장음표시 사용
381쪽
plerunque ipso morbo deterior est,accida prohibessit.
Ut sole meridiano iam clarius sit, ante persectanico coctionem in morbis eam admittentibus,nunquam esese purgandum, cum eo tempore, quo concoctionem absoluit,quod noxium est,natura per iudicium expuringet, ut hoc nomine importunis remediis a cococtionis munere non sit distrahenda,& in suo opere impedie da. N on autem temere dictum est a nobis,non esse purrigandum, aut purgantibus medicamentis utendum. Si quidem iis verbii non esse medicamenta validiora, & elonginquo trahentia, adeoq; quae revera sunt & dicu tur purgantia, usurpada innuere volumus. De iis enim Hippocratem, ubi cruda non esse purganda monet, locutum esse constat. Proinde mitiorιbus, & quorum vis
vltra iecur non transcendit, ut sunt casia nigra, manna,
oxy phoenicum,litera picra,& id genus alia,ad abui subductione in principio etiam morbi uti medico licebit et
quod ea tantum, quae in ventriculo,& intestinis sunt, cuent. Nonnunquam etiam,quae in primis venis co tinentur , modo illis non sint impacta, educunt.
Quid purgationis tempore, . a purgatione su
: VI purgans medicamentum est sumptu rustis calidum hauriat oportet, non tepi-q dum,aut frigidum. Nam ita medicamentum ventriculu minus ostendet, & citius suam exeret facultatem. Tepida nansueventriculum relaxant, si isida vero non parum osse dunt. Quum vero prompte admodu,iis praesertim, qui ad vomendu proniores sunt,vomitus post medicamenti sumptionem excitetur, praestat odoris vehementiam aliquo iucudo & odorato obtundere,ne ei, qui haustarus est,a medicamenti odore parum grato nautea concitetur, quam mox vomitus excipiat. Aut nares obstruere, ne ad illas odor medicamenti attingere queat. Porro medicamento sumpto assum panem aceto imbutum odorare conuenit,& calidis pannis ventriculum is
uere oportet: ita enim vomitus arcetur. Prodest etiams
382쪽
os colluere statim, ubi haustum fuerit, vino odorisero, aut mandere aliquid suave &iucundum, quod horribilem medicamenta saporem obicurare possit. Dein horam unam quiescat, qui sumpsit medicamentum,nec somnum admittat, ut vis medicamenti ad uniuersas cor- , poris partes pertingere possit,& ne ab immodico calore, presertim si lene fuerit medicamentum, dissipetur. Omnium autem maxime a somno arcendus erit, ubi iapurgare coeperit, quod ita medicamenti actio intercipiatur . Quod si tardius actionem suam medicamentum purgans exerat, ut inambulet,& se moueat, modo per morbum integrum sit, praecipiendum erit iuxta id . imi
Hippocratis: Eum, qui Elleborum bibit, ad corporis 4.asti
motus magis, ad somnos vero S quietem minus duce- is re oportet. Corpora autem motu turbari, nauigatio. indicio est. Et statim post haec: Quum volueris ut Eruleborus magis ducat,corpus moue: ubi vero sistendum 4.Apia. esse censueris, somnum conciliato, S haud moueto. II. Caeterum ab asi impio medicamento, ne eius actio impediatur, nihil est offirendum, nisi os ventriculi natura admodum sensile ac imbecillum purgantis medicamenti acrimoniam sustinere non possit, adeoq; syncopen minetur. Tunc enim ptisanae cremor, aut etiam cicerum ius cum saccharo, ut quae gulam,& os uentriculi uellicant, detergeantur,exhiberi potest. Quod si uero prospere& citra ullius symptomatis accessionem purgatio procedit, nihil penitus attentandum : sed fatis erit, si aeger ab immodico tum calore, tum frigore se tueatur. Absoluta tandem purgatione, aester mediocri & boni succi alimento reficiendus erit. Satius autem fuerit humidum ut lit potius, quam siccum,&concoctu facile. Id enim promptius in ventriculo, iam imbecillo aliquo modo a medicamento facto, transmutabitur, atque ad expellendas purgantis medicamenti,& humoris ab eo attracti reliquias, praesertim si illi aliqua insit abstergendi facultas,aptius erit, ut sunt iuscula saccharo condita, aut ea, quibus cicer, aut hordeum incoctum suerit.
