장음표시 사용
121쪽
labores et victorias Confirmat Irtina, Ut maXUmarum aerUmnarum initium fore. Ad hoc viritim, uti quemque ob militare facinus peCunia aut honore Xtulerat, Commonefacere beneficii sui et eum ipsum aliis ostentare postremo, pro Cujusque ingenio, pollicendo, minitando, obtestando, alium alio modo eXCitare quum interim Metellus, ignarus hostium, monte degrediens Cum eXercitu Conspicatur : primo dubius, quidnam insolita facies ostenderet; nam inter virgulta equi Numidaeque Consederant, neque plane CCultati humilitate arborum, et tamen, quidnam esset, incerti, quum natura loci, tum dolo ipsi atque signa militaria obscurati; dein brevi cognitis insidiis, paullis per agmen constituit. Ibi Commutatis ordinibus, in deXtro latere, quod proxumum hostes erat, triplicibus subsidiis aciem instruxit inter manipulos funditores et sagittarios dispertit equitatum omnem in Cornibus locat ac pauca pro tempore milites hortatus, aciem, sicuti instruXerat, transversis principiis in planum deducit.
ED ubi Numidas quietos, neque colle degredi animadvertit, veritus, ex anni tempore et inopia aquae, ne sit Conficeretur exercitus, Rutilium legatum Cum Xpeditis Cohortibus et parte equitum praemisit ad flumen, uti locum castris antecaperet existumans, hostes Crebro impetu et transversis praeliis iter suum remoratUrOS, et quoniam armis dissiderent, lasntudinem et sitim militum
122쪽
tentaturos. Deinde ipse pro re atque loco, sicuti monte descenderat, paullatim procedere Marium post principia habere ipse Cum 1nistrae alae equitibus esie, qui in agmine principes facti erant. At Jugurtha, ubi Xtremum agmen Metelli primos suos praetergressum videt, praesidio quasi duum millium peditum montem occupat, qua Metellus descenderat, ne forte cedentibus adversariis reCeptui a post munimento foret; deinde repente signo dato hostes invadit. Numidae alii postremos caedere pars a sinistra a deXtra tentare; insensi adesse, instare atque omnibus locis Romanorum ordines Conturbare; quorum etiam qui firmioribus animis obvii
hostibus fuerant, ludificati incerto praelio, ipsi modo eminus
sauciabantur, neque Contra feriundi aut manum Conserendi
copia erat ante jam docti ab Iugurtha equites, ubi Romanorum turma insequi Coeperat, non Consertim neque in Unum
sese recipiebant, sed alius alio quam maxume diversi. Ita, numero priores, si ab persequendo hostes deterrere nequiverant, disjectos ab tergo aut lateribus circumveniebant: si opportunior fugae Collis, quam Campi, fuerat, ea vero Consueti Numidarum equi facile inter virgulta evadere nostros asperitas et insolentia loci retinebat.
123쪽
LLiETERUM acies totius negotii varia, incerta, foeda atque miserabilis dispersi a suis pars cedere, alii
insequi neque signa neque ordines observare; ubi quemque periculum Ceperat, ibi resistere a propulsare; arma, tela, equi, Viri, hostes atque cives permixti nihil consilio neque imperio agi sors omnia regere. Itaque multum diei processserat, quum etiam tum eventus in incerto erat. Denique omnibus labore et aestu languidis, Metellus ubi videt Numidas minus instare, paullatim milites in unum conducit, ordines restituit et Cohortes legionarias quatuor adversum pedites hostium Collocat eorum magna pars superioribus locis fessa consederat. Simul orare et hortari
milites, ne deficerent, ne paterentur hostes fugientes vincere: neque illis Castra es e neqUe munimentUm ἹUm, qUO CC- dentes tenderent in armis omnia sita. Sed nec Jugurtha quidem interea quietus erat Circumire, hortari, renovare
praelium, et ipse Cum delectis tentare omnia subvenire suis, hostibus dubiis instare quos firmos Cognoverat, eminus
124쪽
O modo inter se duo imperatores, summi viri, Certabant: ipsi lares, ceterum opibus disparibus. Nam Metello virtus militum erat, locus adversis: Iugurthae alia omnia, praeter milites, Opportuna. DeniqUC Romani, ubi intellegunt, neque sibi perfugium esse, neque ab hoste copiam pugnandi fieri, et jam diei vesper erat; adverso Colle, sicuti praeceptum fuerat, evadunt. Amisso loco Numidae fusi fugatique, pauci interiere plerosque velocitas et regio hostibus ignara tutata sunt. Interea Bomilcar, quem elephantis et parti copiarum pedestrium praesectum ab Iugurtha supra diximus, ubi eum Rutilius praetergressus est, paullatim suos in aequum locum deducit: ac, dum legatus ad flumen, quo praemisssus erat, festinans pergit, quietus, uti res postulabat, Ciem XOrnat neque remittit, quid ubique hostis ageret, explorare. Postquam Rutilium consedisse jam et animo vacuum CCepit, simulque ex Jugurthae praelio clamorem augeri veritus, ne legatus, Cognita re, laborantibus suis auxilio foret, aciem, quam dissidens virtuti militum, arcte statuerat, quo hostium itineri obsceret, latius porrigit eoque modo ad Rutili castra pro cedit.
