Nicolai Leoniceni De serpentibus opus singulare ac exactissimum

51쪽

pertinere: De Dipsade supra diximus sectindu Marsoriam opinionem non esse spetiem a Vipera disteretem Uerum secundam Nicandrum et plures alios esse spetiem per se simplicem tantum Albertus autestulam: quae idem uidetur apud latinos significare:

quod apad graecos: Dipsas in duas speties diuidit:

alteram: quam graeco uocabulo Dipsadem uocat: Alteram: quam generis nomine situlam. Et de hac secunda spetie dicitat, est Serpens eκ uarietate miro modo pulcherrita admiratione detinet intuetes,

Sed est pigeret paruus: et ita ignei ueneni: palleripercutitur totus exuritur et in hyeme pellem depo/nit. Sed mirum in modum in hoc Serpente Alb Albertus mi=decipitur. Non enim situla. sed scytale potius nomi u in moduci natur: et est ille quem postea paucis uersibus inter stula serpetepositis sub siseculi nomine describit hoc modo.Sise decipiturculus est Serpens fere sicut ille:qui salit ad duas par tes: quem Graeci amphiselenen uocant: quasi duo capita habete: et morsus istius est sicuti morsus illius quae iste quidam modas illius: liceti hoc differat: no adeo expresse duo capita habere uidetur et hapcde hoc Serpete dicit Auic Haec de Alberius Rui. Avicennacena aute: quem Alb. allegat: ita de eisde Serpetibus scribit libro quarto Capite de Serpete sciscetalla o Ior eius similis est salienti ad duas partes. Sed ille est deterior Pet accidentia eius sunt illa et cura eius est

52쪽

Contra Ain illa cura. Uerum contra Auic et Alb merito quis cennam et piam possit dubitare qualis sit morsus uel acciden; Albertum tia: quae ex mors Amphisbenae consequuntur. Qualis etiam modus curationis: ne uideatur id qd quaeritur: per alterum aeque ignotum manifestare. Hic autem error inde prouenit: quonia uerba Rib.

et Auic de Sciscetali et Amphiselene uel sut dicer e debuit Amphisbene: sue saliente. Ad utran Ia 'tem simi uerba Dios et Pau de Scytale Amphisibene: led male interpretata: quia ut taceam nominum deprauationem de quibus non multum est Philo phis medicis curandum)non stat suo loco re ' Π um lata. Dioscorides enim quum docuisset qualia sunt accidentia: quae ecmodii fiunt Viperarum: et quis si modus curationis Postea de Scytale et Amphisbe/ne Serpentibus ista subiungit Similia autem his ac cidant: quae a Serpete Amphisbenem ominato:uei

Scytale morsis eueniunt: Eadem autem sunt reme

dia: quapropter in hoc genere non est opus propriam facere scriptione. Oportuit ergo Avicenna uel Albertum qui uideξ in his secutus Aut Scisceratim et Amphisibenem siue fallentem ad utran partem eodem: quo Diosc ordine:post Viperas scilicet: collocare et cli eosdem facerent casuS: eandem Ἐκige rent curationem una docere Duel saltem si ordinem mutare uoluerunt. Quaenam essent eorum morsus

accidentia:

53쪽

accidentia Dei quae curatio legentibus manifestare. Quod tamen uidentur in alio capite: sed aliis nominibus fecisse Harem scil1cet et Carem de quibus ita scripsit Auic capite Harem et Carem: Dixerunt quidam Arabes sapientes:et existimo lsunt de genere

