장음표시 사용
41쪽
Iongo mihi alia mens est, patres con Scripti, quum re Satquo pericula nostra conSidero, et quum Sententia nonnullorum pSe mecum reputo. Illi mihi disseruisso videntur de poena eorum, qui Patriae, Parentibus, aris atque
focis suis bellum paraVere re autem monet cavere ab
illis magis quam quid in illo Statuamus, consultare. Nam cotera maleficia tum perSequare, ubi facta Sunt hoc, nisi providoris no accidat, ubi evenit, frustra judicia implores:
capta urbe, nihil sit reliqui victis. Sed per deos immortales, vos ego appello, qui Semper domos, illas, Signa 10
tabulas vestras pluris quam rem publicam fecistis: si ista, cujuscumque modi sunt quae amplexamini, retinere, Si voluptatibus vestris otium praebere vultis, expergiScimini aliquando et capessite rem publicam. Non agitur de vectigalibus neque de sociorum injuriis libertas ot anima 15 nostra in dubio est. Saepenumero patre conscripti, multa verba in hoc ordine feci, saepe de luxuria atque avaritia nostrorum civium
qui mihi atque uisimo meo nullius unquam dolioli gratiam 20 fodissem, haud facito alterius libidini malo acta condonabam. Sed ea tametsi vos parvi pendebatis, tamen ros publica firma orat opulentia neglegentiam tolerabat. Nunc vero non id agitur, boniSne an malis moribus vivamus, neque quantum aut quam magnificum imperium populi 25 Romani sit; sed haec, cujuscumque modi identur, nostrann nobiscum una hostium futura siret. Hic mihi quisquam mansuetudinem et misericordiam nominat Jam pridem equidem no Vera Vocabula rerum amisimus; quia bona aliena largiri liberalitas, malarum rerum audacia sortitudo 30VOeatur, e re publica in extremo sita est. Sint sane, quoniam ita se mores habent, liberales o sociorum fortunis, sint misericordos in furibus orarii no illi sanguinem Hostrum largiantur, et, dum pauci Scelerati Pareunt, bono omnos perditum ant. 35Bene o composito C. Caesar paulo anto in hoc ordinode vita si morio disseruit, credo salsa existimans ea quae
42쪽
C. SALLUSTII CRISPI LIBER de inseris memorantur, divorso itinero malos a bonis loca taetra, inculta, foeda atque formidulosa habere. Itaque censuit pecunias eorum publicandas, ipsos per municipia in custodiis abondosa videlicet timens ne, si Romae Sint, aut a popularibus conjurationis aut a multitudine conducta per vim eripiantur. Quasi vero mali atque scelesti tantummodo in urbe et non per totam Italiam sint aut non ibi plus possit audacia, ubi ad defendendum opes minores sunt Quare vanum equidem hoc consilium est, si pericu- 10 lum o illis motuit; sin in tanto omnium metu Solus non timst, o magis refert me mihi atque vobis timere. Quare quum de P. Lentulo ceterisque Statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilina o de omnibus conjuratis decortiero. Quanto vos attentius ea agetis, tanto 1 illis animus infirmior erit: si paululum modo vos languere
viderint, jam omne feroces aderunt. Nolite xistimur majores nostros armis rem publicam ex parva magnam fecisse. Si ita res esset, multo pulcherrimam eam nos haberemus inuippe sociorum atque civium, 20 raeterea armorum atque equorum major copia nobis quam
illis ost. Sod alia fuero, quae illos magnos fecere, quae nobis nulla sunt domi industria, foris justum imperium animus in consulendo libor, nequo delicto nequo libidini
Obnoxius . Pro his nos habemus luxuriam atque avaritiam,
2 publice egestatem, privatim opulentiam laudamus divitius, Sequimur inertiam inter bonos ot malos discrimonnullum omnia virtutis praemia ambitio possidet. Neque mirum ubi vos separatim sibi quisque consilium capitis, ubi domi voluptatibus, hi pocunia aut gratiae Servitis, eo
30 sit, ut impotus fiat in vacuam rem publicam. Sed ego haec omitto. Conjuravere nobilissimi cives patriam incondore Gallorum gentem infestissimam nomini Romano ad ollum arcossunt, dux hostium cum Xorcitu supra caput est vo cunctamini etiam nunc, quid intra 3 moenia deprohonsis hostibus faciatis 3 Misereamini conseo deliquor homines adulesoontuli per ambition om-atque otiam armatos dimittatis. me ista vobis mansuotudo et
43쪽
misericordia, si illi arma ceperint, in miSeriam convertet. Scilicet res ipsa aspera est, Sed vos non timetis eam. Immo vero maximo sed inertia et mollitia animi alius alium exspectantes cunctamini, videlicet deis immortalibus consist qui hanc rem publicam saepe in maximis oriculis Servavere. Non oti neque Suppliciis muliebribus auxilia deorum parantur: vigilando, agendo, bene consulendo prospere omnia cedunt ubi Socordiae te atque ignavias tradideris, nequiquam deos implores irati infestique sunt. Apud majores nostros T. Manlius Torquatus bello Gallico 10 tilium suum, quod is contra imperium in hoStem pugnaverat, necari jussit, atque ille gregius aduloscens immodorata fortitudinis morte Poenas dodit vos do crudelissimis
parricidis quid statuatis cunctamini Videlicet coloravita orum huic sceleri obstat. Verum parcit dignitati 15L0ntuli, si ipso pudicitiae, si amae suae, Si dei aut nominibus unquam ullis pepercit ignoscit Cethegi adules- contiao, nisi torum patriae bellum fecit. Nam quid godo Gabinio, Statilio, Caepario loquar Quibus si quicquam unquam eΠSi uisSet non ea consilia de ro publica 20 habuissent. Postremo Patre conScripti, Si meherculos peccato locus esset, facile Paterer Vos ipsa re corrigi, quoniam verba contemniti Sed undique circumventi sumus Catilina cum exorcitu faucibus urget, alii intra inoonia atque in sinu urbis Sunt hoStes, neque parari no 25que consuli quicquam potest occulte quo magi Prope
Quare ego ita censeo quum nefario consilio sceleratorum civium ros publica in maxima pericula venerit, eique indicio T. Volturcii et legatorum Allobrogum convicti con 30 fessique sint, caedem, incendia aliaque se foeda atque crudolia facinora in cives patriamque paravisse, de confeS- Sis, sicuti do manisostis rerum capitalium, more majorum supplicium sumendum. VLIII. Postquam Cato assedit, consulare omnes item 35 quo Senatus magna pars Sententiam ejus laudant, Virtutem animi ad caelum serunt alii alios increpantes timidos
44쪽
C. SALLUSTII CRISPI LIBERVocant, Cato Clarus atque magnus habetur senati decretum fit sicut ille CenSuerat.
Sed mihi multa legenti, multa audienti, quae populus
Romanus domi militiaeque mari atque terra praeclara sa- cinora socii, sorte libuit attendere, quae res maxime tanta 110gotia sustinuisset. Sciebam Saepenumero parVa manu cum magnis logionibus hoStium contendiSSe cognoveram
parvis copiis bella gesta cum opulenti regibus ad hoc
Saepe fortuna violentiam toleraviSS lacundia Graecos, a gloria bolli Gallos anto Romanos fuisse. Ac mihi multa agitanti constabat paucorum civium egregiam virtutem cuncta patravisse, eoque actum uti divitias paupertas, multitudinem paucitas superaret. Sed OStquam luae atque desidia civitas corrupta est, rursus res publica magni- 1 tudine sua imperatorum atque magistratuum vitia SUStentabat, ac multis tempestatibus haud sano quisquam Romae virtut magnus fuit. Sed memoria mea ingenti virtute, divorsis moribus fuero viri duo, M. Cato et C. Caesar. Quos quoniam re obtulerat, Silentio praeteriro non fuit consili-20 um, quin utriusque naturam et mores, quantum ingenio
LIV. Igitur eis genus, aetas, eloquentia, Prope aequalia fuere, magnitudo animi par, item gloria, sod alia alii. Causa bonosciis a munificentia magnus habebatur, in-25 togritate vita Cato. Ille mansu0fudin o misericordia clarus factus, huic foveritas dignitatem addiderat. Caesar dando sublevando, ignoscendo, Cato nihil largiundo gloriam adeptus est. In altor miseris perfugium erat, in altero malis pernicios illius facilitas, hujus constantia 30 laudabatur. Postremo Capsa in animum induxerat labo- raro, Vigilare, negotiis amicorum intentus Sua neglegere, nihil denegaro quod dono dignum ossotu sibi magnum imperium, exercitum, bellum noVum exoptabat, ubi virtusonitus ero possot At Catoni studium modestiae, decoris, 35 sod maximo sevoritatis orat; non divitiis cum divite nequo
factions cum actioso, sed cum Strenuo Virtute eum modesto pudore, cum innocente abstinentia certabat esse
45쪽
quam videri bonus malebat ita, quo minus petebat gloriam, eo magis illum Sequebatur. LV. Postquam, ut dixi, Senatus in Catonis sententiam discesSit, consul optimum factu ratus noctem quae instabat antecapere, ne quid eo Spati novaretur, tresviros quae ad
supplicium postulabat parare jubet opse, praesidiis dispositis, Lentulum in carcerem deducit idem fit coloris porpraetores. Si in carcere locus quod Tullianum appellatur, ubi paululum descenderis ad laevam, circiter duodecim pedes humi depressus Eum muniunt undique parietes 10 atque insuper camera lapideis fornicibus juncta, Sed incultu, tenebris, odore, foeda atque terribilis ejus facies est. Inoum locum poStquam demissu est Lentulus, Vindices rerum capitalium quibus praeceptum erat laqueo gulam fregere. Ita illo patricius sex gente clarissima Corneliorum, qui con 15sulare imperium Romae habuerat, dignum moribus actis- quo suis exitium vita invenit. De Cethogo, Statilio Gabinio, Caepario, eodem modo Supplicium sumptum est. LVI. Dum ea Romae geruntur, Catilina ex omni copia quam et ipse adduxerat o Manlius habuserat, duas legione 20 instituit, cohortos pro numero militum complet; deinde, ut quisque voluntarius aut ex Sociis in Castra Venerat, aequaliter distribuerat, ac brevi spatio legiones numero hominum expleverat, quum initio non amplius duobus milibus habuisset Sod ex omni copia circiter pars quarta erat 25
militaribus armis instructa ceteri, ut quemque QRSUS Rrmaverat, paros aut lanceas, alii praeacutas sudes portabant.
Sed postquam Antonius cum xorcitu adventabat, Catilina per montes iter sacere, modo ad urbem, modo in Galliam
Versu CaStra OVere hostibus occasionem pugnandi non 30
dares Sperabat propediem magna copias sese habiturum, si Roma socii incopia patravissent. Interea servitia ropudiabat, cujus initio ad eum magnae copiae ConCurrebant, opibus conjurationis rotus simul alienum suis rationibus eXistimans, videri causam civium cum servis fugitivis com 35
LVII. sed postquam in eastra nuntius pervenit Romae
46쪽
C. SALLUSTII CRISPI LIBER coniurationem patefactam, de Lentulo et Cethego ceterisque quos supra memoravi Supplicium Sumptum, plerique, quos ad bellum Spes rapinarum aut novarum rerum Studium ill oxorat, dilabuntur reliquos Catilina per monte asperos magnis itineribus in agrum Pistoriensem abducit, eo consilio, uti per tramites occulte perfugeret in Galliam Transalpinam.
At Q. Motollus Color cum tribus legionibus in agro Piceno pracsidebat, o dissicultato rerum eadem illa sexisti- 10 man quae supra diximus, Catilinam agitare. Igitur ubi iter ejus ex perfugis cognovit, castra propere movit ac sub ipsis radicibus montium consedit, qua illi descensus erat in Galliam properanti. Neque tamen Antonius procul aberat, utpote qui magno exercitu loci aequioribus XI peditus, in fuga sequeretur. Sed Catilina, postquam videt montibus atque copiis hostium Sese clausum, in urbe res adVersas, neque fugae neque praesidii ullam spem optimum actu ratus in tali re fortunam belli tentare, statuit cum Antonio quam primum coniligere. Itaque contione 20 advocata hujusce modi orationem habuit: LVIII. Compertum ego habeo, milites, Verba virtutem non addere, neque ex ignaVo Strenuum neque sortem ex timido exorcitum oratione imperatoris fieri. Quanta cujusque animo audacia natura aut moribus inest, tanta in
2 bello pater solet quem neque gloria neque ericula excitant, nequiquam hortere timor animi nuribus ossicit.
Sed ego vos quo pauca monerem advocavi, Simul uti causam mei consilii aperirem.
Scitis equidem milites, socordia atque ignavia Lentuli 30 quantam ipsi nobisque cladem attulerit, quoque modo, dum ex urbe praesidia opperior, in Galliam proficisci no-
quiverim. Nunc vero quo in loco re nostrae sint, juxta mocum omnes intollegitis. Exercitus hostium duo unus
ab urbe, altor a Gallia obstant diutius in his locis osso, si
35 maxime animus erat, frumenti atque aliarum rerum egeStas prohibet; quocumque ire placet, ferro iter aperiundum est Quapropter vos moneo, uti forti atque arato animo
47쪽
sitis, et quum proelium inibitis memineritis vos divitias, decus, gloriam, praeterea libertatem atque patriam in dextris vostris portare. Si Vincimus, omnia nobis tuta erunt, commeatus abunde municipia atque coloniae patebunt; sin motu cesserimus, eadem illa adversa fient; nequo locus neque amicus quisquam teget, quem arma non texerint. Praeterea milites, non eadem nobis et illis necessitudo impendet nos pro patria, pro libertate, pro vita certamus; illis supprvacaneum est pro potentia Paucorum Pugnare. Quo audacius aggredimini memores pristinae virtutis. 10Licuit vobis cum summa turpitudine in exsilio aetatem agere potuistis nonnulli Roma amissis bonis alienas opes exspectare quia illa foeda atque intoloranda viris videbantur, haec sequi decrevistis. Si haec relinquere vultis, audacia opus est nemo nisi victor pace bollum mutavit. 15Nam in fuga salutem sperare, quum arma, quibus OrPUS tegitur, ab hostibus averteris, ea vero dementia est. Semper in proelio eis maximum est periculum qui maxime
timout audacia pro muro habetur. Quum vos considero, milites, et quum facta vestra aesti 20mo, magna me PeS Victoriae tenet. Animus, aetas, virtus veStra me hortantur, praeterea necessitudo, quae etiam
timidos sortos sacit. Nam multitudo hostium ne circumvenire queat, prohibent angustia loci. Quod si virtuti vestra fortuna inviderit, cavete inulti animam amittatis, 25 neu capti potius Sicuti pecora trucidemini, quam virorum
more pugnante cruentam atque luctuosam victoriam hostibus relinquatis.
LIX. Haec ubi dixit, paululum commoratus, Signa
canere jubet atque instructos ordines in locum aequum 30 deducit. Dein remotis omnium equis, quo militibus exaequato periculo animus amplior esset, ipse pede exercitum pro loco atque copiis instruit. Nam uti planities orat inter sinistros montes et ab dextra rupe aspera, octo CohorteSin fronto constituit, reliquarum signa in subsidio artius 35 collocat ab eis conturiones omnes, lectos, et evocatOS, praeterea ex gregariis militibus optimum quemque arma-
48쪽
C. SALLUSTII CRISPI LIBER tum in primam actum subducit. C. Manlium in dextra, Faesulanum quondam in Sinistra parte curare jubet; ipso cum libertis ot calonibus propter aquilam adsistit, quam bello Cimbrico C. Marius in exercitu habuisse dicebatur.5 At o altera parto C. Antonius, pedibus aeger, quod
proelio adesse nequibat, M. Petreio legato exercitum permittit. Illo cohorte veteranas, qua tumulti CaUS COI1- Seripserat, in fronte, post eas ceterum exercitum in Subsidiis locat; ipse equo circumiens, unumquemque nominanSI appellat, hortatur, rogat, ut meminerint se contra latrones
inermes, pro patria, pro liberis, pro aris atque socis suis certare. Homo militaris, quod amplius annos triginta
tribunus aut praefectus aut legatus aut praetor cum magna gloria in exercitu fuerat, plerosque ipso lactaque eorum 1 fortia noverat ea commemorando militum animos accendobat.
LX. sed ubi omnibus rebus exploratis, Petreius tuba Signum dat, cohortes paulatim incedere jubsit, idem facit
hostium exorcitus. Postquam eo ventum est, unde a seren-20 tariis proelium committi possos, maximo clamore eum infestis signis concurrunt, pila omittunt, gladiis res geritur. Veterani, pristinae virtutis memores, comminus aeriter instaro, illi haud timidi resistunt maxima vi certatur. Intorea Catilina cum expeditis in prima acie versari, labo-25 rantibus succurrere, integro pro Sauciis arceSSere, omninprovidere, multum ipse pugnare, Saepe hostem ferire; strenui militis ot boni imperatoris ossicia simul exsequebatur. Potreius, ubi videt Catilinam, contra ac ratus erat, magna vi tendero, cohorto praetoriam in medios hostes 3 inducit, eosque perturbatos atque alios alibi resistentes interficit dein do utrimque ex lateribus ceteros aggreditur. Manlius o Faesulanus in primis pugnantes cadunt. Catilina, postquam fusas copias Seque cum paucis relictum videt, memor generis atque pristina sua dignitatis, in 35 consertissimos hostes incurrit ibique pugnans confoditur.
LXI. Sod consecto proelio, tum vero Cornere quanta
audacia quantaque animi vis fuisset in exercitu Catilinae.
49쪽
Nam sere quem quisque vivus pugnando locum Ceperat, oum amissa anima corpore tegebat Pauci autem, quos medios cohors praetoria disjecerat, paulo diversius, sed omnes tamen adversis Vulneribus conciderant. Catilina vero longe a suis inter hostium cadavera repertus St, paululum etiam Spirans serociamque animi, quam habuerat vivus, in vultu retinens. Postremo ex omni copia equo in proelio neque in fuga quisquam civis ingenuus captus est: ita cuncti suae hostiumque vitae juxta pepercerant. Neque tamen exercitus populi Romani laetam aut in 10 cruentam victoriam adeptus erat; nam strenuissimus quis que aut occiderat in proelio aut graviter vulneratus discesserat. Multi autem, qui e castris visendi aut spoliandi gratia processerant, volventes hostilia adavera, amicum alii, pars hospitem aut cognatum reperiebant; fuero tom 15 qui inimicos suos cognoscerent. Ita Vario Per Omnsem CX-ercitum laetitia, maeror, luctu atque gaudia agitabantur.