσοs vriri θων πω, meλάν. Quibus ita- que verbis rursus inter vigentem & senectutem duas ze- tates interponi υπιροκμαν, id est,subsistentem S vi et rem excedentem, atque ιοῦμογεροντα, id est, primam senectutis partem. V t Vegae argumenta nullius esse momenti hinc intelligant omnes. Secundam disserentiam se- Utera. num facit eorum,qui ciuilia munia,propter virium imbecillitatem , obire non ualent: & quibus hoc nomine iam debetur quies, ac delicatior uita,iuxta Liartem Horiericum,ad quem ita filius ait:
. Isq: videris, qui lotus, dapibusq; resectus , Molle cubile premas: uanque haec est vita senilis. Eius initium est anno sexagesimo,& protenditur usque in septuagesimum.Tertiam statuit eorum qui appellan- Τert a
quorum iam quasi pompa funeris ducenda sit ad insernum orcumve, vel qui ad manes iam mittendi sint, Sili- cernia Latinis dicuntur .Haec est omnium postrema, vi tamque claudens aetas , quae decrepita nuncupatur. OP ditur anno septuagesimo, & durat ad vitae usque finem, qui magna ex parte anno,ut sacrae testatur literae, diu gesimo instat. Est autem senectus in uniuersum frigida sicca. Siquidem solidae senum partes, nempe Ossa, Psal. O. membranae,ligamenta,arteri , venae, nerui,tunicae, car- Sene nesque omnes siccet sunt: ut merito Aristoteles senium si a civi arcescenti stirpi assimilauerit. Vt enim stirpes dum suo . novelle sunt, molles, humidaeque cernuntur, senescentes autem assidue magis siccescunt, postremum aridae prorsus redduntur, idque ipsis mors est: ita quoque animal, quanquam vitae ingressu, ut ostensiim est, hurini dissimum existit, tamen in dies longius procedens, magis, inagisque sccatur & arescit, ut quum iam senectutem , extremam maxime, attigerit, non modo ossa arida sint, M. humoris expertia, verum etiam caro. Eius rei vero causam
102쪽
causam Galenus luculenter in primo de tuenda sanitate xponit. Hinc veteribus usitatum fuit , ut senes bis temue quotidie, temperamenti corrigendi gratia, lauaren obiectio tu G Caeterum non est quod quis, propterea quod su-ἀlvitur. peruacuis excrementis onerantur senes, hos humido temperamento esse praeditos arbitretur. Non enim ipset enum particulae humidiore sunt temperamento, sed potius capacitates, quae inter corpora patent, superua
cua humiditate implentur. Quippe serosis& pituitosis
excrementis,ob virium infirmitatem, senes pleni sunt, insolidis autem partibus plane sicci, ut lib. ij. de temp. cap.ij.& lib. v.de tuen.san .cap.vi.& lib. vi. eiusdem operis,cap. iii. & in Commentariis super Hippocratis libellum de victu priuatorum Galenus fusius monstrat. Portis ro quod hactenus a nobis de aetatibus dictum est, se accipiendum erit, ut id quod magna ex parte ita accidit.
Neq; enim aetates certo&exquisito annorum numero
circunseribere licet, nisi forte in latitudine quada: quis drion sit unus omnium certissimus pubertatis terminus, propter temperaturae diuersitatem . Siquidem calidi citius, frigidi vero tardius pubescunt. Pubescere nanque aliqui incipiunt, ubi quartu indecimum annum expleuerunt,quidam uno post anno,aut etiam amplius. Initium Praeterea remissionis habent nonnulli post quintum Setrigesimum,ut lib. vi.de tuen. sani. cap. ii.& sedi. A pho. iii. Comiare n. xxvii. Galenus copiosus docet. Denique hς aetatum ratio de praescripto medicorum, Hippocrati v
Aliorum maxime & Galeni, ut diximus,excogitata est. Alij, qui qui medi ex prosello medici non fuerunt, aliter aetates digesserui,
es nonse & constantem omnes fere praeterierunt. Hinc est,quod runt, de Censbrius ex Varrone ita diuiseritetates: Pueros usque aetatijus ad xv.quod sint puri & impuberes. Adolescentes ad an-vιmo. num xxx .ab adolescendo, id est, crescendo.Iuuenes ad annum. x L v. quod Rempub. in re militari iuuare possint . Seniores ad L X. quod tum primum senescere corpus incipiat.Senes autem in quinto gradu aetatis, usque ad finem vitae. Verum quod haec aetatum ratio a veritate abhorreat, abunde patet. Omnibus enim perspicuum. est corpus ante L T. annum lene icere.