Draconum marinorum/aut aliorum quos ambos

nominauit Semerion ille sapiens dices m accidit ex morsit eorum illud: quod accidit eκ morsit Vipera rum: et similatur cura eorum sit cura Viperarii. Eadem fere Albertus de Harem et Carem ex Seme Honis et Auic autoritate. Qui tamen Semerion in emetion. Scyscetali et Amphisibendi siue saliente ad uitanin partem non allegatur: adeo ut uerisimile fiat Auic. at 3 Alb. de eisdem Serpentibus an diuersis duo scripsisse capita Alterum inscriptione Scyscetali: at terum Harem et Carem Multo tamen plus pecca Peccatii Alb. uit Alb. qui Serpentem Scytalem a Graecis et etiam maius Serpen Latinis nominatum: non modo duplicauit:sed etia tem Scytalentriplicauit sub nomine Siseculi: sab Arem uel Care: no modo da et sub nomine Situlae:et modo prii generis: mo plicauit sed do alterius est. insinuauit: hoc est Sitalae spetiem etiam triplica Quod autem speties altera Situlae ab Alb descripta uit. sit ea quam Graeciat latini Scytalem nominant. et Diosc. comparem facit in casibus et morsu curatione Amphisbene constat e his squae de eadem

Situlae petie scribit Albertus: et de Scytale Solinus

54쪽

at Iucanus .De situla sua: que tamen non est stula me speties eius: scribit AIb est Serpens miro modo pulcher: ita admiratione detinet intueres. Sed est pige et paruus: ille quem percutitu totus exuritura et hic Serpens in hyeme pellem deponit.

Sed haec eadem de Scytale Solinus scribit his uerbis.

Scytale tanta praefulget tergi uarietaten ut notarum gratia uidetes retardet:et quoniam reptado pigrior

est:quos assequi nequit: miraculo suo capiat stupentes In hoc tamen squamarum nitore hyemales exuuias prima ponit. Idem Lucanus de Scytale scribit. Et Scytale sparsis etia nunc sela pruinis Exuuias postura suas. Quare luce clarius apparet Alb pro Scytale situlam accepisse: et nominum uicinitate deceptum proprii generis Serpentem alteri contribuisse. Sed hic quidem error ad Dipsadem pertinet:quam Albertus sub eodem genereisi Scytale postridi: alter Albertus Ti uero ad Viperam. Nam sicuti Scisecutura stula ueIxum esse Ser. si recte loqui'uelimus a Scytale' ita etiam Tirum apentem diuer Vipera esse spetiem disterentem evistimauit Queadsum a Vipera modum eiusdem Alb. libro secudo de Animalibus existimauit indicant uerba: quae in hunc modum scripta ue niuntur. Omnia enim genera Serpentum faciunt oua praeter Tirum: ut dicit Aristoteles t et est cor rupta sua littera i quoniam ille sui uere est risus

notus est apud nos:et sit ex ipso Theriaca In quia

55쪽

bus iterbis Rib. duo sunt errata valterum igno Duo errata rataerit arabicae translationis consiletudinem Titi Alberti. pro Vipera torpissime supponentis Alterum nitibio maioris ad uitam momenti: Serpertem ex qua uera Thetiaca conficitur: esse Ouiparam non au tem iuiparam existimauit contra omnium uete

tum et praecipue Andromachi qui primus docuit Androma Viperas et non alias Serpentes Thetiacae admisce chus primus re praeceptum. Utrum autem Alb. hunc errorem si docuit Vipe=cuti plerosque allas:ab ipse Avicen. acceperit quum ras Theriaceis eiusdem Avicen .libris ex Arabica in linguam La admiscere. ltinam translatis appareat Tirum et Viperam an quam diuerses Serpentes frequenter nominari: nopossiim certissime diiudicare . Fieri enim potest ut Avicen interpres pro Vipera Tirum id est: ν nus pro spetie aliquando posuerit quod non adeo

fuisse errorem: quantum dedisse aliis non animad uertentibus errandi occasionem vexistimamus.

