장음표시 사용
291쪽
Quid somnus, ex quae ei causa. CAP. I. O M N Vis, ut libro primo de 'm
ptomatu causis,testis est Galenus, nihil aliud est,quam animalium L 2 μ culiatum quies. Nec tremi' re di e mimal tu quippe facultates na- turales ac vitales in se inno haud quiescunt. Hinc cococtiones in B P imno magis perficiuntur, cordis mmotus validior est. Aristoteles in libro de somno, impotentiam sensium somnum esse definit, quod in idem recidit. Nec aliter Paulus Aegineta libro primo capite xcvij. somnum describit, quum illum facultatu anima- m esse quietem scribit, ab utili humore cerebrum ma
defaciente prouenietem.Causam tamen una somni explicat, nempe cerebrum . Ouando enim utiles vapores ex alimento in somno sursum seruntur, atqetae in cere brum exhalant, tum a cerebri frigiditate in humores coacti,& liquescentes,suaviterque defluentes, meatus sensuum & neruorum obstruunt, mnumque a comunt. - In somno autem necessarri animalis facultas
a suis muniis quiescit. Quippe per somnum,animalium spirituum ab instrumentis sensus & motus ad suum principi iam fit regrestis, ideoque ut in eo restressu facultas animalis quiescat est necesse. Vnde liquido constat, Eerebru esse somni causam quod eo per vaporum delationem O lapato, facultas sensifica membris tum mitti desinar, re dormire statim animal cogatur. Hinc est, quod spii it Mosi omnia, sequat vaporem ex se multum P η' su et Q Doniant, ut vinum,lac,& quicunq; humectini '' aut insigia iter refrigerat, mr ucsicilient. Huie rei fidg V 'quoq; facit, quod fere nuquam magis nos qui in statima Ia mpto cibo, quum plurimi vapores ad cerebrum seiaruntur , Loe nn m Us infestet. A tque haec quidem de somni ratione, M eitas caii se, medicorum ell conflans senten- Cui qtaidem Aristoteles quoque subscribit,ubi caput
292쪽
put impletum somnum asserre tradit. Nam capite temtio libri de sem no&vigilia, diserte scribit mnumaxime post cibum fieri, quod tum copiosus humor &corpulentus sursum commeet. Qui quum eqnsistit, caput aggravat,& dormiscere facit. Atque hactenus Ari Aristote- stoteles cum medicis sentit. Disi 'tem ab usdem,les non re ubi definitionem somni enarrans,Cor primum este semcte, cor sorium statuit, atque idem somni est. capsam asermat. somni Quam falsa vero haec sit sententia , dc qugna a veritate causam ablior reai,hinc abunde liquet. Neque enim .mnu fit
esse iti- impedito aut cestante corae, cum omnibus constet intini. somno,ut pote natiuo calore tum ηd impriora reupc eo, morum eordis esse validiorem, tantum abest, ut tum
quiescere illud dicamus. Proinde qus cor in somnia nosit impeditum,nec in eo cesset ipsius actio,feri non po-3est,ut cum A ristotele somnii esse cordis quod ipse πρ ἐικον, id est, primu sensori u ppellauit, quietem Cstr nora dicamus. Non parum vero errat Aristoteles etiam inest prim- eo,quod cor esse primum sensorium amrmat. Siquidςs seriμ. sectio ipsa,& ocularis inspectio abunde docent, rerbi uixi, non cos, esse primum sensorium. ippe nerui, sensius,& motus instrumenta, a cerebro, non a corde, oriuntur. Vt mirari subeat hodie etiam reperiri ,
. qua friuolii nullius ti momenti rationibxis, S argutiis , falsum hoc Aristotelis dogma tueri studeant. . fed praeteritis, Rc contemptis, verum &ratioetu consen- neum potius dogma tectemus.
V ra Aristotelis etiam testimonio avi νοστον hoc est , ut semper agamus feri non possit, liquet somnum aniana rartihu ingentium utilitaturn causa additum esse. Isinc tot eius apud poctas extantencomta,e quibus hoc est Virgilij:-Fsgos sopor irrigat artus. Et illud Ovidii, , .l CSomne quies rerum, placiduimesomne deorum . Pax animi,quem cura suti, tu pectora duri Fersa mmister mulces repara j la ra.