103쪽
Hominis ta tumsolum, esse iudicem eonum, prae actu calidasint. C A P. V I. E QN I S, exemplo quorundam cum, philosophorum,tum medicorum, sensibin lium rerum cognitionem, laborioso consequi ratiocinio moliatur, animaduerten'
dum erit id, quod ciuσμα,id est, re ipsa,aut quod dicere solent actu, calidum, frigidum, humidum ,
siccumve est,tactu diiudicandum esse, non quidem leonis, aut equi, aut asini, aut alterius animantis,sed totius hominis. Quiemm equo aut asino potius quam homi- Homisisni,animantium prudentissimo ac sapientissimo, horum tarim iu discernendi scientiam defert, praeterquam quod ridicu- dex est ielus habetur, rerum cogni tionem homini adimit, asinis perameravero largitur, a quibus nemo potest erudiri. Hominis torum. igitur potius prudentiae, praestantique naturae, tactus id concedamus, ut reliquorum omnium sit veluti lex & rei gula. Nec tamen cuiusuis, sed eius potissimum homi nis,qui optimi sit habitus,quique omnium iudicio temperatus, si non omnino, & quod dicitur ad pondus, saltem ad iustitiam censeatur.Is itaque ignem omnium quet sub sensium veniunt, calidissimum, nivem aut glaciem frigidissimam : quod vero paribus illorum portionibus confusum est, id ut in medio extremorum est situm, ita in calore & frigore temperatum esse pronuntiabit. Pari ratione aquam humidissimam, terram:siccissimam : siquid vero pari horum portione componetur, id in hu-
nuditate ac siccitate medium ac temperatum esse statuet. Porro non quaevis temperatissimi hominis particula ta Cusis νο-ctus instru mentum est, sed cutis,ac praecipue, quae est in lae manus manu. Nam etsi tactus per totam cutem aequabiliter su- tactus msus est, tamen quu m ea,quae in manu est,ab Omnibus ex strum e tremis calido,inquam,frigido,humido,& sicco,pari ab- tum. sit interuallo,adeoque omnis excessus expers, ac media
sit, huic recte internoscendorum temperamentorum ae
qua aestimatio regulave cognitionis & iudicij desertur,s modo ab iis, quae extrinsecus occurrunt, verbi gratia a calore, a frigore nihilo sit immutata, neq; uti in te migibus & sosioribus callo obducta. Ergo calidi frigidique Tactus corpo iis solus tactus est iudex hu nudi aute & sicci, v na quoru
104쪽
Lu ladex cu tactu ipsa rat o. Si quide quod siccu est,durum prorsus D. est, non tamen si quid durum est, idem statim S siccum erit,nisi mediocriter existat calidum. Nam & quod afrigore concretum est,durum cernitur,sicuti glacies. Quo
utique minus sicci humidique adeunda statim distretio est,ante scilicet quam aestimat uni sit quemadmodum se in calore habeant & frigore. Neque enim si quid cum vehementi calore sit molle,idem statim est humidum: vexum quum mediocriter calidum est, tum aestimare du-Tum ne an molle sit, portet.Si enim molle sit,humidum P est: sin durum,siccum. QuaequHem si sic se habent,par- tium,quae in humano corpore durae in nulla est humi da. Sed de partium corporis humani temperamentis sequenti capite agemus. Non est itaque adhibitis iam dictis distinctionibus de primis qualitatibus, quae sub tactum recidunt, fides tactui abroganda. Quod si vero spretis sensibus,omnium, quae sensibus obiiciuntur demonstrationes quispiam requirit, quibus olorem album,coruum nigrum, ignem calidum, glaciem frigidam sibi per
suadeat is prosecto desiperata cognitione cerri,omnia ita suspicionem,Pyrrhonisque liaectationem trahet, visu sus libro a. de tempe. Galenus docet. Desingularum partium corporis humauι temperamentis.
