장음표시 사용
361쪽
morbi inuaserint, magnari parie pituitos enun;-mte,bilios In hac itaque,qhae bilem dumt.in illa
Quae pituitam uacuant potius sunt exhibenda medio menta .Pari ratione regio QuoqDpse in Dur ratione indicient, a medico consideranda erit. Hauemn su ra modum calida fuerit,
dit,quod ad exteriora humorum motum Omra qua puroans soleat medicamentu, concitet. Prae eran
Πid infestanti; humoris notitiam conteruncinlida enim regione,calidi Dierunq, humo- 'P A.
in nurmationibus cotem planda me coerit,qun φει quamcunque tandem aetatem morbus inualeri inoxius,morbumque excitans prompte agnosci possit Exempli gratia sile sebrium genere tertiana hommem
uaserit quod a bile modum & debitam mensuram excedente infestetur aeger,const x. In ς gyx: φλοῦ -
ans medicamelum esse dandu medicus colligit.
quartana sebris hominem corripuerit, atam bilem corpori facessere negotium nulli non
quotidiana amixerit,pituitam molestare corpus stambus patet. Hanc itaque educere poten medra tu propinabimus. morata medico,quo firmiorem ac magis humoris notitiam
in corpore prarier naturam redundat, Iupurgante medicamento vacuandus eri . 'milford quispiam, quid igitur medico iaciendo eraducum humoris alicuius dominio, alii qu'',
362쪽
nulla interposita mora, adhibitae uires ipsas debilitarent . Accedit, quod vacuandorum quantitas hac ratione a medico metiri haud possit. Proinde ubi utroque uacuationis genere opus erit, alterum praecedere, alte- Vme; rum sequi debet. Et praestat quidem venae sectionem LBopum purgationi praemittere, quam uenae sectioni purgatio- gationinem. Id enim ut' seci in iis non solum ueterum,Hippo praemitis cratis potissimum,Galeni,& alioru Grscorum nos hor cia. tatur autoritas; sed & ratio ipse . Quod uero uno consensit idipsum ueteres docuerint, alibi, nempe libro se- mndo paradoxorum capite tertio, mostrauimus, ut nost necesse hoc loco repetere. Ratio uero cur uen Iectio purgationem pr cedere debeat, haec est: Summota aut imminuta plenitudine, tui redundant praui & noxii humores, expeditius a medicamento purpante trahuntur. Siquidem hoc venas, arterias , inanesque corporis regiones inueniens minime oppletas, nullo negotio in- totum dimanat corpus,humoresque perlata vasor si spa 'tia su sos & attenuatos trahi vacuatque. Sin pr postero ordine purgationi prim concedantur,medicamentum purgans propter plerii tudinem & va r si angustiam in totu corpus deferri nequit, sed substat, & nihil essicit: aut certe id, quod essicit, male essicit. Nam agitatio nem aliquam humorum excitat, at propter viarum an gustiam , aut immodicam copiam eosdem attrahere nequit. Praestat itaque si par inest utriusque remedii necessitas , ut a sanguinis missione ordiamur. Siquidem melior subinde exinanitis vasis humorum attractioseq& natura ab eo, quod ipsam premebat, onere leuata, ac purgantis medicamenti vi iam excitata, quicquid
noxium, & inutile est reliquum facilius segregabit, impelletque, ipsemque medicamentum, etiam v minime vehemens ac debile est, minori negotio,quod restat,mhet ,& educet: omniaque ex sententia succedent.
363쪽
' ina diei hora medicamentum purgans exhibendum.
. V I purgans medicamentum est sumpturu , is curet ut idipsiam conuenienti horaq saciat. Neque enim omnis hora ad eius.
ci sumptionem idonea existit, sed ea sola,
qua uetriculus a cibis maxime uacuus est.