Quod si Auicenna ubique eodem uocabulo uti tur: alphe scilicet: quod.apud Arabes significat Viperam: multo plus ipse aliquando quam eius inter pres aberrat. Nam nomen speciei simplicis ponit pro nomine genetis: ut quum Libro quarto capis te de speciebus Serpentum scribit haec uerba. Et ordo secundus de Viperis : quarum speties ista diuella: de eis enim sunt Viperae Alelisau:

56쪽

et de eis sunt fac1etes stire: et reliquae quas dicena . Serpentem facientem sitire: quam Graci Dipsa da vocant: pro spetie Viperae nominet: quum sit ea dem: quae Vipera Serpens secudum Marsorum sententiam: vel Viperae si simillima secundum omniualiorum:et ipsius quo inui. opinionem facile possit tolerari. Sed Q Serpetes Quercinas quod genus est a Viperis diuersum: et a Graecis Drymi ut antea diximus)nominantur Quia in Quercitum radiciabus habitant:quod postea Aut in aliarum specieria

Serpentum enumeratione licinium uo cat uel non

faciens inter Quercum et licem d1fleretiam uel forte putans Quercinas esse ab Ilicinis diflerentes deceptus nominum ut in multis aliis ostendimus)diuersitate. Quod inquam et Quercinas et multas alias: de quibus se dicturum promittit Duult esse Viperae speties:hominis est spetiei nomine pro nomine ge/neris abutentis. Si quidem Alphe Viperam signiti catapud Arabes: quae simpleκ est speties secundum Aristotelem=Nicandrum Dioscoridem Andromacum/Calenum/et Paulum ac reliquos Medicos uetustiores. Auic autem interpres scribi Riphem uer/bum arabicum Tirum litterpritatur: quasi Theria uelit dicere: nome generis poni pro nomine spetiei quod ab omnibus homin1bus frequenter solere fie/

ri testatur Galenus iri expositione libri secundi de

57쪽

u1ctu acutorum . Et hoc sane videmus non modo Genus saepe apud Galenum: sed etiam apud Aristotelem in hac pro spetie po eadem Serpente factitatim quum Calenus ait indi nitur: no mobro de Theriaca ad Pi nem, Primum Androma do apud Cal. cum Theria: id est Viperas Theriacae admiscere in . sed etiam apdstituisse: et quum eodem in loco alteram quoin pro Aristo. bat etym Clogiam: quam nos libro nostro de Plinii: at alidrum medicoru erroribus inscripto nisi eius/dem Galeni autoritate: licet inibi Calenum nomi nati no citauerimus: iseruimus: Vbi diκimus Theonde theria/riacam Andromachi: de ea enim tuc loquebamur: ca Andromaet Trociscos Theriacos inde habuisse nome. Quo chi nonae tra/niam e Theriis: id est: Viperis: quae ex genere fera erit. rum sutari conficiuntur. Sed cur inquiunt aliquin obiectio ali/potius Viperini dicantur si Theriaci siue latine se quorum.

rates a nomine scilicet Serpentis proprio: et non comuniori Et quid uetat: inquia ego:ita eosde Troyciscos latine iperinos nominare sicuti graece Theriacos 'Quadoquidem Plinius uir eruditissimus a lem Theriacum eadem apud Graecos ratione The/riacum: qua Trocisci Theriaci/nominatu quia ui delicet ex viperis fili maluit dicere Viperin, si no

mine ilausto feralem: libro scilicet. χχχ. Cap. tertio. Vbi ita scr1bat. Item gallinacei cerebrum recentibus

plagis sale Viperino in cibo sumptum Eadem est itota antidota ratio: quam si libuerit possumus Vib

58쪽

perinam nominare: ut ean Graeci aliquando ακτο δοτο δ laxi ρνων id est : antidotii eκ Viperis no mmant Quid enim refert Antidotii Viperinum uel Antidotum ex Viperis nominare e Quia aeque fiat ex Viperis denominatio 'Qui autem etiam aliat Theriacam no posse apud Graecos ob id sertiri nome et Thetia: id est:feras in sui compositionem admittat. Quoniam quum fera sit nomen ualde generale: non magis ex ui uocabuli Viperam si etia Ba/siliscum intelligeretur esse ad Theriacae compositionem recipiendum. Non animaduertunt eandem ra tionem etiam in ipses reciprocare. Quonia si ideo Theriaca graece dicitur: Latine autem feralis ut ipsi Interpretantur quoniam confert contra morsus se rarum: deberet etiam contra' pronim. Leonum et Elephantum morsus auxiliar1: quos esse ex ferarum genere nemo dubitauerit. Quare neutra etymolo