BDIN Is ratio ut nunc de partiti corporis humani temperamentis breuiter disse o ramus postulare videtur. Ut autem tactus aestimatione, sic demum essentia& com- positione , partium corporis humani tem- In exces peramenta discernuntur. Quum vero in excessibusfbiu iussi iudicandis opus sit, ut mediocre aliquod habeamuS,. -ώ o- in quod tanquam scoptini aliquem, intenti simus, & ad pus ali- quod omnia mediocria comparemus: cutis vero ipsa,''o me - ut ostesum est,media plane sit,& omnis excessus expers,
diocri. ut hanc omnium animalium partium, tanquam norma, ad quam reserantur,ac iudiccm, proponamus. Vt enim
sensus iudicio, sic Sestentia compactione ve cutis me-Pψrtium dia temperie est piaedita. Reliquarum itaque partiu cor' residario poris temperamenta illius comparatione,in hunc qui domo dum sunt aestimanda .Spiritus omniuin, quae in cor PQ re
105쪽
pore sunt, ii dissimus,hoc ipsis cor minus calidum,deinde sanguis,post hunc caro simplex. Hanc sequitur iecur hoc lien, lienem renes, iis succedit cutis temperata. Ab hac in frigidum propesius est adeps & pinguedo.
tibus ac re in odati,ab ijs est vena, deinceps arteria post hanc mim rana, ijs OmnibuΠri Nioriando Toc rumsus frigi uius 41Pamentum, proximum cartilani neu ligamentu, quod surrino, δγοσύνδωγοι dicitur,subsequitur
co omnium quae in corpor sint frieti dissima. I ituri innium est siccissimus,quem sito quaeq; Ordine deinceps consequuntur os, cartilago, chondrolyndet mos, ligamentum, tendo, mebrana, iateria,Vena, nerui duri: molles quippe in humiditate & siccitate, media naturam,ut cutis,obtinent. Proxima itaq; cuti est mollium neruorum natura. Hinc in humidum iam abit cor Humi lium. Hoc humidiores sunt renes, iecur, lien, caro rum i liinplex.His succedit pulmo,post hunc est spinae medulla,dem cerebrum,mox ossium medulla proxime illi est adeps, subIequitur sanguis, postremo pituita, omnium quae in nobis sunt vis igidissima , ita humidissima est . . aritq; haec partium temperamentoru series, tactus iussi cio confirmatur. Cum enim in nobis quoad vivimus
IVQitastidias nequeat, ut per ea aliquid in duritie 'm quicquid tactu molle deprehenditur, id Quo 'de m du x numdniti qdletrvis r Imro id statim
frigidum S siccum videbitur. Cui&essentiae compositio consentit.Ossium enim essentia,frigidum & siccum I p Orum esse, ut diximus, temperamentu declarat.Idem tacti pilorum,cartilaginum,tendonum, neruorum, linamentorum, uenarum, arteriarum, membranarumcnes lentia, Vtpote quae a calore cocta, ct a frigore concreta in tamen,ut comprehensum est, magis quam in altero Nigidum S siccum praepollent, ut fusius lib.i. de temperamentis cap. vltimo,& lib. ii .eiusdem operis, p te ivh Galenus prosequitur. Caeterum indicia,qui --τtmius corporis eiusque partium temperamenta cognoscuntur, i medici eae si utrassit idem Gale
106쪽
nus. Ea etiam, quae ex pilorum ratione sumuntur,libro secundo de tempera. cap. vj. Alias vero multas, quibus cum partium,tum totius corporis deprehendi possint,nm sapitibus vij. viii.& ix. usque ad finem secundi libri lam citatuitas s sane omnes medicus in recte temperamenta dijudicare queat, ad unguemtasot, u
De qualitatibus secundis. C Ud ex secundis vocatis qualuatit
peramenta quoq; cognosci π pame te possint, operae pretium faciemus, si de iis quoque breuiter disseremus . Secundae autem qualitates sunt,quae prima nempe ealiditatem, frigiditatem, humiditatem,& siccitatem , sequuntur: ve ut planius dicam, quae ex commi stione, temperaturave primarum qualitatum procreantur. Sunt autem harum quatuor ditarentiae, nempe uisites, vi colores: olfactiles, ut odores: gustatiles,ut sapores: tactiles, ut mollities, durities, grauitas, leuitas, densitas, raritas, crassitudo, tenuitas, asiperitas, laeuitas, Mid genus aliae. Colores quidem,cutis praesertim & pilorum, non parum ad temperamenti corporis cognitionem coducunt,quemadmodu lib. ii. de temperamentis,&in arte medica Galenus docet. De in dicamentoriam vero temnera tanti se