293쪽
i sed ex medicorum placitis, quae somni sint commoda audire praestat. Confert autem initio, qui mediocris estri uxta id Hippocratis : Labor,cibus,potio, mnus, Somnsu
Venus,omnia mediocria. Is enim, ut ii .i. de sy mpto. cau mediocrissis,cap.ix. attestatur Galenus,cibum optime concoquit, quid cooquod toto hoc tepore,quo quis dormit, animalis facul serat. tas,ut dictum est, quiescit, naturalis uero ualidius agit. Quocirca tum ciborum cococtio fit optima. Cocoquipautem non solum cibos, sed & humores,animi aegritudines obliuione delet, mentis insaniam corrigit. C terum per somnum cibos optime consci non solum in ven Iris Ilio,verum etiam in totius corporis habitu,Hippocrates in Epidem.breuissima,pro antiquo more,ien Epida. tenta a indicauit,inquiens: Labor articulis & carnibus, sar. 3.cibus vero & somnus visceribus . Praeterea optimam Aph.Io. cibi cococtionem per somnum fieri, hinc certissime colligitur,quod uirium robur a somno mirifice auctum in uniuersum sere omnes sentixit. Quippeashmno ex per recti robustiores,& ad quiduis agedu aptiores nos esse . sanimadvertimus, similiari utiq; ali muto nobis apposi to. Vt hinc etia palam fiat, somnuese cunctis animalibus necestari u illum m ad incolumitate,salute, S quiete datu,ut pote sine quo uires corporis durare,& sufficere corpori non possunt. Porro ut somnus mediocris sua , quae Ia retulimus, comoda habet: ita immodicus praeter Soni -- alta I nco n oda,hac poti sis imum noxa assert, quod ne ex modici incrempta opportune expellantur,adeoq; iusto logius in comoda. corpore detineatur es sciat .Proinde ij, qui in magnam parte diei stertunt,& sere dormiendo cu gliribus certat raro ad iustam senectutem perueniunt, quod hac ratio'
ne magnam excrementoru no solum in cerebro,uertim
etiam aliis corporis partibus coaceruet. Qualisper ve 'Quanti m sit dormiendum, ex alimento tu persecta cococtione sper dom stimatur. E)aute rurius ex ventris contractione,& uri milamn, na deprehenditur. Quae enim aquq speciem pr seri, crudum adhuc in venis succum esse indicat eum , quia uentre submittitur. Quae rufa S biliosa,iam dudum concocium esse huiusmodi succum portendit. Quae modicupallet,peractet modo secundae concoctionis est signum.
Imperfectae vero concoctionis,ut sect.vj. Aphoris. Co
294쪽
men.i. Galenus attestatu acidus ructus certum iuὸHu . est. Ut hinc perspicuum euadat, a somno desistendue se, ubi mediocriter rufa, aut mediocriter pallida urina est. Nec potest etiam omnium una& eadem elle somni , quanti tas,quod ii citius, illi tardiuς concoctionem per
., nciant. Magna tamen ex parte septem,octo,vel ad sum niti,Galeno lib. 6.de tueri.vale.cap. F. teste, nouem horarum spatio finitur ac circunscribitur somni duratio.
lii EMPUs somni conuenientissimum est
.i i nocturnu , una aut duabus a coena horis .
Nemr- ῆ t Quippe nox propter suam humiditatem .nm som- ac tranquillitatem ad somnum est aptissi-n- L- ma. Praeterea satis temporis quoad absociatur. Iuta sat ciborum concoctio habet, ira ut sis innum in-eterrumpere negotiorum gratia noctu non sit necesse diurnM :Diurnus contra nocentissimus primum quod cerebrunoxiin. nimia humiditate oppleat, qua potius vigiliis exiccantibus absumere ac dissipare oportet. Dem,quia tempus quo quis interdiu dormit, ad persectam concoctionem non issiciat. Hinc est, quod churnovientes somno meridie excitati a somno, ob interruptam ante horam sua escoctionem,subinde acidos edant ructus,crebro quo ι. ibi que flatibus impleantur Accedi quod somnus diurnus , a nimia humiditate cerebrum implens, capitis grauedigres, aliosque frigidos procreet morbos. Implet autem ideo humiditate caput quod ut dictum est,nox cerebruabunde satis humectarit, ut non necesse sit illud perso-lmnu interditi denuo humectare,imo pervi ilias potius deliccandu erit. Atque hinc est,quod non temere in prael cx fastis ita scriptum reliquerit Hippocrates: Interdiu Ui-- praef.II gi Iare,no situ uero dormire oportet. Ut autem si, innuma prandio arceamus, Retrus lib. .ca. deambulationibus indulgendum esse,& animi laxamenta adhibenda suadet, nec ulla ratione diurnos mnos admittendos centet nisi lassitudinis sensus adsit, aut praecedente Docte quis nihil, aut parum admodum dormierit. His igihetur de causis nocturnuui tomnum nos aniare, diuro in
