장음표시 사용
131쪽
Castra propere mittit, a statim C. Marium cum cohortibus sociorum; eumque laCrumans per amicitiam perque rempublicam obsecrat, ne Iaam ContUmeliam remanere in Xercitu victore, neve hostes inultos abire sinat. Ille brevi mandata essicit a Iugurtha, munimento Castrorum impeditus, quum alii super vallum praecipitarentur, alii in angustiis ipsi sibi properantes ossicerent, multis amissis, in loca munita sese recepit. Metellus, insecto negotio, postquam O aderat, in Castra Um exercitu revertitUr. LIX.
GITUR postero die, priusquam ad oppugnandum
egrederetur, equitatU Omnem in ea parte, qua regis adventus erat, pro Castris agitare jubet:
portas et proxuma loca tribunis dispertit deinde ipse pergit ad oppidum, atque, uti superiore die, murum aggreditur. Interim Iugurtha ex occulto repente nostros invadit. Qui in proxumo locati fuerant, paullisper territi perturbantur: reliqui cito subveniunt. Neque diutius Numidae resistere quivis ent, ni pedites Cum equitibus permixti magnam Cladem in Congresctu facerent, quibus illi freti, non, uti equestri praelio solet, sequi, dein cedere; sed adversis equis OnCUrrere, implicare a perturbare aciem, ita expeditis peditibus suis hostis paene victos dare.
132쪽
,ODEM tempore apud Zamam magna vi CertabatUr. Ubi quisque legatus aut tribunUS Urabat, CoaCerrUme niti; neque alius in alio magis, quam in sese, spem habere pariterque oppidani agere, oppugnare aut
parare omnibus loCis avidius alteri alteros sauciare, quam semet tegere Clamor permixtus hortatione laetitia, gemit :item strepitus armorum ad coelum ferri tela utrimqUe volare.
Sed illi, qui moenia defensabant, ubi hostes paullulum modo
pugnam remiserant, intenti praelium equestre prospectabant; eos, Uti quaeqUe Jugurthae res erant, laetos modo, modo pavidos animadverteres ac, sicuti audiri a suis aut cerni possent, monere alii, alii hortari, aut manu significare, aut niti corporibus huc et illuc, quas vitabundi aut jacientes tela, agitare. Quod ubi Mario cognitum est nam is in ea parte Curabat , Consulto lenius agere ac dissidentiam rei simulare: pati Numidas sine tumultu regis praelium visere. Ita illis studio suorum adstrictis, repente magna vi murum aggreditur :et jam scalis egresti milites prope summa Ceperant UUm oppidani concurrunt, lapides, ignem, alia praeterea tela ingerunt. Nostri primo resistere deinde, ubi unae atque alterae scalae Comminutae, qui supersteterant, afflicti sunt;
Ceteri, UOquo modo potuere, pauci integri, magna pars consecti Ohaeribus abeunt. Denique utrimque praelium nox diremit.
133쪽
LXLETELLUS, postquam videt frustra inCeptUm, neqUe Oppidum capi, neque Jugurtham, nisi ex insidiis
aut suo loco, pugnam facere, et jam aestatem exactam esse, ab Zama discedit, et in his urbibus, quae ad se defecerant, satisque munitae loco aut moenibUs Crant, praesidia imponit. Ceterum exercitum in provinciam, quae proxuma est Numidiae, hiemandi gratia Collocat. Neque id tempus e aliorum more quieti aut luxuriae Concedit sed, quoniam armis bellum parum procedebat, insidias regi per amicos tendere, et eorum perfidia pro armis uti parat. Igitur Bomilcarem, qui Romae Cum Jugurtha fuerat et inde vadibus datis clam de Masilvae nec judicium fugerat, quod ei permaXUmam amicitiam maXuma Copia fallendi erat, multis pollicitationibus aggreditur; ac primo facit, uti ad se Collo quendi gratia occultus veniat deinde fide data, si Jugurtham vivum aut necatum sibi tradidissset, fore, ut illi Senatus impunitatem et sua omnia Concederet, facile Numidae persuadet, quum ingenio infido, tum metuenti, ne, si pax Um Romanis fieret, ipse per conditiones ad supplicium traderetur.