Quod si nanque ea hora, qua ille cibis resertus est, purgans medicamentum dederis, vis eius a ciborum copia ς bruetur, nec leue periculum imminet, quin ipsi a me-c camento sumpto corrumpantur, aut semicocti cum medicamenti uiribus in uenas et totum corpus deserar Natutino tur. Proinde ad pursantis medicamenti sumptionem tempore aptissimum tempus est matutinum, quod tum concompurgatio- tiones omnes persectae sint, uentriculusque nihil in senes sisme ciborum contineat. Cuius sane rei optimus est testis da. haulus Aeginem,qui libro I.ca. 6.ita scriptum relictuit: is In uniuersum m omnibus efficacibus purgationi f. se medicamentum homini, quem certa prius uictus ratio ,, ne alueris,ieiuno,&'ei qui probe cocoxit exhibere oportet. Quapropter recentiorum & eorum, qui hodie medicinam factur, modis omnibus explodeda opinio erit, propterea quod quum caput maxime purgare conatur, catapotia,seu,ut usitatiori illis utamur uocabulo,pitulas. post coenam, aut certe paulo ante coenam deuorandas PiluIM a praebent. Qui ppe is mos non solum aduersus ea , quae coma non qiximus,ex diametro pugnat, sed etia a ueteribus prorexhiben- sus damnatus est. Siquidem Paulus Aegineta libro pau-das. Io ante citato cap. .eos,qui aloen vesperi exhibent,auda cibo,noxam inserie, diserte affirma quod scilicet alimentum cibumve corrumpat,& flauam bilem minuς Vacuet. . Si igitur aloe,quae ex toto corpore trahere nequit,& grata est ventriculo, a cibo exhibita tantam no-ixam inferre potest , quid futurum est, si uehementia catapotia,quorum compositionem scammonia,colocyn- Occasio this, & id genus alia medicamenta ingrediuntur, exhi-pra opi benturi Verum dicet sorte quispiam, cum is recen- nimis re liorum mos cum veterum placitis,& ratione ipsa tanto
uiista. pere pugnet, quid igitur eos impulit ut illum omnes F 7 propem
364쪽
Pra pemodu ambabus,quod fertur, v bis amplexi sint ti Peruessa meh.ercle imaginatio , quar. etiam alias illiet crebro imposuit. Arbitrantur nanque quum cibus adahuc in ventriculo haeret, fore ut pilularum facultas una ςum vaporibus a cibo elatis permista, recta sursum ad caput seratur, & eam ob causam humores noxios ex capite promptissimc deorsum in ventricuIum trahat. Quasi vero per fauces de gulam nox ij in capite contenti humores a medicamento hausto mox recta deorsum trahantur, & non potius per venas ad ventriculum. intellina deducantur. Per quas em In yenas purgarx tis medicamenti visa ventriculo in caput distribuitur, Per easdem certe ex capite & uniuerso corpore in vetriculum & intestina proprios & sibi familiares humores 1 trahit. Sed&sensus ,& ratio ipsa, quam absurda&erronea sat recentiorum medicorum opinio, abunde testantur. Sensus quidem,quod nihil noxiorum humor uti uso um sumpserunt.medicamentum purgans,
descendere ex capite percipiant. Ratio, quia si ex capi te per fauces in ventriculum humores traherentur, musto sane expeditius screatu vacuaretur,quam per 3luum. Quum itaque ostensui am sit,commentum eorum es.se plane frigidum, & cum anatomes ratione pugnare, ipOIe quae daceat purgantis medicamenti in uentricuui mauumpti vim per intestina Sc mesaraicas uenas adiecoris portam,ab hac ad iecur, ab illo rursus ad conca v Iocatam venam,ab ea mox sursum ad iugulares, & illis ad cerebrum distribui, ac subinde per eande in viam attractos humores a cerebro ad intestina & ventriculum descendere: neque enim alia distributionis,&alia
tractionis vasa sunt: debent deinceps hunc morem tan . quam noxium, S a veritate abhorrentem Omnes quot
quot veritatis amantes sunt medici delere te. Atqui obiectis, non deerunt,sat scio, qui pro tuendo veteri errore, no diluitur . Galeni locum ex capite octauo libri decimi quarti hera. methodi obtrudent,ubi ille se agenario cuidami qui tumefactam linguam habebat, catapotia ex aloe, scammonia,&colocynthide composita vesperi exhibuit, adeoque hocsacto recentiorum morem hauddu
me confirmauit. Sed facile quod obiicitur,refutari por . rota test
365쪽
test ab eo, qui uniuersiam historiam paulo attentios a penderit. Et si enim vesperi exhibuisse pitulas Galenum negari non potest, non tamen a coena, sed vacuo plane' ventriculo illas hunc exhibuisse satis constat. Si enim cibi aliquid ingessisset aeger, Galenus idipsum silentio non transiisset. Quod vero nihil cibi vesperi sumpserit, hinc primum colligitur, quod adeo tumefactam lin guam habuerit, ut in ore contineri illa non potuerit, tantuna abest ut aliquid cibi sumere potuerit. Quod si vero instet quispiam, eadem facilitate cibos, qua cat potia deglutire potuisse aegrum: vicissim illi repono, non esse tamen verisimile hunc aliquid cibi sumpsisse, quod homines illo seculo temperantiore quam hodie, fuerint,ita ut no solium aegri, sed & sani maxima ex pa 'te in coena nihil ciborum assumpserint. Quod dicimus,
confirmat etiam morbi ratio, quem acutum, imo peracutum fuisse constar, ut hoc nomine tenuistima usus sievictus ratione. Quare ex hoc loco suae opinionis p trocinium nullum inuenire aduersarij possunt.