s ex colore certi nihil coui illi III, Irioipa nimia clareti sicca inueniuntur. No est igitur necessiartu, ut quicquid agu
rubru existit. idem quoq; calidum sit: hae enim lege Rons calidas este consequeretur,quod tame a vero abhorrere in consesso est. Neq; contra,quicquid album est,sri idum existat necesse est. Alias enim omnes flores cari- idos,frigidos esse sateri cogeremur,quod qua sit absurdu, omnes intelligunt: na sunt quam plurimi eius coloris flores temperamento calidi. Quod cum omnibus, praesertim ijs quibus stirpium est aliqua cognitio,sit rio odoret. tissim si, nulla eget longiore demonstratione. Ex odore itidem ise medicamentoru temperametis cothoere ninn- licet,quod Is. a.de umpti. mesc. iacul. cap.Dι. li Umj. eiusdem
107쪽
eiusdem operis capite ultimo Galenus mostrauit. Nottam e capita eius rei hic breuiter attingemus .Quae odore carent,haec crassam quidem essentiam obtinent: t rum, quae sit eorum in calore & frigore natura, non ita constat At Quae odorata sunt,tenuia quodam modo existunt,& calida,verum eius tenuitatis caliditatisque qualitas haud indicatur. Causa vero praecipua, maximaq; deiequamobrem ex odore nihil certi de temperamentis iu- peramendicari queat, inaequalitas est essentiae. Neque enim o- is exodamnes eius partes aeque evaporant,nec perinde ut in gu- re non sestu sensum mouent. Quippe omnes similiter pronun-umnque 2fferunturileri tiandum. Sapores.
cis paulo ante indicatis.Gaienus docet. Iinorro genera
differentiaeve saporu numero sunt Octo nem De adtan- Pens,austerus,acerbus, acidusiduzs, amarus, salis Mac's: quoru quatuor priores ob frigoris excessum euentant: tres posteriores propter caloris redundantiam. Ned his inter hos omnes, ob temperatum, quem obtinet,calorem,est dulci . Adstringens sapor,qui Galeno AGH -
τυφων dicitur,contrahit, obturat, densat,repellit,incras sit,& exiccat,genusque est acerbi,& austeri, quod uterove adstringat, nec nisi in maioris minorisque ratione digerant. Caeteriam ubi in subiecto corpore frigiditate superante siccum terreum dominatur, adeoque actici caliditatis siccum conficere atque extenuare haud p terit,& probe cum humido commiscere, tanquam a frigoris excessu impedita,tunc,ut par est,sia eo misto vires terrae exuperant. Quapropter ubi eiusmodi essentia ter Tea,paru a calore deuitia,accesserit, sapor in misto cre bitur adstringens, nstipans,desiccans,&in multa profunditatem usque exasperans, qui Graecis Tm O, Latinis acerbus , Germanis herb dicitur, qualem pura syl- uel tria immatura in se habent. Quod si vero frigiditas haud summe excesserit,sed aliqua etiam facultas caloris, quanquam obscura in misto apparuerit, quae secum parum aliquid humoris attraxerit,& cum sicco terreo
quodammodo attenuato permiscuerit, non tanta vis
adstrictionis & constipationis gustanti apparebit, sed tanto rearissio siquanto & plus caloris ot humoris co e a cocti Auserata
108쪽
cocti inuenietur in misto.Sapor is,qui tum procreatura Graecis αἶς oti , Latinis austerus, germanis raud,appe latur. Hic etiam in profundum subit, & asperum quendam inaequalemque mouet senium, tanquam resiccans Echumorem omnem corporum sensitivoru depascens. Si autem subiecta materia plus habuerit humoris, quam terre, essentiae,calorque incoeperit in humore cococtionem, quae ad persectam mistionem tendebat, sed Ionge antea Gefeceriti, & exhalarit, quam sinem assequita erit, eoque exhalato frigiditas tanquam victrix inois permanssuasnc gignetur sapor , qui Graecis
vero ea enntia rima Lupor cons ait 'Eundantiam, tenuis sit, ad profundum penetrat, nec in peri te haeret exi ins,& e kasperatis. Quia vero caior qui nota xl, intan humo ita et isque loris in eo reliquit vestigia , subtiliorumq; partium aviustionem,ideo quae acida sunt, non istum in profundum subeunt, sed etiam incidunt,diuidunt,e, tenuant, obstructiones auferunt. & expurgant, absiarguntve. Vt hinc