295쪽
contra fugere decet. Sed ut nocturni somni commodis Vesseri uti liceat, necesse est, ne vesperi immodico ingesto cibo non risu ventriculum grauemus. Qui enim vesperi multum ci- tum evihAsti Z μ' , ' Π ivmm huius copia onerant, ij in ter uia θ nec probe dormire,nec recte cocoquere possit nixdum taliquod nimia copia facultas aggravetur, nimioq, podere assumptoru ciborsi pressa,inquietudine pari somnum-
est dicere, valentius Doesse exhibendu alimentu,&alilid,plurimum cibum esse offerendum. Na immodicus & plus iusto copiosior cibus qui angeritur,sive validus, siue imbecillus fuerit per 'petuo natura: Inimicus est. morbumaue facit, iuxta id m*pO. Omne nimium, naturo nimicum. Et iterum: a. a It
facit. Quocirca immodici cibi siumptio nec in pradio . . nec in coena laudem ullam meretur, sed perpetuo, tanquam noXia,damnatur. Mediocris ver5 contra, utpote
te cibos, & multu alimenti corpori praebentes Gale-
inistratione no solum somnusti quies , sed S locius onec allus Ingeratur cibus,tepus excipiat. Sed S : ta- .en ea ingerendi sunt copia,quq facultate haud grauet.
296쪽
ralius coenare, sed cibum ac potum affatim,& supra mo. dum ingerere. Vt igitur in elargienda pecunia prodigalitas damnatur, contra laudatur liberalitas: ita quoque liberalitas insumendo cibo, haud immoderatio nunc inobis probatur. Sed ea de re satis . o Quaest conueniens insomno forma decutitus. C Λ P. I I I a ' . Legitima forma de
N so MN o capessendo legitima decu i bitus serma obseruandae iit. Ea vero est,sii primum in dextrum latus fiat: ita enirn cibus promptius per stomachum gulamve in ventriculum descendit. Nam etsi gula
exacte supra mediam ceruicis vertebrarum, S quatuor primarum thoracis sedem,in neutram partem inclinat, ad principium tamen quintae thoracis vertebrae, utam pliori magnae arteriae trunco secundum dorsi vertebras inseriora corpora petenti cedat, nonnihil in dextrum latus a media vertebrarum regione abscedit. Vbi autem,robe iam descendisse cibum coniecerimus n sinistrumatus decumbendum erit: ita nanque a iecore Ventricuo magis incumbente,ventriculi calor augebitur,eiusq; concoctio adiuvabitur. Est etiam grata ilia laterum vicissitudo,quisd unum latus no sufficiat tanto totius corporis oneri diu sustinendo. Fatigationem itaq; non parum leuat ab uno in alterum latus per vices decubitus. Supinus autem decubitus in uniuersum damnatur ab O-imnibus,quod grauissimorum morborum, incubi, apOplexie,stuporis, resolutionis neruoru,& id genus aliorum occasio sit. Nam quu in eo defluxus a I posteriora corporis,adeoque neruoru exortum fiat, facile illic obstructionem nasci posse omnibus perspicuum euadit. Accedit, quod in eo decubitu non queat iusta per oculos, nares, & palatum excrementoru cerebri seri expulso. Pronus de cubitus in iis maxime damnandus venit, qui oculorum defluxione laborant. Siquidem in eo superuacua capitis promptissime ad oculos decumbunt. Atq; haec,quae hactenus de somno diximus,in sanis maxime obser uanda, & conlidcranda veniunt..i Somni
297쪽
a 3 Somni ratis in aegris que. c A P. V. N AEGRO π ANTxnus, ouod ad shmni rationem attinet, initio diligentes Somnusi a medico expendendu erit, num illi a im iuuet, anno melius, aut peius se habeanx. Cuius rei iadat a rationem Hippocrates in Aphori simis ita gras conscribens reddit: In quo enim morbo somnus laborem Iideran- affert, letale est. Si vero iuuat, letale non est. Laborem dum. autem hoc loco significare noxam , notius sere est, a .apbo. 1
