장음표시 사용
31쪽
minutae, paucorum potentia crevit. Et magistratus, pr vincias aliaque omnia tenerea ipsi innoxii, florentes, Sino metu aetatem agere, ceteros, qui plebem in magistratu placidius tractarent, judiciis terrore. Sed ubi primum dubiis robus novandi spes oblata est, vetus certamen animos eorum arrexit. Quod si primo proelio Catilina sup0rior aut aequa manu discessisset, profecto magna clades
atque calamitas rem publicam oppressisset neque illis, si victoriam adepti forent, diutius ea uti licuisset, quin do- fossis et exsanguibus qui plus posset imperium atque liber 10
Fuere tamen extra conjurationem complures, qui ad Catilinam initio prosocti sunt. In eis orat A. Fulvius, sonatoris filius, quem retractum ex itinere parens necari jussit. Eisdem temporibus Roma Lontulus, sicuti Cati 15 lina praeceperat, quoscumque moribus aut fortuna novis rebus idoneos credebat, aut ipse aut per alios sollicitabat,noquo solum cives, sed cujusque modi genus homimum, quod modo bello usui foret.
XL. Igitur P. Umbreno cuidam negotium dat, uti lega 20tos Allobrogum requirat, eosque, Si poSSit, impellat ad sociotatem bolli, existimans publice privatimque aer alieno OPPreSSos, Praeterea quod natura gens Gallica bollicosa osset, facito os ad talo consilium adduci posse. Umbrenus, quod in Gallia negotiatus erat, plerisque principi 25bus civitatium notus orat atque eos noverat itaque Sine mora, ubi primum legatos in foro conspexit, percontatus pauca do statu civitatis, et quasi dolens ejus caSum, requirere coepit quem exitum tantis malis sperarent. Postquam illos videt queri do avaritia magistratuum, aeeuSare 30 senatum quod in eo auxilii nihil esset, miseriis suis romodium mortem exspectaro, aligo' inquit 'vobis, si modo viri esso vultis, rationem ostendam, qua tanta ista mala offugiatis. Haoc ubi dixit, Allobroges in maximam Spem adducti Umbrenum raro, ut sui misereretur nihil tam 35aSperum neque tam dissicile esse, quod non cupidissimo facturi ossent, dum ea res civitatem aer alieno liberaret.
32쪽
C. SALLUSTI CRISPI LIBER Illo os in domum D. Bruti perducit, quod foro propinqua orat, neque aliena consilii propter Semproniam nam tum Brutus ab Roma aborat. Praeterea Gabinium arcessit, quo major auctoritas sermoni ineSset. Eo praesente con- jurationem aperit, nominat Socios, praeterea multos cujus- quo generis innoxios, quo legatis animus amplior esset; deindo os pollicitos operam suam domum dimittit. XLI. Sod Allobroges diu in incerto habuero, quidnam consilii caporoni. In altera parte erat aes alienum studi- 10 um belli, magna merces in spe victoriae ; at in altera majores opes, tuta consilia, pro incerta Spe certa praemia. Has illis volventibus tandem vicit fortuna roi publicae. Itaque Q. Fabio Sangae, cujus patrocinio civitas plurimum utebatur, rem omnem, uti cognoVerant, aperiunt. Cicero, 15 per Sangam consilio cognito, legatis praecipit ut studium conjurationis vehementer Simulent, Ceteros adeant, enopolliceantur, dentque operam uti eos quam maxime manifestos habeant. XLII. Eisdem foro tomporibus in Gallia citeriore atquo 2 ulteriore, item in agro Piceno, Bruttio, Apulia motus erat. Namque illi, quos ante Catilina dimiserat, inconsulte ac voluti por domontiam cuncta Simul agebant nocturnis consiliis, armorum atque telorum portationibus, festinando, agitando omnia, plus timoris quam periculi essecorant. Ex 25 eo numero complures Q. Metellus Celer praptoris sonatus consulto causa cognita in vincula conjecerat, item in ultoriore Gallia C. Murena, qui ei provinciae legatu praeerat. XLIII. At Roma Lontulus cum ceteris, qui principes conjurationis erant, paratis ut Videbantur magnis copiis, 30 constituorant uti, quum Catilina in agrum Faesulanum cum exercitu venissot, L. Bestia tribunus ploboi contione habita, quereretur de actionibus Ciceronis, belliquo gravissimi invidiam optimo consuli imponeret eo signo, proxima nocte cetera multitudo coniurationis suum quisque nego-35 tium exsequoretur. Sed ea divisa hoc modo dicobantur Statilius o Gabinius uti cum magna manu duodecim simul opportuna loca urbi incenderent, quo tumultu facilior
33쪽
aditus ad consulem ceterosque quibus insidia parabantur floros Cothegus Ciceronis januam obsideret eumque vi aggrederetur, alius autem alium Sed silii familiarum, quorum ex nobilitate maxima pars erat, parentes interficerent; simul caede et incendio perculsis omnibus, ad Catilinam erumperent. Inter haec Parata atque decreta, Cethegus Semper querebatur de ignavia sociorum illos dubitando et dies prolatando magna opportunitates corrumPere; facto, non consuli in tali periculo opus SSe, Seque, Si
pauci adjuvarent, languentibus aliis, impetum in curiam 10
facturum. Natura ferOX, Vehemens, manu promptu erat; maximum bonum in coleritate putabat.
