장음표시 사용
391쪽
bere conuenit. Sudorem quoque elicit chamae melum aridum tritumque,& oleo inspersum, si summae cuti v Iide infricetur. Item seseli, pyrethrum,anisum,similiter oleo insipersa. Nitrum etiam tostum,& non omnino tenue,cum oleo infricatum, efficax est. Si humectiora expetantur, lana, aut spongia mollis in aquam simplicem calidamque, aut herbis, radicibus, seminibus , aliisque idoneis rebus incoctis permutata, aut in oleum quod-uis rei praesenti aptum immersa competit. Adhaec sali flos oleo teperatus, & liquor Cyrenaicus aqua diluturcorporique infricatus,aut ciceris magnitudine epotus. Pari modo calamintha& pota cum inuisa, &extrinse-Fomenta cus cum oleo infricata, Caeterum, fomenta illa in ino quo ιτο- borum declinatione ante omnem cibum, veterique estare morbi iam probe concocta,nec excrementis ullis intus abditis adbibe securisiime,&commodissime applicantur. Sic arthri'aa. tidi iam inclinanti, sic colico dolori, sic pleuritidi maj
no compendio succurritur.Sic alias manibus,pedibu ateribusque calefactis sudor toti corpori excitatur. Sic In eliciem denique cruciatus viscerum distutiuntur. Porro in ei do sudore ciendis sadoribus , ut in omnibus etiam aliis vacuati irti tu num generibus, unice cauendum erit, ne i ς immodicus ratio ham vires plane deiiciat. Atque hinc est, quod Hippo-benda. crates in Epidem iis non temere monuerit, ut in sudore 6. UM prouocando medicus consideraret,ne nimium hunc elisse l. . ciendo,& immodice vacuando uires deficerent, adeoq; aeger in summu vitae discrimen perduceretur, quemad- dedicom modum accidit quum sudorificae febres, Anglicum si inscitia 3 dorem uocabant, per omnem Germaniam anno Chria Anglico sti millesimo quingentesimo vigesimo nono, Autum προσιομ no potissimum,grassaretur. Quippe tum imperatorum
re cu' meoicorum,aut,ut rectius dicam,carnificum, pera non
musi. . solum plebei j, sed& potentes multi, &episcopi ali
quot immodica sudoris prouocatione interempti sunt.
Quae autem & qualia ex sudoribus praedici possint, siuo
392쪽
De balneis naturalibuι. CAP. xx VIII. N G E N E R E eorum quae vacuant,esse - recensenda balnea, nemo est, qui nesciat.
x Sunt autem liscipsa duplicia, qusda enim
. naturalia, quaedam vero arte consecta seu artificialia nominatur. Naturalia, de quibus hoc capite disseremus,sunt,quae per se & sponte sua nascuntur, naturaliterve proueniunt ac staturiunt. H eustato nomine, quod omnia propemodum calefactedi vim obtinet thermae vocantur. Horum certe multa sunt genera, alia enim nitri, alia salis, quaedam alum D, nis,quaedam sulpituris,nonnulla bituminis,aliqua serri, aliqua aeris, alia cupri, alia auri naturam & qualitatem resipiunt: quaedam ea pluribus horum mistis constant: Est autem in uniuersum omnium aquarum,quq medicaprae se serunt vim, Galeno lib.i. de tuen.sani. cap. 6. alte. stante,facultas exiccatoria: atqui sunt ex iis,quae cu exiccatione egregie calefaciunt, quaedam exiccando constringunt. Rique idcirco prosunt intemperiet frigidq&humidae& morbis ex pituita natis.Speciatim vero quae nitrosae sunt, potae aluum turbant,& pituitam trahunt. vulvas praeterea faciunt conceptioni habiles,& strumarum tumores minuunt. Earum balnea malum corporis
habitum,qui est ex pituita, emendant. Prosunt neruoruvitiis thoraci, qui destillationibus infestaturi omninoq; easdem facultates habent, quas salsae, sed multo essc ciores. Attamen non adstringunt, sed abstergunt. χα- propter cutem emendant, S scabiem sanant. Ad haec instillatae medentur purulentis auribus, earumque inflationibus, &tinnitibus . Saliae multum potae, itidem ut priores, aluum turbant, pituitasa trahunto sanguinem concretum . Corpus praeterea minuunt, & ad maciem ducunt ed pituita consumpta,ventriculum laedunt,in testina corrodunt, & exulcerant, pruritum & Rabiem , quia siti, salsedine inficiunt sanguinem, gignunt. Sin parum fuerint salsae, & tardius eadem efficiunt, & no adeo offendunt ventriculum & intestina, atque omnino minus totius corporis valetudinem, perturbant. Tepidae vero iniectae pituitam extenuant: calidae tollunt tormi Φ
393쪽
na. At balnea earundem malum habitum, qui est Ox piatuita,emendant: prosunt neruoru vitiis, thoraci,qui de stillationibus infestatur, ventriculo setoido & humido.