134쪽
LXII. 8, ubi primum opportunum fuit Jugurtham anXium a miserantem fortuna suas accedit; monet atqUClacrumans obtestatur, uti aliquando 1bi liberisque et genti Numidarum, optume merenti, provideat: Omnibus praeliis sese victos, agrum vastatum, Ultos mortalis CaptOS, OCCisos, regni opes comminutas esse: datis saepe jam et virtutem militiam, et fortunam tentatam D Caveat, ne illo
cunctante, Numidae sibi consulant. His atque talibus aliis ad deditionem regis animum impellit Mittuntur ad imperatorem legati, qui Jugurtham imperata facturum dicerent, ac sine ulla pactione sese regnumque suum in illius fidem tradere Metellus propere iunctos Senatorii ordinis exhibernis accersiri jubet eorum atque aliorUm, quos idoneos ducebat, Consilium habet Ita more majorum, ex consilii decreto per degatos Jugurthae imperat argenti pondo
aliquantulum Quae postquam sine mora facta sunt, jubet omnis perfugas vinctos adduci Eorum magna pars, Uti justam erat, adducti pauci, quum primum deditio coepit, ad regem Bocchum in Mauritaniam abierant. Igitur Jugurtha, ubi armis virisque et pecunia spoliatus est, quum ipse ad imperandum Tisidium socaretur rursus Nocepit Hectere animum suum et e mala conscientia digna timere. Menique multis diebus per dubitationem Consumptis, UUm modo,
135쪽
taedio rerum adversarum, omnia bello potiora duceret, interdum secum ipse reputaret, quam gravis Casus in servitium
ex regno foret multis magnisque praesidiis nequidquam perditis, de integro bellum sumit. Et Romae Senatus, de provinciis consultus, Numidiam Metello decreverat.
E idem tempus Uticae forte C. Mario, per hostias diis supplicanti, magna atque mirabilia portendi
haruspex diXerat: proinde, quae animo agitabat, fretus diis ageret fortunam quam saepissume experiretur; Cuncta prospere eventura. At illum jam antea Consulatus ingens Cupido exagitabat ad quem Capiundum, praeter vetustatem familiae, alia omnia abunde erant industria,
probitas, militiae magna scientia, animus belli ingens, domi modicus, lubidinis et divitiarum victor, tantummodo gloriae avidus. Sed is natus et per omnem pueritiam Arpini altus, ubi primum aetas militiae patiens fuit, stipendiis faciundis, non Graeca facundia neque urbanis munditiis, sese exercuit: ita inter artis bonas integrum ingenium brevi adolevit. Ergo, ubi primum tribunatum militarem a populo petit, plerisque faciem ejus ignorantibus, facile notus, per Omnis tribus declaratur. Deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit semperque in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur. Tamen is ad id locorum talis vir nam postea ambitione praeceps datus est),
136쪽
Consulatum appetere non audebat. Etiam tum alios magistratus plebes, consulatum nobilitas inter se per manus tradebat. NOUUs nemo tam Clarus neque tam egregiis factis erat, quin is indignus illo honore et quas pollutus haberethar. LXIV.
GITUR ubi Marius haruspicis dicta eodem intendere
videt, quo Cupido animi hortabatur, ab Metello petundi gratia missionem rogat: Ui UamqUam virtus, gloria atque alia optanda bonis superabant, tamen inerant Contemptor animUs et superbia, Commune nobilitatis malum. Itaque primum, Commotus insolita re, mirari jus Consilium, et quas per amicitiam monere, ne tam prava inCiperet, neu super fortunam animum gereret: non omnia omnibUs
cupiunda est debere illi res suas satis placere postremo caveret, id petere a populo Romano, quod illi jure negaretur. Postquam se atque alia talia dixit, neque animus Marii flectitur, respondit, ubi primum potuissset per negotia publica, facturum sese, quae peteret. Ac postea saepius eadem postulanti fertur dixissse, ne festinaret abire satis mature illum Cum
filio suo consulatum petiturum.' Is eo tempore in ContUbernio patris ibidem militabat, annos natus Circiter viginti. Quae res Marium quum pro honore, quem assectabat, tum Contra Metellum vehementer CCenderat. Ita Cupidine atque
ira, pes imis consultoribus, grastari neque facto ullo neque dicto abstinere, quod modo ambitiosum foret milites, quibus
137쪽
in hibernis praeerat, laxiore imperio, quam antea, habere apud negotiatores, UOriam magna Ultitudo Uticae erat,
criminose simul et magnifice de bello loqui dimidia pars exercitus si sibi permitteretur, paucis diebus Iugurtham in catenis habiturum ab imperatore consalio bellum trahi, quod homo inanis et regiae superbiae, imperio nimis gauderet. Quae omnia illis eo firmiora videbantur, quod diuturnitate belli res familiaris Corruperant, et animo Cupienti nihil satis festinatur.