quam ut pluribus inci debeat. Si itaque imnus laedit,
indicio est, calorem nanuum esse imbecillum, nec causas morbum efficientes posse stiperare. Contra ubi iuuat,noxios humores probe cocoqui per somniim siqni Somnus stat. Vtcunq; autem somnus a grotantes iuvet, tamen non sem- non est omnibus ex aequo,nec quouis tempore illis co per concecedendus. Si enim viscerum aliquod phlegmone labo- dendus
rare coeperit binno nihil aegri, magis noxium esse po- aegrotan test. Nam quum per somnum, ut Hippocratis testim tilus. nio confirmatur,sanguis interiora petat,cauendum uni Sonus ince erit, ne inter initia phlegmones,sanguine ad laboran principiorem locum adhuc confluente, mirum aegris permitta- phlegmo-mus,modo ne increscat phlegmone prohibere, quo ni-' nu obsit .hil cretegrotantis magis esse potest, velimus. Arcendi 6. ide. itaq; quoad fieri pote it in principio phlegmones visce- sect. F.m quum adhuc sanguis superuacuus ad laborrente locu via. asco fluit, a Qmno aegri sunt,& ad vigilias potius trans serendi, ut scilicet sanguinis ad interiora ccifluxus,adeo 'phlegmones incrementu, prohibeatur. Pati ratione inter itiitia pestiferi morbi imn iis unice fugi edus erit,utpote in quocu sanguine veneni vis ad cor & interiora corporis desertur. Sic superioribus annis quu febris sudorifica,qua Anglicu sudore nominat ut, Germania inuasisset, experientia coprobauit, ei generi sebris somno nihil fuisse nocetius. Cauendu deniq; diligenter erit, ne In pris-
in principiis accestionum aegris Amnum permittat me- cipra a dicus. Nam cum hoc tempore vel horro vel rigor,vel' cessionis externarum partium resti Veratio accidat, sanguis' ac limul Arcalor naturalis, humoresq; omnes in profundum tum mietam.
298쪽
abeant, expedit magis per vigilias eorundem ad exteriora tractionem moliri quod alias febres vix dissoluatur, ac dissiculter ad consistendi tempus perueniant, flu
rionesq; ac cruditates naultiplicentur. Neq; enim tum,
ut in aliis somnis humores ad uentriculum confluentes concoquuntur,sed adaucti crudi potius permane't.
De insommis. C A P. VI.ON tantum somni medico habeda ratio erit, sed & insomnio m. Id quod veru esses. Epide. ni in Epidem iis Hippocrates confirmat, ubi sa. 8. sic scriptum reliquit: us per somnum ac
apia. 16. cidunt,necnon ipsa insomnia consideranda. Quibus utique uerbis oculorum suspectiones, oris hiatum, decubitu, & alia quae in prognosticis reςensen tur, Hippocrates expendenda esse innuit. Nec illa tan- Insomnia tum,sed & ipsa insomnia,quod ex illis interdu coi poris cur medi assectum, corpusq; in sellantes humores deprehendere eo expen liceat.Si enim quis ignem ardentem per insomnium uis deuia. deat,eum flaua bile in sellari significatur. Si vero sumu, aut caliginem,aut profundas tenebras,ab atra bile. Pluuia vero,srigidi humoris abundantis index est. Nix,glacies,& grado,frigida pituitam portendunt. Porro in iis tempori ac si mento sumpto mente adhibere covenit ἀNa qui nive cospergi se puta si hoc in accessionis inuasione cum ridore, aut horrore, aut refrigeratione seri imaginatus fuerit,igpori potius,quam corporis assectui tribuendum est. At qui in declinatione huiusmodi somniauerit, firmiorem humor u redundantium frigiditatis indicationem nobis praebebit:idque adhuc magis, si nihil pituitosoru ciboru assumpserit,quibus in vetriculo contentis huiusmodi quaeda imaginatio seri pote st ,
etia si in toto corpore similis allectus non extitit.Quod vero corporis affectum insomnia interdu declarent,GMIenus in libello de insomniis ali quot historiis cofirmat Lapidea Quidam enim somniauit crus alterv. lapideum euasisse, Amnia. ideoq; paulo poli crus hoc in resolutionu neruoru incidit.Pugit quida in sanguinis vase se stare putabat, ut vix emineret: quapropter Galenus sanguinis copia ipsum borate,& vacuatione egere conieci .Nonulli qui de