383쪽
Quousque purgandum, quomodo impedita σ immodica
purgationi si occurrendium. C A P. xx III.
Gaph. V AE sit absolutae & iam pera ita purga- 19. tionis nota, Hippocrates in Aphorismisq ostendit, ita scribens: Qui in medicamentorum potionibus quum purgantur haud sitiunt ij non desinunt priusquam sitiant. Pream Sitis itaque, quod humiditatis indisentia nuntie abunpurgatio de esse purgatum corpus, noxiosq; humores persectems nota. Vacuatos ostendit. Quanquam non semper expectanda est sitis, quod interdum minori quantitate oblatu medicamentum non satis purget,nec noxios omnes humo- . res educat: neque enim facile conueniens cuique quan-
Νιaudo titas sciri potest. Ne igitur longiori,quam par sit,inedia purgatis crucientur, praestat ut iis, qui propterea quod non satis ribu sit purgati sunt, stim haud sentuint, a medicamenti sium-Hferen- , ptione sex aut septem horis cibus exhibeatur, eo nimi- ι. rsi tempore,quo aliis qui abunde purgantur,offerri c si medi- suetum est. Porro si eueniat ut haustu medicamentu sua eametum actione frustretur,nec quidquam educat, sed ventriculi sua fu- morsum,aut tormina,alia'; grauissima symptomata ex fretur a- citet,adnitendu erit medico, ut protinus eos, quos me hone. dicamentum attraxit humores, emolliente & alvu sub-Si immo- ducente clysteri,aut glande subiecta vacuet. Sin contradice pur- accidat, ut immodice purget medicamentum,somno inget. dulgendum erit,ac quiescendu. Ita enim esse faciendum 4. Apho. Hippocrates in praecitatis Aphorismis monet. Pr terea I .etis impetus humorum intro confluentium ad alias partes frictionibus, vinculis, balneis aquae dulc:s, & id genus aliis praesidiis reuellendus. Rer etia,in quo aeger versatur,teperatus esie debet.Iusto naq; calidior, vires dissoluit: frigidior aute ad internas partes humoru impetum propellit,adeoq; purgatione auget. Prodest etia exhibere theriaca,ut quae humoru impetu ad exteriora ducat, ac purgatoria medicamenti vim hebetet atq; obtundat. Confert etia diacydonium vocatu medicamentum,& similia,quibus adstringendi facultas inest, offerre. Perdu-Tante vero adhuc purgatione, inanes cucurbitulas ven-
384쪽
triculo admouere,& adstringetia unguenta, emplastra,& cerata imponere, utile est. In summa, omnia ea sunt admouenda, quae ad sananda alui profluuia usurpantur, de quibus in mededi ratione nostra diffuse tractauimus,
ut necesse non sit hoc loco de iis copiosius disserere. 'Expurgatorum humorum obseruatio. C A P. TNI ID... V R G A T I O N E peram alui excreme Alu; erita, & quae vacuata siunt,a medico accurate crementap sunt consideranda. Initio autem, quae is medi- vacuantur, vulgi more, non multitudine coseunt cosunt aestimanda, Hippocrate etiam sus a susera da
gante: sed si talia vacuata sunt, qualia vacuari oportet, I.apb. 23& aeger facile toleret. Talia vero vacuantur, qualia o- Qualitra portet, ubi noxii ac vitiosi humores vacuantur, Utiles . . . . aute in corpore retinentur. Id certe quod accidit, quando aeger vacuationem hanc leuiter sert. Non solum Consi leuvero qualit 3 excrementorum alui, sed&consistentia tia. eorundem,num scilicet solida,an liquida sint,expenden . . rada venit. Denique color eorundem,num pallida, rufa , Color. liuida,aut nigra sint. Ex eo naque varia dignosci & praecognosci etiam possunt, ut copiosissime lib. 2. progno sticor. Aphor. 13.& sequentibus aliquot Hippocrates, necnon ibidem in Commentariis suis,& libro I. de iudiciis Galenus monstrarunt, & nos infra libro quarto, ne quid lector desiderare possit, haec omnia breuiter
perstringemus. Caeterum praeter iam dicta, excremem Nutatis torum quoque mutationes diligenter medico sunt coni extreme
templandae. Nam si in spontaneis & a natura facti salub torum .Pii profluuiis variae humorum species vacuantur audabile est, propterea quod corpus exquisitius e purgent.