125쪽
madvertunt; nam prospectum ager arbustis Consitus prohibebat. Et primo rati, humum aridam vento agitari post ubi aequabilem manere et, sicuti acies movebatur, magis magisque appropinquare vident, Cognitare, properante arma Capiunt, a pro Castris, sicuti imperabatur, consistunt. Deinde, ubi propius ventum est, utrimque
magno Clamore ConCUrritur. Numidae, tantum modo remorati,
dum in elephantis auxilium putant, postquam eos impeditos ramis arborum atque ita disjectos Circumveniri vident, fugam faciunt, a plerique, abjectis armis, Collis aut noctis, quae jam aderat, auxilio integri abeunt. Elephanti quattuor capti, reliqui omnes, quadraginta numero, interfecti. At Romani, quamquam itinere atque opere Castrorum et praelio sesi laetique erant, tamen, quod Metellus amplius Opinione morabatur, instructi intentique obviam procedunt. Nam dolus Numidarum nihil languidi neque remisi patiebatur. A primo obscura nocte, postquam haud procul inter se erant, strepitu, velut hostes adventare, alteri apud alteros formidinem simul et tumultum facere : et paene imprudentia admisium facinus miserabile, ni utrimque praemis equites rem Xploravissent. Igitur pro metu repente gaudium Xortum milites alius alium laeti appellant, acta edocent atque audiunt sua
quisque sortia facta ad coelum fert Quippe res humanae ita
126쪽
sese habent: in victoria vel ignavis gloriari licet; adversae
res etiam bonos detrectant. LIV.
iETELLUS, in iisdem castris quatriduo moratUS,
UCios Cum Cura reficit, meritos in praeliis more
militiae donat, universos in Concione laudat atque agit gratias hortatur, ad Cetera, quae levia sunt, parem animum gerant pro victoria satis jam pugnatum, reliquos labores pro praeda fore. Tamen interim transfugas et alios opportunos, Iugurtha ubi gentium, aut quid agitaret, Cum paucisne esset, an exercitum haberet, uti sese victus gereret, exploratum misit. At ille sese in loca saltuosa et natura munita receperat, ibique Cogebat eXercitum numero hominum ampliorem, sed hebetem infirmumque, agri a peCoris magis, quam belli, cultorem. Id ea gratia eveniebat, quod praeter regios equites nemo omnium Umidarum ex fuga regem
sequitur; quo Cujusque animus fert, eo discedunt neque id flagitium militiae ducitur: ita se mores habent. Igitur Metellus, ubi videt etiam tum regis animum ferocem esse; bellum renovari, quod, nisi ex illius lubidine geri non posiet; praeterea iniquum certamen sibi cum hostibus minore detrimento illos vinci, quam suos vincere : statuit, non praeliis neque in acie, sed alio more bellum gerundum. Itaque in Numidiae loca opulentisi1ma pergit, agros vastat, multa castella et oppida, temere munita aut sine praesidio capit incenditque,
127쪽
puberes interfici jubet, alia omnia militum esse praedam. Ea formidine multi mortales Romanis dediti obsides fi umentum et alia, quae sui forent, affatim praebita: UbiCumque res postulabat, praesidium impositum. Quae negotia multo magis, quam praelium male pugnatum ab suis, regem terrebant; quippe, cui spes omnis in fuga sita erat, sequi cogebatur; et qui sua loca defendere nequiverat, in alienis bellum gerere. Tamen e Copia, quod optumum videbatur, Consilium capit: exercitum plerumque in iisdem locis opperiri jubet; ipse cum delectis equitibus Metellum sequitur nocturnis et aviis itineribus ignoratus, Romanos palantes repente aggreditUr. Eorum plerique inermes Cadunt, multi CapiUntUr, nemo omnium intactus profugit et Numidae, priusquam ex Castris subveniretur, sicuti usa erant, in proxumos collis discedunt.