Scabiem ex pituita natam sanant. Si nulla est,pruritu ex . . . t citant, quem post aliquot dies rurius sanant. Feructium vapor capitis grauitatem ,&aurium dolores corrigit. . Sed insus se tumores, tam eos qui ex morbis remanserunt,quam ex pituita ortos, discutiunt.Prosunt hydro Alumino picis, liuentis reducunt ad colorem. Aluminose a sa. stringunt in uniuersum omnes. Potq,ventriculum V mere solitum resciunt. Vlcera vesicae curant. Prosunt . mulieribus,quΤ nullo ordine,aut immodice purgantur, R iis, quae sine manifesta causa crebro abortire consueuerunt. Ore retenta, sanant eius ulcera,& tumorem
gin tuarum sedant. Gargarizatae, tonsillas tot Iunt. . . Sed earum balneae etiam vitiis supradictis medentur , in primis vero ex ternis ulceribus,quq fluxionibus abundant. Sunt etiam neruis resolutis,& iis qui tardius co coquunt utileScianguinis eruptiones ex thorace & ano compescunt, nimium sudorem reprimunt. Verunta
sulpures. men noxiae sunt propensis ad febrem. Sulla reae neruos molliunt & calefaciunt, igitur resolutis,tensis, contractis, tremulis perquam utiles sunt,& eorum dolores sedant. Artuum tumores euocanto discutiunt. Meden' tur ergo pDd rae , chiragrae, coxendicum aliorumque articulorum in orbis. Pellunt etiam dolores iecoris,lie Mis , uteri, Sc eorundem tumores discutiunt. Sed venticuluin euertunt Scabiem iiisuper δέ ulcera sanant, lentigines tollunt, impetigines, & vitiligines emen'Bitumhio dant. Bitumjno, potae interioribus corporum vitiis sa medentur. Σὸ rum balnea neruos sensim calefaciunt temporis spatio emolliunt . Sed caput implent,& sen- Aeraria. suum initiumenta, ulos potissimum laedunt. Aerari e seu aeratae ori, ton lillis , uuae,& oculi' excellenter prosunt. Repurg)nt enim ea, quae claritati ipsorum offi- Ferrea. ciunt. Ferreae utiles sunt ven triculo,lient,renibus. Prosunt colicis dolores articulorum pellunt, auxili amysterunt in exulcerationibus vescar. Vnde in Tuscia ad
quinquamsimum ab urbe lapidem serratae appellam Plumἶea tantur vesicariae. Pluin a , lidunt neruo arxus
394쪽
Mos enim pituita implent,& inflant: illos autem indurant, cotrahunt,ac tendunt. Acidat urina potae mouent, Acida.& calculo sis medentur, ebrietatem'; discutiunt. Earum balneς idem prestat,sebresq; , quod calore restinguant, discutiunt. Aquar argentum auiumue puru lambentes, A et ea cor rescere tradu tur. Atq; hactenus de aquis & balneis et aureae unius duntaxat rei qualitate imbutis diximus. Nunc ad eas progrediemur,quq duabus,tribus, pluribusve rebus permisi ε sunt.Hae omnino certe earu rerum, ex quibus Mistae a. sunt compositae, vires habent. Verbi gratia:est aqua mi quassura falis & aluminis, ea pota calefacit S exiccat: id e- balneae.