XLIV. Sod Allobroges ex praecepto Ciceronis per Gabinium ceteros conveniunt is Lentulo, Cethego, Statilio, item Cassio postulant jus jurandum, quod Signatum ad 15 cives perserant aliter haud facile eo ad tantum negotium impelli posse. Ceteri nihil suspicantes dant, Cassius Semel
eo brevi venturum pollicetur, a paulo ante legatos ex urbe proficiscitur. Lentulus cum eis T. Volturcium quendam . Crotoniensem mittit, ut Allobrogos prius quam do 20mum pergerent cum Catilina, data atque accepta fide, Societatem confirmarent. Ipso Volturcio litteras ad Catilinam dat, quarum exemplum intra scriptum est Quis Sim, ex eo quem ad te misi cognosces. Fac cogitos inquanta calamitate sis, et ominoris to virum essori consido 25 res quid tuae rationes postulent auXilium petas ab omnibus, otiam ab infimis.' Ad hoc mandata verbis dat: quum ab senatu hostis judicatus sit, quo consilio servitia repudiet 8 in urbe parata osse quae juSSerit; ne cunctetur ipse propius accedere. . 30 XLV. His rebus ita actis, constituta nocte qua prosi-CiScerentur, Cicero per legatos cuncta doctus L. Valerio
Flacco et C. Pornptino rastoribus imperat, ut in ponte Mulvio per insidias Allobrogum comitatus deprehendant; rem Omnem aperit, cujus gratia mittebantur cetera, ut 35sacto opus sit, ita agant permittit. Illi homines militares, sine tumultu praesidiis collocatis sicuti praeceptum erat,
34쪽
C. SALLUSTII CRISPI LIBER occulto pontem obsidunt. Postquam ad id loci logati cum Volturcio venere et simul utrimque clamor exortus est, Galli cito cognito consilio, Sine mora praetoribus se tradunt. Volturcius primo cohortatus ceteros gladio so a
multitudine dolandit deinde ubi a legatis dosortus est, multa prius de salute sua Pomptinum obtestatus, quod ei
notus erat, postremo timidus ac vitae dissidens volui hostibus sese praetoribus dedit. XLVI. Quibus rebus consectis, omnia propere per nun- 10 tios consuli declarantur. At illum ingens cura atque laotitia simul occupavere: nam laetabatur intellegens con-juratione patefacta civitatem periculis ereptam esse; porro autem anxius erat, dubitans in maximo scelere, tantis civibus deprehensis, quid facto opus esset poenam illorum 1 sibi oneri, impunitatem perdenda rei publica foro credebat. Igitur confirmato animo vocari ad ses jubet 0ntulum, Cethegum, Statilium, Gabinium, itemque quendam
Caeparium Tarracinensem, qui in Apuliam ad concitandasservitia proficisci parabat. 20 Cotori sino mora veniunt Caeparius, paulo ante domo egressus, cognito indicio ex urbe profugerat. Consul Lentulum quod praetor erat ipse manu tenens perducit, reliquos cum custodibus in aedem Concordiae venire jubot. Eo senatum advocat, magnaque requentia ejus ordinis 25 Volturoium cum legatis introducit; Flaccum iraetorem scrinium cum littoris, quas a legatis aeceperat, eodem ad-forro jubet.