Quod confirmat Hippocrates, qui in Aphorismis ita a. Apiari
scriptum reliquitun profluuiis ventris mutationes e Mi I crementorum iuuant, nisi in praua commutentur. Ini is praua autem commutantur, si nigra aut liuida fuerint,
aut colli quationem & putredinem prae se tulerint. Quo itaque plures deteriores in alui profluuiis fuerint colo i seres, eo peius erit ..Siquidem multorum & prauoru in in corpore affectuum iunt signa A purgante vero Medicament.
385쪽
dicamento hausto melius est plures & deteriores etiam. excrementorum ac deiectionum esse colores. Et certὰ quanto plures suerint colores,tanto minus mali erunt24. Ap . Quod Hippocrates in Aphorismis iis significare ve a I. bis voluit, Nigrae,inquit,deiectiones veluti sanguis ni is ge sua sponte exeuntes, S cum febre & sine febre pes se sime:& quo plures deteriores fuerint colores,eo peius. M A medicamento autem si tales egeruntur, melius est: ri & quo plures colores fuerint, eo minus mali erunt.
ACTEN Vs de purgatione disseruiamus: nunc ad vomitum, tertium vacu tionis genus,accedemus. Vomitus autem
est vacuatio per superiora eorum, que inventriculo continentur, illumq; grauant& molestant. Hunc praecedit nausea, quae non est nisi inanis vomendi conatus. Vomitus autem non temere in consideraticinem medici venit, quod eius non contemnenda sint commoda. Qui enim frequenter vomunt, magna ex parte semper sani esse consueuerunt. Si quidem vomitus non bilem modo, sed & pituita molestante vetriculum educit adeoq; ne ille malis ac vitiosis humoribus impleatur,esscit. Cum vero a prauis humoribus vapores sursum ad caput serantur, praesertim ubi biliosi suerint,non parum a uomitu etiam caput ipsum subleuatur. Utilis uero prae aliis est uomitus omnibus biliosis, quod bilis utpote tenuis humor facile sursum Uergat. Praeterea iis,qui cibis N potibus se nimium impleuerunt,uel paru recte concoxerunt.Si enim plus iusto quam ut concoqui possit,ingestum est, periculu immine ne in ventriculo corrupatur. Nihil igitur coducibilius,nisi ut priusquam quod assumptu est corrupatur, qua via eo modo expelli potest, nepe per gula,eiiciatur. Quanqua ne tum quidem quu corruptu est,intus sit relinquedum quod ingestu est sed quo comode potest expellendum. Caeterum singulis mensibus uom Edum esse Hippocrates praecipit. Na libro et . de ratione uictus ita scriptum reliquit: Consultuis est,ut is qui singulis mere sibus
386쪽
'us vomere consueuit,cξtinuo biduo hoc axat,quam ireterpositis quindecim diebus: ita enim secundus dies prioris reliquias extrudit. Quae quidem sentetia etiam in libro de salubri victu repetitur. Hanc Galenus lib. V. die ulu partium cap .iiij. cosirmat ijs verbis Recte igitur, inquit, veteres medici vomitus a cibis in singulos menies repeti precipiebat, alij qui de semel,alij vero bis. Omnes aut hi qualitates ipsas eo casu comedendorum acres atq; abiteriorias diligere Glulunt, ut pituita omnis e vetriculo purgetur, neq; prauo succo corpus assiciatur. auendum itaq; o nisibus,qui recte valere & senescere Volesima nopere eri sine vomitu prorsus negligat, seditium modo fieri posis it,ex praescripto Hippocratis adhibeat singulis nempe me sibus,& duobuς cotinuo die laus. Nec minori diligentia cauedu iis ipsis erit,ne quotidianum vomitum habeat. Quippe eius frequetia assi-ς sive usus surditatem inducit, visui obest,thoracis pulmonasq; venas disrump:t,dentibus nocet, S capitis dolores, modo ex ventriculi vitio non sint orti, offendit. mon autem ab re paulo ante diximus, vomitum, si fieri potest, suo tepore adhibendum esse. Nam in ciendo vomitu magno studio medico considerandum erit,qui ad