omnibus palam fiat,exqui te adstringentia, acerba, austera,& acida omnia frigida esse. Sic autem vocamus , quae pri ter adstrictionem, acerbam,austeram,& acidam qualitatem , nulla alia sensu notabili qualitate praedita sunt. Atque ij sunt tres sapores, quia medio temperamento. ad frigidum declinan liquorum duo adst ringentes, nempe acerbus & austerus, in terrea crassaque subAnantia consistunt . Tertius vero acidus in humida, quae . a calore, qui postea exhalavit, mediocriter attenuata suit. Porro dulcis sapor fit, ubi temperatus calor opti die commiscet humidum cum sicco . Proinde dulcia omnia mediocri tet sunt calida laxant,concoquunt,emolliunt,& rarefaciunt. Quod si calor hos fines excellerit,& subiecta materia sicca fuerit,quam caloris redundantia aduss erit attenuaverit l ite,necessario sit substatia te ream eo misto sicet cir & tenuior, magisque in prosundum penetrans. Quo circa primum hinc sapor nascitur salsus. Siquidem salsedo aliquod adhuc humiditatis velligium retinet, quae coniuncta est, & humanae temperatara familiari unde & salsedo in omnibus sero animantibus
109쪽
tibus gustum acuit,& delectat. Salsa itaque calida & so.
, non tamen vehementer,existunt, & quum linguam contingunt, eam neque contrahunt, neque constipant, imo contra plane agunt, nempe detergent, & abluunt, adeoque gustum , ut comprehensum est, acuunt. At ubi tota pene humiditas nimia vi caloris exhausta su rit, tunc ingratissimus sapor generatu qui amarus no-m natur. Hinc amara,quatenus amarδ sunt, nullum nutriunt animal. Nulla enim in iis superest humiditas, unde alimentum elici possit. Sunt itaque amara omni admodum sicca, omniumque hoc nomine minus putrescunt. Meatus quoque corporis expurgant, abstergunt, extenuant& humores crassos incidunt, Caeterum si subiectum in quo validus & igneus calor ad mi sionem agit, humore satis copiosum habuerit cum sieco terreo commistum, attenueturque vi caloris, & esse ruescat tam humida pars, quam sicca, tunc ex huius modi commistione& temperatura pritur sapor, quem Graeci δ μυ , Latini acrem,Germani vesi & scharpTα- cunt. Huius saporis substantia usque ad profundum linguae, eo quod tenuis sit, deinde suo seruore, dilatat, exiccat, mordicat, & erodit. Atq; haec de saporibus in praesentia dixisse satis sit. Quod si vero de illis quispiam plura cognoscere velit, is caput xxxvij. libri primi de simplicium medicamentors facultatibus,& caput sextulibri quarti cum sequentibus omnibus, usq; ad finem libri, &xxvj. libri quinti Galeni perlegat. Quod adtactiles qualitates attinet, hoc initio monendum erit,id quod siccum est, quod supra quoq; diximus,duru prorsus esse. Non tamen si quid durum est, idem statim &siccum erit. Etenim inseparabile a sicco corpore durities est, non tamen eius unius propria .. Nam oc quod a frigore concretum est, durum cernitur, siem glacies, siccum tamen non est. Unde non statim sicci humidiq; adeunda, in rebus maxime externis, discretio est, amet scilicet, quam aestimatum sit , quemadmodum in calore & frigore se habeant. Neque enim si quid cum summo frigore repraesentatur duriim, id etiam siccum in Nec ii quid cum vehementi calore est molle, idem sta, tim est humidum , Cera enim vehementer calefact .
110쪽
mollis, ac liquida est,non tamen humida. Verum quum mediocriter est calidum, tum aestimare durum ne an molle si oportet. Si enim molle sit, humidum est: sn durum , siccum. Quid autem asperitas, laeuitas, tenuitas . crassities, densitas, & raritas ad temperame torum , ac medicamentorum facultatum dignotionem conducant, libro secundo de temperamentis, & in libris de simplicium medicament. facultatibus abunde Galenus docuit. Quare hos libros, unde harum rerum. Omnium cognitio petenda uenit, studiosi adeant. Neque enim instituti nostri ratio seri, ut singula hete' uberius attingamus. Vnice autem ad temperamentorum totius corporis ,& principum eiusdem par- tium conserunt,