XLVII. Volturcius intorrogatus de itinere, de litteris, postremo quid aut qua de causa, consilii habuisset, primo 80 fingere alia, dissimularo do coniuratione post, ubi si de publica dicor jussus est, omnia uti gesta erant aperit, docetque se paucis ante diobus a Gabinio o Caepario socium adscitum, nihil amplius scire quam legatos an
tum modo audiro solitum ex Gabinio P. Autronium, Ser. 35 Sullam, L. Vargunteium, multos praeterea in ea conjuratione osso. Eadem Galli fatentur, ac Lentulum dissimulantem coarguunt praeter litteras sermonibus, quos ille
35쪽
habor solitus orat ex libris Sibyllinis regnum Romao tribus ornoliis portendi Cinnam atque Sullam antea, Se tertium esse, cui fatum foret urbis potiri praeterea ab inconso Capitolio illum esse Vigesimum annum, quem Saepe ex prodigiis haruspices respondissent bello civili cruontum fore. Igitur perlectis litteris, quum prius omnes Signa Sua Cognovissent, Senatus decernit, uti abdicato magistratu Lentulus, itemque ceteri, in liberis custodiis habeantur.
Ita quo Lontulus P. Lentulo Spintheri, qui tum aedilis erat, Cethegus Q. Cornificio, Statilius C. Caesari, Gabinius M. 10
Crasso, Caeparius-nam is paulo ante ex fuga retractus
erat-Cn. Terentio Senatori traduntur.
XLVIII. Interea plebes, conjuratione patefacta, quae primo cupida rerum novarum, nimi bello favebat, mutata monto Catilina consilia exsecrari, Ciceronem ad caelum 15 tollere veluti ex servitute erepta gaudium atque laetitiam
agitabat namque alia belli facinora praedae magis quam
detrimento ore incendium vero crudele, immoderatum, ausibi maximo calamitosum putabat, quippe cui omne copiae in usu cotidiano ot cultu corporis erant. 20 Post sum diem quidam L. Tarquinius ad senatum adductus erat, quem ad Catilinam proficiscentoni o itinoro retractum aiebant. Is quum so diceret indicaturum doconiuration si fides publica data esset, jussus a consulo quae sciret dicere, eadem fere qua Volturcius, do paratis 5 incendiis, do caede bonorum, de itinere hostium, senatum docet praeterea o missum a M. Crasso, qui Catilinuo nuntiaret, ne eum Lentulus et Cethegus aliique ex conjuratione deprehen Si terrerent, eoque magis properaret ad urbem accedere, quo et ceterorum animos resicoret os illi 30sacilius e poriculo eripserentur. Sed ubi Tarquinius Cras- Sum nominavit, hominem nobilem, maximis divitiis, summa potentia, alii rem incrodibilom rati, pars, tametsi Verum existimabant, tamen quia in tali tempor tanta vis hominis magis leniunda quam exagitanda videbatur, plerique Crasso 35 ex negotiis privatis obnoxii, conclamant indicem salsum esse, deque ea re postulant uti reseratur. Itaque consu-
36쪽
C. SALLUSTII CIRISPI LIBER lente Ciceron frequens sonatus decornit Tarquinii indicium salsum videri, eumque in vinculis retinendum, neque amplius potestatem faciundam, nisi do eo indicaret, cujus consilio tantam rem esset mentitus. Erant eo tempore qui
Oxistimarent indicium illud a P. Autronio machinatum, quo facilius appollato Crasso per sociotatem periculi reliquos illius potentia togeros alii Tarquinium a Cicerone immiS-
Sum aiebant, ne Crassus moro Suo SuScept malorum Patrocinio rem publicam conturbaret. Ipsum Crassum ego 10 postea praedicantom audivi, tantam illam contumeliam sibi ab Cicorone impOSitam.