i les,quique difficiles sint. Qui enim non
niti cliti culter uomunt,ad uomitionem nequaquam cogendi sunt,sed per inseriora potius purgandi. Disticulter naq; uometibus, ubi eos ad uom tu quispia urserit,uenam Quae in thorace sunt, ruptionis periculis iminet. 1'orro difficiles & inepti ad uomedum sunt,mediocriter carnosi ac pingues,angustoq; thorace prediti. Cotra faciles & idonei, qui natura tenues gracilasai sunt,& amplum obtinent thorace. Prioi es enim plurimu pituito si aut melacholici humoris habet, ideoq; per inserna, quandoquidem eo maxime iam dicti humores tendant, uacuadi sunt. Posteriores aute natura calidi & sic-c atq; acleo biliosi sunt, plurianu itaq; bilis coaceruant. quare per superiora,quo maxime natura repit, uacuare eos oportet. Quae singula Hippocrates in Aphorisinus quoque iis docuit uerbis: Graciles, ct ad uomeneu faciles,per superiora purgare conuenit. gi uero ad uomendu disticiles suntμ mediocriter carnosi,hos per inseriora
387쪽
inferiora purgare oportet. Non temere autem dictum
est,natura graciles. Nam qui vi morbi tales sunt, veluti tabidi, iis vomitus inutilis est . De quibus sine locutus Celiris- est Celsus,lib.j.c.iij. ubi inter caetera in eum scribit mocus eno dum: Vomitus inutilis est gracilibu S imbecillum
ratuν. ventriculum habetibus. Qui enim hac ratione graciles sunt,iis thorax angustus est, & vasa ruptioni obnoxia.
Qui vero imbecillum habent ventriculum,i j vomitum, quod ipsum praecipue mirum in modii lancinet & con-τ u mo uellat,sustinere non possunt. Caeterum tempus vomi- mitioni tui aptissimum est aestas, utpote in qua biliosi maximestissim. procreantur humores, qui suapte natura, quod tenues admodum sunt, sursum feruntur,& nullo negotio v q.apb. mitu reiiciuntur. Quod Hippocrates etiam confirmat,
se qui in aphorismis inquit: Aestate quidem superioresis magis ventres, hyeme autem inferiores medicamentis
Obiemo purgare conuenit. Neque obstat quod Hippocrates, HIuitur. aut potius Polybus, in libello de victu salubri contrarium adstruere videatur, dum sex hybernis mensibus vomedum esse tradit. Et hunc etiam fecutus Cornelius Celsus loco paulo ante citato,vomitum utiliorem hyeme,quam state esse scribat. Nam uterque in iis locis de pituitae uacuatione, quae citra purgantia hi medicamenta,loquitur. Nemo vero est, qui nesciat hyberno tempore pituitam, potissimum in ventriculo, magis quam alio tempore generari . Vt igitur vomitu expurgetur, necesse est. Ubi vero uniuersum corpus medicamelis purgare consilium est, ael late per vomitum,atque superiorem ventre na: hyeme per Geiectionem,ac ventre inseriorem,ut in aphorismis relatum est,purgandum erit. Quid multis opus est verbis Quu non uniuersum cor pus exonerare constitutum est, sed ventriculum solum a pituita in eo coaceruata vindicare placet, vomitu illaeijcere licebit, imo plurimum confert. Sin uniuersum corpus expurgare animus est,estate per superiora,& voQμη per initum,hyeme uero per inseriora purgadum erit. De - omitηm nique ea,quq per uomitum quouis tempore eiiciuntur, exstititur,' accurata opera medico sunt consideranda, quod ex his, medico co perinde atque ex alui excrementis, multa praediceres erada. possit,quemadmodum lib. a. praedict. Aphor. 38.&se