NTERIM Romae gaudium ingens ortum, Cognitis Metelli rebus, ut seque et XerCitum mor majorum gereret in adverso loco victor tamen
virtute fuissset hostium agro potiretur Iugurtham magnificum ex Auli socordia, spem salutis in solitudine aut fuga Coegis et habere. Itaque Senatus ob ea feliciter acta diis
immortalibus supplicia decernere Civitas, trepida antea, et sollicita de belli eventu, laeta agere de Metello fama praeclaraesh. Igitur eo intentior ad victoriam niti, omnibus modis festinare, cavere tamen, necubi hosti opportunus fieret me
128쪽
minisse, post gloriam invidiam sequi. Ita quo Clarior, eo magis anxius erat: neque post insidias Iugurthae effuso exercitu praedari ubi frumento aut pabulo Opus erat, Cohortes Cum omni equitatu pretessidium agitabant: Xercitias partem ipse, reliquos Marius ducebat. Sed igni magis, quam praeda, ager vastabatur. Duobus locis, haud longe inter se, castra faciebant. Ubi vi opus erat Cuncti aderant CeterUm, quo fuga atque formido latius Cresceret, diversi agebant. Eo tempore Jugurtha per Collis sequi tempus aUt locum pugnae quaerere qua venturum hostem audierat, pabulum et aquarum fontes, qUOrum penUria erat, Corrilmpere modo se Metello, interdum Mario ostendere postremos in agmine tentare, C statim in colles regredi rursus aliis, post aliis minitari neque praelium faCere, neque otium pati tantummodo hostem ab
OMANUS imperator ubi se dolis fatigari videt, neque
ab hoste copiam pugnandi fieri, Urbem magnam, et in ea parte, qua sita erat, arcem regni nominCZamam, statuit oppugnare ratus, id quod negotium poscebat, Jugurtham laborantibus suis auXilio venturum, ibique praelium fore. At ille, quae parabantur, a perfugis edoctus, magnis itineribus Metellum antevenit. Oppidanos hortatur, moenia defendant, additis auxilio perfugis quod genus ex copiis regis, quia fallere nequibat, firmissumum erat. irae
129쪽
terea pollicetur, in tempore semet Um XerCitu adfore. Ita compositis rebus, in loca quam maXum occulta discedit, ac post paullo cognoscit, Marium e itinere frumentatum Cum paucis cohortibus Siccam missum quod oppidum primum omnium post malam pugnam ab rege des Cerat. Eo Cum delectis equitibus noctu pergit, et jam egredientibus Romanis in porta pugnam facit simul magna voce Siccenses hortatur, uti Cohortes ab tergo Circumveniant fortunam illis praeclari facinoris casum dare; s id fecerint, postea sese in regno, illos in libertate sine metu aetatem acturos. A ni Marius signa inferre atque evadere oppido properavisset, prosecto Cuncti aut magna pars Siccensium idem mutavissent; tanta
mobilitate sese Numidae agunt. Sed milites Jugurthini, paullis per ab rege sustentati, postquam majore vi hostes Urgent, paucis amissis, profugi discedunt.
ARIUS ad Zamam pervenit. Id oppidum, in
Campo situm, magis opere, qUam natUra, UnitUmerat, nullius idoneae rei egens, armis virisque Opulentum. Igitur Metellus, pro tempore atque loco paratis rebUs, Uncta moenia Xercitu Circumvenit legatis imperat,
ubi quisque curaret. Deinde, signo dato, undique simul Clamor ingens OritUr neque ea res Numidas terret insensi intentique sine tumultu manent proelium incipitur. Romani, pro ingenio quisque, pars eminus glande aut lapidibus
130쪽
pugnare, alii succedere, a murum modo susi odere, modo scalis aggredi cupere praelium in manibus faCere. Contra ea oppidani in proxumo saXa volvere, fides, pila, praeterea pice sulphure et taedam mixtam ardentia mittere. Sed ne illos quidem, qui procul manserant, timor animi satis muniverat; nam plerosque jaCula, tormentis aut manu emissa,
volnerabant parique periculo, sed fama impari boni atque
UM apud Zamam sic certatur, JUgurtha ex improviso castra hostium Cum magna manu invadit: remisiis, qui in praesidio erant, et omnia magis, quam praelium, Xspectantibus, portam irrumpit. At nostri, repentino metu perculsi, sibi quisque pro moribus consulunt: alii fugere, alii arma Caper: magna pars volnerati aut OCCisi. Ceterum e omni multitudine non ampliUs quadraginta, memores nominis Romani grege facto, locum Cepere, paullo, quam alii editiorem, neque inde maxuma vi depelli quiverunt: sed tela eminus missa remittere pauci in pluribus minus frustrati sin Numidae propius accesississent, ibi vero
virtutem ostendere et eos maxuma vi sedere, fundere atque fugare. Interim MetellUs Uum CerrUme rem gereret,
clamorem hostilem ab tergo accepit deinde, Converso equo animadvertit, fugam ad se versum fieri quae res indicabat populares esse. Igitur aequitatum omnem ad