XLIX. Sod isdem temporibus Q. Catulus et C. Pisonoque pretio neque gratia Ciceronem impellere quivere, uti
per Allobrogos aut alium indicem C. Caesar salso nomina-15 retur. Nam uterque cum illo graves inimicitias exercebant, Piso oppugnatus in judicio pecuniarum repetundarum ProP- te cujusdam Transpadani supplicium injustum, Catulus expolition pontificatus odio incera Sus, quod extrema aetate, maximis honoribus Usus ab adulescentulo Caesare victus 20 discesserat. Res autem opportuna videbatur, quod is privatim gregia liberalitate, publice maximis muneribus, grandem pecuniam debebat. Sed ubi consulom ad tantum facinus impollere nequeunt, ipsi Singulatim circumeundo atque ementiundo, quae e ex Volturcio aut Allobrogibus 2 audisse dicerent, magnam illi invidiam consaverant, usque eo, ut nonnulli equites Romani, qui praesidii causa cum telis erant circum asedem Concordiae, Seu periculi magnitudine seu animi mobilitato impulsi, quo studium suum in rem publicam clarius esset, egredienti ex senatu Caosaris gladio minitarentur. L. Dum haec in sonatu aguntur et dum togatis Allobrogum et T. Volturcio comprobato eorum indicio praemia decernuntur, liborti et pauci x clisentibus Lontuli divorsis itineribus opificos atque Eervitia in vicis ad um3 oripiundum sollicitabant, partim sexquirebant duco multitudinum, qui pretio rem publicam vexare soliti orant; Cothogus autem per nuntios familium atque libertos suos,
37쪽
locios et xercitatos in audaciam, orabat ut grege facto cum telis ad sese irrumperent. Consul ubi ea arari cognovit, dispositis praesidiis ut res atque tempu monebat, Convocato Senatu, refert quid de eis fieri placeat, qui in custodiam traditi erant. Sed eos paulo ante requens sonatus judicaverat contra rem publicam fecisse. Tum D. Junius Silanus, primus Sententiam rogatus, quod eo tempore conSul designatus erat, de eis qui in custodiis tenebantur, et praeterea de L. CaSSio, P. Furio, P. Umbreno, Q. Annio, Si deprehensi forent, Supplicium sumendum 10 decreverat isque poStea, permotus oratione C. CaesariS, pedibus in sentontiam Tib. Neronis iturum se dixerat, qui do auo praesidiis additis referendum censuorat. Sed
Caesar, ubi ad eum Ventum St, rogatu Sententiam a Consule, hujusce modi verba locutus est 15 LI. Omnes homines, patres conscripti, qui de rebus dubiis consultant, ab odio amicitia, ira atque misericordia
vacuos Age decet. Haud facile animus verum providot,
ubi illa ossiciunt, nequo quisquam omnium libidini simul ofusui paruit. Ubi intenderis ingenium, valet si libido 20
possidet, ea dominatur, animus nihil valot Magna mihi copia est memorandi, patre con Scripti, quae rege atque populi, ira aut misericordia impulsi, male consuluserint sed ea malo dicero, quae majores nostri contra libidinem animi sui octo atque ordino secero Bello Macedonico, 25 quod cum rege Perse gessimus, Rhodiorum civitas magna atque magnifica, quae populi Romani opibus creVerat, in da et advorsa nobis suit; sed postquam bello oonso toto Rhodiis consultum est, majores nostri, ne quis divitiarum magis quam injuriae causa bellum inceptum diceret, impu- 80nitos os dimisero. Itom bellis Punicis omnibus, quum Saepe arthaginienses et in pace et per indutias multa nefaria facinora fecissent, nunquam ipsi per occaSionem
talia secores magis quid se dignum foret, quam quid in
illos ure fieri posset, quaerebant. 35Hoc item vobis providendum est, patre conScripti, ne plus apud vos valeat P. Lentuli et ceterorum Scelus quam
38쪽
C. SALLUSTII CRISPI LIBER vestra dignitas, neu magis irae veStrae quam fama consulatis. Nam si digna poena pro facti eorum reperitur, novum consilium approbo ; in magnitudo sceleris omnium ingenia eXSuperat ei utendum cenSeo, quae legibus com-
Plerique eorum qui ante me Sententia dixerunt, composito atque magnifice casum rei publicae miserati sunt: qua bulli saovitia esset, quae victis acciderent, enumeravere rapi virgines, pueros divelli liberos a parentum 10 complexu matres familiarum pati quae victoribus collibuissoni sana atque domos spoliari caedem, incendia fieri postremo armis, cadaveribus, cruore atque luctu omnia compleri. Sed per deos immortales, quo illa oratio pertinuit An, uti vos infestos conjurationi saceret 8 I Scilicet quom ros tanta et tam atrox non permovit, Cum oratio accendet. Non ita est, neque cuiquam mortalium injuriae suae parva videntur multi ea gravius aequo