Quae ante purgationem necessariasit praeparatis.
V et puruans medicamentum conuenien . ti hora est sumpturus, is unice studeat, ut q ad purgationem sit idoneus. Idoneus autem erit,si humores redundantes,& a m dicamento purgante trahendi,tenues suerint, omnisque tenacitatis lentorssve expertes, & meatu S Omnes,per quos huiusmodi humores trasire debet, aperti. Ineptus contra erit, ubi redundans vitiosus succus crassus & letus existit, meatusque, per quos no ius ορυ- iIle succus purgandus erit, haud patente Qui igitur ad' paratio - purgationes inepti sint, hos medicus paratos & idonis modi. neos reddere debet,id quod bifariam fieri potest. Uno I modo , ut humores crassi & tenaces extenuentur, Mincidantur, adeoque fluxui parati reddantur. Vte dum igitur in hoc tum cibis, tum medicamenti γ, Ruibus extenuandi & incidendi facultas inest, de quibus Galenus peculiarem librum exarauit, & libro 8.Thera.
366쪽
meth.ea.iiij.de iisdem copiose tractat.Non vero simplicibus tantum medicamentis, ut simi hyssopu, origanti, eatam intha,pulegium,& similia,sed& compositis oxymel ite,& serapiis e calamintha, hyssopo,marrubio,& milibus, quorum hodie magna in officinis medicorum
est copia, utendum esse abunde constat. Alter praeparationis modus est, ut meatus corporis, per quos humores, qui purgandi sunt, transibunt, reserentur, Maperiantur, adeoque corpus fluidum fiat. Si illi mini me pateant, & obstructi fuerint, per eos transire noxii humores nequeunt. Reserandi itaq; erunt per ea, quaerillos detergent, & obstructione liberant medicamenta, eorpusque cibis humectantibus, ac balneis meatus corporis laxiores efficientibus fluidum faciendum , iuxta Hippocratis in Epidem iis consilium inquientis: Si volueris vi ix, qui Elleborum bibi celerius purgetur, ut lavet, aut comedat praecipe. Et iterum: Qui ad apb. 28. Ellebori sumptionem non facile sursum purgantur , 4 Ubo.
horum corpora ante potionem praehumectanda sunt 13. . uberiore cibo atque quiete .sEt uno Aterbo: Corpora a.apb. Ioubi quispiam purgare vult, fluida faciat oportet. Id
quod fiet, ubi humores tenues fuerint,nulloque lento re praediti, & meatus corporis aperti. Quod satis in Commentariis huius aphori simi testatur Galenus ita, scribens: Erit fluidum corpus,omnibus quidem mea tibus reseratis, humoribus vero incisis, detersis, & ese tenuati si quis modo humor in corpore crassus ac lentus fuerit. Quum itaque duo in uniuersum sint praeparationis ante purgationem necessariae modi, nempe' erassorum& lentorum humorum attenuatio, abster- so,& mcisio, meatuumq; apertio,omnibus perspicuum euadit, ubi meatus corporis,per quos humores purgari
debent, aperti sunt, & humores tenues, nulla opus esse praeparatione. Quapropter biliosi humores, quum
Rapte natura tenues sint, adeoque ad vacuationem maixime quae per medicamenta purgatia sit,faciles & expediti,modo viq& meatus, per quos transire debe reclusi sint,praeparatione nullam tequirunt. Hinc est, uΘd Galenus lib. xiiij.the. meth. cap.xvij. inter cstera sic scriptureliquerit et Flauae bilis uacuatio facilis est: pituitae uel ro
367쪽
ro,ac potissimum eius , quae crassior & glutinosior est. item nigrae bilis difficilior. Hippocrates quoque in libro de humana natu ra, bilis uacuandae facilitatem satis innuit, dum quod uis medicamentum purgans post familiarem & cognatum sibi humorem , flauam bilem a statim trahere scribiti quod scilicet ductu sacillima sit.