388쪽
quentibus aliquot Hippocrates,& post eum in suis Comentariis Galenus luculenter & perspicue docuerunt, Quibus vero rebus & medicamentis uomitus ciendus
RINAE excretio etia interuacuation genera recensetur. Quippe no raro accidit Naturau ut corporis superuacua per urina vacuen supernatur, potissimu in laboriosis hoc est,inqui corporisbus lassitudinis sensus inest,sebribus,que- per urina admodum in Aphorismis iis uerbis testatur Hippocra- vacuat. te Quibus spes est ad articulos futurum absceu um,eos Laborio-
liberat ab abscessu urina multa, crassa, & alba prodiens, safebres. ut in laboriosis febribus quarto die nonnullis exire in- apho.cipit. Et in Epide is idipsum exemplo quodam confir 74. mat, inquiens: Urina crassa & alba, qualis A mphigenis q. Epiri. . 'famulo prodiit, in laboriosis febribus, quando quarto seri . .
die exit, ab abscessia liberat. Cum itaque natura interdu aph. r. corporis excrementa noxiosq; humores in morbis per urinae excretionem expurge debet & ipse medicus,qui huius minister est, & simia, in plerisque morbis urinae prouocatione uti. Hoc vero praesidio tum potissimum Quando utendum medico erit, ubi obstructio, vel lium oru redula urina nodantia circa iecur, eius praecipue sibba,item renes,& ve uocatioesicam fuerit. Nam anatomes ratio monstrat, quod ea, Medum . quae in iam dictis partibus continentur, per nullum corporis locu comodius & expeditius,quam per urinarios meatus vacu*ri possint. Non autem te mure adiectu est . 'paulo ante, eius potissimum gibba. Si enim in cauo iecoris fuerit obstructio, tum per aluum potitis,quae Obstructionem efficiunt, purgare oportet. Nam & id disse ionis ratio probat, & mu Itis in locis,piaesertim lib. I. Therap.methodi ca. vltimo,& I3.eiuldem operis ca. I .&li. 2.ad Glauco.ca. vltimo Galenus docet in hanc sen Quando tentiam prorumpens: Sicut iecoris cauum per alvu pur ab urinae tur,ita gibba eius per ea,quae modice urinas mouent. prouocala elicie da ver4S prouocanda urina, accurata diligen- t ne cari inquirendum erit, num phlegmone,aut exulceratio uendum .
389쪽
aliqua sit in renibus, vesca, & aliis urinae instrumentisse Quippe si aliquid horum adsit,urinam mouentibus,nequaquam utendum erit: quod tum a laborante particata longissime avellere,nequaquam ad eam trahere comveniat. Id quod li. I 3. Therap. metho. cap. 6. Galenus,ut alia omnia, prudenter de docte admodum iis uerbis etiam admonuiti Praeceptum,inquit, in cotrarium auersionis, D in omnibus commune est. Neque igitur quum vel circa ri sedem, uel aliquam huic vicinam partem initium phte - gmones incidit, aluum deiicies: neque quum in uesica, D vel colo, vel renibus coepta, medicamenta, quae urinas' i, prouocent, bibenda dabis.'Ncc si mulieri in utero, uel ' ,, pudendo insedit, menses huic movebis: sed ad partes,
ς ,, quae maxime longinquae fiunt, semperauersionem mo Vrinam liaris. C sterum,quando urinam prouocare medico coprouocara silium est, conuenientius ante cibum id efficiet, & eotia quo si magis, si quae urina im proliciunt, admodum calida fue- et tepore rint. Nam cum urinam mouentia in censu eorum sint itan . quae ualde distribuunt, nequaquam a cibo oflerri de Prouocar bent, ne illum adhuc crudum ast venas de sicant. Quae tia urina vero sint medicamenta urinas mouentia, alibi diximus,
medica- & idipsum ex professo Galenus libro quinto de simplic.