nim utrisq; comune e st. Quod si plus salis in ea i nest, qaluminis, aluum quidem turbat, sed nec eam, nec intestina multum laedit,quod alumen eius vim reprimat.Sin c
plus aluminis, adst ringit & aluum sistit. Ad eum modii de reliquis mistis iudicandum erit , Iam facillimum erit
cuiuis omnium thermarum,ut vocat, modo mistUras earum cognitas habea vires diiudicare, quae quide in or- r i t Rbe terrarum multae sunt. Nos in studiosorum gratiam eos tantum,quae sunt hodie cognitae, & ab omnibus v letudinis tuendar,aut consequendae causa petuntur,nomminatim percensebimus, ac earundem tum misturas,
tum facultates breuiter perstringemus. Principio au- p mb tem, quae in Lotharingis fiunt calidae Plumbariae nobis ris cali occurrunt,ita a copiola plumbi mistura appellats. Quo δεν respicientes Germani nostri,Plumbersbad vocant. Per tur eas plumbi,aluminis,& sulphuris mistura constare. t RQuapropter malignis ulceribus,cancro, phage denis, fistulis, elephantiae recens coeptae,& omnibus cutis vitiis opitulatur. Quippe ulcerum curatio omnibus tribus,equarum mi stura constat, communis e st. In Curiensi Pipermacioecesi sitae balneae secundu tibi vendicit locum, a Ger balaesimanis nostris Hesters bad, hoc est, piperinde nomina tur . H e quidem auri, stulphuris, & nitri mistura co stare dicuntur. Capitis doloribus mirifice conferunt,
memoriam confirmant, visum auditumque acuunt, - . lcerebri, neruorum, aliarumque partium, nitri ratio- a spe, quod abstergit, auferunt, articulorum doloribus, ulceribus, fracturisque ossium, sulphuris causa opitum luntur. Harum aqua non ontinuo & pqrpetuo, νοῦ
395쪽
aliarum 4 manat, sed certo tempore , nempe tertio Mai reumpit, aesubinde iterum stato temporerum decimoquarto Septembris die sese recondit, & mmnetralia terrae subducit. Haud procul ab arce, quam Helvetij Badensem vocant, liliae salubres thermae habethriir ouae ob id Badeiliae appellantur. Hae copiosi sultaris . & exigui aluminis mutura constant. Quapro
id , rasiitis, ac cerebri vitus, lethar-z uni, amisis memoriae,& id genus Pro
punt Calefaciunt & exiccant ventriculum,elu Sq, Con- coctionem aluminis ratione iuuant, iecoris& lienis obstructiones tollunt,detentos menses euocant,& sterilitatem adimunt. Mulieribus magis quam viris quod sulphuris copia calidiores sint,conuenium 4tium enim iant numero. Quippe do coquit oua, sed etiam de alitum cute pluma eximit. de suilla fetas, siue immergantur animantes,sime ea persundantur. In finibus lacus Podamici,
currunt lienosis, quartana laboratibus,vicerinus Iordidis,& omnibus cutis vitiis. In ditioniselarc oppido Bada, quod ab ipsis nomen duxit balneae miraetini essicaciae. quarum mine existit. Conducunt dissicile spirantibus. asthnisticis, doloribus articulorum, anasarcae,ictem, ptrae a frigidis humoribus enatis,uteri morbis, albo potissimum fluori. Conceptionem tuu Σα
tia uterum abstergant, ac sterilitate in remouent, ocin
summa, uteri vitiis seigidis & humidis, prae caeteris Ire omnibus balneis, corveniunt. Vlceribus denique Oecutis vitiis mirifice medentur. In ditione x ducatu Vir
396쪽