.RAT praeterea in Xercitu nostro Numida quidam, nomine Gauda, Mastanabalis filius, Masinisis nepos quem Micipsa testamento secundum here
dem scripserat, morbis Consectus, et ob eam Caus ana mente paullum imminuta. Cui Metellus, petenti, more regUm Ct sellam juxta poneret, item postea Custodiae Caus a turmam equitum Romanorum, utrumque negaverat honorem, qUOdCOrUm modo foret, quos populus Romanus reges appellavisset; praesidium, quod contumeliosum foret, si equites Romani satellites Numidae traderentur. Hun Marius anXiUm aggreditur atque hortatur, uti contumeliarum imperatoris Cum suo auXilio poenas petat hominem, ob morbos animo parum valido, secunda oratione extollit illum regem, ingentem
virum, Masinisi, nepotem esie: Gugurtha Captus aut occisus foret, imperium Numidiae sine mora habiturum Id
138쪽
ade mature posse evenire, si ipse consul ad id bellum missus foret. Itaque et illum et equites Romanos, milites et negotiatores, alios ipse, plerosque spes pacis impellit, uti Romam ad suos necessarios aspere in Metellum de bello scribant, Marium imperatorem poscant. Sic a multis illi mortalibus honestissuma suffragatione consulatus petebatur; simul ea tempestate plebes, nobilitate fusa per legem Mamiliam, novos extollebat Ita Mario Cuncta procedere.
NTERIM Jugurtha, postquam omissa deditione,
bellum incipit, Cum magna Ura parar: omnia, festinare, Cogere XerCitum: Civitates, quae ab se defecerant, formidine aut ostentando praemia assectare : Ommunire suo locos, arma, tela, alia, quae spe paCis amiserat, reficere aut Commercaries servitia Romanorum allicere, et
eos ipsos, qui in praesidiis erant, pecunia tentare: prorsis nihil intactum neque quietum pati juncta agitare Igitur Vagenses, quo Metelliis initio Jugurtha pacisi Cante, praesidium imposuerat. fatigati regi. suppliciis, meque antea voluntate alienati, principes civitatis inter se Conjurant: nam volgus, Ut plerumque solet, et maxume Numidarum, ingenio mobili, seditiosum atque discordiosum erat, CUpidum novarUm rerum, quieti et otio adversum dein compositis inter se rebus, in diem tertium Constituunt; quod is festus Celebratusque per omnem Africam, ludum et lasciviam magis, quam
139쪽
formidinem, ostentabat. Sed ubi tempus fuit, Centuriones tribunosque militaris et ipsum praefectum oppidi T. Turpilium Silanum, alius alium domos suas invitant: CO Omnis, praeter Turpilium, inter epulas obtruncant postea milites palantis, inermes, quippe in tali die, a sine imperio, aggrediuntur.
Idem plebes facit, pars edocti ab nobilitate, alii studio
talium rerum incitati quis acta Cons1liumque ignorantibus, tumultus ipse et res novae satis placebant. LXVII.
OMANI milites, perculs improviso metu, incerti ignarique, quid potissumum facerent, trepidare; ad arcem oppidi, ubi signa et scuta erant, praesidium hostium portae, ante clausae, fugam prohibebant: ad
hoC Ulieres puerique pro tectis aedificiorum saxa et alia, quae loCus praebebat, Certatim mittere. Ita neqUC CaverianCeps malum, neque a fortisitimis infirmis,mo generi resistipos e juxta boni malique, strenui et imbecilles multi obtruncati. In ea tanta asperitate, saevishmis Numidis in oppido undique clauso, Turpilius praefectus, Unus CX omnibus Italicis, profugit intactus. Id misericordiane hospitis, an pactione, an Casu ita evenerit, pariam Comperimus nisi, quia illi in tanto malo turpis vita integra fama potior fuit, improbus intestabilisque videtur.
140쪽
ETELLUS, postquam de rebus Vagae actis Comperit, paullis per moestus e conspectu abit deinde, ubi
ira et aegritudo permiXta sunt, Um maXUma Uraultum ire injurias festinat. Legionem, Cum qua hiemabat, et, quam plurimos potest, Numidas equites pariter Cum occasu solis expeditos educit et postera die Circiter horam tertiam pervenit in quamdam planitiem locis paullo superi oribus Circumventam. Ibi milites, festas itineris magnitudine et jam abnuentis omnia, docet, opidum Vagam non amplius mille passuum abesse decere illos reliquum laborem sequo animo pati, dum pro civibus suis, viris fortissumis atque miserrUmis, poenas Caperent; praeterea praedam benigne ostentat. Si animis eorum arrectis, equites in primo late, pedites quam artissume ire et signa occultare jubet.
AGENSES ubi animadvertere, ad se versum CXCrCitum pergere primo, Ut res erat, Metellum esserati, portas Clausere deinde, ubi neque agros vastari, et eos, qui primi aderant, Numidas equites vident, rursum Jugurtham arbitrati, Cum magno gaudio obvii proCedunt. Equites peditesque, repente signo dato, alii volgum effusum oppido caedere, alii ad portas festinare, pars turris Capere ira atque spes praedae amplius, quam lassitudo, posse.