Sudoris elicio inrodi. Feruenti
elicie sudor. N GENERE eoru,quae corpus nostra vacuant, sudor etiam comemorandus uel nit. Cuius sane prouocatio tum potissi-linii ni utilis Se necessaria est, bi noxius aliquis humor interiora corporis infesta vein febribus, pr sertim pestilentialibus, euenit. Elicitur vero sudor variis modis, principio,sicco calore laconi ei,de quo sequenti dicemus capite, ignitorum lapidum aren calidae solis,& exercitiorum. Commune enim omnium est istorum , humorem corpori immersum atque redundantem, praeserti iri aqueum frigidumque ex coquere,elicere, Onsu mere. Ouare. nonnulli seruenti Gsima arena, maximeq; marina, quae salsedine,&ari-dititς caeteris praestat,corpus dessidiunt, tuq& siccitate
390쪽
ed leuitate sua sitientissima humiditate, & calore frigus
corporis absumit. At ita, ut adsint ministri, qui coni nuo nouam aestuantemque corpori accumulent, prior; Tefrigerata deiectaq;. In qua & corpus circumuoluitur, de certis interuallis inuertitur, ut undique arenae commodis fruatur. Verum sicubi maritima arena desit, fluuiali pro ea uti licebit, sed corio denso instrata: a plerea quod & haec ipsa sit, & eius aer,ab evaporationibus hua meditor, S corio subiecto tum incalescit'a te acrius, tum a uicino alueo minus commadest. In quibus ta- Quiliumen hoc studiose obseruandum erit,non aridis corpo- sicco caloribus, siccis morbis, sebribus, humoribus exiccantibus resudor de calidis, imo ne frigidis quidem omnibus, nisi uitio Mneste iam inclinante,aut certe neque cum crastis, neque cum licietas. Ientis humoribus coniuncto , quicquam horum, quae arido calore opem praestant, congruere . Id quod monendum esse duximus, ne arida vitia nimium exiccarentur,& ne calida inflammarentur,atque ne crassa lentaque absumpta tenui parte, admodum in spissarentur. Quapropter declinantibus iam frigidis humidisque no Nis,aut plane aqueis a causis orti littito com modeque sit periora, & sicco calore opitulantia,usurpabuntur. Alii sunt, qui soli aestuanti obiiciunt, atque ita sudores eliciunt, Quae res hydropicorum maxime humores exu- git. Sudor praeter ea,quae hactenus exposita sunt, etiam Fonteiitis somentis prouocatur. Quae multis modis ipsa quoque quomodo institui possunt. Simplicissima velo sunt, quum linteis sudor pro calefactis sudor elicitur. Calor enim laxat, aperit, eum uocetur. eat,attrahit,discuti post que plerunque sudor sequitur. Proxima sunt, quum linteo aliquid retinendo calori, mouendoque accommodatum inuoluitur. Qua ,si arida expetas, milium facile est omnium suauissimum, aut defrixi furfures, deinde arena, tum fit quoque. Quae ' S torreri omnia, J' linteis sacculssve includi arida cal Ddaque, vel aquae cuipiam aptae calidaeque immergi, coe-porique identidem applicari possunt. Duriora torti vidue sunt, lateres, ara, serraque pannis linteisque similiter inuoluta. Sin minus arida desiderentur, oleo
calido,aut aqua calida ut rem, aut vasculum aeneum, testaceum nctile ve, vesicamque implere, & corpori adlisex a bere