trantur.Harum mistura ex copiose sulphure,& exiguo alumine constare sertur. Sunt tamen, qui aeris & nitri , milturam accedere priori cEsent. V nice capitis vitiis frigidis,resolutioni nimirum neruorum, conuulsoni,stu pori,& similibus auxiliantur. Instrumenta sensuum roborant,tinnitum aurium,iecoris & lienis obstructiones Atollunt, malo habitu corporis &ictero laborantibus, aitem anasarca seu leucophlegmatia correptis, renum & evesicq calculis,vetriculoq; frigido succurrunt. Appetentiam deniq; excitant,& propemodum omnia, quae Badeniae Marchionis pr stat nili quod viris magis quam mulieribus,quod non ita se ruentes sint,competant. In eodem ducatu Virtenbergensi,no ita procul a Chalbo ap- Balnea pellato oppido,sitae sunt balneae Cellen Ies,ab oppidulo Cellenses Cella paucis passibus ab illis distate dictae, quaru mistura ex alumine,aere,& exiguo sulpnure comi.Succurrue victribus diuturnis & malignis,articuloru doloribus,&caninae appetetiae. Prosunt quoq; sebribus ex pituitosissimul re biliosis humoribus natis,adeoq; iis, qui calido& sicco temperamento sunt pr diti,coueniunt: id quod inim non eli. Quippe ex illis effectibus intelligitur esse acidulas. Nam hae calorem restinguere possunt,quod in acidis calore exhalato fristiditas tanquam victrix per
manet. Quum vero acida non tantum in profundum penetrent, sed etiam abstergant& mordicent,nihil mirum has balneas calculoru quoq; vitia discutere. Similis fuit aqua sontis Tungroru, cuius meminit Plinius li. 3 I. ca. 2.serru vinei saporis,quae corpora purgabat,tertianas sebres discutiebat,& calculo ru vitia. In eade ditione Vir- Fos ac tenbergensi prope Geppinga urbem ad fluuiu Vilsum sons est alter acidus,quem Germani etiam Saur brunne seniu- vocant,quod aciditate iam dictu loge superet,& ob aci- 2 m. dum suum saporem, in potu hominum illic degentium magno studio hauritur,& expetitur. UEtriculu & iecur propter insigne adstrictione iuuat,& corroborat, Iiocci; nomine luxatis corporis partibus prosunt. Cum vero acidulis penetradi & abster edi vis in sit,iecoris lieni se obstructiones iluusiadeoq; ictericis & malo corporis habitu laboratibus succurru t.Febres tertianas, propter causam paulo ante expositam,discutiusi& calculos frangunζ
397쪽
'unt. Vomitum bilio sena restringunt,& ulceribus merdentur. Fons acidus tertius ad unum serme supra Rottenbursum lapidem ad Nicerum in oppidulo minimo Au reperitur,qui certe plus sulphurii obtinet, ideoliqminus est acidus,ac magis calidus. Efficaciori vi ea quq in partium cauitatibus delitescunt exiccat, S ad lanan, da ulcera utilis est. Prope Tubingam ad torrentem. Tinachium balneae sunt Blasianae, ab excelsorutica miseriis sacrificis extructo,& diuo Blasio dicato,appellat , no quidem celebres, sed ob praeclaras virtutes nobis itelentio non praetereundae , quaru mis lura haud dubie ex alumine, ferro, exiguo sulphure ,& vitro,aut certe calcario lapide existit. Naea ruaqua igni admota turbidast,polli emo rubescit, quod de sonte serrugine i saporis Plinius quoq; scriptu reliquit,unde aluminosam S fer rata esse coniicimus. Alias mill uras ex lacuit tibui de prehendimus . Destillationibus nanque in thoracem,&asthmaticis, articulorum item doloribus & tumoribus mirisce prosunt. Scabiem S ulcera fanant,ut hinc par tim