Galenus deniq; lib. 3. prog, comm . a Rhumores corporis calidiores tenuioresque, quales sunt biliosi, parariti si imos esse ad excretionem tradit. Quod si uero: meatus, per quos bilis duci debet, obstructi sint, certe ea praeparatione,quae illos aperit ac reserat, Opus erit . . In bilure Ad eam vero parandam non adhibenda sunt vehemendundatia ter calida, quod illa bilis copiam augerent, sed ea po- ambu tius, quae facultatem trabeidit extenuandi, abstergen-ledica - di, ae reserandi citra calorem, ut est in ciborum gene rimentis re ptisana,in medicamentorum, cichorium , inlybum meatus semina peponum ,& cucumerum , item serapium acida reseram- simplex,oxysaccharum,& id genus alia. Non paruindi. etiam ad relaxandos corporis,meatu si balneum aqvidi dulcis conducit, ut comprehensum emi, Emisomni Avicena bus perspicuum fit, Avicennae verba Fen.jia Canone 4. error δε- tract. a. cap. I. de intentione ad curationes uniuersalet tectu3. febrium putredinis, docentis subtilem seu tenuem im morem esse incrassandum, S lentum incidendum,n . que simpliciter ad praeparationem,neque etiam ad condia coctionem noxiorum humorum ac morbi pose resem ri,adeoque merito, tanquam a veritate abhorrentia, ab Auerrou & aliis quibusdam esse reprehensi. conco ctionem morbi non posse reserri, sequenti capite mon- Praepara strabimus. Nunc de praeparatione tantum dicemus ψtio selim quq solius est crassi & tenacis,ut ostendimu humoris. crassibu- Nam is ut commodo purgari possit, extenuantibuς ω mrem incidentibus tum cibis, tum medicamentis est praeparandus. Humor autem tenuis,cum suapte natura ad va- euationem sit facilis & expeditus, ut facilius ac prom ptius purgetur, nunquam a medico incrassandus erit.' Quanto enim subtilior esti, tanto facilius a purganis medicamento trahitur, quod tum ratio ipsa, tum experientia satis cofirmant. Quum itaque Auicenna in purgatiombus quoque opus esse dixerit , ut tenues humo
368쪽
etes Jncrassentur,merito ab Auerroe est reprehensius iis quidem verbis: Avicenna iubet in morbis a tenuibus r.eostea. humoribus genitis concoctionem pr cedere,quam hoc ris. s. pacto definitam tradidit: Concoctio tenuium, est eoru is
incras alio,crassorum vero extenuatio. Verum enim re is
ro facilius humores tenues purgabuntur crassis. Vnde is nonnullis scriptu est medicis, se nunquam purgans me A . L dicamentum exhibuisse, quin flauabilis prior vacuare- is
tur. Leuissimam enim S tenuissimam esse, caeteros is . i. h. autem humores sequi. Quod idem sensus tibi indicat, ,, tenuiora scilicet crassioribus promptius purgari. Haec
in uerro es. Maximo igitur errore Avicenna retulit in i , uniuersum ad omnem vacuationem, adeoque ad eam ... letiam,quae per purgantia sit medicamenta,quae ad pecum liares, eas nimirum, quae per sternutamenta, aut tu sies fiunt,duntaxat pertinent. Nam cum sternutamentum& tusis is no fiant nisi per plurimum & vehementem spiritum celerrime soras erumpentem,qui impetu suo explodit ea,quae in naribus S respirationis meatibus comtenta sunt,necesse est,ut ea,quae per illa vacuantur, neq; lenta & crassa, neque tenuia admodum sint. Quae enim
lenta & crassa sunt,adeo naribus & arteriae inhaerent, &'impacta sunt, vi ab iis sacile auelli & abstergi nequeant . Quae tenuia sun haec subleuata, inter sternutandum &tussiendum a spiritu diuisa retro fluunt, ut copiosius libro quarto de laborantibus locis, cap.ix. Galerrus docet. Cum itaque ea, quae sternutamentis aut tussi exi pellenda & vacuanda sunt, crassitudine quadam partia pyre necesse sit, ut ea, Quae supra modu m tenuia sunt, aliqua ex parte etiam incrasentur,oportet. Non etiam pellenti omnino obsistere, adeoque violenter ac tenaciter inhaerere debent. quocirca si lentore ac crassitie participant, extenuantibus & incidentibus medicamentis attenuanda & incidenda veniunt. Quid multa quae hac ratione vacuanda sunt, essentiae mediocritatem habeant.necesse est. Quo propter rectissime de iis Avicennae dictum, quo praecipit tenues humores incrassandos,& crassos ac lentos extenuandos esse, intelligitur. Male autem ad eam expulsionem vitiosoru humorum 1 tquae per medicamenta purgatoria fit, torquetur. Haec l