Sod alia aliis licentia est, patres conscripti. Qui de-20 missi in obsuuro vitam habent, Si quid iracundia deliquore, pauci sciunt, fama atque fortuna eorum pares sunt; qui magno imperio praediti in excelso aetatem gunt, eorum facta cuncti mortales novere. Ita in maxima fortuna minima licontia est; neque Studere neque odisso, sed mini-25 me irasci decet qua apud alios iracundia dieitur, o in imperio Superbia atque crudelitas appellatur. Equidem ego si existimo, patre conscripti, omnes cruciatus minores quam facinora illorum esse; sed pleriquo mortales postrema meminere, et in hominibus impiis scoloris eorum 30 obliti, do poena dissorunt si ea paulo severior fuit. D. Silanum, virum sortem atque Strenuum, Certo scio
qua dixerit studio rei publica dixisse, nequo illum in
tanta ro gratiam aut inimicitias exercere eo more eamque modestiam viri cognovi. Verum sententia jus mihi 3 non crudelis-quid enim in tales homines crudolo fiori potos 2 sed aliena a re publica nostra idotur. Nam profecto aut metus aut injuria te subegit, Silane, consulem
39쪽
deSignatum, genia Poenae OVum decernere. Do timoro
SUPervacaneum S diSSerere, quum praesertim diligentia clarissimi viri consulis, tanta praesidia sint in armis. Dopoena possum equidem dicQre-id quod res habet in luctu
atque miseriis mortem aerumnarum requiem, non cruciatum eSSe eam cuncta mortalium mala dissolvere ultra neque curae neque gaudio locum esse. Sed per deo immortales,
quam ob rem in sententia non addidisti, uti prius verberibus in eos animadverteretur 3 An quia lex Porcia votat At alia logos item condemnatis civibus non animam eripi, 10 sed exsilium permitti jubent. An quia gravius est Verberari quam necari 3 Quid autem acerbum aut nimis graveost in homines tanti facinoris convictos 2 in quia levius est, qui convenit in minor negotio legem timere, quum eam in majore neglexeris 3 15 At enim qui reprehendet, quod in parricidas rei publicae decretum erit 3 Tempus dies, fortuna, cujus libido gentibus modoratur. Illi merito accidet, quicquid evonorit ceterum vos, patres conscripti, quid in alios statuntis
conSiderate. Omnia mala Xompla ex robus bonis ortu 20 sunt sod ubi imperium ad ignaros aut minus bonos pervenit, novum illud Qxemplum ab ignis ot idon is ad indignos et non idoneos transfortur Lacedaemonii deviosis Athonionsibus triginta viros impositore, qui rem publicam eorum traetarent. Et primo coepere pessimum quemque 5 et omnibus invisum indomnatum necare Pea populus laetario merito dicero ori post, ubi paulatim licontia crevit, juxta bonos ot malos libidinose intorsi oro, cetero metu terrere. Ita civitas, sorvitute oppressa, stulta laetitiae graves poenas dedit. Nostra memoria victor Sulla, quum 30
Damasippum et alios ejus modi, qui malo rei publicae Cre erant, jugulari jussit, quis non actum jus laudabat γHomines scolostos ot actiosos, qui seditionibus rom publi-Cam exagitaverant, merito necatos aiebant. Sed ea res magna initium cladis fuit. Nam uti quisquo domum aut 35Villam, postromo vas aut vestimonium alicujus concupi Verat, dabat operam, ut is in proscriptorum numero SSet.
40쪽
Ita illi, quibus Damasippi mors laetitiae suerat, paulo post ipsi trahebanturi neque prius sinis jugulandi fuit quam
Sulla omnos suos divitiis explevit. Atque ogo haec non in M. Tullio neque his temporibus vereor Sed in magna civitato multa et varia ingenia Sunt PoteS alio tempore, alio consulo, cui item exercitus in manu sit, falsum aliquid pro vero credi ubi hoc exemplo per Senati decretum consul gladium eduxerit, quis illi finem statuet, aut quis moderabitur 3 10 Majores nostri, patres conscripti, neque consilii neque audaciae unquam eguere, neque illi Superbia obstabat, quo minus aliena instituta, Si modo proba erant, imitarentur. Arma atque tela militaria ab Samnitibus, insignia magistratuum ab Tuscis pleraque Sumpserunt; poStremo 1 quod ubique apud socios aut hostes idonoum videbatur,
cum Summo Studio domi XSequebantur imitari quam invidere bonis malebant. Sed eodem illo tempor Graeciae morem imitati verboribus animadvertebant in cives, de condemnatis summum Supplicium sumebant. Postquam 20 res publica adolevit et multitudin civium actiones valuere, circumveniri innocentes, alia hujusce modi seri coepero tum lex Porcia aliaeque lege paratae Sunt, quibus legibus X filium damnati permiSSUm St. Hanc ego cau-Sam, patre conscripti, quo minus novum consilium capiu-25 mus, in primis magnam puto. Profecto virtus atque sapi-ontia major in illis suit, qui ex parvis opibus tantum imperium fecere, quam in nobis, qui ea bene parta vix
Placet igitur os dimitti o nugori Oxorcitum Catilinae 3 30 Minime. Sed ita conse publicanda eorum pecunias; ipsos in vinculis habendos per municipia, quae maxime opibus valent neu quis de eis postea ad Senatum referat, neve cum populo agat; qui aliter se erit, senatum Xistimare
eum contra rem publicam et Salutem omnium acturum. V85 LII. Postquam Caesar dicendi finem fecit, colori verbo alius alii vario assenti obantur. At M. Porcius Cato, rogatus sententiam, hujusce modi orationem habuit: