장음표시 사용
111쪽
XXXIX. ED ubi ea Romae Comperta sunt, metus atqUC moeror
civitatem invaser: pars dolere pro gloria imperii: pars, insolita rerum bellicarum, timere libertati: Aulo omnes infesti, a maxume, qui bello saepe praeclari fuerant; quod armatus dedecore potius, quam manu, salutem quaesiverat. Ob ea Consul Albinus, ex delicto fratris invidiam ac deinde periculum timens, Senatum de foedere consulebat, et tamen interim eXercitui supplementum scribere, ab sociis et nomine Latino auxilia accersere, denique modis omnibus festinare. Senatus, ita uti par fuerat, decernit, suo atque populi injussu nullum potuisse foedus fieri. Consul, impeditus a tribunis plebis, ne, quas paraverat Copias, CCUm portaret, paucis diebus in Africam proficiscitur; nam omnis XerCitUs, uti convenerat, Numidia deductus, in provincia hiemabat. Postquam eo venit quamquam persequi Iugurtham et mederi fraternae invidiae animus ardebat, Cognitis militibus, quos praeter fugam, soluto imperio, licentia atqUe lascivia Corruperat, e Copia rerum statuit sibi nihil agitandum.
NTEREA Romae C. Mamilius Limetanus tribUnus plebis rogationem rus populum promulgat, Utiquaereretur in eos, quorum Consilio Jugurtha Senati decreta neglexisset, quique ab eo in legationibus aut imperiis
112쪽
pecunias accepissent, qui elephantos, quique perfugas tradidissent, item qui de pace aut bello cum hostibus pactiones fecissent. Huic rogationi, partim conscii sibi, alii ex partium
invidia pericula metuentes, quoniam aperte resistere non poterant, quin illa et alia talia placere 1bi faterentur occulte per amiCOS a maXUme per homines nominis Latini et socios Italicos impedimenta parabant. Sed plebes, incredibile est memoratu, Uam intenta Uerit, quantaque vi rogationem jusserit, decreverit, voluerit magis odio nobilitatis, cui mala illa parabantur, quam Cura reipublica, tanta lubido in partibus erat. Igitur Ceteris metu perCuls1s, M. ScaurUS, quem legatum Bestiae supra docuimus, inter laetitiam plebis et suorum fugam, trepida etiam tum Civitate, quum ex Mamilii rogatione tres Maes1tores rogarentur, esseCerat, Ut ipse in eo numero crearetur. Sed quaestio exercitata aspere violenterque ex rumore et lubidine plebis. Ut saepe nobilitatem, si ea tempestate plebem ex secundis rebus insolentia Ceperat.
ETERUM mos partium popularium et Senati facti-OnUm, a deinde omnium malarum artium, paucis ante annis Romae ortus est, otio atque abundantia CarUm rerum, qUae prima mortales ducunt. Nam ante Carthaginem deletam populus et Senatus Romanus placide modesteque uiter se rempublicam tractabant neque gloriae neque dominationis Certamen inter civis erat metus hostilis
113쪽
in bonis artibus civitatem retinebat. Sed ubi illa formido mentibus decessit, scilicet ea, quae secundae res amant, lascivia atque superbia incessere. Ita, quod in adversis rebus optaverant, titam, postquam adepti sunt, asperius acerbiusque fuit. Namque cepere nobilitas dignitatem in dominationem,
plebes libertatem in lubidinem vertere sibi quisque duCere,
trahere, rapere. Ita omnia in duas partes abstracta sunt, respublica, quae media fuerat, dilacerata. Ceterum nobilitas factione magis pollebat: plebis vis, soluta atque in multitudine dispersa, minus poterat: paucorum arbitrio belli domique respublica agitabatur penes eosdem aerariUm, provinCiae, magistratus, gloriae triumphique erant populus militia atque inopia urgebatur; praedas bellicas imperatores Cum paUCis diripiebant interea parentes aut parvi liberi militum, uti quisque potentiori confinis erat, sedibus pellebantur. Ita Cum potentia avaritia sine modo modestiaque invadere polluere et vastare omnia nihil pensi neque sancti habere, quoad semetipsa praecipitavit. Nam ubi primum e nobilitate reperti sunt, qui veram gloriam injustae potentiae anteponerent, moveri civitas et dis ensio civilis, quasi permixtio terrae oriri
114쪽
, A postquam Tiberius et C. GraCChus, UOrUm majores Punico atque aliis bellis multum reipublicae addiderant, vindicare plebem in libertatem et pau- CorUm Celera patefacere cepere nobilitas noxia atque eo perculsa, modo per soCios a nomen Latinum, interdum per equites Romanos, quos spes societatis a plebe dimoverat, Gracchorum actionibus obviam ierat et primo Tiberium, dein paucos post annos eadem ingredientem Caium, tribunum pleb alterum, alterum triumvirum Coloniis deducundis, Cum M. Fulvio Flacco ferro necaverat. Et sane Gracchis, Cupidine victoriae, haud satis moderatus animus fuit. Sed bono vinci satius est, quam malo more injuriam vinCere. Igitur ea victoria nobilitas ex lubidine sua usa multos mortalis ferro aut fuga exstinxit, plusque in reliquum sibi timoris, quam potentiae, addidit. Quae res plerumque magnas Civitates pessum dedit, dum alteri alteros vincere quovis modo, et victos acerbius ulcisci volunt. Sed de studiis partium et omnis civitatis moribus si singulatim aut pro magnitudine parem disserere, tempus quam res maturius me deseret. Quamobrem ad inceptum redeo.
115쪽
OST Auli foedus exercitusque nostri cedam fugam in Metellus et M. Silanus, Consules designati,
provincias inter se partiverant Metelloque Numidia evenerat, Cri viro, et quamquam adverso populi partibus, fama tamen aequabili et inviolata. Is ubi primum magistratum ingressus est, alia omnia sibi Cum Collega Communia ratus, ad bellum, quod gesturus erat, animum intendit. Igitur, dissidens veteri exercitui, milites scribere, praesidia undi-qU ACCerser: arma tela, equos, et Cetera instrumenta militiae
parare: ad hoc Commeatum assatim denique omnia, quae in bello vario et multarum rerum egenti usui si solent. Ceterum ad ea patranda Senatus auctoritate, socii nomenque Latinum et reges ultro auxilia mittere, postremo omnis Civitas summo studio adnitebatur. Itaque, ex sententia omnibus rebus paratis compositisque, in Numidiam proficiscitur, magna spe civium, quum propter bonas artes, Um maXUme, qUod adversum divitias invictum animum gerebat, et Varitia magistratuum ante id tempus in Numidia nostrae opes Contusae hostiumque auctae erant.
116쪽
XLIV.FD ubi in Africam venit, Xercitus ei traditur Sp. Albini Proconsulis iners, imbellis, neque periculi neque laboris patiens, lingUa quam manu promtior, praedator ex sociis, et ipse praeda hostium, sine imperio et modestia habitus Ita imperatori novo plus ex malis moribus sollicitudinis, quam ex Copia militum auxilii aut spei bonae
accedebat Statuit tamen Metellus, quamquam et aestivorum tempus Comitiorum mora imminuerat, et exspectatione eventus civium animos intentos putabat, non prius bellum attingere,
quam majorum disciplina milites laborare coegisset Nam Albinus, Auli fratris exercitusque Clade perculsus, postquam decreverat non egredi provinCia, quantum temporis aestivorum in imperio fuit, plerumque milites stativis castris habebat, nisi quum odos aut pabuli egestas locum nutare subegerat. Sed neqUC muniebantur ea, neque more militari vigiliae deducebantur; ut cuique lubebat, ab signis aberat. Iixa permixti cum militibus die noctuque vagabantur, et palante agros vastare, villas Xpugnare, pecoris et manicipiorum praedas
Certante agere, eaqU mUtare Cum mercatoribus vino advectitio et aliis talibus D praeterea. frumentum lublice datum vendere, panem in dies mercari postremo, quaecumque dici aut fingi queunt ignaviae luxuriaeque probra, in illo Xercitu Cuncta fuere, et alia amplius.
117쪽
E in ea dissicultate Metellum non minus, Uam in rebus hostilibus, magnum et sapientem virum fuisse Comperior, tanta temperantia inter ambitionem saevitiamque moderatum. Namque edicto primum adjumenta ignaviae sustulisse ne quisquam in castris panem aut quem alium Coctum cibum venderet; ne liXae exercitum sequerentur; ne miles gregarius in Castris neve in agmine servum aut jumentum haberet ceteris arcte modum statuisse. Praeterea transversis itineribus cotidie castra movere, juxta C si hostes adessent, vallo atque os munire, vigilias Crebras ponere, et eas ipse Cum legatis Circumire item in agmine inprimis modo, modo in postremis, saepe in medio adesh, ne quisquam ordine egrederetur uti cum signis frequentes incederent, miles Cibum et arma portaret. Ita prohibendo a delictis magis, quam vindicando, exercitum brevi Confirmavit. XLVI.
NTEREA ugurtha, ubi, quae Metellus agebat, X nunciis accepit, simul de innocentia ejus Certior Roma factus, dissidere suis rebus, a tum demUm veram deditionem facere conatus est. Igitur legatos ad Consulem Cum suppliciis mittit, qui tantummodo ipsi liberisque
vitam peterent, alia omnia dederent populo Romano. Sed Metello jam antea experimentis Cognitum erat, genus Numi-
118쪽
darum infidum, ingenio mobili, novarum rerum avidUm esse. Itaque legatos alium ab alio diversos aggreditur; ac paullatim tentando, postquam opportunos sibi Cognovit, multa possi- Cendo persuadet, uti Jugurtham maxume vivum, sin id parum procedat, necatum sibi traderent Ceterum palam, quae X voluntate forent, regi nunciare jubet. Deinde ipse paucis diebus, intento atque infesto exercitu, in Numidiam procedit: ubi contra belli faciem tuguria plena hominum, peCOra Cultoresque in agris erant ex oppidis et mapalibus praefecti
regis obviam procedebant, parati frUmentum dare, Commentum portare, postremo Omnia, quae imperarentUr DCere.
Neque Metellus iccirco minus, sed pariter ac si hostes ades erit,mUnito agmine inCedere, late explorare, omnia illa deditionis signa ostentui credere, et insidiis locum tentare. Itaque ipse
cum expeditis cohortibus, item funditorum et sagittariorum delecta manu apud primos erat in postremo C. Marius legatus Cum equitibus curabat in utrumque latus auXiliarios equites tribunis legionum et praefectis cohortium dispertiverat, uti cum his permixti velites, quocumque aCCederent, qUitatus hostium propulsarent. Nam in Iugurtha tantus dolus tantaque peritia locorum et militiae erat, ut absens an praesens, pacem an bellum gerens, perniciosior es et in incerto habe
119쪽
XLVII. RAT haud longe ab eo itinere, quo Metellus pergebat, oppidum Numidarum nomine Vaga, forum rerum venalium totius regni maXUme Celebratum, ubi et incolere et mercari consueverant Italici generis multi mortales. Huc Consul, simul tentandi gratia, et, si paterentUr, opportunitate loci, praesidium imposuit praeterea imperavit frumentum et alia, quae bello usui forent, Comportare ratus id, quod res monebat, frequentiam negotiatorum et CommeatUm JUVaturUm XerCitum, et jam paratis rebus munimento fore. Inter haec negoti Jugurtha impensius modo legatos supplices mittere, paCem orare praeter Uam liberorumque vitam, omnia Metello dedere. Quos item, uti priores, Consul illectos ad proditionem domum dimittebat: regi paCem, quam postulabat, neque abnUere neque polliceri, et inter eas moras promissa legatorum Xspectare. XLVIII.
UGURTHA ubi Metelli dicta cum factis Composuit, ac suis se artibus tentari animadvertit quippe Cui
verbis a nunciabatur, Ceterum re bellum asperrumum erat Urbs maXum alienata, ager hostibus Cognitus, animi popularium tentati Coactus rerum neCessitudine, statuit armis Certare. Igitur, explorato hostium itinere, in spem victoriae adductus ex opportunitate loci, qUam maXumas
120쪽
potest Copias omnium generum parat, a per tramites CCultos
eXercitum Metelli antevenit. Erat in ea parte Numidiae, quam Adherbal in divisione possederat, flumen oriens a meridie, nomine Muthul a quo aberat mons ferme millia passuum viginti, tractu pari, vastus ab natura et humano Cultu. Sed ex eo medio quasi collis oriebatur, in immensum pertingens, vestitus oleastro a myrtetis aliisque generibus arborum, quae humi arido atque arenoso gignuntur Media autem planities deserta penuria aquae, praeter flumini propinqua localea, consita arbustis, pecore atque ultoribus frequentabantur. XLIX. GITUR in eo colle quem transverso itinere porreC- tum doCuimus, Jugurtha, Xtenuata Iloriam acie, consedit elephantis et parti copiarum pedestrium Bomilcarem praeseCit, eumqUe edOCet, quae ageret: ipse propior montem Cum omni equitatu et peditibus delectis suos collocat dein singulas turmas et manipulos CirCUmiens monet atque obtestatur, uti, memores pristinae virtutis et victoriae, sese regnIamque suum ab Romanorum avaritia defendant cum his Certamen fore, quos antea victos sub jugum miserint ducem illis, non animUm, mutatum quae ab imperatore deCUerint, omnia suis provisa locum superiorem, Ut prUdentes Umimperitis, ne paUCiores Cum pluribus, aut rudes Cum bello melioribus manum Consererent; proinde parati intentique essent, signo dato Romanos invadere illum diem aut omnes