369쪽
enim non aeris impulse,ad quem debita eius, quod patitur , resistentia requiritur, quae in mediocritate certe essentiae consistiti sed attractoria purgantis medic menti , & expultrice facultate perficitur. Quanto itaque humor tenuior ac mobilior suerit, tanto facilius a medicamento purgante per angustos meatus trahi- Aviceime tur, ac subinde expeditius expellitur. Errandi autem erradi oe occasionem Avicennae haud dubie Galeni locus ab eo callo. parum recte intellectus pr*bui qui est in libello de constitutione artis medicae,ubi non obscuris verbis, inquit Calenito crassiim & lentum humorem esse attenuandum,tenuemem enar vero intrassandum. Verum si locum illum Galeni in-ratur. itentis oculis considerasset Avicenna, non de iis , quae e corpore per medicamenta sunt vacuanda, sed de iis p Eos, qu1 in eo manere debet, adeoque in statum natu- .ralem redire possunt, intelligendum esse animaduertisset. Nam Graece sic habet: Qe g μι
χρὸν λι--οντα, ἀM-: Quod in naturalem statum redire potest, contrariis alterare oportet: crassum quidem & lentum, attenuando, tenue Vero
incrassando. Verbi gratia, ubi humores in capite prae .nimia sua tenuitate in thoracem destillant, incrassari debent,& in naturalem statum, ut deinceps destillare non possitnt,reduci. Pari modo si pituita plus iusto crassior fuerit, attenuari debet, & in naturalem statum reduci, ut subinde cocta in sanguinem mutari possit. Atque hic
e praeparatione, luae arte fit, adeoque a concoctione, quae a natura perficitur, ut sequenti ostendemus capite,
cixisse satis sit. Quid concoctio, er stat eius dissereuria
URGANs medicamentum a medico temere nunquam est propinandum , nisi Crudi bu p ubi humores vitiosi morbumque excitan nores no tes fuerint concocti . Siquidem post con- puros coctionem naturam ipsam vacuationi ha r Δ bemus
370쪽
bemus adminiculantem, utpote quae tum humores discernit, & redundantias excernit. Ut non ab re Hippocrates in Aphori sinis ita praeceperit: Concocta puP-gante medicamento educere, & ea, quae non sunt crurda,mouere oportet,neque in principiis morborum,nisi humores turgeant. M sna uero ex parte non tu γgent. Vt igitur quae cruda,quae item concocta sint,cognoscamus,quid concoctio sit, & quot disterentijs conite ostendamus,necesse est. Concoctio itaque, Aristotele libro iiij. Meteor.cap.ij. autore, est persectio, quae a naturali propriove calore ex oppositis fit passivis que sua cuique materia existunt. Vel breuius ac clarius: Concoctio est actio quaedam natiui caloris in qualitates quae patiuntur. Galenus & eum sequentes Medici, eoncoctionem definiunt esse alterationem ab innato corporis calore factam. Atque haec perspicua plane est definitio ,& persecta, ut quae singulas disterentias complectatur, quae certe, eodem Galeno libro primo EpDdem .sectio .ij. constitui. iij. commen. xli. teste, gemina existit. Vna,quae est alimentorum, & eorum,quae secundum naturam se habent. Hanc Galenus libro iij. de naturalibus faculta. ita definit: Concoctio est est ratio in propriam eius,quod nutritur,qualitatem. Et in libro de sympto. disterentiis, cibi alimentive in qualitatem animanti familiarem permutationem esse tradit. Libro autem primo Epident. Comme.ij.apho.xliiij cocinionem,eius quod concoquitur,in coquentis subsantiam quandam esse deductionem stribit. Quae quidem definitio cum prioribus in idem recidit. Haec Graecis proprie πέψω,& Latinis priuatim concoctio nominatur. Eius autem tres sunt species. Vna,qua ci bus in ventriculo cocoquitur: altera qua inibi generatus succus in iecore & vasis in sanguinem mutatur: tertia, qua sanguis in singulis partibus corporis , in idoneam alendae partis substantiam mutatur , ut f sus libro primo sectione sexta, capite quinto diximus.
mae in ista concoctione , alteratio neve in uentriculo,& iecore exquisitam elaborationem non sunt adepta , & cura sanguinem substiterunt, cruda uocantur. In habitu autem totiu corporis cruda sunt, quae elaborationem