aluminis,partim nitri, re sulphuris nustura eluceat. Ad Venetum lacum in suburbio Vberlingo balneae sunt,quarum mistura e plumbo,dere,& sulphure ei. utriculum roborant, & artus labore admodum debilit tos,ac fatigatos confirmant.Renum & veticae villa,calculosu; pe lunt. In ipsa Martiana sylva iuxta oppen ua oppidulu balneae sunt,quae nominantur Anthegalis, aluminis,nitri & sulphuris millura cAstantes, Cerebria, neruos,& renes expurgat, corpusq; uniuersium excremetis vacuu reddu t. V eribus sordidis ac diuturnas pretceteris balneis medetur. Appetentiam tamen deucliat, supra modu siticulosae sunt. In magna Germania sunt Visebadaeseruentes ad modii,a veteribus, Plinio praetertim ii. 32.ca. 2. Mattiaci sontes appellati, quoru hau Itus triduo seruere tradit. Harii balnearum mistura e sulphure, alumine,& exiguo nitro existit. Easdem cu Badenu-bus Marchionis vires obtinet. ha Norico nue Baioaria sunt thermae Gastemet nominat ,quibus vehemus adlirictoria de exiccatoria inest facultas, quo nomine corpo ris excremeta dissipant& absumui, quod partim ex pri
398쪽
mbrius impraegnandi facilitatἔ conci
lian tq, ne graui de abortiant,efficiunt. Ut haru mistu
odore,qui illis vehemens est,oua frixa reserui. Neruorum Villis, articuloru doloribus, poda rete.& chiraorae medentur. Scabiem & ulcera Lanant. In Elbo a Sti- onum oppido acidula est, quam furiosam appe ant, quod tanto sinitu seratur, ut ad passus centum, aut am
e Tae, 00ni us yc tonitru aliquod remotum cἡhbis iste 'd'I pq 'g nitro constat. Idem quod
Cellenses sere balneae potest, calefacit enim,exiccat &. - 'bui Corporis coriciliat. Caeterum, quod ad
usum thermarum, & aquarum siponte natarum attinet eas certe sensim S paulatim ingresi oportet, nec nisi
lis utendum sit omnibus ex aequo est constituendum ,
balneadi m lix, ut plexi', properent,no sine maximo cor- sibi horas ab . ς ' Mil/tenim diei u aliquem,intra quo balnean-m snem faciant,nqmeru praescribere, nempe vix elimu-mum quadragesimu diem. ita enam paulatim ac sensim balnearii laxo&soluto corpori occurrere potest' De balneis arte eonfectu. C A P. XXIX. A c T E N v s qua potuimus breuitate Fe . iponte natatu balnea tu missuras, ac uiresn enarrduimu . Nue reliquu est, ut earu elia, quae arte paratur, ratιο ne exponamus. Vt . ,l ὴμ ς κζtς re bulnearu summu usium habe
399쪽
rapida- batur. In ea enim balneaturi se exuebant,atq; nudabant..rium. Latine tepidarium vocabatur: tepebat enim hac in parte aer,vel ex calidis ac siccis vaporibus ab igne delatis,uel calidis ac humidis ab herbis & stirpibus decoctis trans. Secunda, missis,vel ab aqua in ignitos lapides,aut candentes lami-υρtiria nas infusa excitatis. Altera balnei pars Graecis πυρια- ραν, -ριον & δὲποκαυτον, Romanis calidarium, Senecae suda-
Calida- tortu,aliis Laconicu,a Lacon ibus & Spartanis, quibus rium . in usu frequens suit,appellabatur . Quod indicat librisi. Epigramatu de Hetrusci thermis Martialis iis versibun Jxitus splaceant tibi Latonum ,
De vis, Contentus potes arido vapore, ne et mar Cruda virgine, martiaq mergi, ria aquis Quae tam caudita, tam serena lucet, a
Plin. lib. Vt nullas ibi suspiceris undas,
3I .ea. 3. Et credas vacuam nitere Lydisson.