299쪽
cretorie sudaturi erant,lauari,& in actuae calidae lauacro Lavare. natare se opinati sunt. Sic inexplebilis bibendi imagi- Natare. natio, uehementer sitientibus accidit: sicut insatiabiliter Bibere. edendi famelicis. Veneri indulgere, semine senitali Edere. repletis. Videtur nanque in somno anima profundum Venereis corporis ingressa,externis sensilibus neglectis,corporis uti. aste tum sentire, & omnium quae concupiscit,tanquam iam prae lentium imaginationem arripere. Quapropter qui vix se mouere posse graui onere onusti perso GrauarLmnium imaginantur,iis animalis lacultas a multitudine humorum molestitur. Contra, qui uolantes se, aut ci- Volare. tissimc currentes se inniant, iis corporis a tactus leuis, Currere.& expers superuacuorum existit. Qui in sterquilinio& coeno versari se imaginantur, ii vel humores prauos, Versari&grave olantes,ac putridos habent: aut intestina copia inperco- stercoris oppleta. Contra, qui odoriferis locis sever- ν. sari arbitrantur, bonis humoribus abundant, & conia Locis odotrarium plane corporis affectum obtinent. Verum de riseris. som ni is satis. Deviassia. E A P. VII. T somnus mediocris confert, immodi
cus aut e noxa non vacat: ita quoq; medio u cres vigiliae pi osim immodicae autem obsunt. Quod Hippocrates etiam cofirmae 3. in Aphorismis ita scribens:Somnus atque is vigilia utraque si modum excesserint, malum. Quem Madni odii enim somnus immodicus cerebrum plus q'uo refrigerat & humectat: ita vigiliae ubi modum exceCui,
cerebri bona temperaturam corrumpunt, sensus debilitant, virtutem deiiciunt,cruditatem pariunt, adeoq; cibi potusque concoctionem impediunt. Id Hippocrates etia affirmat, qui lib. a.de vireacut.morbo.apno. vltimo, vin eum scribit modum: Vehemens vigilia, tum cibi tum is potionis cruditate essicit. Na per vigilias nativus calor, uadeoq; fansuis&spiritus ad exteriora mouentu iuxta rata . . .
id Hipp. Vigilans circa exteriora manifeste calidior,cir 6. Vide.
ea vero interiora seisidior: dormies cotra. ut miru non si tum concoctione impediri,ac cruditate nasci. Vt hoc Mi M. a nomine unice cauendum sit,ne vigiliae modu excedant.
vi idipsum sine maxima corporis noxa fieri nequeat.
300쪽
a 6 INSTITUT MEDICINAE DE REDUNDANTIOC ET
INANITIONEs E Q T I O V. Quot redundantiae genera m difforentia.
ZDUNDANTIA, qu Graecis medicis πM otia dicitur, cie Galeni sentetia duplex est. V na qualitatis, in qua nuda qualitas citra humoris affluxum excedit. Sic certe Galenus lug. The. metho.cii. febrilis intemperati et excessum, caloris πλέονάρα. d est,redundantia,nominat. Eius aute tot sunt species,quot sunt inteperies simplices,nepe quatuor,calida,frigida,humida,sicca. Altera quatitatis est, ubi cibi potusve, aut humoris in corporetata est quantitas,ut nobis molestiam pariat, aut morbualique conciliet. Quare duplex est eius generis redun datia,una cibi, quae Graecis πλησμον-,Latinis satietas proprie appellatur. Quocirca no satis recte,nec proprie nonulli Hippocratia & Galeni interpretes, πλη-o1ν, repletionem interpretantur, quod in explicatione a phorisni vigesimi secundi primet sectionis aphorismoru dis.
fuse admodu mostrauimus, ut lila repetere no sit opus . Caeterum ciborum redundantia satietasve, Galeno sect.2. Apho.Comm.II. te strigemina est,ad vasa scilicet,atq; ad virtute. Satietas ad vasa est, ubi tanta ciborsi in gesta copia est, ut hinc ampla ventriculi capacitas distedatur. Quam nunquam non gulosi & voraces homines incurrunt, ut qui cibum ingerere nunquam desinunt nisi illis ita dissedatur vetriculus ut amplius aliquid capere nequeat.Satietas vero ad virtut facultatemve est, ubi plus cibi ingeritur, quam natura aut facultas corpus nostrugubernans superare possit. Atque hq c sane non est nisi, ut Graeci dicunt, ποοι σι. Saepe enim accidit, ut magna cibi copia no grauet Lacujtatem robusta: contra vero im