gia potest pro uera defendi: nisi in utra mome ge/neralius in significato specialiori capiatur. Sicuti autem in tota antidoto utra probamus auctore Galeno etymologiam:et illam schlicet:qua ab usu que

praestat contra feras uenenatas:assignatur: et altera:

quae a feris:quae in ipsa comiscentur. 6 sim autealiae si V exae:ita in Trociscis Thetiacis una tantia admittimus: uidelicet ob id sint Theriaci notati. Quoniam ex Thetiis: id est Viperis conficiuntur.

59쪽

Ne . n. de ipsis aequeat de tota antidoto Deumssant una portio: dici potest: contra omn1 ADLmalia uenenata auxilietur Superuacuum enim An

dromachi et aliorum ueterum Medicorum studiueκtitisset: tot Medicinarum uires in una compositione commiscere: et scrupulatim colligere: si seli Trojcisc1 Theriaci eundem nobis effectum Ossant prae stare Nisi forte quis putet Andromachi coposit1Ο- ni alias adium medicinas: nos Serpetes: sed pluri mos morbos: quos potianare Theciaca: Soli autem trocisci Theriaci nosoniunt. At si et ad illa et quotcun sis enumerauerit uenena Altera Antidotus Antidorus prius Theriaca adinueta:siniciebat: quae ab inue Mithridatestore Mithridates cognominat. De hac n. alerius ab inuentore

labro de Antidotis primo ita scribit. Ad Viperarii dicta. Q der uenena melior est Theriaca si Mithridates ad Calenus Libalia uero nihilominus Mithridates t sed 1 sibi da eri ro de Anti melior Eade et sententia Galenus libri eiusde secu. dotis. do uolumine repetit: ubi ait se uelle a Mithridate i choare: ad plurima side alia uenena maiore hetsi Theriaca emcacia In uno aut solo relinquit quod a Vipera icitur Avicena quo libro sint capite a uice de dcofectioe Mithridatis no alid si Calenus de Mithrimal dMithridate sentit. Ita. n. de ipso eode capite scribit. Deide date sentit.

postsi accidit Andromacho illi qd expius suit supiuvamentu Carnici Serpentu et aliorsi addidit Deo

60쪽

Τrociscos de Viperis/et alteratu est parum per ad ditionem et diminutionem fuit ergo Theriaca magna in multitudine iuvamenti. Vercitamen Thetiaca magna est magis iuuatiua ipso in re unx et est uenenum Serpentum In reliquis uero rebus nodimbnuitur Mith idatum a Theriaca diminutione de qua sit curandum Ammo est magis additi in pluti

bus eorum iuvamenti: et confidentioris utilitatis. Haec autem duorum auctor uerbae et si plurimuconsentire uideantur: non parum tamen nisi ea re

cie intelligamus dissentirit. Et si enim tam Galenus etiam Avice. conueniant in hoc ιν Mithridates sit aeque ad omnia alia utilis: uel etiam utilior i qui busdam si Theriacae Discrepant tamen quoniam a uult Theriacam contra morsus Viperarii plus

habere efficaciae Auic. autem non cotra Viperastantum: sed contra Serpentes simpliciter/nisi' sulso stea sumus ostensuri)Serpentis nomine non quicu/U Serpens/sed Vipera tantum etiam apud Auicalibquando significatur et quidem est rationabilius Viperas seu carnes Viperarum/eκ quibus Trocisci the iaci constant/non contra omnes Serpentes: sed co

a lib. de tra se potius esse medicinam. Nam ut inquit Gai Theriaca ad nus libro de Theriaca ad Pisonem dicuti ad morsu Pisonem . Crocodilli adeps eius uulneri illato mirabiliter pro dest: et Mygale serpens pariteret ita: et stipe impo sita morsus