Galenus hanc partem multis in locis ξήρου δε ολe, ,hoc est, siccam te Iludinem nominat. Siquidem fornicem habuit concameratum, sicu locu in se recurusi,in quo succcsiis ignis calidos atque siccos vapores emittebat, ad sudorem eliciendum. Tales certe fornices & testudines hodiernis etiam temporibus in nostris balneis conspicimus, cquibus vapor siccus ad ciendos sudores est reditur, corporibus interim in tabulam quandam seclorem βαλανειον illum excipientem prostratis. Eandem certe partem Aerium libro tertio de tuen. seni. idem Galenus βαλαιῶν vo- balneum. cauit. Hodie facientes medicinam, aerium nominant Tertia, balneum, quod eo utentes in aere degant calefacto. Soliti ea- Tertia pars erat solium calidum. Solium autem nitidum, hil aliud fuit,hisi cisterna,aut piscina,aut vas, aut cupa , ποῦ , in qua homines considentes abluebantur. Unde Latinis& labrum,&lauacrum, vulgo etiam lina vocatur. Gaκολυμβή- lenus ab inscensu S descensu diβὰm, nuncupare solet. Posterior appellatio Home-αμ νη. ro quoque familiaris fuit. Quarta, pars frigidum so-Q arta, tum erat, in quo corpus prioribus balnei partibus ex-Solirifi- haustum, minusque laxatum & calefactum, refrigeragitam, batur, densabataer, ac firmabatur. Veteribus Graecis λύτρον. λωαρον simpliciter vocabatur. Quinta ac nouissima
400쪽
pars,detergendo corpori dedicata fuit. Nam postquan cuncta iam rite peracta essent, post frigidi soli j usum
iterum sudabant, ut omnia excrementa citra refrigera tionis noxam vacuarentur. Proinde ut tandem sudorem iterum detergeret opus fuit,quod in postrema hac parte factum est. Caeterum Galenus libro decimo Theri
Tap.metho. cap.X. quatuor duntaxat balnei partes, apodyterio praeterito,recenset. Plinius tamen ii. v. epistola ' . q. sexta,huius,&etiam aliarum omnium diserte meminit. . .. i. iNostra quidem balnea aliqua ex parte antiquorum referrent, si prima & vltima partes distinctae, ac aliis co tinuae essent. Tepidarij enim vicem stippi et ea pars, modo continua alteri sit, in qua nos nudamus,& vestes exuimus. Calidarium,in quo sudamus, veterum propemodum per omnia refert. Non desunt nobis solia calida maxime. Frigidis enim hodie uti desierunt, Aestiuo tamen tempore Germani nostri non tantum se in fripida mergunt, sed multas horas fluuiis innatantes con sumunt. Pars ultima itidem desideratur, cui tamen, ubi cotinuum est, tepidariu in quo denuo vestimur aliquomodo respondet. Atque hactenus balnei arte parati Balne;
partes enumerauimus. nunc quae sit earundem facultas pariti. Dbreuiter commemorabimus. Prima,quasi quaedam est cultates. ad alteram praeparatio. Neque enim satis tutum est a fri Prima. gido aere statim in calidum admodum se transferre. Secunda,materias per totum corpus tum calefacit, tum Alteritu.
tundit liquatve,& quae inaequalia sunt aequat, & cutem laxat,& sub ea detenta vacuat. Quare nobis non raro exercitii ne oleisti vices supplet. Tertia, qua in aquam Tertia. calidam descenditur, Galeno libro tertio de tuenda fanitate cap. iij. teste, si media temperie sit,calefacit& humectat: sin tepida fuerit, humectat& refrigerat. Vtraque igitur in sicco corporis assectu madorem utilem solidis partibus immittit. Quod si vero iusto calidiorit,ealefacit quide, sed no perinde humectat,quippe horere corpora,cotrahiq; & densari exiles eoru meatus cogit, ita ut nec madescere ab extrinsecus accedete hum ie queat nec excremeti,quod intus latet, quicquam v iare S emittere. Quae itaq; moderate calida fuerit,ma